(DOKTORA TEZĐ) Pelin AKSU Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı Bilim Dalı Kodu: Sunuş Tarihi:

EGE ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ (DOKTORA TEZĐ) MEYVE VE SEBZELERDEKĐ PESTĐSĐT KALINTILARININ TAYĐNĐNDE GAZ KROMATOGRAFĐSĐ/KÜTLE SPEKTROMETRESĐ (GC/MS) ĐLE ÇOKLU KALINTI ANALĐZ YÖNTEMĐNĐN GELĐŞTĐRĐLMESĐ Pelin AKSU Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı Bilim Dalı Kodu: 614.01.00 Sunuş Tarihi: 01.02.2007 Tez Danışmanı: Prof.Dr. Yaşar HIŞIL Bornova ĐZMĐR

II

III Sayın...Pelin AKSU... tarafından...doktora... tezi olarak sunulan Meyve ve sebzelerdeki pestisit kalıntılarının tayininde Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometresi (GC/MS) ile çoklu kalıntı analiz yönteminin geliştirilmesi başlıklı bu çalışma E.Ü. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Eğitim ve Öğretim Yönergesi nin ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan değerlendirilerek savunmaya değer bulunmuş ve 01.02.2007... tarihinde yapılan tez savunma sınavında aday oybirliği / oyçokluğu ile başarılı bulunmuştur. Jüri Üyeleri: Đmza Jüri Başkanı : Prof.Dr.Yaşar HIŞIL... Raportör Üye: Prof.Dr.Semih ÖTLEŞ... Üye : Prof.Dr.Nafiz DELEN... Üye : Prof.Dr.Gülden OVA... Üye : Doç.Dr.Neriman BAĞDATLIOĞLU...

IV

V ÖZET MEYVE VE SEBZELERDEKĐ PESTĐSĐT KALINTILARININ TAYĐNĐNDE GAZ KROMATOGRAFĐSĐ/KÜTLE SPEKTROMETRESĐ (GC/MS) ĐLE ÇOKLU KALINTI ANALĐZ YÖNTEMĐNĐN GELĐŞTĐRĐLMESĐ AKSU, Pelin Doktora Tezi, Gıda Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Prof.Dr.Yaşar HIŞIL Şubat 2007, 389 sayfa Ülkemizde meyve ve sebzelerde pek çok pestisitin bir işlemde nitel ve nicel analizine olanak veren, hızlı, kolay, uygulanabilirliği yüksek, atığı az, ucuz bir Çoklu Pestisit Kalıntı Analiz Metodu geliştirilmiştir. Geliştirilen metotta, örnekler asetonitril:diklorometan (1:1) karışımı ile muamele edildikten sonra Chromabond Diamino adsorbantı ile ekstrakte edilmektedir. Elde edilen ekstraktlar, Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometresi (GC/MS) ne enjekte edilerek, Seçici Đyon Đzleme (SIM) modunda analiz edilmektedir. GC/MS-SIM de HP- 5MS kolon kullanılarak, geliştirilen programla, 36 iyon grubu oluşturulmuştur. Çalışılan pestisitler, meyve ve sebzelerde kullanımları ve GC de analiz edilebilirliklerine göre seçilmiştir. Bu metot, 70 aktif maddenin (izomerleri ile birlikte toplam 84) GC/MS-SIM de doğrulama ve kantitatif analizine imkan vermektedir. Metot, geçerli kılınmış (valide edilmiş) ve sonuçlar kabul edilir aralıklarda bulunmuştur. Pestisitlerin tespit (LOD) ve hesaplama limitleri (LOQ), Maksimum Kalıntı Limitleri (MRL) nden düşük, matrikste hazırlanan kalibrasyonlardan elde edilen korelasyon katsayıları (R 2 ) 0.99 dan yüksek, geri kazanımlar % 65-130 arasında ve relatif standart sapmaları %20 den düşük (% RSD, doğruluk ve tekrarlanabilirlik) bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Çoklu pestisit kalıntı analizi, meyve, sebze, gaz kromatografisi/ kütle spektrometresi

VI

VII ABSTRACT DEVELOPING OF MULTI RESIDUE ANALYSE METHOD IN DETERMINING PESTICIDE RESIDUES ON FRUITS AND VEGETABLES BY GAS CHROMATOGRAPHY/MASS SPECTROMETRY (GC/MS) AKSU, Pelin Ph. D. Thesis, Department of Food Engineering Supervisor: Prof.Dr.Yaşar HIŞIL February 2007, 389 pages A fast, easy, reliable and cheap Multi Pesticide Residue Analysis Method was developed for determination and quantitation of several pesticides on fruits and vegetables in a single run. In developed method, samples were treated with acetonitrile:dichloromethane (1:1) mixture and extracted with Chromabond diamino adsorbant. The extracts were than injected to Gas Chromatography/Mass Spectrometry (GC/MS) and analysed in Selected Ion Monitoring (SIM) mode. HP5-MS column was used in GC/MS-SIM and 36 ion groups were formed with developed run programme. The evaluated pesticides were chosen regarding to their usage on fruits and vegetables and amenable in GC. This method gives the chance to analyse, verify and quantitate for 70 active substance (with isomers total 84) by using GC/MS-SIM. Method was validated and validation parameters were in acceptable range. Limit of detection (LOD) and quantitation (LOQ) values of active substances were lower than Maximum Residue Limits (MRL); correlation coefficients (R 2 ) were higher than 0.99 with matrix matched calibration, recoveries (Rec) were found between 65-130% and relative standart deviations were lower than 20% (RSD%, accuracy and repeatability). Key words: Multi pesticide residue analyse, fruits, vegetables, gas chromatography / mass spectrometry

VIII

IX TEŞEKKÜR Bu tezin gerçekleşmesi için gerekli maddi desteğin sağlanması ve DPT tarafından desteklenmesine yardımcı olan Sayın Prof.Dr.Altan ACARA ve bu tezin DPT tarafından desteklenen Tarımsal Ürünlerde Ülkesel Maksimum Kalıntı Limitlerinin Araştırılması Projesinin alt projesi olarak çalışılmasına yardımcı olan Proje Koordinatörü Sayın Dr.A.Alev BURÇAK a, Tez çalışmamın her aşamasında değerli görüş, öneri ve katkılarını esirgemeyen Tez Đzleme Komitesi Hocalarım Sayın Prof.Dr.Nafiz DELEN ve Sayın Prof.Dr.Semih ÖTLEŞ e, Organik veya ilaçlanmamış meyve ve sebze ürünlerinin teminini sağlayan Sayın Uzm.Ergün CÖNGER, Uzm.Murat KAHYAOĞLU, Dr.Ayşe ÖZDEM, Dr.Sakine UĞURLU, Dr.Işıl ÖZDEMĐR e, Laboratuvar çalışmalarında gerekli malzeme, cihaz ve sarfların teminini sağlayan Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürü Sayın Dr.Ali TAMER ve Müdür Yardımcısı Dr.Numan BABAROĞLU na, Laboratuvar çalışmalarımda, destek ve yardımlarını esirgemeyen Bölüm Başkanım Uzm.Ergün CÖNGER, Kimyager Nuran YĐGĐT, Laborant Yusuf KARACA ve Ayhan GÜRPINAR a, GC/MS SCAN ve özellikle SIM de çalışarak, metot geliştirmemde karşılaştığım sorunların çözümünde yardımcı olan Sayın Dr.Taner TÜRKAN ve Dr.Kostas LIAPIS e, GC/MS-SIM de elde ettiğim verilerin istatiki açıdan değerlendirilmesinde ve Đzmir den gelen şeftali ve üzüm örneklerinin homojenizasyonu ve laboratuvara ulaştırılmasında yardımcı olan Sayın Uzm.A. Uğur DURU ya, Tez çalışmam boyunca bana vermiş olduğu sonsuz manevi destek, özveri ve anlayışı için değerli eşim Onur AKSU ya, Son olarak, doktora çalışmamın başlangıcından bitimine kadar gerek bilimsel gerekse manevi açıdan değerli öneri ve yönlendirici katkılarıyla bana destek veren Sayın Hocam Prof. Dr.Yaşar HIŞIL a içtenlikle teşekkür ediyorum. PELĐN AKSU

X

XI ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa ÖZET... V ABSTRACT...VII TEŞEKKÜR...IX ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ... XV ÇĐZELGELER DĐZĐNĐ...XVII SĐMGELER VE KISALTMALAR DĐZĐNĐ... XXXI 1 GĐRĐŞ... 1 2 ÖNCEKĐ ÇALIŞMALAR... 7 2.1.1 Pestisit kalıntı çalışmaları...8 2.1.2 Pestisit kalıntı analiz metotlarının geçerli kılınması (validasyonu)...31 2.1.3 Ülkemizde pestisit kalıntısı çalışmaları...42 3 MATERYAL VE METOT... 45 3.1 Materyal...45 3.1.1 Kullanılan kimyasallar:...45 3.1.2 Araştırmada kullanılan örnekler:...53 3.1.3 Kullanılan cihazlar:...54

XII ĐÇĐNDEKĐLER (devam) Sayfa 3.2 Metot...56 3.2.1 Standartların hazırlanması...56 3.2.2 Matriks etkisi:...57 3.2.3 Gaz Kromatografisi (GC)/Kütle Spektrometresi (MS) cihazı şartları:...60 3.2.4 Örneklerin Ekstraksiyonu...64 3.2.5 Geliştirilen metodun geçerli kılınması (validasyonu):...66 3.2.5.1 En düşük tespit limiti (LOD), en düşük hesaplama limiti (LOQ)....67 3.2.5.2 Doğrusallık (Lineerity, lineerlik), lineer aralık (lineary range), kalibrasyon eğrisi ve korelasyon katsayısı (R 2 )...67 3.2.5.3 Doğruluk, ekstraksiyon verimi, % geri kazanım (recovery)....67 3.2.5.4 Kesinlik (tekrarlanabilirlik, tekrarüretilebilirlik)...68 4 ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA... 69 4.1 GC/MS-SCAN Modda Metot Geliştirilmesi:...69 4.2 GC/MS-SIM Modu ile Metot Geliştirilmesi:...88 4.3 Örnekler Đçin Ekstraksiyon Metodunun Geliştirilmesi:...99 4.3.1 Çözücü seçimi:...100

XIII ĐÇĐNDEKĐLER (devam) Sayfa 4.3.2 Sorbent seçimi:...105 4.3.3 Su tutucunun ve miktarının seçilmesi:...108 4.3.4 Sorbent miktarının seçimi:...110 4.4 Geliştirilen Metodun Geçerli Kılınması (validasyonu):...113 4.4.1 En düşük tespit limiti (LOD), en düşük hesaplama limiti (LOQ):...113 4.4.2 Doğrusallık (Lineerity, lineerlik), lineer aralık (lineary range), kalibrasyon eğrisi ve korelasyon katsayısı (R 2 ):...114 4.4.3 Doğruluk, ekstraksiyon verimi, % geri kazanım (recovery):...158 4.4.4 Kesinlik (tekrarlanabilirlik, tekrarüretilebilirlik):...245 5 SONUÇ... 259 KAYNAKLAR DĐZĐNĐ... 265 EKLER... 285 EK 1 Çalışılan pestisitlerin kütle spektrumları ile kütüphane spektrumlarının karşılaştırılması...285 Ek 1.1 1. karışımda bulunan aktif maddelerin kütle spektrumlarının karşılaştırılması...285 Ek 1.2 2. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektrumlarının karşılaştırılması...288

XIV ĐÇĐNDEKĐLER (devam) Sayfa Ek 1.3 3. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektrumlarının karşılaştırılması...293 Ek 1.4 4. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması...297 Ek 1.5 5. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması...300 Ek 1.6 6. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması...305 Ek 1.7 7. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması...309 Ek 1.8 8. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması...314 EK 2 Meyve ve Sebze Örnekleri ve Çözücü Ortamlarında Elde Edilen Kalibrasyon Grafikleri...321 ÖZGEÇMĐŞ... 389

XV ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ Şekil Sayfa 3.1 Ekstraksiyon işleminde kullanılan tüp karıştırıcı...55 3.2 Agilent 6890N GC/5973 MSD cihazı...55 4.1 Kütüphane taraması ile maddelerin tanımlanmasına ait örnek...71 4.2 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 1. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) methyl parathion, (2) triadimefon, (3) procymidone, (4) myclobutanil, (5) fenpropathrin, (6,7) difenoconazole I, II...72 4.3 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 2. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) chlorothalonil, (2) malathion, (3) penconazole, (4, 5) endosulfan I, II, (6) bromopropylate, (7, 8) lambda cyhalothrin I, II, (9) deltamethrin...73 4.4 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 3. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) carbofuran, (2) metalaxyl, (3) quinalphos, (4) hexaconazole, (5) propargite I, II, (6) phosalone, (7) fenvalerate I (esfenvalerate), (8) fenvalerate II...74 4.5 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 4. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) dichlorvos (DDVP), (2) pyrimethanil, (3) metalaxyl, (4) diethofencarb, (5) captan, (6) imazalil, (7) bifenthrin, (8) phosalone...75 4.6 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 5. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) formothion, (2) chlorpyriphos, (3, 4) triadimenol I, II (5) fenamiphos, (6) flusilazole, (7) iprodione, (8) azinphos-methyl, (9) amitraz..76

XVI ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.7 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 6. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) methamidophos, (2) diazinon, (3) chlorpyriphos-methyl, (4) fenthion, (5) chinomethionate, (6) bupirimate, (7) oxadixyl, (8) phosmet, (9) tetradifon, (10) bitertanol, (11, 12, 13, 14) cypermethrin I, II, III, IV...77 4.8 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 7. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) omethoate, (2) pirimicarb, (3) carbaryl, (4) dicofol, (5) methidathion, (6) kresoxim-methyl, (7) ethion, (8) fenarimol, (9) carbosulfan, (10) fenbuconazole...78 4.9 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 8. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) acephate, (2) omethoate, (3) vinclozoline, (4) dichlofluanid, (5) parathion, (6) fludioxonil, (7) diniconazole, (8) nuarimol, (9) azinphos-ethyl, (10) cyfluthrin...79 4.10 1. karışımda 17.453 alıkonma zamanlı bileşiğin saflığının MSDChemStation Enhanced Data Analysis ile analizi...91 4.11 1. karışımda 17.451 alıkonma zamanlı bileşiğin saflığının Ekstrakte Edilmiş Đyon Kromatogramı ile analizi (a) iyonların üst üste çakışmış kromatogramı, (b) 17.451 dakikasındaki maddenin spektrumu...92 4.12 Farklı ve karışımları ile hazırlanmış hıyar ekstraktları...101 4.13 Temizleme işleminden sonra örnek ekstraksiyonlarının görünümü...102 4.14 Farklı ler kullanılarak elde edilen hıyar ekstraktlarının karşılaştırmalı olarak gösterilmesi-1...103

XVII ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.15 Farklı ler kullanılarak elde edilen hıyar ekstraktlarının karşılaştırmalı olarak gösterilmesi-2...104 4.16 Chromabond diamino, C18, NH 2 ve PSA sorbentlerinden elde edilen ekstraktlar...106 4.17 Farklı sorbentler kullanılarak elde edilen hıyar ekstraktlarının TIC ları...107 4.18 Suyu tutmak amacıyla kullanılan iki maddenin karşılaştırılması...109 4.19 Farklı susuz MgSO 4 miktarları ile elde edilen ekstraktların görünümü...111 4.20 Farklı miktarda susuz MgSO 4 ın ekstraksiyon üzerine etkisi...111 4.21 Farklı sorbent miktarlı ekstraktların SCAN de karşılaştırılması...112 4.22 Farklı sorbent miktarlı ekstraktların SIM de karşılaştırılması...112 4.23 Kontrol meyve örneklerinin (a) birinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Büyük tüpler) (b) ikinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Küçük tüpler)...115 Şekil 4.24 Kontrol sebze örneklerinin (a) birinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Büyük tüpler) (b) ikinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Küçük tüpler)...116 Şekil 4.25 Çözücü ve sebze örneklerinde buprofezine aktif maddesinden elde edilen kalibrasyon grafiklerinin karşılaştırılması...153

XVIII ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.26 Çözücü ve meyve örneklerinde buprofezine aktif maddesinden elde edilen kalibrasyon grafiklerinin karşılaştırılması...153 4.27 Meyve ve sebzelerde acephate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...199 4.28 Meyve ve sebzelerde amitraz aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...199 4.29 Meyve ve sebzelerde azinphos-ethyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...200 4.30 Meyve ve sebzelerde azinphos-methyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...200 4.31 Meyve ve sebzelerde bifenthrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...201 4.32 Meyve ve sebzelerde bitertanol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...201 4.33 Meyve ve sebzelerde bromopropylate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...202 4.34 Meyve ve sebzelerde bupirimate aktif maddesinin tüm seviyelerin ortalama geri kazanım yüzdeleri...202 4.35 Meyve ve sebzelerde buprofezine aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...203

XIX ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.36 Meyve ve sebzelerde captan aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...203 4.37 Meyve ve sebzelerde carbaryl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...204 4.38 Meyve ve sebzelerde carbofuran aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...204 4.39 Meyve ve sebzelerde carbosulfan aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...205 4.40 Meyve ve sebzelerde chinomethionate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...205 4.41 Meyve ve sebzelerde chlorothalonil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...206 4.42 Meyve ve sebzelerde chlorpyrifos-ethyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...206 4.43 Meyve ve sebzelerde chlorpyrifos-methyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...207 4.44 Meyve ve sebzelerde cyfluthrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...207 4.45 Meyve ve sebzelerde cypermethrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...208

XX ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.46 Meyve ve sebzelerde DDVP (dichlorvos) aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...208 4.47 Meyve ve sebzelerde deltamethrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...209 4.48 Meyve ve sebzelerde diazinon aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...209 4.49 Meyve ve sebzelerde diclofluanid aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...210 4.50 Meyve ve sebzelerde dicofol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...210 4.51 Meyve ve sebzelerde diethofencarb aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...211 4.52 Meyve ve sebzelerde difenoconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...211 4.53 Meyve ve sebzelerde diniconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...212 4.54 Meyve ve sebzelerde dimethoate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...212 4.55 Meyve ve sebzelerde endosulfan aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...213

XXI ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.56 Meyve ve sebzelerde ethion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...213 4.57 Meyve ve sebzelerde fenamiphos aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...214 4.58 Meyve ve sebzelerde fenarimol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...214 4.59 Meyve ve sebzelerde fenbuconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...215 4.60 Meyve ve sebzelerde fenpropathrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...215 4.61 Meyve ve sebzelerde fenthion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...216 4.62 Meyve ve sebzelerde fenvalerate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...216 4.63 Meyve ve sebzelerde fludioxonil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...217 4.64 Meyve ve sebzelerde flusilazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...217 4.65 Meyve ve sebzelerde formothion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...218

XXII ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.66 Meyve ve sebzelerde hexaconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...218 4.67 Meyve ve sebzelerde imazalil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...219 4.68 Meyve ve sebzelerde iprodione aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...219 4.69 Meyve ve sebzelerde kresoxim-methyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...220 4.70 Meyve ve sebzelerde lambda-cyhalothrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...220 4.71 Meyve ve sebzelerde malathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...221 4.72 Meyve ve sebzelerde metalaxyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...221 4.73 Meyve ve sebzelerde methamidophos aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...222 4.74 Meyve ve sebzelerde methidathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...222 4.75 Meyve ve sebzelerde methyl-parathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...223

XXIII ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.76 Meyve ve sebzelerde myclobutanil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...223 4.77 Meyve ve sebzelerde nuarimol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...224 4.78 Meyve ve sebzelerde oxadixyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...224 4.79 Meyve ve sebzelerde oxycarboxin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...225 4.80 Meyve ve sebzelerde parathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...225 4.81 Meyve ve sebzelerde penconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...226 4.82 Meyve ve sebzelerde phosalone aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...226 4.83 Meyve ve sebzelerde phosmet aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...227 4.84 Meyve ve sebzelerde pirimicarb aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...227 4.85 Meyve ve sebzelerde procymidone aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...228

XXIV ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.86 Meyve ve sebzelerde propargite aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...228 4.87 Meyve ve sebzelerde pyrimethanil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...229 4.88 Meyve ve sebzelerde pyriproxyfen aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...229 4.89 Meyve ve sebzelerde quinalphos aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...230 4.90 Meyve ve sebzelerde tetradifon aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...230 4.91 Meyve ve sebzelerde triadimefon aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...231 4.92 Meyve ve sebzelerde triadimenol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...231 4.93 Meyve ve sebzelerde vinclozolin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri...232 4.94 Methamidophos, diazinon, formothion ve methyl-parathion un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...252 4.95 Chlorpyriphos-methyl, metalaxyl ve malathion un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...252

XXV ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.96 Phosalone, amitraz ve azinphos-ethyl in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...253 4.97 Carbofuran, pyrimethanil, chlorothalonil ve pirimicarb ın gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...253 4.98 Vinclozolin, carbaryl, diclofluanid ve diethofencarb ın gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...254 4.99 Captan, chinomethionate, procymidone ve fludioxonil in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...254 4.100 Buprofezine, kresoxim-methyl, propargite ve dinocap ın gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...255 4.101 Iprodione, carbosulfan, tetradifon ve pyriproxyfen in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...255 4.102 DDVP, triadimefon, penconazole ve hexaconazole un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...256 4.103 Triadimenol I, II ve endosulfan I, II nin gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...256

XXVI ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ (devam) Şekil Sayfa 4.104 Myclobutanil, flusilazole, bupirimate ve diniconazole un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...257 4.105 Nuarimol, bifenthrin, fenpropathrin ve lambda cyhalothrin in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...257 4.106 Bitertanol, cypermethrin, fenvalerate ve deltamethrin in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)...258

XXVII ÇĐZELGELER DĐZĐNĐ Çizelge Sayfa 2.1 Meyve suyu örneklerinde elde edilen geri kazanım değerleri (Zambonin ve ark, 2004)...38 3.1 Çalışmada kullanılan aktif maddelere ait bazı özellikler...46 3.2 Meyve ve sebze örneklerin alındığı yerler...53 3.3 Kolondan çıkış sırasına göre ilk hazırlanan 8 karışımın içerdiği aktif maddeler (asetonitrilde)...58 3.4 Standart karışımların içerdiği aktif maddeler [asetonitril:diklorometan (1:1)] 59 3.5 Agilent 6890N GC çalışma koşulları...60 3.6 5973 MSD-SCAN mod çalışma koşulları...61 3.7 5973 MSD-SIM mod çalışma koşulları...61 3.8 SIM grupları, seçilen iyonlar ve gruplarda aranan aktif maddeler...62 4.1 SCAN modda elde edilen spektrumlarından aktif maddelerin seçilen iyonları (hedef ve niteleyici iyonları)...80 4.2 Çalışılan aktifler için seçilen iyonlar (Soboleva ve ark., 2004)...83 4.3 Geliştirilen metot ile diğer metot çalışmalarında aktif maddeler için seçilen iyonlar...85 4.4 Meyve ve Sebzelerde aranacak aktif maddelerin bazı performans değerleri (alıkonma zamanı, LOD ve LOQ)...93

XXVIII ÇĐZELGELER DĐZĐNĐ (devam) Çizelge Sayfa 4.5 Antepfıstığı ekstraktında farklı sorbentlerin kullanımı ile diazinon ve ethion un ortalama geri kazanımları (Husein ve ark., 2003)...106 4.6 Farklı eluentler kullanılarak elde edilen ortalama geri kazanımlar (R, %) ve relatif standart hataları (%RSD, n= 3) (Husein ve ark., 2003)...108 4.7 Sebze matrikslerinin metot validasyonu sırasında elde edilen ortalama kalibrasyon eğri denklemleri (n=10), korelasyon katsayıları ve lineer kalibrasyon aralıkları...117 4.8 Meyve matrikslerinin metot validasyonu sırasında elde edilen ortalama kalibrasyon eğri denklemleri (n=10), korelasyon katsayıları ve lineer kalibrasyon aralıkları...135 4.9 Hıyar örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...159 4.10 Domates örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...163 4.11 Patlıcan örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...167 4.12 Biber örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...171 4.13 Ispanak örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...175

XXIX ÇĐZELGELER DĐZĐNĐ (devam) Çizelge Sayfa 4.14 Üzüm örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...179 4.15 Kayısı örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...183 4.16 Şeftali örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...187 4.17 Portakal örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...191 4.18 Elma örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5)...195 4.19 Bazı pestisitlerin yıkım ürünleri (Jansson ve ark., 2003)...238 4.20 Đç standart (I.S.) ve dış standart (E.S.) ile ortamında gün içinde (tekrarlanabilirlik) ve farklı günlerde (tekrar üretilebilirlik) aktiflerin alıkonma zamanlarından (t R ) elde edilen %RSD (%CV) değerlerinin karşılaştırılması 247 4.21 Đç standart (I.S.) ve dış standart (E.S.) ile ortamında gün içinde (tekrarlanabilirlik) ve farklı günlerde (tekrar üretilebilirlik) aktiflerin alanlarından elde edilen %RSD (%CV) değerlerinin karşılaştırılması...250

XXX

XXXI SĐMGELER VE KISALTMALAR DĐZĐNĐ Simge/ kısaltma Açıklama AB : Avrupa Birliği AB-RASFF : Avrupa Birliği Gıda ve Beslenme Hızlı Alarm Sistemi AOAC : Association of Official Analytical Chemists Resmi Analitik Kimyacılar Birliği APCI : Atmosferik Basınç Kimyasal Đyonizasyon % BB : Bağıl Bolluk Yüzdesi BGD : Bitki Gelişim Düzenleyicisi CAC : Kodeks Alimentarius Komisyonu C 18 CV dak DDVP ECD EI ENV+ EPA ES EURACHEM FAO FDA FFDCA FLD GAP GC GCB : Silikanın oktadesilsilil türevi : Varyasyon Katsayısı : Dakika : Dichlorvos : Elektron Yakalama Dedektörü : Electron Impact, Elektron Çarpma (Vurma) Modu : Polystrene divinylbenzene : Çevre Koruma Örgütü : Elektrosprey : European Chemistry : Dünya Gıda ve Tarım Örgütü : Gıda ve Đlaç Örgütü : Federal Food, Drug and Cosmetic Act : Floresans Dedektör : Đyi Tarım Uygulamaları : Gaz Kromatografisi : Aktif karbon

XXXII SĐMGELER VE KISALTMALAR DĐZĐNĐ (devam) Simge/ kısaltma GC-TOF-MS GPC HPLC HPLC-ESI-MS HS-SPME IR IUPAC KKGM LC-APCI-MS LOD LOQ LP-GC-MS-MS MASE MEKC MgSO 4 MRL, MRLs MS, MSD MSPD NaCl Na 2 SO 4 NH 2 OPP PAHs PAM 304 Açıklama : Gas Chromatography-Time of Flight-Mass Spectrometry : Jel Permeasyon Kromatografisi : Yüksek Basınç Sıvı Kromatografisi : Yüksek Basınç Sıvı Kromatografisi- Elektospray Đyonizasyon Kütle Spektrometresi : Head Space Solid Phase Micro Extraction : Đnfrared : Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği : Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü : Sıvı Kromatografisi-Atmosferik Basınç Kimyasal Đyonizasyon - Kütle Spektrometresi : Saptama (Dedeksiyon) Limiti, Limit of Detection : Hesaplama Limiti, Limit of Quantitation : Düşük Hacim Gaz Kromatografisi Kütle Kütle Spektrometresi : Membranlı Çözücü Ekstraksiyonu : Micellar Elektrokinetik kromatografi : Magnezyum sülfat : Maksimum kalıntı limiti, maksimum kalıntı limitleri : Kütle Spektrometresi, Kütle Seçici Dedektör : Matriks katı faz dağılımı : Sodyum Klorür : Sodyum Sülfat : Amin : Pestisit Programları Ofisi : Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar : Pesticide Analytical Manual, Metot No.304

XXXIII SĐMGELER VE KISALTMALAR DĐZĐNĐ (devam) Simge/ kısaltma PLE ppb ppm Açıklama : Basınçlı Sıvı Ekstraksiyonu : milyarda bir kısım : milyonda bir kısım PSA : Primer Sekonder Amin QuECheRS : Hızlı, Basit, Ucuz, Etkili, Güvenli ve Kesin Analiz Metodu R 2 RE : Korelasyon Katsayısı : Rölatif Hata % Rec : Geri Kazanım Yüzdesi RSC : Royal Society of Chemistry RSD s SAX SBSE SCAN SD SFE SIM SPME SPE TGK TIC TKB WHO : Relatif Standart Sapma : saniye : Güçlü Anyon Değiştirici : Stir Bar Sorptive Ekstraksiyonu : Kütle Spektrometresinde Tarama Modu : Standart sapma : Süperkritik Akışkan Ekstraksiyonu : Kütle Spektrometresinde Seçici Đyon Đzleme : Katı faz mikroekstraksiyon : Katı Faz Ekstraksiyonu : Türk Gıda Kodeksi : Toplam Đyon Kromotogramı : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı : Dünya Sağlık Örgütü

XXXIV

1 GĐRĐŞ Günümüzde gıda güvenliği ifadesinin sıklıkla karşımıza çıkması sonucunda, bilinçli tüketici kavramı artmış; insanlarda satın aldıkları ve tükettikleri her türlü gıdanın içeriğini bilme merakı doğmuş, bu merakla da her şeyi sorgular hale gelmiştir. Artan nüfus ile üreticiler doğal yollardan daha az ürün elde etmekten çok, çeşitli kimyasal maddeler (katkı maddeleri, pestisitler) kullanarak daha fazla ürün elde ederek daha çok kazanmak gayesine düşmüştür. Gıdaların üretimi sırasında onların raf ömrünü uzatmak, mikroorganizmaların zararlarından korumak, oksitlenmesini engellemek vb. sebepler için katkı maddeleri kullanılırken, tarımsal ürünlerin üretimi sırasında onları, yabancı ot, böcek ve hastalık zararlarından korumak amacıyla da pestisitler ya da diğer bir deyişle bitki koruma ürünleri kullanılmaktadır. Üreticinin ekonomik kaybının yanı sıra çeşitli hastalık, zararlı ve yabancı otlar nedeniyle tarımsal üretim miktarlarında büyük kayıplar olmaktadır. Özellikle ürünlerin kalitesinin ve veriminin arttırılmasını sağlamak amacıyla ve tabii ki artan dünya nüfusuna ürünlerin yetmesi, kıtlık ile karşılaşılmaması için, bu etmenlerle savaşmak gerekmektedir. Bazı kaynaklarda dünya nüfusunun her yıl yaklaşık olarak 80 milyon kadar arttığı belirtilmekte, bu sebeple de ya tarımsal üretim yapılan alanların arttırılması veya birim alandan sağlanan ürün miktarının arttırılmasının yapılacak en doğru şey olduğu düşünülmektedir. Bu amaçlara hizmet etmek için gübreleme, sulama, toprak işleme, biyolojik savaş, kimyasal savaş gibi alternatif yöntemler bulunmuş ve uygulamaya verilmiştir. Kimyasal savaş, olumsuzluklarının yanında, kısa sürede etki göstermesi ve kullanım kolaylığı gibi avantajları nedeniyle, üreticiler tarafından daha çok tercih edilmektedir. Kimyasal savaşımda kullanılan bitki koruma ürünlerinin, doğru, bilinçli, güvenli ve tavsiye edildiği gibi kullanılması gerekmektedir. Bu şekilde kullanım ile ilaçlar sadece

2 hedef etmene etki göstermekte, çevre ve insan sağlığı açısından da herhangi olumsuz bir duruma sebep olmamaktadır. Ancak üreticilerin, bitki koruma ürünlerini, bilinçsizce ve aşırı kullanımları sonucunda, dirençli populasyonlar oluşmakta, doğal düşmanlar olumsuz etkilenmekte ve çevre ve insan sağlığı açısından da zararlı etkiler ortaya çıkmaktadır (Cönger, 2001a). 16. yüzyıl Alman fizikçilerinden Paracelcus, Her şey zehirdir ve her şeyde zehir vardır. Zehiri zehir yapan dozudur diyerek bütün maddelerin yüksek miktarlarda alınmasıyla zehirli hale gelebildiğini vurgulamıştır (Anon., 2005a). Yapılan çalışmalar ve yaşanan olaylar bu söylemin doğruluğunu ortaya koyarak, günümüzde bir kural olarak yerleşmesine vesile olmuştur. Bu kural, insanlar tarafından üretilen maddeler için geçerli olduğu gibi, doğada var olan maddeler için de geçerlidir. Vücudumuz için en önemli ve gerekli maddelerden biri olan su ve tuzun bile aşırı miktarda vücuda alımı ile vücudun metabolit dengesi bozulmakta, kalıcı hasarlara hatta ölüme bile neden olabilmektedir. Bitki koruma ürünü, tarımsal ürünlerin üretim, tüketim ve depolanmaları sırasında; onların besin değerini bozan, onlara zarar veren veya onları tamamen tahrip eden hastalık, zararlı ve yabancıotları kontrol altına almak için kullanılan, insan yapımı ya da bitkilerde doğal olarak bulunan kimyasal maddelerdir. Pestisit terimi; insektisitler ve akarisitleri, böcek ve akarların uzaklaştırıcılarını, fungisitleri, herbisitleri, nematositleri, rodentisitleri, molluskisitleri, kuş ve vahşi hayvan uzaklaştırıcılarını, bakterisitleri, yaprak dökülmesini sağlayıcıları (defoliantlar) ve bitki gelişim düzenleyicileri (BGD) ni kapsamaktadır. Bu maddelerin üretimi, ithali, ihracı, piyasaya dağıtımı ve satışa sunulması gibi işlemler belli bazı yasal düzenlemelerle yürütülmekte ve kontrol edilmektedir. Avrupa Birliği uyum çalışmaları çerçevesinde öncelikli olarak uyumlaştırılması gerekli mevzuatlardan biri olan Council Directive 91/414/EEC of 15 July 1991 Concerning the placing of plant protection products on the market bitki koruma ürünlerinin piyasaya arzını düzenleyen bir direktiftir. Bu direktif, AB de bitki koruma ürünleri ile ilgili olan tüm

3 konuları kapsamaktadır (Anon., 1991). Ülkemiz de dâhil olmak üzere tüm dünyada bugüne kadar kullanılmış ve halen kullanılmakta olan pestisit kelimesi, kapsam olarak yeterli olmadığından yerini bitki koruma ürünü ifadesine bırakmıştır. AB de 1991 yılında çıkan mevzuat ile bu ifadenin kullanımına başlanmış, ülkemizde ise 2002 de başlayan uyum çalışmaları ile yeni yasal düzenlemelerde bitki koruma ürünü kavramı kullanılmaya çalışılarak, eski bir alışkanlıktan vazgeçilmeye başlanmıştır. Bitki koruma ürünleri, bitkiler için ilaç olarak da düşünülebilir. Đnsanlarda olduğu gibi bitki bünyesinde de doğal olarak birtakım savunma mekanizmaları bulunmaktadır. Ancak bu mekanizmaların yetersiz kaldığı durumlarda ilaç kullanılmalıdır. Bitki koruma ürünleri veya tarımsal ilaçlar, tarım arazileri veya tohumlara ekim/dikim den önce; yetişmekte olan ürünleri korumak amacıyla veya hasat edilen ürünlerin depolanması, işlenmesi, paketlenmesi ve nakliyesi sırasında uygulanmaktadır (Cönger, 2001a). Günümüzde bitki koruma ürünleri, tarımsal üretimde sağladığı artışla önemli bir girdi oluştururken, aynı zamanda bilinçsiz kullanım nedeniyle, meydana getirdiği kalıntı sorunu ile giderek sağlığımızı etkilemektedir. Ayrıca tarımsal kimyasalların çevre kirliliğine de neden olması tüm dünya ülkelerinde bunlara karşı bir tedirginlik oluşmuş, daha seçici davranmaya başlamışlardır. Bu nedenle de zaman zaman bazı ilaçlar yasaklanmaktadır. Genellikle bitkiler ve bitkisel ürünler üzerinde az ya da çok pestisit kalıntısı bulunmaktadır. Ürün üzerinde veya içinde bulunan pestisit ve/veya pestisit türevlerine pestisit kalıntısı denmektedir. Pestisit kalıntıları, kendi kimyasal yapıları veya metabolitleri halinde bulunabilmektedir. Önemli olan kalıntının miktarıdır. Kalıntı seviyesinin insan ve hayvan sağlığı açısından risk oluşturmadığı sınır, genellikle maksimum kalıntı limiti (tolerans, MRL) olarak tanımlanır. Đyi tarım uygulamaları (GAP- Good Agricultural Practices) sonucu gıdalarda, tarımsal ürünlerde veya hayvansal yemlerde yasal olarak bulunmasına izin verilen en yüksek pestisit kalıntı miktarı maksimum kalıntı limiti (MRL, tolerans) olarak

4 tanımlanmakta ve 1 kg üründe bulunmasına izin verilen mg aktif madde (mg a.m./kg ürün, ppm) olarak ifade edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) nun bünyesinde bulunan Kodeks Alimentarius Komisyonu (CAC), ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), AB Komisyonu gibi kurumlar tarafından limitler belirlenmekte ve yönetmelikler düzenlenmektedir. Ülkemizde TKB pestisit kalıntı limitleri, Türk Gıda Kodeksi (TGK) ile ortaya konmuş, özellikle AB uyum çalışmaları gereği uyumlu hale getirmekle yükümlü olduğumuz konulardan biri olan limitlerin uyumlu hale getirilmesi gereği, AB pestisit kalıntı limitlerinin büyük bir kısmı alınarak, 11.01.2005 tarih ve 25657 Sayılı Resmi Gazete de yasal limitlerimizin en son hali yayınlanmıştır (Anon., 2005b). Oldukça dinamik bir konu olduğundan, TGK limitlerinin belirli aralıklarla güncellenmesi yapılmaktadır. Başta Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere gelişmiş olan ülkelerin hemen hemen hepsinde, tarımsal ürünlerin kalıntı yönüyle belirlenen maksimum kalıntı limitlerine uyulup uyulmadığını kontrol ettikleri kalıntı izleme programları bulunmaktadır. Ülkemiz açısından da Avrupa Birliği ne uyum çalışmalarının yürütülmesi ile kalıntı izleme çalışmalarına başlanma zorunluluğu ortaya çıkmış ve 2004 yılında Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğünce (KKGM) denetim ve izleme çalışmaları başlatılmıştır. 2004 yılında yaklaşık 1500, 2005 yılında da 2000 örnek denetim ve izleme programı kapsamında çalışılmıştır. Ancak ülkemiz tarımsal üretim miktarları göz önünde bulundurulduğunda, yukarıda verilen rakamların oldukça küçük kaldığı görülür. Đl Kontrol Laboratuvar Müdürlüklerince yürütülen kalıntı analizlerinde, Luke metodu olarak bilinen metot kullanılmaktadır (Luke ve ark, 1981). Luke metodunda olduğu gibi, bugün analizlerde kullanılan pek çok metodun en büyük problemi, uzun zaman alması, pahalılığı, nicel tayinin zorluğu, düşük tekrarlanabilirliğe sahip olması, etkinliğinin az ve atığın fazla olmasıdır. Bu nedenle yeni yaklaşımlara gereksinim duyulmuştur. Bu yeni yaklaşımlardan beklenen ise doğruluk, hassasiyet, geniş kullanılabilirlik, ucuz, kesin, hızlı, kolay uygulanabilir

5 olmasıdır. Her ne kadar dünyada yayınlanmış ve geçerlilik kazanmış çoklu kalıntı analiz metotları varsa da; bu metotların ülkesel olarak, ürün ve kullanılan pestisitler açısından değerlendirilmesi ve işlerlik kazandırılması gerekmektedir. Ülkemizde bugüne kadar birçok kalıntı analiz çalışması yapılmasına rağmen, çok sayıda pestisit ve ürünü içeren Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometresi (GC/MS) nde Çoklu Kalıntı Analiz Yöntemleri geliştirilmemiş, GC/MS e nazaran doğruluğu daha düşük olan yöntemler [ince tabaka kromatografisi (Tiryaki ve Aysal, 2003), kolon kromatografisi] kullanılmıştır. Gaz kromatografisi (Burçak, 1998; Cönger, 2001a, Karakaş ve ark, 2005), Yüksek Basınç Sıvı Kromatografisi (HPLC) ile de çalışmalar yapılmıştır. Bu yöntemlerin doğruluğunun sınanması için ikinci bir metoda (aynı GC farklı kolon veya farklı dedektör ya da farklı bir cihaz, vb.) gereksinim duyulmaktadır. Kalıntı miktarları milyonda kısım (ppm), milyarda kısım (ppb) gibi oldukça düşük düzeylerde bulunduğu için kalıntı analizleri, zahmetli, pahalı, bilgi ve deneyim gerektiren analizlerdir. Tarımsal ürünlerin üretiminden tüketimine kadar geçen her safhada pestisit kalıntılarının kontrol ve denetimlerinin yapılması gerekmekte, bunun için de güvenilirliği yüksek, kolay ve hızlı analiz metotlarının kullanılmasına acilen ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, ülkemiz koşullarına uygun ve ülkemizde meyve ve sebzelerde kullanımı olan pestisitlerin, bulunabilecek pestisit kalıntılarının Gaz Kromatografisi/ Kütle Spektrometresi (GC/MS) nde tespit edilebilmesi için kolay, hızlı, ucuz ve güvenilir bir örnek hazırlama yöntemi oluşturularak örnek ekstraktları elde edilmesi çalışmanın amaçlarından birini oluşturmaktadır. Elde edilen örnek ekstraktlarındaki pestisit kalıntılarının GC/MS-SIM (Select Ion Monitoring) modunda tanımlanması ve nicel analizi için Çoklu Kalıntı Analiz Yöntemi geliştirilmesi çalışmanın diğer bir amacı olup, böylece ülkemiz için önemli bir eksiklik olan kalıntı izleme programlarının uygulanabilirliğinde, bu çalışma temel oluşturacaktır.

6 Çalışmanın sonucunda elde edilecek veriler, diğer laboratuvarların uygulamasına verilecek, bu metot ile kalıntı analizlerinde en önemli iki parametre olan para ve zaman tasarrufu ile ülke ekonomisine önemli katkı sağlanacaktır.

7 2 ÖNCEKĐ ÇALIŞMALAR Bitki koruma ürününün sadece hedef alınan organizmaya karşı zararlı ve toksik olması istenir. Pestisit seçiminde göz önünde bulundurulması gereken belli başlı kriterler vardır: Güvenli olması, seçici (spesifik) olması, kısa ömürlü olması ve suda ve topraktaki kalıcılığı az olmalıdır. Özellikle güneş ışığı, nem ve yağmur pestisitlerin kalıcılığı üzerinde etkili olmaktadır (Cönger, 2001a). Sıcaklığın pestisitlerin degradasyonu üzerinde etkisine örnek olarak Athanasopoulus ve ark. (2004) larının çalışması verilebilir. Azinphos-methyl ve parathion-methyl in parçalanmasına çevresel faktörlerin etkisini ortaya koymak amacıyla yapılan bir çalışmada, her iki aktifin belli konsantrasyonları 0, 20 ve 40 o C de tutulmuş ve elde edilen sonuçlardan kinetik eşitlikler, oran sabitleri, yarılanma ömürleri gibi değerler hesaplanmıştır. Azinphos-methyl in yarılanma ömrü; 0 o C de 124-267 gün, 20 o C de 89-231 gün, 40 o C de 25-71 gün; parathion-methyl in yarılanma ömrü sırasıyla 48-57; 9-10.5; 1.3-1.5 gün olarak tespit edilmiş, sıcaklıkların ve güneş ışığının etkisinin görülmesi ve doğrulamanın yapılması amacıyla da aynı aktifler hem ağaç üzerinde hem de buzdolabında bekletilmiştir (Athanasopoulus ve ark, 2004). Bitki koruma ürünlerine, sadece zararlıları öldüren, kontrol eden kimyasal maddeler olarak bakmak yanlış olur. Nasıl ki bir sağlık ilacı insanla birlikte ele alınıyorsa, bir bitki koruma ürünü de kullanım alanında hastalıkla, zararlıyla, bitkiyle, insanla, çevre ve çevredeki diğer canlılarla birlikte değerlendirilmelidir. Üretimi, formülasyonu ve uygulamayı gerçekleştirenler ile ilaçlanmış ürünleri tüketenler, pestisitlerin etkilerine maruz kalabilirler (Cönger, 2001a). Günümüz tüketicileri, her alanda iyi şekilde arz edilen ve geniş seçenek imkânı sağlayan kalite ve çeşitte ürünleri tercih etmektedirler. Ancak istenilen kalite ve arz şekline sahip ürünlerin günümüz fiyatları ile pestisit kullanmadan elde edilmesi oldukça zordur. Bu durumda anahtar çözüm, tarımsal ürünlerin kalite ve kantitesini etkileyen etmenlere karşı üretim boyunca ve hasattan sonra olabildiğince az pestisit

8 kullanmaktır. Pestisitler ürünlerde bakteri ve fungusların üretmiş oldukları doğal toksinlerin düzeyini düşürmekte ve böylece ürünlerle ilgili hastalıkların azalmasına sebep olmaktadır. Bitki koruma ürünleri, tarımsal ürünlerin pazar değerini artırmalarının yanında, onların üretimlerinin geniş bir sezona yayılmasını da sağlamaktadır. Sıçan, fare, sinek ve diğer böceklerin istenmeyen etkilerini önleyerek, insan sağlığı yönünden önemli yararlar temin etmektedir. Ayrıca, artan dünya nüfusunun beslenme ihtiyacını karşılamak için, besin üretiminin arttırılmasının sağlanmasında pestisitlerin yardımı küçümsenemez. Bitki koruma ürünleri, uygun ve dikkatli olarak kullanıldıklarında birim alandan elde edilen ürün miktarı devamlı artış gösterecektir (Cönger, 2001a; Öztürk, 1997). 2.1.1 Pestisit kalıntı çalışmaları 1950 li yıllardan bu yana dünya üzerinde pek çok resmi ve özel laboratuvarda, gıda ve çevreye ait örneklerin, pestisit kalıntı analizleri yapılmaktadır. Kalıntı analizleri birtakım basamakları içeren özel analizlerdir. Özellikle analizi yapan kişinin nitelikli ve deneyimli olması en önemli koşullardan biridir. Çalışılan konsantrasyonların küçük olması, kalıntı laboratuvarlarının diğerlerinden ayrılmasına sebep olur. Pestisit kalıntı analizlerinin temelini doğru olarak örneklerin ekstraksiyonu ve analizi oluşturmaktadır. Pestisitlerin ekstraksiyonları, solvent ekstraksiyonu, katı faz ekstraksiyonu, süperkritik akışkan ekstraksiyonu gibi metotlar ile, kolorometrik ölçümler, biyo-assay ve enzimatik teknikler, radyokimyasal ve kromatografik yöntemler kullanılarak analizleri gerçekleştirilmektedir. Kromatografik yöntemler, en yaygın kullanılan ve tercih edilendir. Gelişmiş ülkelerin çevreye olan duyarlılığı ve

9 insan sağlığını ön plana çıkarması ile pestisit kalıntı limitleri günden güne düşürülmeye çalışılmakta, bu da kalıntı analizlerinin daha hassas yapılması zorunluluğunu ortaya koymakta, araştırıcıların daha hassas ve duyarlı metotlar geliştirme çalışmalarını hızlandırmasına neden olmaktadır. Pestisit kalıntı analizleri için en etkili yaklaşım Çoklu kalıntı analizleri dir. Kayda değer ilk Çoklu Kalıntı Analiz Metodu, Mills (1963) tarafından bildirilmiştir (Anastassiades ve ark. (2003) atfen Mills ve ark., 1963). Ancak bu metodun organik fosforlular gibi aşırı polar pestisitler için uygun olmaması nedeniyle 1970 lerde yeni metotlar geliştirilmiş, Luke ve ark. (1975) ile Specht ve Tilkes (1980), orta polar pestisitlerin yüksek geri kazanımını sağladıkları metodu yayınlamışlardır (Anastassiades ve ark. (2003) atfen Luke ve ark., 1975 ve Specht ve Tilkes, 1980). Sonuçta Luke metodu, AOAC Resmi Metot (No. 985.22) haline getirilmiştir. Bugün de yaygın olarak birçok pestisit izleme laboratuvarı Luke Metodunu kullanmaktadır. Günümüzde analizlerde kullanılan pek çok metodun en büyük problemi, uzun zaman alması, pahalılığı, nicel tayinin zorluğu, düşük tekrarlanabilirliğe sahip olması, etkinliğinin az ve atığın fazla olmasıdır. Bu nedenle yeni yaklaşımlara gereksinim duyulmuştur. Bu yeni yaklaşımlardan beklenen ise doğruluk, hassasiyet, geniş kullanılabilirlik, ucuz, kesin, hızlı ve kolay uygulanabilir olmasıdır. Her ne kadar dünyada yayınlanmış ve geçerlilik kazanmış çoklu kalıntı analiz metotları varsa da; bu metotların ülkesel olarak, ürün ve kullanılan pestisitler açısından değerlendirilmesi ve işlerlik kazandırılması gerekmektedir. Ülkemizde bugüne kadar bir çok kalıntı analiz çalışması yapılmasına rağmen, çok sayıda pestisit ve ürünü içeren GC/MS de Çoklu Kalıntı Analiz Yöntemleri geliştirilmemiştir. Luke ve ark. (1981), 1975 yılında yayınlamış oldukları 31 pestisiti içeren yöntemi daha da geliştirerek, 79 pestisitin analizine olanak veren Çoklu Kalıntı Analiz Yöntemi ni geliştirmişlerdir. Bu çalışmada, farklı dolgulu kolon ve farklı dedektör

10 kullanılarak, organik fosforlular, nitro bileşikleri, halojenli pestisitlerin kalitatif ve kantitatif olarak tayininin yapıldığı bildirilmiştir. Sentetik pretroitlerden permethrin, cypermethrin, cyhalothrin, bifentrin ve deltamethrin aktif maddeleri için meyve ve sebze örneklerinde GC/ECD ile Çoklu Kalıntı Analiz Metodu geliştirilmiş, örneklerin ekstraksiyonunda deaktive edilmiş florisil kolon kullanılarak saflaştırma işlemi yapılmıştır (Lenicek ve ark., 1989). Lindane, methoxychlor, parathion ve methyl-parathion kalıntılarının sulardaki miktarlarının analizi GC-ECD ile yapılan bir çalışmada, Sep-pak C18 kartuşu ve etil asetat ile ekstraksiyon yapılmıştır. Hekzan ve metanol gibi lerle kıyaslandığında etil asetat daha avantajlı bulunmuş ve analizlerde kullanılmıştır. Klasik yöntemle karşılaştırıldığında kartuş kullanımı ile daha hızlı ve ucuz metot geliştirildiği ifade edilmiştir (Moltό ve ark., 1989). C18 ile ekstrakte edilen yer altı sularında triazine ve organik fosforlu pestisitler aranmıştır. C18 SPE kartuşundan etil asetat ile elute edilen pestisitlerin GC de analizi yapılmış, dimethoate ve trichlorfon dışındaki çalışılan aktif maddelerin analizi için uygun olduğu ifade edilmiştir (Moltό ve ark., 1991). Sütlerde pestisit kalıntı analizleri ile ilgili olarak yapılan bir çalışmada, öncelikle sütün yağını uzaklaştırmak için bir ajan kullanılmış, sonra da homojenize süt üzerinde metot değişkenleri optimize edilmeye çalışılmıştır. 26 organik klorlu pestisit kalıntısının analizi C18 SPE kartuşu ve iki klasik sıvı-sıvı ekstraksiyon yöntemi ile denenmiştir. Bu çalışmada önerilen SPE kartuşu kullanılarak geliştirilen metot, diğerlerine nazaran daha hızlı, basit ve ucuz, ayrıca saflaştırma işlemine gereksinim duymadan sütte kalıntı analizi için uygun olduğu tavsiye edilmiştir (Mañes ve ark., 1993).

11 Fillion ve Thorp (1995) tarafından yapılan bir çalışmada, meyve ve sebzelerde birçok pestisitin GC/MSD ile teşhisi ve izlenmesi yer almaktadır. Bu çalışmada, örneklerde bulunan pestisit kalıntılarının saptanması ve tanımlanması amaçlanmıştır. Bu amaçla, basit bir örnek hazırlama yöntemi geliştirilmiş, ekstraksiyon işleminde C18 ve Envirocarb katı faz ekstraksiyon kartuşları kullanılmış ve GC/MSD koşulları da belirlenerek, pek çok pestisit tek bir analizle izlenmiştir. Meyve ve sebzelerde 199 pestisit kalıntısının analiz metodunun geliştirildiği bir çalışmada, GC-MS ve LC-FLD cihazları kullanılmıştır. Pestisit kalıntıları asetonitril ile ekstrakte edildikten sonra karbon kömüründen (charcoal) Celite kolondan geçirilerek analiz edilmiştir. Analizler GC-MS de SIM modda gerçekleştirilmiştir. Tüm bileşenlerin analizi örneklerin, 2 kez enjekte edilmesi ile yapılmıştır. Alıkonma zamanları ve iyon oranları ile doğrulama yapılmıştır. Karbamatlı pestisitler kolon sonrası reaksiyon ile LC-FLD kullanılarak belirlenmiştir. Şeftali, havuç ve muz örneklerinin 0.1 ve 0.5 ppm konsantrasyonlarında zenginleştirilmesi ile geri kazanımlar elde edilmiştir. Çalışmada, aktiflerin LOD değerlerinin aktif maddeye bağlı olarak 0.02 ile 0.2 ppm arasında değiştiği belirtilmiştir (Fillion ve ark., 1995). Moore ve ark. (1995) tarafından, karbamatlardan carbendazim, chlorotoluron, diuron, isoproturon, linuron, methiocarb ve uron aktif maddelerinin suda tayini için Çoklu Kalıntı Analiz metodu geliştirilmiştir. Oktadesil-bağlı silika kartuşları ile katı faz ekstraksiyonu yapılarak LC/MS e örnekler verilmiştir. Thiabendazole, tecnazene ve chlorpropham ile ilaçlanmış patatesler ve bu patateslerden üretilen patates cipslerinde kalıntı durumuna bakılması amacıyla GC/MS e dayalı Çoklu Analiz Metodu geliştirilmiş, her üç pestisitin kalıntısına bakılmıştır (Lewis ve ark., 1996). Meyve ve sebzelerde pestisit kalıntılarının tespitinde kullanılan konvansiyonel metotlar, gıda ürününün en az üç dakika homojenizasyonu ve genellikle aseton veya

12 etil asetat gibi lerle sıvı-sıvı ekstraksiyonu, bunun ardından temizleme işlemine dayanmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar ile SFE (süperkritik akışkan ekstraksiyonu), SPME (katı faz mikroekstraksiyonu), SPE (katı faz ekstraksiyonu) ve MSPD (matriks katı faz dağılımı) gibi yeni teknikler geliştirilmeye başlanmıştır. MSPD, örneğin genellikle C18 veya Florisil adsorbantı üzerindeki dağılımına dayanarak ekstraksiyonun ve temizleme işleminin tek basamakta gerçekleştirilmesine olanak sağlayan bir yöntemdir (Albero ve ark., 2003; Jing ve Amirav, 1997). Portakallarda MSPD ye dayanarak çoklu kalıntı ekstraksiyonu ile 18 insektisitin GC de taranmasına imkan sağlayan bir metot geliştirilmiştir. Aldrin, carbophenothion, captafol, chlorpyriphos, chlorfenvinphos, diazinon, alpha-endosulfan, betaendosulfan, ethion, fenitrothion, folpet, methidathion, malathion, methyl-azinphos, methyl-parathion, phosmet ve tetradifon aktif maddelerinin analizlerine olanak sağlayan bu metotla, %67-102 oranları arasında geri kazanım elde edilmiştir. Klasik metotlar ile karşılaştırıldığında basit olduğu için daha az kişi ile çalışma olanağı bulunmuştur (Torres ve ark., 1996). GC/MS SIM ile fındıklardaki 14 pestisitin belirlenmesi çalışmaları yapılmıştır. Pestisitler asetonla ekstrakte edilip, n-hekzan ve asetonitril ile sıvı-sıvı partisyonu gerçekleştirilip, SPE Bond Elüt Florisil kolonda saflaştırılmıştır. Analizler sonucunda 14 pestisitten 6 tanesi % 80 geri kazanım vermiştir. Bu metodun fındıklardaki çoklu kalıntı analizi için etkili ve uygun olduğu görülmüştür (Kawasaki ve ark., 1997). C18 ve GCB (aktif kömür) ile SPE kullanılarak 13 fungisit ve insektisit kalıntısının analizine yönelik geliştirilen metotta meyve ve sebze örnekleri seçilmiştir. GC/ECD ve GC/MSD ile saptama yapılan analizlerde C18 in daha iyi geri kazanımlar verdiği görülmüştür. Elma, portakal, armut, domates, marul ve biberlerde bromopropylate, chlorpyrifos methyl, cypermetrin, deltametrin, fenarimol, fenvalerate, imazalil, lindane, permetrin, phentoate, procymidone, propiconazole and

13 vinclozoline aktifleri aranmış, örneklerde 0.02 20.50 mg/kg arasında 10 pestisit tespit edilmiştir (Torres ve ark.,1997a). Đspanya da pazarlardan alınan yaklaşık 200 narenciye örneğinde 12 organik fosforlu pestisitin kalıntı düzeyleri analiz edilmiştir. Çalışmada, yeni bir ektraksiyon yöntemi olan MSPD kullanılmıştır. MSPD bir izolasyon yöntemidir. Az miktardaki matriks C18 ile karıştırılır ve az miktarda ile yıkanır ve elüsyon gerçekleştirilir. Pestisit analizleri GC/MS-SIM modunda gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda örneklerin % 32,25 inin pestisit kalıntısı içerdiği ve % 6,9 unun Avrupa Birliği MRLs ni geçtiği belirtilmiştir. MSPD ekstraksiyonunu izleyen GC/MS metodu nareciyelerde pestisit kalıntı düzeylerini izlemede kullanışlı ve klasik yöntemlere göre zaman tasarrufu sağlamaktadır (Torres ve ark., 1997b). Sularda 22 pestisitin kalıntısının tespitinde PS-2 kartuşu kullanılarak pestisitler ekstrakte edilmiş ve LC/MS de analiz edilmiştir. 22 pestisitin geri kazanım çalışmalarında 10 µg/l veya 30 µg/l seviyelerinde zenginleştirme yapılmış, saf suda %81-103, nehir suyunda %71-127 değerleri arasında geri kazanımlar sağlanmıştır. Bu metodun basit ve suda pestisit kalıntılarının iz seviyelerinin hesaplanmasına uygun bir metot olduğu ifade edilmiştir (Shimamura ve ark., 1998). Ekstrakte edilen pestisit kalıntılarının ayırımı, belirlenmesi ve miktarının saptanması, HPLC, GC gibi cihazlarda oldukça seçici detektörler kullanarak yapılmaktadır. Bu konuda en çok tercih edilen GC/ECD ile pestisit kalıntılarının tanımlanması ve miktarsal analizlerinin yapılması, sonra da GC/MS ile doğrulanmasıdır (Sherma,1999). Geleneksel metotlar, gıda örneğinin aseton gibi solventlerle ekstrakte edilmesini ve sıvı-sıvı partisyonla saflaştırılmasını daha sonrada GC/MS veya HPLC ile analizini içerir. Barwick ve ark. (1999), SPE metodunun sebze ve meyvelerde klorlu solvent kullanımına bir alternatif olduğunu belirtmişlerdir. Ekstraksiyon SPE kartujlarda

14 yapılmış analizler GC/MS te ve HPLC de floresans dedektör kullanarak gerçekleştirilmiştir. GC/MS ile analizde SIM metodu ile doğrulama ve kantitatif analiz yapılmıştır. Rutin analizlere uygulanabileceği ifade edilmiştir. Pihlström ve Österdahl ın (1999) yaptığı çalışma jel permeasyon kromatografisinin (GPC) yerini alabilecek SPE yöntemini kullanarak elde edilen sonuçları içermektedir. Bu çalışmada meyve ve sebzelerdeki pestisit kalıntıları için hızlı ve basit bir saflaştırma adımının geliştirilmesi hedeflenmiştir. Đsveç e ait pestisit izleme metodu etil asetatla ekstraksiyonu ve GPC ile saflaştırmayı içermektedir. GPC otomasyon sağlasa da konsantre etme ve tekrar çözünme gibi işlemler gerektirmesi nedeniyle zaman kaybına neden olmaktadır. GPC de ilk elüte olan maddelerde miktar hesaplamada sorun yaşanmaktadır. Yağ asitleri ve çeşitli matriksler yine kantitatif analizde sorun çıkarmaktadır. Bu nedenle hızlı, maliyeti uygun, etkili bir saflaştırmayı içeren ve GPC nin yerini alabilecek bir yöntem geliştirilmesi düşünülmüştür. Homojenize edilmiş matriks örnekler, farklı konsantrasyonlardaki pestisit karışımları ile zenginleştirilip geri kazanım çalışmaları yapılmıştır. Örnekler GC/NPD de OV-1701 kapiler kolon ve GC/ECD de SE-54 ve OV-1701 kolonları kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda ENV+ (Polystrene- Divinylbenzene) ekstraksiyon kolonu meyve ekstraktları için yeterli saflaştırma sağlamıştır. Çalışılan pestisitler katı faz üzerinde iyice adsorbe olmuştur. Modifiye edilmiş saflaştırma adımı analizi basitleştirmiş, zamanı azaltmış ve birçok pestisit için kabul edilebilir geri kazanımlar sağlamıştır (Pihlström ve Österdahl, 1999). Beyaz ve kırmızı şaraplarda etil asetat ve C18 katı faz ekstraksiyon kartuşu kullanılarak 48 pestisit için kalıntı analiz metodu geliştirilmiştir. Tarama (Full Scan) veya SIM mod kullanılarak pestisitlerin izleme, doğrulama ve tespiti yapılmıştır. Şarap çeşidi, zenginleştirme konsantrasyonu, ekstraksiyon öncesi tuz ilavesi gibi çeşitli parametreler karşılaştırılmış, ekstraksiyon etkinliği ve optimal hassasiyet bakımlarından değerlendirilmiştir. Çalışılan pestisitlerin çoğu için 0.01 ve 0.10 mg/l

15 zenginleştirme konsantrasyonlarında uygun geri kazanımlar elde edilmiştir (Wong ve Halverson, 1999). MSPD ile LC-MS kombinasyonu kullanılarak portakal, soğan, üzüm ve domates örneklerinde 13 karbamatlı pestisitin analizi yapılmış, LC-MS de ES (elektrosprey) ve APCI (atmosferik basınç kimyasal iyonizasyon) modları karşılaştırılmıştır. Her iki iyonizasyonda benzer sonuçlar alınmıştır. C18, C8, cyano, amin ve fenil sorbentlerini içeren farklı MSPD kullanılmış, C8 ile %64-106 aralığında geri kazanım elde edilmiştir (Fernández ve ark., 2000). Bir araştırma projesinde, yaklaşık 100 farklı pestisitle zenginleştirilmiş sebze matriksi karışımının analizinde SPME uygulaması yapılmıştır. SPME uygulaması 2 farklı adsorbant (polydimethylsiloxane ve carbowax/divinylbenzene) ile gerçekleştirilmiştir. SPME performansının değerlendirilmesi için geleneksel bir Çoklu Kalıntı Metodu ile karşılaştırılmış, pestisitler 0.01-1 mg/kg konsantrasyonunda matrikse ilave edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre geleneksel yöntemle yüksek başarı sağlanmasına rağmen SPME ile bazı pestisitlerin geri kazanımı çok zayıf olmuş hatta bazıları hiç tespit edilememiştir. Bunun üzerinde SPME öncesi örneklere asetonla ön-ekstraksiyon işlemi uygulanmış ve metot performansı arttırılmıştır (Volante ve ark., 2000). Minimum örnek hazırlama tekniği ile portakallarda 5 fungisitin LC-MS- APCI de analizine olanak veren bir metot, Fernández ve ark. (2001) ları tarafından açıklanmıştır. Benomyl, carbendazim, imazalil, thiophanate-methyl, thiabendazole aktiflerinin ana iyonları tanımlanarak yapılan bu analizde, örnekler, etil asetat, Na 2 SO 4 ile ekstraksiyona tabi tutulmuştur. Gerekli geri kazanım ve limit değerlerine ulaşıldığı söylenmiştir. Schenck ve ark. (2001) ları gıdalarda ppb düzeyinde pestisit kalıntılarının GC analizinde katı faz ekstraksiyonunun etkisi üzerine bir araştırma yapmışlardır. Bu

16 çalışmada ekstraksiyon i olarak aseton ve asetonitril, katı faz ekstraksiyon kartuşlarından carbon, C18, strong anion exchange (SAX), aminopropyl (Amino), primary secondary amine (PSA) kartuşları kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda en etkili temizleme işleminin, PSA ve Amino kartuşları ile yapıldığı bildirilmiştir. Son yıllarda gıdalardaki kalıntıların izlenmesi amacıyla metot çalışmalarına ve kalıntı izleme programlarına ağırlık verilmektedir. Fransa da özellikle SPME metotları üzerinde çalışmalar ağırlık kazanmıştır (Falqui ve ark., 2001; Urruty ve ark., 2001). Methamidophos, acephate, malathion ve methyl-parathion aktif maddelerinin domatesde kalıntılarının analizi ile ilgili olarak yayınlanan bir çalışmada, ekstrakte edilen domates örnekleri, aktif kömürlü SPE tekniği kullanılarak saflaştırılmış ve konstantre edilmiştir. Laboratuvara alındıktan sonra homojenize edilen domates örneğinde geri kazanım çalışmalarında kullanılmak üzere belli miktarda pestisit standartlarından ilaveler yapılmış, ekstraksiyon sü olarak kullanılan etil asetat ilavesinden sonra ultrasonik banyoda karışımın sağlanması için bekletilmiştir. Filtre edilip, konsantre edilen ekstraktlar, susuz sodyum sülfat ve aktif kömür içeren minikolona yüklenmiş, etil asetat ile elüte edilmiştir. Kuruluğa kadar sü buharlaştırılmış, asetonda çözülerek GC-NPD ye enjekte edilmiştir. Organik fosforlu dört pestisite ait % Geri kazanım (% CV), LOD ve LOQ değerleri rapor edilmiştir. Metodun geliştirilmesinde ekstraksiyon ve eluat sü olarak en çok kullanılan aseton, diklorometan ve etil asetat ve bunların karışımlarının denendiği, tüm aktif maddeler için etil asetatın en iyi geri kazanımı verdiği belirtilmiştir. Adsorbant olarak da diğer çalışmalarda en yaygın olarak kullanılan C18, florisil ve aktif kömür kullanılmış, domates matriksi için en etkili sonuçların aktif kömür ile elde edildiği görülmüştür. Kromatogramlarda piklerde kuyruklanma gözlenmiş, bunun sebebinin ise NPD de bulunan seramik parçadan kaynaklandığı söylenmiştir. Bu çalışmada geliştirilen metot, her dört pestisitin kısa sürede ve etkili bir şekilde kalıntı analizinin gerçekleştirilmesine olanak sağlamıştır (Kaipper ve ark., 2001).

17 Carbendazim, imazalil, o-phenylphenol, prochloraz, procymidone, thiabendazole, thiophanate-methyl ve triadimefon kalıntılarının üzüm, marul, portakal ve domateste saptanması amacıyla geliştirilen metotta, SPE ve MEKC (micellar elektrokinetik kromatografisi) önerilmektedir. Seçicilik ve ayrım, tamponun ph ve konsantrasyonuna, surfektantın türüne ve konsantrasyonuna ve hareketli fazdaki metanol miktarına göre değişiklik göstermiştir. 75 mm sodyumcholate lı 4 mm borate içeren tampon en iyi sonucu vermiştir. Portakalda o-phenylphenol ve imazalil dışında çalışılan aktiflerin tekrarlanabilirlik değerleri iyi bulunmuştur (Rodriguez ve ark., 2001). Cochran ve ark. (2002) ları tarafından yapılan bir çalışmada bazı meyve ve sebze örnekleri, asetonitril ile ekstrakte edildikten sonra süzülmüş ve temizleme işlemi için C18 kartuştan geçirilmiştir. Elde edilen ekstraktın solventi, azot gazı altında buharlaştırılmış ve asetonda çözülmüştür. GC/MS de geliştirdikleri tekrarlanabilirliği yüksek Çoklu Kalıntı Analiz Metodu ile 13 dakika gibi kısa bir sürede 77 pestisitin analizi yapılmıştır. Anastassiades ve ark. (2002, 2003) larının yaptıkları çalışmada, eski Çoklu Kalıntı Analiz Metotlarında kullanılmış olan birçok parametre bir araya getirilmiş ve etkin bir örnek hazırlama yönteminin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu yöntemle elde edilen örnek ekstraktlarının hem GC de hem de HPLC de analiz edilebilmelerinin yöntemin diğer bir avantajını oluşturduğu ifade edilmektedir. Hızlı çoklu kalıntı analiz metodu üzerinde çalışmış, basit bir ekstraksiyon işlemi sonucunda SPE ve bulk sorbent ile temizleme (clean-up) yapmışlardır. Bu metotlarda, farklı gruplarda toplam 300 adet pestisiti analiz etme olanağı sağlamışlardır. %90 ın üzerinde geri kazanım ve % 5 in altında tekrarlanabilirlikler (% CV) elde edilmiştir. Bu metodun sebze ve meyvelerde pestisit izleme programlarında kullanılabileceği ve Avrupa nın Yeterlilik Testlerinde test örneklerinin analiz edilmesinde tüm ilgili pestisitler için başarıyla sonuç verebileceği bildirilmektedir.

18 Navarro ve ark. (2002) ları tarafından meyve ve sebzelerde 8 fungisitin (captan, carboxin, fludioxonil, flutolanil, folpet, pyrimethanil, quintozene ve tebuconazole) tespiti için matriks katı faz dispersiyon ve gaz kromatografisi ile analizine dayanan bir metot tanımlanmıştır. Fungisitlerin ekstraksiyonunda kullanılan diğer metotlardan ( partisyonu, SFE, SPE, SPME) daha hızlı bir metot (MSPD) olduğu ifade edilen bu metotta, NPD ve ECD dedektörlerin kullanımı ile fungisit kalıntıları tanımlanmış ve hesaplanmış, MSD ile konfirme edilmiştir. 0.5 g örnek, C18 bağlı silika sorbenti ile temizleme, etil asetat da olarak kullanılmıştır. Portakal, elma, domates ve havuçta geri kazanım çalışmaları yapılmış, 0.05 10 mg/kg konsantrasyonları arasında geri kazanımlar %62-102 (RSD %15) değerleri arasında değişmektedir. Elma, üzüm, portakal, armut, çilek ve domateslerde procymidone ve thiabendazole kalıntılarının tespitinde kapiler elektroforez-kütle spektrometresi kullanılmıştır. %2 metanollü ph 3.5 olarak ayarlanmış olan formik asit:amonyum format tamponu ile ayrılma işlemi yapılmış, katı faz ekstraksiyonu ile konsantre edilmiş ve yüksek hacim örnek enjeksiyonu yapılarak daha düşük dedeksiyon limitlerine ulaşmak hedeflenmiştir. Thiabendazole ve procymidone için sırasıyla %64 ve %75 geri kazanımlar elde edilmiştir. Đzleme sonucunda her iki aktif maddenin de sıklıkla rastlanan bileşikler olduğu belirtilmiştir (Rodriguez ve ark., 2002). Taze meyve ve sebze örneklerinde temizleme işlemlerinde kullanılan çeşitli sorbentlerin karşılaştırılması amacıyla bir çalışma yürütülmüştür. Bunun için pestisit kalıntı analizlerinde kullanımı kolay ve hızlı olduğu için özellikle son yıllarda tercih edilen çeşitli katı faz ekstraksiyon kartuşları seçilmiştir. GCB, C18, SAX, NH 2 ve PSA sorbentlerini içeren kolonlar karşılaştırılmıştır. SPE ile temizleme işlemine tabi tutulan meyve ve sebze örnekleri, GC-ECD, GC-FPD ve GC-MSD ile analiz edilmiş, -NH 2 ve PSA kolonlarının kullanılması ile örnek matriks girişimlerinin büyük oranda önlendiği, en etkili temizlemenin bu sorbentlerin kullanılması ile elde edildiği belirtilmiştir. GCB kullanıldığında görünür bitki pigmentlerinin büyük oranda

19 uzaklaştığı, ancak dedektörlerce saptanan yağ asitleri matriks girişimlerini elimine edemediği, C18 ve SAX kolonlarının matriks kirliliğini yeterince temizleyemediği söylenmiştir. Polar ve apolar pestisitlerin geri kazanımları, PSA temizleme işleminin ardından aseton ekstraksiyonu kullanıldığında elde edilememiştir (Schenck ve ark., 2002). Meyve ve sebzelerde birçok pestisit kalıntısının miktarsal tayininde LC-MS-MS metodu geliştirilmiştir. Đzokratik LC koşulları elektrosprey iyonizasyon kütle spektrometresi ile kombine edilerek, farklı matrikslerde 38 pestisitin bulunması ve tanımlanması amaçlanmıştır. Üzüm, kivi, çilek, ıspanak, limon, şeftali ve nektarin örneklerinin temizleme işlemi yapılmaksızın analiz edilebilmeleri metodun avantajıdır. Homojenize edilmiş örnekten 8 g alıp, 70 g susuz sodyum sülfat, 2 g sodyum hidrojen karbonat ve 50 ml etil asetat ilavesinden sonra, karıştırma, süzme ve konsantre etme işlemleri yapılmıştır. Ekstrakta metanol ilavesi yapıldıktan sonra viale alınarak HPLC-MS e verilmektedir. 0.005 ve 0.8 µg/ml konsantrasyonlarında zenginleştirme yapılan örneklerde 38 aktif maddenin 30 u %63 96 arasında ortalama geri kazanıma sahiptir. Dış standardizasyon tekniğine göre 0.005 ile 0.8 µg/ml konsantrasyon aralığını kapsayan matriks kalibrasyon eğrileri çizilmiş ve tespit edilen değerler interpolasyon ile hesaplanmıştır (Taylor ve ark., 2002). Taze meyve ve sebzelerde 31 çoklu-sınıf pestisit kalıntısının rutin analizine yönelik metot çalışması, Vidal ve ark. (2002) ları tarafından yayınlanmıştır. Bu çalışmada, diklorometan ile ekstrakte edilen örnekler, GC-MS-MS cihazı ile analiz edilmiştir. Aynı analizde pestisitlerin özelliklerine göre elektron çarpma veya kimyasal iyonizasyon modları birlikte kullanılmıştır. Acephate, ethoprophos ve methamidophos için kimyasal, diğerleri için elektron çarpma modu seçilmiştir. Validasyon çalışmalarında ilaçlanmamış hıyar örnekleri temsili olarak seçilmiş ve validasyon parametrelerinin performansı hıyar matriksine göre belirlenmiştir. Fenpropathrin, difenoconazole, lindane, malathion, pirimicarb, pyrazophos ve triflumizole dışındaki aktiflerin kalibrasyon grafiklerinden elde edilen korelasyon

20 katsayıları (R 2 ) 0.99 değerinin üzerinde bulunmuştur. Zenginleştirme iki farklı konsantrasyonda yapılmış ve %RSD ile birlikte ortalama % geri kazanımlar listelenmiştir. Geri kazanımlar %71-120 arasında değişen değerlerde hesaplanmıştır. Domates sularında MSPD metoduna dayalı olarak endosulfan izomerleri (α ve β) ve endosulfan sulfatın analizine olanak veren hızlı bir metot geliştirilmiştir. Florisil ve alüminyum oksit adsorbentleri denenmiş, florisil ile daha temiz ekstrakt elde edildiğinden florisil adsorbant olarak seçilmiştir. Etil asetat ve etil asetat:hekzan karışımı ekstraksiyon sü olarak denenmiş, etil asetat ile daha iyi sonuçlar alındığı belirtilmiştir. GC-ECD ve GC-MS/SIM ile kalitatif ve kantitatif tayinler yapılmıştır. Optimize edilen koşullarda geri kazanımların %81-100 arasında değiştiği, domates suyu örneklerinde endosulfan kalıntısı aranmasına yönelik olarak başarılı bir şekilde kullanılabileceği ifade edilmiştir (Albero ve ark., 2003). Sebzelerde pestisitlerin diklorometan ile hızlı ekstraksiyonuna ve GC-MS-MS ile analizine dayanan bir metot, Arrebola ve ark. (2003a) ları tarafından geliştirilmiştir. Her pestisit için optimum iyonizasyon modunda (elektron iyonizasyon, EI veya kimyasal iyonizasyon, CI) çalışılmıştır. Aynı uzunluk, iç çap ve film kalınlığına sahip 3 farklı kolon (DB-1MS, DB-17MS, DB-5MS) kullanılarak, GC parametrelerinin optimizasyonu yapılmıştır. Pestisitler, DB-5MS kolon ile en iyi ayrılma gerçekleşmiş, CI ve EI-MS-MS ile yaklaşık 61 dakika analiz süresinde detekte edilmiştir. Sebzelerde temizleme işlemi olmadan, hızlı ve basit ekstraksiyonuna dayanan alternatif bir örnek hazırlama metodu yayınlanmış, pestisit kalıntı analizi için uygunluğu denenmiştir. Diklorometan ile ekstraksiyona tabi tutulan örnekler, suyu uzaklaştırılıp süzüldükten sonra, sü buharlaştırılıp, hekzanda çözülerek, GC- MS-MS e 10 µl gibi yüksek enjeksiyon hacminde cihaza verilmiş ve bu metodun rutin analizler için uygun bulunduğu belirtilmiştir. GC-MS de Rapid MS (fused silika CP-

21 Sil 8 CB low bleed, 10 m x 0.53 mm x 0.25 µm) kapiler kolon kullanılmış, cihazda analiz süresi 31 dakikaya düşürülmüştür (Arrebola ve ark., 2003b). 2002 yılında Portekiz ve Đspanya yerel marketlerinden toplanan 50 bal örneğinde organik klorlu, karbamatlı ve organik fosforlu pestisit kalıntıları aranmıştır. Oktadesil sorbenti ile SPE tekniğine dayalı ekstraksiyonu takiben GC-MS (organik klorluların analizinde) ve LC-APCI-MS (organik fosforlular ve karbamatlıların analizinde) cihazlarına verilmiştir. Zenginleştirme yapılan örneklerde geri kazanımlar dimethoate dışında %73-98 arasında, RSD %20 nin altında tespit edilmiştir. Dimethoate ın geri kazanımı %40 olarak hesaplanmıştır. (Blasko ve ark., 2003). Narenciyelerde N-metil karbamatlı pestisitler için yeni bir analiz metodu geliştirilmiştir. Siklohekzan ile ekstrakte edilen örnekler, GPC ile temizlenmiş ve LC- MS-MS ile analiz edilmiştir. Bu metot, 7 N-metil karbamatlı pestisitin (aldicarb, carbaryl, diethofencarb, fenobucarb, methiocarb, methomyl ve pirimicarb) hızlı ve basit analizine imkan sağlamaktadır. Ekstraksiyon sünün belirlenmesinde farklı ler ve kombinasyonları denenmiştir. Etil asetat, metanol, asetonitril, aseton, siklohekzan ile denemeler yapılmış, en etkili sonuçlar siklohekzan ile alınmış, çalışmanın devamında bu kullanılmıştır. 0.5 ppm konsantrasyonunda zenginleştirme yapılan narenciye örneklerinde %66.8 129.2 arasında geri kazanımlar elde edilmiş, gün içi % 0.5-6.2, günler arası %4.1-15.9 CV değerleri hesaplanmıştır. Bu metodun diğer grup pestisitleri için de kullanılabilmesi tavsiye edilmektedir (Goto ve ark., 2003). Çekirdekli meyvelerin korunması amacıyla yaygın olarak kullanılan 5 organik fosforlu insektisit ve 1 akarisitin kalıntısının GC/MS tekniği ile saptanması ile ilgili bir çalışma yürütülmüştür. Örnekler önce asetonla sonra da diklorometan-petroleteri (1:1) ile ekstakte edilip GC/MS e enjekte edilmiştir. Geri kazanım çalışmaları ilaçlanmamış ağaçlardan alınan meyve örneklerinde her bir pestisit için 3 farklı

22 seviyede zenginleştirme yapılarak gerçekleştirilmiş, tüm pestisitler için yüksek geri kazanımlar elde edilmiştir (Liapis ve ark., 2003). Meyve, sebze ve bebek gıdalarında pestisitlerin analizinde stir bar sorptive ekstraksiyon (SBSE) tekniğinin performansının belirlenmesine yönelik bir çalışmada, metanol ile ekstrakte edilen örnekler su ile seyreltildikten sonra SBSE ye tabi tutulmuştur. Bir miktar örnek, metanol ilavesi yapıldıktan sonra homojenize edilmiş ve bir süre ultrasonik banyoda karışması için tutulmuştur. Santrifüj işlemine tabi tutulan homojenatın metanol fazı headspace vialine alınmış ve bir miktar HPLC saflıkta su ilavesi yapıldıktan sonra SBSE karıştırma çubuğu ilave edilerek 60 dakika boyunca 1000 devir/dak da karıştırılmıştır. Çalışmada asetonitril, aseton ve metanol çözcüleri kullanılmış, asetonitril ve metanolün etkilerinin birbirine benzer ve asetondan daha iyi olduğu ifade edilmiştir. Kalibrasyon, iç standardizasyon yöntemi ile gerçekleştirilmiş,6 tane 13 C ile işaretlenmiş isotop iç standart olarak kullanılmıştır. Araştırıcılar, 16 pestisitin analizini içeren bu çalışmada SBSE tekniğinin GC-MS ile kombine edilerek kullanılabileceğini ve 300 pestisitin bu şekilde analizinin mümkün kılınabildiğini rapor etmişlerdir (Sandra ve ark., 2003). Bir başka çalışmada, meyve ve sebzelerde 90 pestisitin analizi için Çoklu Kalıntı Analiz Metodu geliştirilmiştir. Bunun için aseton kullanılarak, hızlı ve küçük ölçekli ekstraksiyon yapılmış, temizleme ve ön konsantrasyon işlemi için LiChrolutEN kartuşu kullanılmıştır. Organik asit, şekerler gibi matriksten gelen girişimleri önlemek için dietilaminopropil (DEA) modifiye edilmiş silika kullanılmıştır. Elde edilen konsantratlar, GC/MSD de analize alınmıştır. Yüksek polar karakterli pestisitler (methamidophos, acephate, omethoate) dışındaki tüm pestisitlerin tayini yapılmış ve geri kazanım %70 den fazla bulunmuştur. Çalışılan pestisitlerin birçoğu 0.01 mg/kg LOD değerine sahiptir (Štajnbaher ve Zupančič-Kralj, 2003). Elma ve şeftali örneklerinde iki boyutlu gaz kromatografi cihazı kullanılarak 20 pestisit için kalıntı analiz metodu geliştirilmiştir. Özellikle bebek gıdalarında pestisit

23 kalıntı limitlerinin çok daha düşük olması nedeniyle cihazlarda tespit edilen limitlerin daha da düşürülmesi amacıyla GC x GC çiftlenmiş ve MS-SCAN (45-400 amu) ile kombine edilmiştir. Đki boyutlu GC ile hedef pestisitlerin örnek matriks koekstraktlarından daha iyi ayrıldığı ve tespit limitlerinin düştüğü gözlenmiştir. Birinci GC de DB-XLB (30mx0.25mmx0.25µm), ikinci GC de DB-17 (1mx0.1mmx0.1µm) kolonları kullanılmıştır. Pek çok pestisitin 0.01 mg/kg da tanımlanması yapılabilmiştir. GCxGC-TOFMS metodunun diğer performans karakteristikleri verilerine göre, pestisit kalıntıları gibi iz madde analizlerinde rahatlıkla kullanılabileceği söylenebilmektedir (Zrostlίková ve ark, 2003). Brezilya tıbbi bitkilerinde pestisit kalıntılarının analizini içeren bir çalışmada, matriks katı faz dağılımı ile konvansiyonel metotların karşılaştırılması yapılmıştır. Organik klorlu ve organik fosforlu pestisit kalıntılarının Passiflora L. türleri yapraklarında MSPD-GC-ECD ile analizi ve konvansiyonel Avrupa Farmakopedi metodu ile kıyaslandığında, daha etkili, basit, hızlı ve kolay uygulanabilir nitelikte olduğu görülmüştür. Ayrıca saf hekzan ile örnek matriksinden elde edilen kalibrasyon eğrilerinin birbirinden farklılık arz ettiği, örnek matriksinde ile elde edilen eğrinin yaklaşık iki katı büyüklüğünde kalibrasyon eğrisinin elde edildiği belirtilmiştir (Zuin ve ark., 2003). Kurutulmuş ve öğütülmüş anason (Pimpinella anisum L.) da klorlu hidrokarbonlar, piretroidler, organik fosforlular ve diğer pestisitlerin analiz edilmesini içeren bir çalışmada, 2 resmi AOAC metoda florisil kolon temizleme işlemi ilave edilerek kullanılmıştır. Metotlardan biri AOAC metot 985.22 ve PAM metot 302 olarak bilinen ve su/aseton ile ekstraksiyon ve petroleteri/diklorometan ile sıvı-sıvı partisyonunu içermektedir. Diğer metot, AOAC asetonitril partisyon temizleme metodu ve PAM metot 304 olarak bilinen asetonitril/petrol eteri partisyonudur. Sokslet ekstraksiyonu ile bitkinin yağı elde edilmekte; elde edilen yağ, susuz Na 2 SO 4 den süzülerek, petrol eteri ilave edilir ve kuruluğa kadar sü buharlaştırıcıda uçurulmaktadır. Florisil kolondan geçirilerek temizleme işlemine tabi

24 tutulan örneğin sü hekzan olarak değiştirilir ve GC-ECD ve GC-NPD ye verilir. 0.01 0.5 µgml -1 konsantrasyon aralığında 32 pestisit için çalışılmıştır. Birinci metot ile yapılan çalışmada, geri kazanım değerleri %70-120 arasında değişirken, tetramethrin, formothion ve pyrazophos aktif maddelerinin geri kazanımları bu aralığın dışında olup, sırasıyla 26 (± 7.5), 14 (± 1.6), 21 (± 2.0) dir. Đkinci metotta da benzer sonuçlar görülürken, tetramethrin, formothion ve pyrazophos aktiflerinin geri kazanımları daha da düşük olup, sırasıyla 6 (± 1.5), 18 (± 2.2), 16 (± 5.0) dır. Pirimicarb aktif maddesi her iki metotta da geri kazanılamamıştır (Hajou ve ark, 2004). Jansson ve ark. (2004) tarafından, meyve ve sebzelerde benzimidazoller, karbamatlılar, N-metil karbamatlılar ve organik fosforlu bileşikler gibi LC-UV veya LC-FLD ile tespit edilen pestisitlerin LC-MS-MS ile analizini içeren bir metot geliştirilmiştir. Etil asetat ile ekstraksiyondan sonra ekstraktın konsantre edilip metanolde çözülerek enjeksiyonuna dayanan örnek hazırlama metodu ile LC-MS-MS metodu kombine edilerek kullanılarak 57 pestisitin analizi mümkün kılınmıştır. Dış standardizasyon kullanılmış, matriks etkisi ortaya konmaya çalışılmış ve çalışılan pestisitlerin ortalama geri kazanımları birkaç aktif dışında %70 ile 100 arasında değişmiştir. Metot, 0.01 mgkg -1 konsantrasyonunda 57 pestisit için de kullanılabilecektir. Meyve, sebze ve yeşil çayda SBSE ve termal desorpsiyon GC-MS kullanılarak 85 pestisit kalıntısının analizi için uygunluğu denenmiştir. Metanol ile ilave edilen örnekler, karıştırılıp santrifüj edildikten sonra, headspace vialine alınmıştır.sbse de 60 dak 1000devir/dak karıştırılan ekstraktlar, termal desorpsiyon ünitesine alınarak GC-MS e verilmiştir. Çalışılan pestisitlerin çoğu için yüksek lineerite ve düşük saptama limitleri elde edilmiştir. Meyve, sebze ve yeşil çaylarda pestisit kalıntı analizlerinde kullanılabileceği ifade edilmiştir (Ochiai ve ark., 2004).

25 MSPD örnek hazırlama metodu ile hızlı GC tekniklerinin birleştirilmesi ile ilgili bir çalışmada, ultra iz konsantrasyon seviyelerindeki pestisit kalıntılarının analiz edilebilirliği araştırılmıştır. Yağsız gıdaları temsilen ve bebek gıdası olarak da kullanıldığından elma matriks olarak seçilmiştir. Çalışmada, çeşitli MSPD prosedürleri ve GC-ECD koşulları optimize edilmiştir. Hızlı GC olarak ifade edilen sistemde, analiz süresi yaklaşık 10 dakikadır. 5 g elma örneğine 8 g Florisil sorbenti eklenerek karıştırılmış, her iki ucunda da susuz MgSO 4 ve altında cam pamuğu içeren kolondan geçirilerek, etil asetat ve diklorometan karışımı ile elute edilmiştir. Toplanan elüat evaporasyona tabi tutularak, 1 ml toluende çözülmüş ve GC-ECD ve GC-MS e verilmiştir. Eluasyon çözeltisi olarak etil asetat ve diklorometan ayrı olarak da denenmiş, sonuçlar arasında önemli fark bulunmadığından, çalışmanın devamında sadece etil asetat kullanılmıştır. 17 pestisit kalıntısı için geliştirilen metodun validasyon çalışmaları yapılmış, iki tekrarlı yürütülen çalışmada, tebuconazole dışındaki (% RSD = 54) tüm aktiflerin geri kazanım ve %RSD değerleri limitler içinde bulunmuştur. Üç konsantrasyon seviyesinde iki tekrarlı olarak elde edilen korelasyon katsayılarından (R 2 ) cypermethrinin (0.9594) dışındakiler 0.99 un üzerinde tespit edilmiştir. Dimethoate dışındaki aktiflerin LOQ değerleri, elma için belirtilen MRL nin altında olup, analizinin uygun olduğu ifade edilmiştir (Dömötörová ve ark., 2005). 15 pestisitin rutin olarak analizinde LC-TOF-MS kullanımı ile ilgili olarak yayınlanan bir çalışmada, çeşitli meyve ve sebze örnekleri metot performansının belirlenmesinde seçilmiştir. Ekstraksiyon etil asetat ile yapılmış, sonra sü metanol olarak değiştirilip, süzüldükten sonra cihaza verilmiştir. Validasyon için örneklerin 6 noktalı kalibrasyon grafikleri çizdirilmiş, matriks etkileşimleri her bir aktif madde için farklılık göstermiştir. Örneğin carbendazimin ve örnek matriksleri ile elde edilen kalibrasyon grafikleri birbirine çok yakın olup, azoxytrobin, teflubenzuron ve triflumizol gibi aktiflerin ve örnek matrikslerinden elde edilen grafikleri birbirinden oldukça farklılık arz etmektedir. Bu nedenle araştırıcılar, her bir örnek matriksi için matriks kalibrasyonunun yapılması gerektiğini

26 vurgulamışlardır. Tekrarlanabilirlik ve tekrarüretilebilirlik parametreleri, gün içi ve günler arası elde edilen %RSD değerleri ile ortaya konmuştur (Ferrer ve ark., 2005). Farklı grup pestisitlerin toprak, meyve suyu ve balda kalıntılarının analizine imkan sağlamak maksadıyla geliştirilen analitik bir metotta, matriks bileşenlerinin varlığı ile kromatogramlarda oluşan kirliliklerin analit koruyucular kullanımı ile azaltılabilirliği çalışılmıştır. Toprak örnekleri, etilasetat ile ekstrakte edilerek, susuz sodyum sülfattan süzülmüş, vakum altında uçurulmuştur. Bal örnekleri, su:metanol karışımında çözülmüş, C18 kolondan geçirilmiş, yine aynı karışımlar yıkanarak, ekstraktın toplanması sağlanmıştır. Pestisitler, kolondan hekzan:etil asetat karışımı ile elüte edilmiş ve viale alınmıştır. Meyve suyu örneklerine metanol eklendikten sonra ekstraksiyon tüpüne alınmış, C18 le doldurulmuş kolon asetonitril ile şartlandırılmıştır. Örnek çözeltisi kolondan geçirilmiş, su ile yıkanmış, hekzan:etil asetat karışımı ile elüte edilerek, vialde toplanmıştır. GC-MS/SIM kullanılarak analiz edilen örneklerin hesaplanmasında, matriksi ve matriksine analit koruyucuların eklenmesi ile elde edilen kalibrasyon eğrilerinden yararlanılmıştır. Analit koruyucular, enjeksiyon portundaki aktif bölgeleri maskelemek, pestisitleri degratatif etkileşimlerden korumak için kullanılmakta ve bu maddelerin seçimlerini, uçuculukları ve hidrojen bağlama yetenekleri gibi özellikleri etkilemektedir. Bu çalışmada, daha önceki çalışmalarda kullanılan koruyuculardan 2,3 butandiol, L- glukonik asit γ-lakton, mısır yağı ve zeytinyağı seçilmiş ve kullanılmıştır. 24 pestisit analiz edilmiş ve matriks etkisinin dikkate değer olduğu gözlenmiştir. Özellikle bal ve toprak örneklerinde, meyve suyu örneklerine nazaran matriks etkisi daha yüksek çıkmış, analit koruyucu kullanımı ile daha etkili sonuçlar alınmıştır. L-glukonik asit γ- lakton, toprak ve bal örneklerinde çoğu pestisit için matriks etkisini en aza indiren koruyucu olarak tespit edilirken, zeytinyağının meyve suyu örneklerinde en etkili sonuçları verdiği görülmüştür. Her iki koruyucunun kombine kullanılması hem bal hem de toprak örneklerinde tüm pestisit bileşenleri için etkin bulunmuştur (Sánchez- Brunete ve ark., 2005).

27 Tek bir analizle zeytinyağlarında çoklu pestisit kalıntılarının ve polisiklik aromatik hidrokarbonların (PAHs) tespitine yönelik olarak yürütülen bir çalışmada, HP-5 kolonlu GC-MS-MS cihazı kullanılmıştır. Susuz Na 2 SO 4, hekzan ve asetonitril ile süzülmüş zeytinyağı örnekleri karıştırılarak elde edilen ekstraktan belli hacimde alınmış, kuruluğa kadar sü uçurulmuş ve diklorometanda çözülmüştür. Ekstrakt, 2 Waters Envirogel CPG (guard kolon ve stiren-divinilbenzenle doldurulmuş kolon) temizleme kolonuna sahip GPC sistemine yüklenmiş, pestisitlerin toplanması sağlanmıştır. Geri kazanımlar, doğruluk, kesinlik değerleri, kabul edilir aralıklarda hesaplanmış, araştırıcılar, metodun saf ve rafine zeytinyağlarının rutin analizlerinde uygulanabilir olduğunu ifade etmişlerdir (Ballesteros ve ark., 2006) Đspanya Tarım Birliği Kooperatif tarafından toplanan meyvelerde 15 pestisitin kalıntısı aranmıştır. Etil asetat ekstraksiyonu ve GC-NPD ve GC-MSD cihazları ile analizine dayalı geleneksel kalıntı analiz metodu ile portakal, mandalina, şeftali, nektarin ve karpuzdan oluşan toplam 634 örnekte çalışılmıştır. Örneklerin %43 ünde pestisit kalıntısı tespit edilmiş, çalışılan pestisitlerden dokuz tanesi, MRL değerinin %5 ini geçen değerlerde bulunmuştur. Malathion en çok rastlanan pestisit olmuş, toplam örneğin 121 inde 0.002 ile 4.25 mg/kg konsantrasyonlarında tayin edilmiştir. Fenthion, 104 örnekte 0.005 2.3 mg/kg aralığında saptanmış, methidathion 0.008 1.3 mg/kg arasında değişen kalıntı değerlerine sahip 68 örnekte görülmüştür (Berrada ve ark., 2006). Diez ve ark (2006) ları, arpada herbisit kalıntılarının analizinde asetonitril ve katı faz ekstraksiyonuna dayalı Quechers ile klasik Luke çoklu kalıntı analiz metodunun karşılaştırılmasına yönelik bir çalışma yürütmüşlerdir. Nem miktarı yüksek meyve ve sebze örneklerinde çoklu pestisit kalıntı analizlerinde başarılı olarak uygulandığı ifade edilen Quechers metodu, arpada herbisitlerin tayini için optimize edilmiştir. Luke metodu da, florisil temizleme işlemi ve etil asetat ekstraksiyonu elimine edilip, GPC ilavesi ile daha basit ve kısa mini-luke metoduna dönüştürülerek de kullanılmıştır. Her üç metodun farklılığının kontrolü, basit aseton ekstraksiyonu ile

28 yapılmıştır. Ekstraktlar, GC-TOF-MS ve LC-MS-MS ile analiz edilerek, karşılaştırılmıştır. Mini Luke metodu, apolar ve orta polar bileşiklerin ekstraksiyonunda en etkili sonuçları verirken, Quechers ve etil asetat metodu ile polar bileşikler için en iyi geri kazanımlar elde edilmiştir. Her zaman analizi zor olan asidik herbisitlerin kabul edilir geri kazanım değerleri ile analizine olanak sağlanmıştır. Ancak arpa gibi kuru örneklerde güçlü matriks girişimleri gözlendiğinden, validasyon için gerekli kabul edilir geri kazanım değerleri elde edilememiştir. Sonuç olarak, metotlarda gücü, ekstraksiyon süresi ve asidik bazik koşullar gibi bazı parametrelerin denenmesi ve bu şekilde metot adaptasyonunun yapılmasının gerekliliği vurgulanmıştır. Georgiou ve ark (2006) larının yayınladıkları bir çalışmada, domates örneklerinin SPE tekniği ile temizlenmesi ve pestisit kalıntılarının GC-ECD ile analizi anlatılmıştır. Homojenize domates örneklerinin aseton ilavesinden sonra 8000 devir/dak da 30 s Ultra Turrax ile karıştırılarak ekstraksiyonu sağlanmıştır. Ekstrakta, diklorometan:petrol eteri eklenip, 30 s daha karıştırılmıştır. Karışımın 4000 devir/dak da 5 dak santrifüj edilmesinden sonra su banyosunda çözüsücünün uçurulması için bir süre beklenmiştir. Hekzanda çözülen kalıntıya silika, NH 2, asetonitrilde çözülene GCB ve C18 + GCB, aseton:hekzan karışımında çözülene SAX /PSA adsorbantları içeren SPE kartuşları kullanılarak temizleme işlemleri yapılmış, 5 farklı temizleme işleminin etkinliklerine bakılmıştır. Örnek matriks girişimlerinin SAX/PSA kombinasyonlu ve NH 2 SPE temizleme işlemleri ile en fazla önlendiği görülmüş, en etkili olarak SAX/PSA kombinasyonu belirtilmiştir. GCB nin de etkili bir sorbent olduğu, pigmentleri büyük oranda uzaklaştırdığı, ancak önemli kromatografik girişimleri uzaklaştırmaya yeterli olmadığı görülmüştür. Moreno ve ark. (2006) ları avokado gibi yağlı bitki matriksleri için 65 pestisit kalıntı analiz metodu geliştirmişlerdir. Yüksek hızlı homojenizasyon ile basınçlı sıvı ekstraksiyon (PLE, pressurized liquid extraction) tekniklerinin karşılaştırılması amacıyla her iki yöntemle çalışmalar yapılmıştır. 1. teknikte; parçalanmış ve

29 homojenize edilmiş taze örnekler, etil asetat:siklohekzan karışımı ve susuz sodyum sülfat ilavesinden sonra yüksek hızlı homojenizatörde 2 dakika karıştırılmış, ardından süzme işlemine tabi tutulmuş ve temizleme aşamasına alınmıştır. 2. teknikte, taze örneğe yaklaşık aynı miktarda hidromatriks eklenmiş, karışım parçalanmış ve homojenize edilmiştir. Yüksek sıcaklık ve basınçta ekstraksiyon prosesine başlanmış, Na 2 SO 4 ilavesi ile toplanan karışımda kalan suyun uzaklaştırılması sağlanmıştır. Elde edilen ekstrakt susuz Na 2 SO 4 içeren süzgeç kağıdından süzülerek temizleme işlemi için toplanmıştır. Her iki teknikle elde edilen ekstraktlar, GPC ile temizleme işlemine tabi tutulmuş ve LP-GC-MS-MS e verilerek analiz edilmiştir. Özellikle yağlı bitki matriksinin analizinde kullanılabilirliğinin görülmesi amacıyla CP-Sil8 CB kolonu kullanılmış ve uygun olduğu kanaatine varılmıştır. Avokado matriksi için metot valide edilmiş, üç noktalı matriks kalibrasyonu kullanılarak, 2 farklı konsantrasyonda zenginleştirme yapılan örneklerde geri kazanımlar %70-110 (RSD < %19) arasında değişen değerlerde tespit edilmiştir. Yüksek hız homojenizasyon tekniği, PLE tekniğinden ucuz, kısa süreli, basit olma gibi özellikleri ile daha avantajlı olduğu için çalışmanın sonunda tavsiye edilmiştir. Đki modern ekstraksiyon tekniği olan SBSE ve MASE (Membrane Assisted Solvent Extraction, membranlı ekstraksiyonu) kullanılarak Brazilya şeker kamışı suyunda 18 organik kontamine kalıntısı çalışılmıştır. MASE de yüksek hacimde GC-MS (SIM) cihaza enjekte edilmiştir. SBSE de GC-MS (SIM) e termal desorpsiyonu sağlayan sistem ilave edilmiştir. MASE ile daha hızlı ve iyi geri kazanım değerleri elde edilirken, SBSE ile daha hassas ve seçiciliği yüksek sonuçlar gözlenmiştir. Genel anlamda, triazine, organik fosforlu pestisitler ve benzo(a)pyrene kalıntılarının analizinde her iki yöntemle paralel sonuçlar alındığı belirtilmiştir (Zuin ve ark., 2006). Pırasada 102 pestisitin çoklu kalıntı analizine imkan sağlayan metodun geliştirilmesi ile ilgili bir yayında, GPC ve SPE teknikleri kullanılarak temizleme işleminin yapılmasının ardından GC-MS ile analizi anlatılmaktadır. 20 g örnek

30 sodyum klorür ve aseton:diklorometan karışımının ilavesinden sonra 17500 devir/dak da 0.5 dak homojenize edilmiş, homojenata 20 g susuz sodyum sülfat ilave edilip, karıştırılmıştır. Yaklaşık 12g örneğe denk gelen miktarda ekstrakt alınmış, kuruluğa kadar sünün buharlaştırılması sağlanmış, siklohekzanda çözülmüştür. GPC kolona enjekte edilmiş, etil asetat: siklohekzan karışımı ile elute edilmiştir. Elüatın sü uçurulmuş, siklohekzanda çözülerek SPE kolona aktarılmıştır. Buradan elüat aseton:etil asetat karışımı ile toplanmış, sünün neredeyse kuruluğa kadar buharlaştırılması sağlanmıştır. Siklohekzanda çözülerek, GC-MS e verilmiştir. Validasyon çalışmaları için, ilaçlanmamış pırasa örneklerine 2 farklı konsantrasyonda zenginleştirme yapılmış, geri kazanım yüzdeleri, LOD ve LOQ değerleri belirlenmiştir. Yağ ve parafin (wax) gibi maddeler ve hedef bileşenlerin moleküler büyüklükleri arasındaki büyük farka bağlı olarak ayırma işleminin gerçekleştirildiği GPC tekniğinin metoda ilave edilmesi ile girişime neden olan klorofil gibi pigmentler ile bazı yüksek moleküllü maddelerin uzaklaştırılması sağlanarak SPE de daha etkili bir temizleme işleminin yapılması sağlanmıştır. Sülfobileşiklerini içeren pırasanın ECD ve NPD ile analizi problemli ve zor olduğu için ve ayrıca bu iki dedektöre nazaran daha hassas ve seçici olduğu için analizlerde GC/MS-SIM tercih edilmiştir. Metodun doğrusallığı R 2 değeri ile ortaya konmuş, dibrom, acephate ve dicofol (R 2 = 0.98) dışındaki pestisitler için R 2 0.99 değerini sağlamıştır. Geri kazanım çalışmalarında buharlaştırma sırasında su banyosunun sıcaklığının 40 o C den yüksek olması durumunda methamidophos ve DDVP aktif maddelerinin geri kazanım değerlerinde önemli oranda düşüş olmuş, 35 o C den düşük sıcaklıklarda yapılan buharlaştırma ile kabul edilir geri kazanım değerleri elde edilmiştir. LOQ değerleri, methamidophos ve acephate dışındakiler için oldukça düşük bulunmuştur (Shuling ve ark., 2007).

31 2.1.2 Pestisit kalıntı analiz metotlarının geçerli kılınması (validasyonu) Meyve ve sebzelerde pestisitlerin ruhsatlandırılması ve kalıntı limitlerinin belirlenmesi, ilgili bakanlık yetkililerinin görev ve sorumluluklarındandır. Pestisit kalıntı izleme programları ise gıdalarda pestisit miktarını kontrol altında tutan ve toleranslara uymayı zorunlu kılan tek araçtır (Blasco ve ark, 2006). Bu programlar, genelde resmi laboratuvarlarca yürütülmektedir. Bu analizlerin uzun zaman alması ve pahalılığı nedeniyle, çoğu zaman yapılan analiz sayıları yetersiz kalmaktadır. Pestisit kalıntı analizlerinde, önemli olan bir metodun kullanılması değil, etkin, güvenli ve doğruluğu yüksek metotların kullanılmasıdır. Yukarıda bahsedilen metot çalışmalarının birçoğunda adı geçen geri kazanım, tekrarlanabilirlik gibi belli başlı bazı parametreler, metodun performans karakterleri olarak ifade edilmektedir ve bunlar, metodun geçerli kılınabilmesi için AOAC, IUPAC ve AB Kılavuzlarında da belirtildiği üzere ortaya konmalıdır. Bu açıdan yayınlanan bazı metot çalışmaları incelendiğinde, bu parametrelerin ilgili kılavuzlarda belirtilen değerler arasında olduğu görülmektedir. Her bir klavuz incelendiğinde, validasyon kriterlerinin temelde aynı olmasına karşın farklılıklar gösterebildiği ortaya çıkmaktadır. Metodun geçerli kılınması öncelikle laboratuar içi yapılmalı, daha sonra laboratuvarlararası validasyona geçilmelidir. Laboratuar içi metot validasyonunda öne çıkan performans karakterleri şöyledir: seçicilik, uygulanabilirlik, kalibrasyon (dış standart metodu, iç standart metodu, standart katma metodu), doğruluk, tekrarlanabilirlik (kesinlik), tekrarüretilebilirlik (kesinlik), saptama limiti (LOD, limit of detection), tespit limitidir (LOQ, limit of quantitation veya LCL, lowest calibrated level). Pestisit kalıntı analizlerinde tespit edilemedi veya tespit edilebilir kalıntı yok (ND) ifadelerinin hangi anlama geldiği o pestisitin tespit edilebilir en düşük limitine göre belirlenmektedir. Bu nedenle tespit edilebilir en düşük limitin, ülkelerin

32 belirlemiş olduğu MRL değerlerinin altında olması istenir ve hatta pek çok uluslar arası kılavuzda, LOD > MRL ibaresi yer almaktadır. LOD ve LOQ değerlerinin tanımlanması ve hesaplanmasında pek çok metottan yararlanılabilmektedir (Corley, 2002). En genel anlamda LOD, cihazın sinyal/gürültü (S/N, Signal/noise) değerinden yararlanılarak elde edilmektedir. S/N = (pestisitin bilinen konsantrasyonda alanı) / (baseline gürültü aralığı 1 ) Özellikle son yıllarda yurtdışında yapılan pestisit kalıntı analizleri ile ilgili pek çok çalışma validasyona dayalıdır. Meyve ve sebzelerde organik fosforlu pestisitlerin taranmasına yönelik olarak geliştirilen metotta, Dirençli Isıtma (Resistive Heating) GC)/FPD kullanılmıştır. GC liner ına Carbofrit insert takılarak, doğrudan GC sistemine enjeksiyon yapılmış olur. RH-GC tekniğinde, GC analiz süresini hızlandırmak amaçlanır, bu sebeple de genelde 5 m gibi kısa çelik bir kolon kullanılır. Çelik kolon, yüksek ısıl iletkenlik ve relatif düşük ısıl ağırlığa sahiptir ki bu da kolonun hızlı bir şekilde ısıtılması ve soğutulmasına imkan sağlar. Kısa kolon kullanımı ile analiz süresi oldukça kısalır. 4.3 dakika gibi kısa bir sürede 20 pestisitin ayrılması sağlanmıştır. 0.01 µgml -1 değerinden daha düşük LOQ değerleri ve 0.01 0.5 µgml -1 aralığında yüksek doğrusallık elde ettiklerini ifade etmişlerdir. 0.01 ve 0.1 mgkg -1 konsantrasyonlarında zenginleştirdikleri örneklerde ortalama geri kazanım %70-116 (RSD değerleri %20) olmuştur. Validasyon çalışmasının ardından, şeftali, üzüm ve tatlı biberlerde tarama yapılmış, RH-GC-FPD ile alınan sonuçların MS ile yapılan doğrulama sonuçları ile paralellik gösterdiği görülmüştür (Patel ve ark, 2004). Đspanya da dört sebze ve iki meyve örneğinde 30 çoklu-sınıf pestisit kalıntısının analizi için GC-MS-MS de metot geliştirilmiş ve geliştirilen bu metot valide edilmişir. 1 Baseline gürültü aralığı: Temel hat çizgisinin en yüksek noktası ile en düşük noktası arasındaki fark

33 Validasyonun performans kriterlerinden lineerlik, tespit limiti (LOD), hesaplama limiti (LOQ), kesinlik ve geri kazanım çalışmış, ayrıca matriksin kalibrasyona etkisi için her ürünün kalibrasyon eğrileri ve geri kazanımlar karşılaştırılmıştır. DB-5MS kolon kullanılarak, 10 µl gibi yüksek enjeksiyon hacminde, elektron çarpma (EI) modda çalışılmıştır. Taze meyve ve sebze örneklerine (hıyar ve karpuz referans matriksler olarak seçilmiş, kalibrasyon ve hesaplamalar bu matrikslere göre yapılmıştır) uygulanan ekstraksiyon işleminden 2 sonra ekstraklar cihaza verilmiştir (Vidal ve ark, 2004). Tekli veya çoklu pestisit kalıntı analizlerinde farklı kalibrasyon yöntemleri kullanılmaktadır. En yaygın olarak kullanılanlar iç standardizasyon ile dış standardizasyon yöntemleridir. Bunlara ek olarak standart ilavesi ile de kalibrasyon yapılmaktadır. Elde edilen sonuçlarda kayma (drift) olmadığı tekrarlanabilirlik ve tekrarüretilebilirlik değerleri ile ortaya konduğu taktirde yukarıda bahsedilen üç kalibrasyon şeklinden biri metotta kullanılabilmektedir. Gün içinde yapılan tekrarlarla tekrarlanabilirlik, günlerarası yapılan tekrarlarla tekrarüretilebilirlik değerleri (%RSD) hesaplanmakta, bu değerlerin kalıntı analizleri için %20 nin altında olması önerilmektedir. Kalibrasyon veya standardizasyon, ile veya matrikste hazırlanarak elde edilmelidir. Ne var ki matriksten gelen bazı bileşikler, girişim yapmakta veya matriksin bileşenlerinin varlığı aktif maddenin/maddelerin sinyalinin artmasına neden olarak kalibrasyonu ile matriks kalibrasyonu arasında farklı sonuçlar elde edilmesine neden olabilmektedir. Kalıntı analizlerinde, dış standart matriks kalibrasyonu en çok tercih edilen ve kullanılan kalibrasyon şeklidir. Ancak aynı veya benzer matriks kompozisyonuna sahip ilaçsız örnek bulunamadığı takdirde iç standart kullanımına gidilmektedir. Matriks etkisinin ortadan kalkması için iç standardın alıkonma zamanının aktif maddenin alıkonma zamanına çok yakın veya aynı olması gerekmektedir. Bunun için en uygun bileşikler izotopik olarak işaretlenmiş iç standartlardır. Özellikle çoklu bileşen analizlerinde her bir aktif için 2 Örnek ekstraksiyonu Vidal ve ark. (2002) larının yayınlamış olduğu metoda göre gerçekleştirilmiştir.

34 veya benzer özellikler taşıyan birkaç pestisit için ayrı bir iç standart gerektiğinden, bu bileşiklerin kullanımı çok pahalıdır. Bunun yanında modern pestisitlerin izotopik olarak işaretlenmiş standartları ticari olarak mevcut olmadığından temin de edilememektedir (Anagnostopoulos ve ark, 2006; Anon., 2000; Anon., 2004; Anon., 2006a; AOAC, 2002; CAC, 2002; EURACHEM, 1998; Fajgelj ve Ambrus, 2000; FAO, 1998; IUPAC, 2002; Hışıl, 1985; PALCAN, 2005; Soboleva ve ark, 2004; Zrostlίková ve ark, 2002). Pestisit kalıntı analizlerine yönelik olarak yapılan çalışmaların bazıları dış standardizasyon bazıları da iç standardizasyon tekniğine göre yapılmıştır. Dış standardizasyon tekniği, diğerine nazaran daha kolay ve az zaman alıcı olduğundan daha çok tercih edilmektedir. Đç standart kullanılarak ve kullanılmadan dış standart yöntemi ile yapılan çalışmalardan bazıları aşağıda yer almaktadır. Bir çalışmada, elma ve armut örneklerinde farklı kalibrasyon yöntemleri kullanılarak pestisit kalıntı analizlerinde uygulanabilirliği denenmiştir. Öncelikle elma örneklerinde polar/kararsız pestisitlerin farklı gruplarını (karbamatlılar, benzimidazoller, azoller, benzoilfenilüre) temsilen 8 pestisit seçilmiştir. Dış standart kalibrasyonu, dış standart matriks kalibrasyonu ve eko-pik 3 iç standart kalibrasyonu kullanılarak gerçeklik ve kesinlik verileri elde edilmiştir. Kalıntı analizlerinde dış standart kalibrasyonu ve dış standart matriks kalibrasyonu doğruluk değerlerini eko-pik iç standart kalibrasyon tekniği değerleri ile karşılaştırmıştır. Eko pik tekniğinde kalıntı taraması yapılan örnek ile referans (standart) madde LC-MS sistemine çok kısa süre içinde ardı ardına enjekte edilir ve bu şekilde bilinmeyen maddenin hemen yakınında referans maddenin çıkması sağlanır. Tekli kalıntı analizinde bu şekilde kullanılırken, çoklu kalıntı analizi için ön kolon takılarak, önce örnek sisteme veriliyor, ardından standart karışım veriliyor ve ön kolondan geçip kolona gitmesi sağlanarak ayrım yapılıyor. HPLC-MS-MS cihazı 3 Eko-pik: eccho-peak, adı geçen çalışmada çok kısa süre aralıklarla standartın 2 kez ard arda verilmesi

35 kullanılarak gerçekleştirilen analizler sonucunda 6 pestisit için eko-pik kalibrasyon tekniğinin dış standart matriks kalibrasyon tekniğine benzer ve kabul edilebilir sonuçlar verdiği belirtilmiştir. HPLC-ESI-MS kullanılarak bitki matrikslerinde modern pestisitlerin tekli veya çoklu kalıntı analizlerinde farklı kalibrasyon yaklaşımlarının uygulanabilirliği görülmüştür. Eko-pik tekniği ile analitik sekans (sequence) sırasında sinyal azalma olasılığı izlenmekte ve bu azalma, örnek alanın iç standarda oranı ile eşitlenmektedir (Zrostlίková ve ark, 2002). Gıda ürünlerinde çoklu sınıf pestisitlerin hızlı analizinde iki farklı kolonun performanslarını belirlemek amacıyla bir çalışma yürütülmüştür. 10 m uzunluğuna sahip olan ancak farklı iç çap ve film kalınlığına sahip kolonlar kullanılmıştır. RTX-5 Sil MS kolonu 0.53 mm iç çap x 1 µm film kalınlığına sahipken, DB-5 MS 0.25 mm iç çap x 0.25 µm film kalınlığına sahiptir. Seçilmiş 20 pestisit, toluen kulanılarak havuç örneklerinde ekstraksiyonu hazırlanarak, ard arda enjeksiyonlar yapılmıştır. Sabit kolon basıncında yapılan enjeksiyonlar neticesinde, genel anlamda gerçek örnekte (havuç ekstraktı) geniş iç çaplı ve kalın film kalınlığına sahip kolon ile daha iyi dedeksiyon sağlanırken, dar iç çaplı kolon ile biraz daha hızlı ayrım sağlanmıştır. Ayrıca 1-5 µl arasında enjeksiyonlar yapılarak, en etkin enjeksiyon hacminin belirlenmesi amaçlanmış, maliyet ve fayda analizleri ile birlikte 2-3 µl nin dedeksiyon için optimum olduğu söylenmiştir (Maštovská ve ark., 2004). Sakamoto ve Tsutsumi (2004), pestisitlerin ekstraksiyonunda sıcaklığın etkisini belirlemek amacıyla, suda pestisitlerin araştırılmasında HS (headspace)-spme nin uygulanabilirliğini denemişlerdir. Isıtma modülüne sahip otomatik bir sistem kullanılarak değerlendirme yapılmıştır. Fiziksel özellikleri (buhar basınçları ve oktanol: su partisyon katsayıları) dikkate alınarak GC ile analizine uygun 174 pestisit seçilmiş, 158 i 30-100 o C arasında ekstrakte edilerek GC-MS de tayin edilmiştir. Geliştirdikleri metotta kantitasyon yapabilmeleri için, 45 pestisit temsili olarak seçilmiş ve sularda izlenmiştir. 5 pestisit dışındakiler 0.979-0.999 arasında değişen korelasyon katsayısı vermiştir. Sadece 17 pestisitin saptama limitine ulaşılabilmiş,

36 diğerleri için koşullar optimize edilmiştir. Çalışmanın sonunda HS-SPME ile SPE karşılaştırılmış, HS-SPME den daha etkili sonuç alındığı belirtilmiştir. Meyve ve sebzelerde çoklu pestisit kalıntı analizlerinde iç standart yöntemi kullanılacaksa, tek bir iç standardın kullanımı genellikle yeterli olmamaktadır. Japonya da yapılan bir çalışmada, 89 aktif maddenin kalıntı analizi için 14 kararlı radyoizotopik olarak işaretlenmiş pestisit kullanılmıştır. Asetonitril ve etil asetat kullanılarak yapılan ekstraksiyon işleminden sonra silikagel/psa kartuşu kullanılarak temizleme işlemine tabi tutulan örnekler, GC-MS e verilerek kalitatif ve kantitatif olarak analiz edilmiştir. Ispanak, domates, elma ve çilek örneklerinde geliştirilen metot, daha sonra 188 ticari ürüne uygulanmış ve uygulamaya aktarılmıştır (Ueno ve ark., 2004). Pestisit kalıntı analizlerinde GC-MS in diğer bir validasyon kriteri olan sağlıklılık (ruggedness), -kesinlik parametrelerinden biri- kriteri ile ilgili olarak yapılan bir çalışmada dış standardizasyon tekniği ile matriks kalibrasyonu kullanılmıştır. Düşük iç çaplı kolon kullanımının validasyonu ile ilgili olan bu çalışmada ilaçlanmamış elma örneklerinde ve bilinen miktarlarda zenginleştirme yapılmış elma örneklerinde, 2 farklı ekstraksiyon metodu uygulanmış ve sonuçlar kaydedilmiştir. Doğruluk ve kesinlik çalışmalarında 400 den fazla enjeksiyon yapılmış ve dar iç çaplı kolon (0.15µm i.d.) kullanımının pestisit kalıntı analizlerinde kullanılabileceği kanaatine varılmıştır (Kirchner ve ark., 2005). Đç standart kalibrasyon tekniği ile dış standart kalibrasyon tekniklerinin karşılaştırılması yapılan bir çalışmada 21 pestisitin de ve domates matriksinde aynı gün ve farklı günler için GC-NPD de çalışılmış, elde edilen %RSD değerleri karşılaştırılmıştır. Domates örnekleri aseton, diklorometan ve petrol eteri kullanılarak ekstrakte edilmiş, enjeksiyondan önce iç standart ilavesi yapılmıştır. Đç ve dış standart yöntemlerinin lineerlikleri (korelasyon katsayıları), gün içi tekrarlanabilirlik ve günler arası tekrar-üretilebilirlik değerleri hesaplanmıştır. Hem hem de domates

37 matriksinde dış standart için elde edilen korelasyon katsayıları ile iç standart metodu ile hesaplanan değerlerin birbiri ile aynı veya çok yakın olduğu görülmektedir. Gün içi ve günler arası enjeksiyon tekrarlarından elde edilen %RSD değerleri göz önünde bulundurulduğunda sonuçlar biraz farklılık arz etmektedir. Örneğin acephate aktif maddesi domates matriksinde 1. günde dış standarda (E.S.) göre 3.66, iç standarda (I.S.) göre 4.15, 3. günde E.S. ye göre 3.89, I.S. ye göre 12.43 değerlerine sahipken, 2. günde E.S. 6.48, I.S. 1.54 ve günler arası E.S. 13.67, I.S. 5.30 değerleri hesaplanmıştır. Benzer durum çalışılan diğer aktif maddelerde de görülebilmektedir. Bazı günlerde bazı aktiflerde E.S. daha düşük RSD değeri verirken, bazılarında da I.S. daha düşük RSD değeri vermektedir. Tüm sonuçlar incelendiğinde her iki metoda göre elde edilen sonuçlar kalıntı analizlerinde kesinlik kriterleri göz önünde bulundurulduğunda kabul görmektedir (Anagnostopoulos ve ark, 2006). Đspanya da üretimi ve tüketimi yüksek olan tarımsal ürünlerden portakal ve mandalinalarda ruhsatlı 10 aktif maddenin aranması için metot ve validasyon çalışması yapılmıştır. Imidacloprid, trichlorfon, carbendazim, thiabendazole, methidathion, methiocarb, imazalil, bitertanol, pyriproxyfen ve hexythiazox aktif maddelerinin arandığı bu çalışmada, etilasetatla ekstrakte edilip, kuruluğa kadar uçurulduktan sonra metanolde çözülerek HPLC-MSD ye enjeksiyon yapılmıştır. Dış standardizasyon kalibrasyon tekniğine göre, kalibrasyon grafikleri çizilerek, kalibrasyon katsayıları hesaplanmıştır. 116 örneğin taraması yapılmış, 52 sinde MRL nin altında kalıntı tespit edilmiştir (Blasco ve ark, 2006). Farklı meyve suları ve şaraplarda organik fosforlu pestisitlerin (phorate, diazinon, methyl-parathion, fenitrothion, malathion, fenthion, ethyl-parathion ve methidathion) belirlenmesi için bir SPME GCMS metot geliştirilmiştir. 85µm kalınlıkta polyakrilat film ile kaplanmış silika fiberi ve manüel SPME aparatı kullanılmıştır. Örnekler öncelikle 60 s 5000 dev/dak da santrifüj edilir, suyla seyreltilir. Diklorometanda çözülmüş pestisit karışımı ile zenginleştirilmiş örnekler vial e alınır ve 30 dak oda sıcaklığında, magnetik karıştırıcı altında (sulu örneğin

38 fibere kütle transferinin gerçekleşmesi için) bekletilir. Kalibrasyon eğrisinin lineeritesi oldukça iyi ve korelasyon katsayıları 0.992 den yüksektir. Beyaz şarap örneklerinde çalışılan aktiflerin geri kazanım değerleri %67-100 arasında değişmekte, meyve suyu örneklerinde geri kazanımların daha düşük olduğu görülmüştür. 50ng/ml konsantrasyonunda zenginleştirilmiş portakal, greyfurt ve limon sularında elde edilen geri kazanım (%RSD) değerleri Çizelge 2.1 de verilmektedir. Çizelgeden de anlaşıldığı gibi geri kazanım değerleri oldukça düşüktür, bunun sebebini araştırıcılar, SPME tekniğinde kullanılan fiberin bir kısım aktifleri absorblamakta oldukları şeklinde açıklamışlardır (Zambonin ve ark, 2004). Çizelge 2.1 Meyve suyu örneklerinde elde edilen geri kazanım değerleri (Zambonin ve ark, 2004) Aktif madde Yüzde geri kazanımlar ± SD Portakal suyu Greyfurt suyu Limon suyu Diazinon 74 ± 5 30 ± 9 38 ± 8 Ethyl-parathion 60 ± 5 38 ± 9 79 ± 4 Fenitrothion 58 ± 6 44 ± 9 66 ± 5 Fenthion 39 ± 8 62 ± 6 5 ± 10 Malathion 21 ± 10 98 ± 4 63 ± 5 Methidathion 32 ± 8 28 ± 12 31 ± 9 Methyl-parathion 86 ± 4 50 ± 7 77 ± 4 Phorate 88 ± 4 53 ± 7 48 ± 7 Yunanistan da bir çalışmada, elmalarda 16 pestisitin analizi için çoklu kalıntı metodunun validasyonu yapılmıştır. Aseton, diklorometan ve petrol eteri leri kullanılarak yapılan ekstraksiyon işlemini, GC ile analiz takip etmektedir. Elma örnekleri 2 farklı seviyede zenginleştirilmiş ve pestisit kalıntıları bulunmuştur. Dış standard tekniği ile yapılan çalışmada, geri kazanımlar, standart sapmalar ve LOQ hesaplanmıştır. 2 farklı kolon (DB-17MS, 30mx0.3mmx0.25µm ve DB-5MS, 30mx0.32mmx0.25) ve 2 farklı dedektör (ECD, NPD) kullanılmıştır. Lambda-

39 cyhalothrin aktif maddesi 0.01 mgkg -1 ile en düşük LOQ, triadimefon ve triadimenol 0.15 mgkg -1 ile en yüksek LOQ değerini vermişlerdir. Tüm pestisitlerin, AB MRL limitlerini karşılar nitelikte olduğu görülen bu çalışmanın rutinde kullanılabileceği ifade edilmiştir (Bempelou ve Liapis, 2006). Pang ve ark. (2006a) ları tarafından GPC temizleme işleminin ardından GC-MS ve LC-MS-MS sistemleri ile hayvansal dokularda pestisit kalıntılarının analizine yönelik metot çalışması yapılmıştır. 10 g örnek, etil asetat:siklohekzan, susuz Na 2 SO 4 ilavesinden sonra karıştırılarak, santrifüj işlemine tabi tutulmuş, süzülüp konsantre edilmiş ve GPC ye verilmiştir. Pestisitler, 5 gruba ayrılmış, GC-MS de her bir grup için ayrı metot oluşturularak 4 grubun, LC-MS-MS de de 5. grubun izlenmesi (monitoring) yapılmıştır. Đzleme sonucunda tanımlanan pestisitlerin miktarsal tayini için sadece kantitasyon iyonları kullanılmıştır. Dinobuton, linuron ve fenamiphos sulfoxide dışında, pestisitlerin korelasyon katsayıları 0.98 den büyük bulunmuştur. 3 seviyede zenginlştirme yapılmış, ortalama %40 ile 120 arasında geri kazanımlar sağlanmıştır. 446 pestisitin kalıntı analizini yapmaya yönelik olarak GC-MS ve LC-MS-MS metotları geliştirilen bir yayında, meyve ve sebze örnekleri ile çalışılmıştır. Asetonitril ile ekstrakte edilen örnekler, santrifüj edilmiş ve Envi-18, Envi-Carb, aminpropyl Sep- Pak kartuşlarından geçirilerek temizlenmiştir. Eluata iç standart ilave edildikten sonra iki kısma ayrılmış, ayrılan kısımlardan birinin sü hekzan olarak değiştirilmiş ve GC-MS e enjekte edilmiştir. Diğer kısım konsantre edilerek aynı kartuşlardan tekrar geçirilmiş ve sü kuruluğa kadar uçurulduktan sonra asetonitril:su (3:2) da çözülerek, LC-MS-MS e enjekte edilmiştir. Çalışılan pestisitler, 0.2-600 ng/g değerleri arasında değişen LOD vermiştir. Elma, portakal, üzüm, kabak ve domates örneklerinde zenginleştirme yapılmış ve 446 pestisit için geri kazanım değerleri % 55.0 133.8 arasında, örneklerin %99 unun ortalama geri kazanım değerleri % 60.0 120.0 arasında bulunmuştur. Rölatif standart sapmaları, %2.1 39.1 arasındadır.

40 Çalışmadan elde edilen sonuçlar, meyve ve sebzelerde bu metodun 446 pestisit için kullanılabilir olduğunu ortaya koymuştur (Pang ve ark., 2006b). Bal, meyve suyu ve şaraplarda 450 pestisit kalıntısının belirlenmesi için ikilikartuş SPE, GC-MS ve LC-MS-MS kullanılarak çoklu kalıntı analiz metodu geliştirilmiştir. Metot, 654 pestisitin GC-MS ve LC-MS-MS analizine imkan sağlayan metoda dayanmaktadır. Bu rakam, bal, meyve suyu ve şaraplardaki pestisitlerin ekstraksiyon ve saflaştırma verimine bağlı olarak 450 ye düşmüştür. Su ve aseton ile seyreltilen örnekler, diklorometan ile ekstrakte edildikten sonra konsantre edilerek grafitize karbon ve amonopropil kartuşlarıyla temizlenmiştir. Asetonitril ve toluen karışımı ile elute edilip, konsantre edildikten sonra geri kalan pestisitlerin elusyonu için hekzan kullanılmıştır. pestisite bağlı olarak LOD değerleri, 1.0 300 ng/g arasında değişen değerlerde bulunmuştur. 3 seviyede zenginleştirme yapılmış, ortalama geri kazanım değerleri %59-123, RSD değerleri %25 in altında hesaplanmıştır. Aktif maddelerde %25 ile 30.4 arasında RSD değerleri de saptanmıştır (Pang ve ark., 2006c). Pestisit kalıntı çalışmalarında en önemli parametrelerden biri olan doğrulama farklı şekillerde yapılabilmektedir. Doğrulama için en çok kullanılan yöntemler farklı 2 dedektör, farklı polariteye sahip 2 kolon veya farklı kromatografik tekniklerin kombine edilerek kullanılmasıdır. Ancak bu klasik doğrulama yaklaşımları, analitin yapısı ile ilgili olarak yeterli bilgi sağlayamamaktadır. Bugün pek çok kılavuz (Guideline), analitin yapısı hakkında bilgi veren doğrulama metotlarının kullanılmasını tavsiye etmekte, bu da ancak spektrometrik tekniklerin (MS, IR, vb.) kullanılması ile mümkün olmaktadır. Kalıntı ve kontaminantların doğrulama kriterleri ile ilgili dökümanların çoğu, kütle spektrometresi ile kromatografik tekniğin kombinasyonunu ana doğrulama aracı olarak tanımlamaktadır. Pestisit kalıntı analizlerinde Seçici Đyon Đzleme (Selected Ion Monitoring SIM) modu, gerekli seçicilik ve hassasiyeti sağlayan tek spektrometrik tekniktir. Aranılan bileşenin hem alıkonma zamanı veya relatif alıkonma zamanı hem de bileşenin seçilmiş iyonlarının

41 spesifik oranları ile tanımlama ve doğrulama yapılmış olur. Bu sebeple, bu durum için, bir taşla iki kuş vurmak deyimi kullanılır (Lehotay ve Schenck, 2000; Soboleva ve ark, 2004). Kılavuzlara göre SIM modunda her bir bileşen için 3 iyon seçilir. AB kılavuzları, seçilen iki iyonun kütlesinin 200 den veya üç iyonun kütlesinin 100 den büyük olmasını gerektirir. Bunların yanında SIM metotta moleküler iyon ve relatif yoğunluğu ana pikin %10 undan fazla iyonların da seçim sırasında göz önünde bulundurulması gerekir. Seçilen iyonlardan en büyük ve bağıl bolluğu yüksek olan iyon; hedef iyon (target ion), ana iyon (base ion) veya kantitatif iyon olarak belirtilir, genel olarak kantitasyon ve LOQ ve LOD değerlerinin hesaplanmasında kullanılır (Soboleva ve ark, 2004). SIM modda karşılaşılan en büyük problemlerden biri, bazı pestisitlerin kütle spektrumlarında istenilen bollukta yeterli sayıda iyonlarının bulunmamasıdır. Bitertanol, methoxychlor, phosmet gibi aktif maddelerin kantitasyon iyonları, elektron Çarpma (EI) iyonizasyonunda, ana pikin %10 u kadar veya %10 undan daha düşük bolluktadır. Dimethoate, mevinphos ve fenthion aktif maddelerinin kantitasyon iyonları spesifik değildir ve genellikle matriks bileşenleri ile üst üste biner. Özellikle 109 ve 127 iyonları, bu duruma örnek olarak verilebilir (Soboleva ve ark, 2004). Performans kriterlerinden doğrulama ve kesinlik değerlerinin belirlenmesinde geri kazanım değerlerinin yanı sıra, 2 parametre hesaplanmaktadır. Bunlardan biri Rölatif Standart Sapma (RSD) dır. RSD, metodun kesinliğinin sayısal olarak ifade edilmesidir ve RSD = SD x 100/ % Rec formülü ile hesaplanmaktadır. Burada SD, Standart hatayı, %Rec, yüzde geri kazanım değerini ifade etmektedir. Diğer parametre Rölatif Hata (RE) dir. RE, metodun doğruluğunu ölçmektedir ve RE = (100 %Rec)/100 formülü ile hesaplanmaktadır. RE nin %20 ye eşit veya düşük olması istenilir. Hem RE hem de RSD yi kullanarak hesaplanan toplam hata bazı durumlarda

42 faydalı olabilmektedir. Toplam Hata = RE + 2 RSD formülü ile hesaplanır (Hajou ve ark, 2004). Metotların geçerli kılınmasında laboratuarda yapılan çalışmalar yanında geliştirilen metodun diğer laboratuvarlarda da denenerek, geçerli sonuçların ortaya konması uluslararası metotların kabulü için gereklidir. Bu konuda yapılan bir çalışmada, dört farklı kalıntı laboratuvarının katılımı ile bir çalışma gerçekleştirilmiştir. GC-MS ve GC-ECD de geliştirdikleri yöntemin geçerliliğinin testinde, iki laboratuar 12 örnekte karşılaştırılabilir sonuçlar elde etmişlerdir. Her bir test materyalinden bir tane kör, 3 tane zenginleştirilmiş örnek, laboratuvarlara gönderilmiş ve analizleri istenmiştir. AOAC Resmi Metot 998.01 deki prosedürler takip edilerek örnek ekstraksiyonu ve analizi gerçekleştirilmiştir. Aseton ile ekstrakte edilen örneğin, hekzan ve asetonitril ile sıvı-sıvı ekstraksiyonuna devam edilerek, en son elde edilen ekstraktın sünün buharlaştırılıp, belli miktar hekzanda çözülerek, florisil kolondan geçirilip temizleme işlemine tabi tutulmuş ve GC-MS ve GC-ECD ye enjekte edilmiştir. Her laboratuarın kullandığı cihaz ve kolon farklı olup, aradıkları 8 pestisit için cihazda belirlemiş oldukları iyonlar benzerlik göstermektedir. Her iki cihazla tüm laboratuvarların aranılan pestisitler için bulduğu sonuçlar birbirlerine oldukça yakın ve karşılaştırılabilir olmuştur. Sentetik pyretroidlerin kalıntılarının analizinde GC-MS in GC-ECD ye nazaran daha hassas ve yeterli sonuçlar verdiği, seçiciliğinin de daha yüksek olduğu görülmüştür (Pang ve ark., 2000). 2.1.3 Ülkemizde pestisit kalıntısı çalışmaları Ülkemizde pestisit kalıntıları ile ilgili araştırma çalışmaları 1959 yılında Ankara Zirai Mücadele Đlaç ve Aletleri Enstitüsü Kalıntı Analiz Laboratuvarının kurulması ile başlamış ve bu konuda ilk çalışma Güvener ve Günay (1966) tarafından yayınlanmıştır. Bu çalışmada zehirlenme vakaları dolayısıyla şüphelenen un örneklerinde aldrin, kâğıt kromotografisi ile aranmıştır.

43 Pestisit kalıntı analizleri ile ilgili rutin ve araştırma çalışmaları halen yapılmaktadır, ancak kalıntı analizleri için metot geliştirme çalışmaları yok denecek kadar azdır. Dünyada özellikle gelişmiş ülkelerde, kalıntı kontrollerinin yapıldığı laboratuvar ve ilgili araştırma çalışmalarının yapıldığı laboratuvarlar farklıdır. Özellikle pestisit kalıntıları için geliştirilen çoklu kalıntı analiz yöntemleri ile kısa sürede 100 den fazla pestisit teşhis edilmektedir. Bugüne kadar ülkemizde yapılan metot geliştirme çalışmalarında ise genellikle tek üründe ve birkaç pestisiti içerecek şekilde çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalardan ilki Hışıl ve Tufan (1984) tarafından bildirilen, meyve ve sebzelerde bazı pestisitlerin GC de tayini ile ilgili bir araştırmadır. Bir diğer metot çalışması da bazı meyve ve sebzelerdeki hormon kalıntı metotları üzerinde modifikasyonlar yapılarak hızlı, hassas ve kolay uygulanabilir metotların geliştirilmesi ile ilgili bir yüksek lisans tez çalışmasıdır (Dönmez, 1995). Bazı fungisitlerin hem yaş hem de kuru üzümlerde kalıntı durumlarını ortaya koymak amacıyla yürütülen bir çalışmada, procymidone ve iprodione için 4 farklı örnek hazırlama yöntemi ile iki farklı GC metodu denenmiştir. Çalışmada en uygun örnek hazırlama ve saptama hassasiyeti en iyi olanın, GC metodu, olduğu belirlenmiştir (Burçak, 1998). Bir başka çalışmada kuru üzümlerdeki bazı pestisit kalıntıları GC/ECD ve GC/MS teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Öncelikle GC/MS Scan modunda araştırılacak pestisitlerin optimum iyonları seçilmiş Scan moduna göre 200 kat daha hassas olan SIM moduna geçilerek pestisitlerin doğrulaması yapılmış, GC/ECD ile de tespit edilen pestisitlerin miktarları hesaplanmıştır (Pire, 2001). Domateste yeşilkurta karşı kullanılan lambda-cyhalothrinin formülasyon farklılığının kalıntıya olan etkisini ortaya koymak amacıyla Ankara da yürütülen bir çalışmada, emülsiyon konsantre (EC), ıslanabilir granül (WG) ve kapsül süspansiyon

44 (CS) formülasyonlu ilaçlar kullanılmıştır. GC-ECD ile yapılan analizlerde en yüksek kalıntıyı EC formülasyonlu ilacın bıraktığı, CS nin en az düzeyde kalıntı bırakan ilaç olduğu saptanmış, buna göre araştırmacı, formülasyonların kalıntı üzerinde etkisinin olduğunu ifade etmiştir (Cönger, 2001b). Ege Bölgesi'nin Đzmir, Aydın ve Muğla illerinde örtü altında yetiştirilen domateslerde görülen Beyaz çürüklük (Sclerotinia sclerotorum (Lib.) De Bary), Kurşuni küf (Botrytis cinerea Pers.) ve erken yaprak yanıklığı (Alternaria solani Ell, and Mart.) hastalıklarına karşı yaygın olarak kullanılan pestisitlerden imazalil, iprodione, ve procymidone' un kalıntı durumlarının araştırılması amacıyla bir çalışma yürütülmüştür. Kalıntı analizleri için farklı iki çoklu-kalıntı analiz metodunun geri kazanım oranları karşılaştırılmış ve örnekler, geri kazanım oranı yüksek olan çoklukalıntı analiz metoduna göre ekstrakte edilmiş ve bu örneklerin ekstraktları, GC/ECD cihazına enjekte edilerek kalıntı analizleri yapılmıştır (Duru, 2002).

45 3 MATERYAL VE METOT 3.1 Materyal 3.1.1 Kullanılan kimyasallar: Bu çalışmada kullanılan pestisit standartları, Dr. Ehrenstorfer Türkiye temsilcisinden temin edilmiştir. Ekstraksiyon metodu denemelerinde çeşitli ler ve kimyasallar kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan lerin tamamı, pestisit kalıntı saflıkta (Merck, SupraSolv) olup, aseton, asetonitril, etilasetat, diklorometan, metanol ve izooktandır. Temizleme işlemi için; PSA (Varian, 1231603), NH 2 (Macharey-Nagel, 711014.100), C 18 (Macharey-Nagel, 711480.100) ve Chromabond Diamino (Macharey-Nagel, 730653.20) sorbentleri temin edilmiş ve denemeye alınmıştır. Ayrıca NaCl (Merck, ekstra saf), susuz MgSO 4 (Merck) ve susuz Na 2 SO 4 (Merck), ekstraksiyonun çeşitli basamaklarında yer alan kimyasallardır. Çalışmada kullanılan aktif maddelere ait bazı özellikler (kimyasal grubu, kullanım amacı, kapalı formülü, molekül ağırlığı, GC deki davranışı ve log K ow değerleri), Çizelge 3.1 de verilmektedir. Ülkemizde azinphos-ethyl ve parathion-ethyl aktif maddeleri yasaklı olup, diğer tüm aktif maddeler ruhsatlıdır.

46 Çizelge 3.1 Çalışmada kullanılan aktif maddelere ait bazı özellikler Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Acephate Organik fosforlular Đnsektisit C 4 H 10 NO 3 PS 183,2 Kuyruklu pik -0,89 Acetamiprid Neonikotinoid Đnsektisit C 10 H 11 ClN 4 222,7 Kuyruklu pik 0,80 Amitraz Azinphos-ethyl Azinphos-methyl Amin ve hidrazinler Organik fosforlular Organik fosforlular Akarisit, insektisit C 19 H 23 N 3 293,4 5,5 Akarisit, insektisit C 12 H 16 N 3 O 3 PS 2 345,4 3,18 Đnsektisit C 10 H 12 N 3 O 3 PS 2 317,3 2,96 Bifenthrin Pyrethroidler Akarisit, insektisit C 23 H 22 ClF 3 O 2 422,9 >6 Bitertanol I, II Triazoller Fungisit C 20 H 23 N 3 O 2 337,4 Degrade olur 4,1(A),4,15(B) Bromopropylate Halojen ve oksijenliler, benzilate Akarisit C 17 H 16 Br 2 O 3 428,1 Degrade olur 5,4 4 log K ow : n-octanol ve su arasındaki partisyon katsayısının logaritmik olarak ifadesidir. Bu sayının büyümesi ile sudaki çözünürlük azalırken, n-octanol daki çözünürlük artmaktadır.

47 Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Bupirimate Pyrimidinler Fungisit C 13 H 24 N 4 O 3 S 316,4 3,9 Buprofezine Diğerleri Đnsektisit, akarisit C 16 H 23 N 3 OS 305,4 4,3 Captan Dikarboksimitpytalimit Fungisit C 9 H 8 Cl 3 NO 2 S 300,6 Degrade olur 2,8 Carbaryl Karbamatlılar Đnsektisit C 12 H 11 NO 2 201,2 Degrade olur 1,85 Carbofuran Karbamatlılar Đnsektisit, nematisit C 12 H 15 NO 3 221 1,52 Carbosulfane Karbamatlılar Đnsektisit C 20 H 32 N 2 O 3 S 380,5 Degrade olur 5,4 Chinomethionate Kükürtlüler Fungisit, akarisit C 10 H 6 N 2 OS 2 234,3 3,78 Chlorothalonil Nitro bileşikleri Fungisit C 8 Cl 4 N 2 264 2,92 Chlorpyriphos-ethyl Chlorpyriphos-methyl Organik fosforlular Organik fosforlular Đnsektisit C 9 H 11 Cl 3 NO 3 PS 350,6 4,7 Đnsektisit, akarisit C 7 H 7 Cl 3 NO 3 PS 322,5 4,24 Cyfluthrin I, II, III, IV Pyrethroidler Đnsektisit C 22 H 18 Cl 2 FNO 3 434,3 4 pik (I)6.0, (II)5.9, (III)6.0, (IV)5.9 Cymoxanil Amin ve amidler Fungisit C 7 H 10 N 4 O 3 198,2 0,59

48 Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Cypermethrin I, II, III, IV Pyrethroidler Đnsektisit C 22 H 19 Cl 2 NO 3 415 4 pik 6,6 Cyprodinil Anilinopyrimidin Fungisit C 14 H 15 N 3 225,3 3,9 Deltamethrin Pyrethroidler Đnsektisit C 22 H 19 Br 2 NO 3 503 Cis, kısmen de trans izomeri 4,6 Diazinon Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 12 H 21 N 2 O 3 PS 304 3.30 Dichlofluanid Diğerleri, sulfamid Fungisit C 9 H 11 Cl 2 FN 2 O 2 S 2 332 Degrade olur 3,7 Dichlorvos (DDVP) Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 4 H 7 Cl 2 O 4 P 221 1,9 Dicofol (dichlorobenzofuran) Halojen ve oksijenliler Akarisit C 14 H 9 Cl 5 O 370,5 Degrade olur 4,30 Diethofencarb Karbamatlılar Fungisit C 14 H 21 NO 4 267,3 3,02 Difenoconazole I, II Triazoller Fungisit C 19 H 17 Cl 2 N 3 O 3 406,3 2 pik 4,4 Dimethoate Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 5 H 12 NO 3 PS 2 229,3 0,704 Diniconazole Triazoller Fungisit C 15 H 17 Cl 2 N 3 O 326,2 4,3

49 Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Dinocap I, II, III, IV Nitro bileşikleri Fungisit, akarisit C 18 H 24 N 2 O 6 364,4 4 pik 4,54 Endosulfane I, II Organik klorlular Đnsektisit, akarisit C 9 H 6 Cl 6 O 3 S 406,9 2 pik 4,74(α) 4,79(β) Ethion Fenamiphos Organik fosforlular Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 9 H 22 O 4 P 2 S 4 384,5 4,28 Nematisit C 13 H 22 NO 3 PS 303,4 3,30 Fenarimol Pyrimidinler Fungisit C 17 H 12 Cl 2 N 2 O 331,2 3,69 Fenbuconazole Triazoller Fungisit C 19 H 17 ClN 4 336,8 300 o C üzerinde kararsız 3,23 Fenpropathrin Pyrethroidler Đnsektisit, akarisit C 22 H 23 NO 3 349,4 6,0 Fenthion Organik fosforlular Đnsektisit C 10 H 15 O 3 PS 2 278,3 4,84 Fenvalerate I, II Pyrethroidler Đnsektisit, akarisit,iksodisit C 25 H 22 ClNO 3 419,9 2 pik 5,01 Fludioxonil Diğerleri Fungisit C 12 H 6 F 2 N 2 O 2 248,2 4,12 Flusilazole Triazoller Fungisit C 16 H 15 F 2 N 3 Si 315,4 3,74 Formothion Organik fosforlular Đnsektisit C 6 H 12 NO 4 PS 2 257,3

50 Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Folpet Dikarboksimitpytalimit Fungisit C 9 H 4 Cl 3 NO 2 S 296,6 3,11 Hexaconazole Triazoller Fungisit C 14 H 17 Cl 2 N 3 O 314,2 3,9 Imazalil Đmidazoller Fungisit C 14 H 14 Cl 2 N 2 O 297,2 3,82 (ph=9,2 tampon) Iprodione Dikarboksimitpytalimit Fungisit C 13 H 13 Cl 2 N 3 O 3 330,2 Degrade olur 3,0 (ph 3 ve 5) Kresoxim-methyl Diğerleri Fungisit C 18 H 19 NO 4 313,4 310 o C de bozunur 3,4 (ph=7) Lambda-cyhalothrin I, II Pyrethroidler Đnsektisit C 23 H 19 ClF 3 NO 3 449,9 7 Malathion Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 10 H 19 O 6 PS 2 330,4 2,75 Metalaxyl Amin ve amidler Fungisit C 15 H 21 NO 4 279,3 1,75 Methamidophos Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 2 H 8 NO 2 PS 141,1 160 o C nin üzerinde bozunur -0,8 Methidathion Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 6 H 11 N 2 O 4 PS 3 302,3 2,2 Myclobutanil Triazoller Fungisit C 15 H 17 ClN 4 288,8 2,94 (ph 7-8)

51 Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Nuarimol Pyrimidinler Fungisit C 17 H 12 ClFN 2 O 314,7 3,18 (ph 7) Omethoate Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 5 H 12 NO 4 PS 213,2 135 o C de bozunur -0,74 Oxadixyl Amin ve amidler Fungisit C 14 H 18 N 2 O 4 278,3 0,65-0,8 Oxamyl Nematisitler ve toprak fumigantları Đnsektisit, akarisit, nematisit C 7 H 13 N 3 O 3 S 219,3-0,44 (ph 5) Oxycarboxin Amin ve amidler Fungisit C 12 H 13 NO 4 S 267,3 Degrade olur 0,772 Parathion-ethyl Parathion-methyl Organik fosforlular Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 10 H 14 NO 5 PS 291,3 3,83 Đnsektisit C 8 H 10 NO 5 PS 263,2 3,0 Penconazole Triazoller Fungisit C 13 H 15 Cl 2 N 3 284,2 3,72(pH 5,7) Phosalone Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 12 H 15 ClNO 4 PS 2 367,8 4,01 Phosmet Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 11 H 12 NO 4 PS 2 317,3 Degrade olur 2,95 Pirimicarb Karbamatlılar Đnsektisit C 11 H 18 N 4 O 2 238,3 1,7

52 Aktif madde Kimyasal grubu Kullanış amacı Kapalı formülü Molekül Ağırlığı GC deki davranışı Log K OW 4 Procymidone Fungisit C 13 H 11 Cl 2 NO 2 284,1 3,14 Propargite I, II Kükürtlüler Akarisit C 19 H 26 O 4 S 350,5 2 pik 5,70 Pyrimethanil Diğerleri Fungisit C 12 H 13 N 3 199,3 2,84 Pyriproxyfen Diğerleri Đnsektisit C 20 H 19 NO 3 321,4 5,37 Quinalphos Organik fosforlular Đnsektisit, akarisit C 12 H 15 N 2 O 3 PS 298,3 4,44 Tebufenozide Diğerleri Đnsektisit C 22 H 28 N 2 O 2 352,5 4,25 (ph 7) Tetradifon Kükürtlüler Akarisit C 12 H 6 Cl 4 O 2 S 356 4,61 Thiophanate-methyl Benzimidazoller Fungisit C 12 H 14 N 4 O 4 S 2 342,4 1,50 Triadimefon Triazoller Fungisit C 14 H 16 ClN 3 O 2 293,8 3,11 Triadimenol I, II Triazoller Fungisit C 14 H 18 ClN 3 O 2 295,8 2 pik 3,08 Vinclozoline Dikarboksimitpytalimit Dikarboksimitpytalimit Fungisit C 12 H 9 Cl 2 NO 3 286,1 3 (ph 7)

53 3.1.2 Araştırmada kullanılan örnekler: Verim çalışmasında kullanılan örneklerin ülkemizde en çok tüketilen ve ilaçlanmamış meyve (elma, kayısı, portakal, üzüm ve şeftali) ve sebze (domates, hıyar, biber, patlıcan ve ıspanak) örnekleri olmasına dikkat edilmiştir. Örnekler, organik tarım üretimi yapan bazı firmalar ile üretimi sırasında hiç ilaçlanmadığından emin olunan üretim yerlerinden toplanmıştır. Her bir örnek, en az 2 kg olacak şekilde toplanmış, PE torbalara konularak buz kutusu içinde laboratuvara getirilmiştir. Ankara dan temin edilen örnekler tarafımızdan toplanmış olup, diğer illerden gelen örnekler konu uzmanlarınca toplanarak buz kutusu içinde kargo ile gönderilmiş ve laboratuvarımıza ulaştırılmıştır (Çizelge 3.2). Laboratuvara gelen örnekler hemen homojenize edilmiş ve analiz edilinceye kadar - 18 o C de derin dondurucuda saklanmıştır. Çizelge 3.2 Meyve ve sebze örneklerin alındığı yerler Örnek adı Domates Hıyar Patlıcan Biber Ispanak Kayısı Şeftali Elma Portakal Üzüm Alınan yer Akkaya Köyü, Organik Tarım Bahçesi, Ankara Tohum Tescil Araştırma Enstitüsü Deneme Bahçesi, Ankara Akkaya köyü, Organik tarım Bahçesi, Ankara Akkaya Köyü, Organik Tarım Bahçesi, Ankara Beypazarı, Ankara Malatya Kemalpaşa, Đzmir Eskipazar, Karabük Adana Kemalpaşa, Đzmir

54 3.1.3 Kullanılan cihazlar: Homojenizatör: Örneklerin parçalanması ve homojen bir şekilde dağılımının sağlanması amacıyla Waring Blender ve Heidolph Diax 900 homojenizatör kullanılmıştır. Terazi: Tartım işlemlerinde, Chyo marka (0.01 g hassasiyetli) ve MP-3000 model ile Sartorius marka ve LA230S model (0.0001 g hassasiyetli) teraziler kullanılmıştır. Tüp karıştırıcı: Ekstraksiyonda örneklerin karışımının sağlanması amacıyla Vortex Genie 2T (Scientific Industries) kullanılmıştır (Şekil 3.1). Yüksek devirli soğutmalı santrifüj: Örneklerin santrifüj edilmesinde Sigma 3K 30 marka santrifüj (60.000 x g, 30.000 rpm, -20 - +40 o C) kullanılmıştır. Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometresi: Otomatik enjektörlü (100 örnek tepsili) Agilent 6980N GC/ 5973 MSD model GC/MS cihazı ve hesaplamalarda MSDCHEMSTATION programı kullanılmıştır (Şekil 3.2).

55 Şekil 3.1 Ekstraksiyon işleminde kullanılan tüp karıştırıcı Şekil 3.2 Agilent 6890N GC/5973 MSD cihazı

56 3.2 Metot 3.2.1 Standartların hazırlanması Bu çalışma kapsamındaki aktif maddeler, öncelikle asetonitrilde 1mg/ml konsantrasyonunda stok çözeltileri hazırlanarak, GC/MS de koşulların belirlenmesi amacıyla, yaklaşık 1 µg/ml konsantrasyonunda çalışılmıştır. GC koşullarının optimizasyonunda aktif maddelerin her biri ayrı olarak cihaza verilmiş ve alıkonma zamanları ile çıkış sıraları ortaya konmaya çalışılmıştır. Aktif maddelerin karışılabilirlikleri denenmiş, kimyasal grupları da göz önünde bulundurularak, aktif maddelerin tamamını içeren 8 karışım hazırlanmıştır. Ayrı olarak çalışılan aktif maddeler, bu kez karışım halinde cihaza, GC/MS-SCAN modda verilmiştir. Karışım halinde cihazdaki davranışı gözlenmeye çalışılmış, aktif maddelerin ayrı çalışılarak geliştirilen kolon sıcaklık programı modifiye edilmiştir (Çizelge 3.3). Çalışmanın ekstraksiyon ve GC/MS de metot geliştirme çalışmaları tamamlandıktan sonra, aktif maddelerin yeniden stok çözeltileri hazırlanmıştır. Asetonitril:diklorometan (1:1) karışımında çözülerek yaklaşık 1 mg/ml konsantrasyonunda stok çözeltileri hazırlanan aktif maddelerin tamamını içeren - kimyasal grupları dikkate alınarak- 3 karışım oluşturulmuş ve GC/MS-SIM modda 3 karışım ile çalışmalara devam edilmiştir (Çizelge 3.4). Karışımlar aynı de kademeli olarak seyreltilerek, yaklaşık 0.01, 0.05, 0.1 (2 adet), 0.3, 0.5, 0.8, 1.0 (2 adet) ve 1.2 µg/ml konsantrasyonlarında hazırlanmış ve her bir pestisit için, MS Excel programında, 8 farklı konsantrasyonda 10 noktalı kalibrasyon grafikleri çizilmiştir. 0.1 ve 1.0 µg/ml konsantrasyonlarında ikişer adet standart hazırlanmış ve iki tekerrürlü olarak cihaza verilmiştir.

57 AB SANCO/10232/2006 numaralı Pestisit kalıntı analizlerinin kalite kontrol prosedürleri kılavuzunda kalibrasyonda 3 veya daha fazla konsantrasyonda çalışılarak grafik çizdirilmesi, grafiğin orjinden geçme zorunluluğu bulunmadığı ifade edilirken, AB SANCO/825/00 rev.7 numaralı Kalıntı analitik metotların kılavuz dökümanı nda 3 farklı konsantrasyonda 3 tekrarlı (3 enjeksiyon) veya 5 veya daha fazla farklı konsantrasyonda 1 enjeksiyonun yeterli olacağı yer almaktadır. Kimyasal metotlarin laboratuar içi validasyonununda AOAC gereksinimlerinin yer aldığı kılavuzda ise kalibrasyon grafiği, 6 ile 8 noktalı tavsiye edilmektedir (Anon., 2004; Anon., 2006a; AOAC,2002). 3.2.2 Matriks etkisi: Pestisit kalıntı analizlerinde, matriksin etkisini ortaya koymak amacıyla de çözülen standart karışımları, örnek matriksine geçirilerek kalibrasyon grafikleri elde edilmiştir. Bunun için, oto örnekleyici vial ine istenilen konsantrasyonlarda 1 ml standart karışımı ilavesi yapılmış ve sü azot altında kuruluğa kadar uçurulmuştur. Tamamen kuruyan vial e 1 ml örnek ekstraktı (blank ekstrakt-kör) eklenmiş, vial in ağzı kapatılarak, karışması sağlanmış ve cihaza enjeksiyonu yapılmış (K. Liapis, 2005, sözlü görüşme), MS Excel programında, 10 noktalı kalibrasyon grafikleri çizdirilmiştir. Örnek kalibrasyonları, asetonitril:diklorometanda çözülerek hazırlanmış 3 karışım için, 3.2.1 bölümünde belirtilen konsantrasyonlarda (8 farklı konsantrasyon) yapılmıştır (Anon.,2004; Anon., 2006a; AOAC, 2002).

58 Çizelge 3.3 Kolondan çıkış sırasına göre ilk hazırlanan 8 karışımın içerdiği aktif maddeler (asetonitrilde) Procymidone Penconazole Quinalphos Metalaxyl Myclobutanil Fenpropathrin Difenoconazole I, II Cymoxanil Endosulfan I, II Bromopropylate Lambda cyhalothrin I, II Deltamethrin Carbaryl Vinclozolin Hexaconazole Diethofencarb Fenamiphos Fenthion Dicofol Dichlofluanid Propargite I, II Captan Flusilazole Chinomethionate Methidathion Parathion Phosalone Imazalil Iprodione Bupirimate Fenvalerate I, II Bifenthrin Oxadixyl Ethion Fludioxonil Diniconazole I, II Phosalone Amitraz Phosmet Oxycarboxin Nuarimol Oxamyl Tetradifon Fenarimol Dinocap Bitertanol Cypermethrin I, II, III, IV Carbosulfan Fenbuconazole Fenvalerate I, II 1. karışım 2. karışım 3. karışım 4. karışım 5. karışım 6. karışım 7. karışım 8. karışım Methylparathion (DDVP) Dichlorvos Chlorothalonil Carbofuran Formothion Methamidophos Omethoate Acephate Chlorpyriphos- Triadimefon Malathion Metalaxyl Pyrimethanil Diazinon Pirimicarb Dimethoate ethyl Triadimenol I, II Chlorpyrifosmethyl Kresoximmethyl Azinphosmethyl Azinphosethyl Cyfluthrin

Çizelge 3.4 Standart karışımların içerdiği aktif maddeler [asetonitril:diklorometan (1:1)] 59 1. karışım 2. karışım 3. karışım acephate acetamiprid bifenthrin amitraz buprofezine bitertanol I, II azinphos-ethyl captan bupirimate azinphos-methyl carbaryl cyfluthrin I, II, III, IV bromopropylate carbofuran cypermethrin I, II, III, IV chlorpyriphos-ethyl carbosulfan cyprodinil chlorpyriphos-methyl chlorothalonil deltamethrin cymoxanil dichlofluanid dichlorvos diazinon diethofencarb difenoconazole I, II dicofol dinocap I, II, III, IV diniconazole dimethoate fludioxonil endosulfan I, II ethion folpet fenarimol fenamiphos iprodione fenbuconazole fenthion kresoxim-methyl fenpropathrin formothion pirimicarb fenvalerate I, II malathion procymidone flusilazole metalaxyl propargite I, II hexaconazole methamidophos pyrimethanil imazalil methidathion pyriproxyfen lambda-cyhalothrin I, II methyl-parathion quinomethionate myclobutanil omethoate tebufenozide nuarimol oxadixyl tetradifon oxamyl oxycarboxin vinclozolin penconazole parathion triadimefon phosalone triadimenol I, II phosmet quinalphos

60 3.2.3 Gaz Kromatografisi (GC)/Kütle Spektrometresi (MS) cihazı şartları: GC/MS cihazı iki farklı modda çalışmakta olup, bunlardan biri SCAN diğeri SIM modudur. SCAN diğer bir ifadeyle tarama modunda belli bir kütle aralığında (örneğin 50-450 amu) kütle dedektörü sürekli tarama yapmaktadır. SIM (Selective Ion Monitoring Mode) ya da seçiçi iyon modunda ise, belli kütlelerde tarama yapmaktadır. Bu sebeple, SIM modu SCAN a göre daha duyarlıdır. Cihazın çalışma koşullarını verirken SCAN ve SIM modlarında GC kısmının koşulları aynı olduğundan GC ile MS kısımlarının ayrı olarak verilmektedir. Çizelge 3.5-3.7, GC ve MS çalışma koşullarını göstermektedir. Duru (2002), Pire (2001), Sanchez-Brunete ve ark. (2005), Schenck ve ark (2002), Soboleva ve ark (2004), Wylie ve Quimby (1998) nın çalıştıkları metotlar modifiye edilerek GC koşulları geliştirilmiştir. Çizelge 3.5 Agilent 6890N GC çalışma koşulları Gaz kromatografı Agilent 6890N GC Oto örnekleyici (ALS) Agient 6890 Series oto örnekleyici, 100 örnekli Taşıyıcı gaz Helyum (yüksek saflıkta, HABAŞ) Kapiler Kolon HP-5MS (%5 phenyl methyl siloxane) (30m x 0.25mm x 0.25µm film kalınlığı) (Agilent 19091S-433) Bölünmeli/bölünmesiz enjeksiyon bloğu 250 C sıcaklığı Enjeksiyon hacmi 2 µl, bölünmesiz, 0.5 dak. kalma zamanı (hold time, purge time) Inlet basıncı 18.2 psi (sabit basınç) Kolon sıcaklık programı 70 C (2 dak), 25 C/dak ile 150 C (0 dak), 2.7 C/dak ile 200 C (0 dak), 6 C/dak ile 280 C (10 dak), post temp: 285 C (5 dak)

61 Çizelge 3.6 5973 MSD-SCAN mod çalışma koşulları Acquisition mode Scan (50 450 amu) Çözücü gecikme süresi 4.50 dak Electron Multiplier offset 400 (1882 EM voltage) Transfer line 280 C MS quadrapole 150 C MS source 230 C Çizelge 3.7 5973 MSD-SIM mod çalışma koşulları Acquisition mode Çözücü gecikme süresi Electron Multiplier offset Transfer line 280 C MS quadrapole 150 C SIM 4.50 dak 400 (1882 EM voltage) MS source 230 C SIM parametreleri 36 grup oluşturulmuştur Tez çalışmasının ana hedeflerinden biri olan GC/MS-SIM metodunun geliştirilebilmesi için, pestisit standartları yaklaşık 1 ppm (µg/ml) konsantrasyonunda asetonitrilde hazırlanmış ve ayrı olarak GC/MS cihazına SCAN modunda verilmiştir. Pestisitlerin alıkonma zamanları ve kütle spektrumları dikkate alınarak, hem kolon sıcaklık programı optimize edilmeye çalışılmış, hem de SIM mod için pestisitlerin hedef ve kantitatif iyonları seçilmiştir. Her bir pestisit için en az 3 iyon belirlenmiş ve çalışılan tüm aktifleri içeren SIM gruplar oluşturulmuştur. 36 iyon grubundan oluşan metot ile hazırlanan karışımlar çalışılmıştır (Çizelge 3.8).

62 Çizelge 3.8 SIM grupları, seçilen iyonlar ve gruplarda aranan aktif maddeler Grup adı Başlama zamanı (dak) Cycle/s (tarama/s) Seçilen iyonlar Pestisitler Dwell (%) ve rezolüsyon 1. 5,00 3,11 94, 95, 141 methamidophos 100, yüksek 2. 5,85 2,36 79, 109, 145, 185 dichlorvos (DDVP) 100, yüksek 3. 6,30 3,11 79, 94, 95, 136 acephate 100, yüksek 4. 9,70 2,36 79,110, 126, 156 omethoate 100, yüksek 5. 12,00 3,11 87, 93, 125 dimethoate 100, yüksek 6. 13,28 2,37 122, 131, 149, 164 carbofuran 100, yüksek 7. 14,00 3,10 77, 198, 199 pyrimethanil 100, yüksek 8. 14,98 1,91 9. 15,36 2,36 10. 16,00 1,60 137, 152, 179, 199, 304 229, 264, 266, 268 72, 93, 125, 166, 170, 238 diazinon chlorothalonil formothion pirimicarb 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 11. 17,00 0,81 97, 109, 115, 144, 187, 198, 212, 233, 263, 285, 286, 288, 290 parathion-methyl chlorpyriphosmethyl vinclozoline carbaryl 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 12. 18,00 2,36 160, 192, 206, 220 metalaxyl 100, yüksek 13. 19,00 2,36 72, 123, 167, 224 dichlofluanid oxamyl 100, yüksek 100, yüksek 14. 19,68 2,36 72, 93, 127, 173 malathion 100, yüksek 15. 20,06 0,61 109, 111, 124, 128, 139, 141, fenthion diethofencarb 100, yüksek 100, yüksek

63 Grup adı Başlama zamanı (dak) 16. 21,00 1,60 17. 22,75 0,75 Cycle/s (tarama/s) Seçilen iyonlar Pestisitler Dwell (%) ve rezolüsyon 150, 151, 169, 197, 199, 208, 210, 278, 291, 314 dicofol chlorpyriphos parathion triadimefon 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 79, 149, 159, penconazole 100, yüksek 161, 248, 264 captan 100, yüksek 96, 97, 112, quinalphos 100, yüksek 128, 146, 148, triadimenol I+II 100, yüksek 157, 168, 174, 206, 234, 283, quinomethionate 100, yüksek 285 procymidone 100, yüksek 18. 23,60 3,10 85, 125, 145 methidathion 100, yüksek 19. 23,90 2,36 20. 24,80 0,97 170, 195, 237, 241 80, 83, 154, 173, 175, 214, 215, 217, 303 endosulfan I hexaconazole fenamiphos imazalil 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 21. 25,63 3,10 127, 154, 248 fludioxonil 100, yüksek 22. 26,07 1,08 23. 26,62 1,08 77, 82, 104, 105, 150, 179, 206, 233, 315 116, 131, 166, 195, 206, 237, 241, 273, 316 myclobutanil buprofezine flusilazole bupirimate kresoxim-methyl endosulfan II 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 24. 27,40 3,09 70, 232, 268 diniconazole 100, yüksek 25. 27,86 1,60 26. 28,86 2,36 27. 30,22 1,08 97, 105, 132, oxadixyl 100, yüksek 153, 163, 231 ethion 100, yüksek 107, 139, 203, 235 69, 86, 93, 119, 135, 150, 173, 175, 350 nuarimol propargite I+II oxycarboxin dinocap I 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 28. 30,90 0,54 69, 70, 86, 93, dinocap II+III+IV 100, yüksek 97, 118, 125, iprodione 100, yüksek

64 Grup adı Başlama zamanı (dak) Cycle/s (tarama/s) Seçilen iyonlar Pestisitler Dwell (%) ve rezolüsyon 160, 161, 165, 181, 182, 183, 185, 187, 314, 341 phosmet bromopropylate carbosulfan bifenthrin fenpropathrin 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 29. 32,30 3,09 111, 159, 356 tetradifon 100, yüksek 30. 32,68 1,08 31. 33,36 0,81 77, 78, 96, 97, 132, 136, 160, 182, 367 77, 107, 121, 132, 139, 147, 160, 181, 197, 208, 219, 251 azinphos-methyl phosalone pyriproxyfen amitraz lambda-cyhalothrin I+II fenarimol azinphos-ethyl 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 32. 34,50 2,36 112, 168, 170 bitertanol 100, yüksek 33. 35,80 1,21 34. 38,00 2,36 35. 39,26 2,36 36. 40,00 2,36 91, 125, 129, 163, 181, 198, 206, 227 125, 152, 167, 181 265, 267, 323, 325 93, 181, 251, 253 fenbuconazole cyfluthrin I+II+III+IV cypermethrin I+II+III+IV fenvalerate I+II difenoconazole I+II deltamethrin 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 100, yüksek 3.2.4 Örneklerin Ekstraksiyonu Örneklerin ekstraksiyonunda farklı kaynaklarda kullanılan metotlar modifiye edilerek en basit, kolay, hızlı, ekonomik, tekrarlanabilirliği ve güvenilirliği yüksek metot geliştirilmeye çalışılmıştır. Örnek ekstraksiyonu iki aşamalı olarak

65 gerçekleştirilmiştir. Đlk aşamada örnek, ve nem tutucu ile muamele edilerek aranılan bileşenlerin organik faza geçirilmesi sağlanmış, ikinci aşamada organik faz içerisinde aranılan bileşiklerin dışındaki kirliliklerin, sorbent ilavesi ile ortamdan uzaklaştırılması hedeflenmiştir (Anastassiades ve ark. 2002, 2003; Anon, 2003; Fillion ve Thorp, 1995; Štajnbaher ve Zupančič-Kralj, 2003; Vidal ve ark, 2004). En iyi veya karışımını bulabilmek için aseton, asetonitril, etilasetat, metanol, aseton:diklorometan (1:1), asetonitril: diklorometan (1:1), etilasetat: diklorometan (1:1), aseton: izooktan (1:1), asetonitril: izooktan (1:1), etilasetat: izooktan (1:1) denenmiştir (10 farklı ve karışımı kullanılmıştır). 2 ml üst faz, 50 mg Chromabond Diamino ve 300 mg susuz MgSO 4 içeren 15 ml lik santrifüj tüpüne aktarılır. Vortex te karıştırılıp, santrifüj edilir. Çözücünün belirlenmesi denemesinde, hıyar örneği referans matriks olarak seçilmiş ve kullanılmıştır. Çalışma kapsamındaki hıyar örnekleri, diğer örneklerden daha önce temin edildiği ve bazı çalışmalarda referans matriks olarak genellikle hıyarın seçildiği göz önünde bulundurularak, ekstraksiyon çalışmalarında optimizasyon işlemleri hıyar örnekleri ile yapılmıştır. Asetonitril:izooktan karışımı ile elde edilen ekstraktta 3 faz oluştuğu için, 2. aşamaya dahil edilmemiştir. Đkinci aşama 9 örnekle devam etmiştir. En uygun sorbentin seçilmesi amacıyla C18, amino, PSA ve ChromaBond Diamino sorbentleri ile ekstraksiyon yapılmıştır. Ayrıca susuz MgSO 4 ve NaCl miktarının ekstraksiyona etkisinin olup olmadığını saptamak amacıyla da farklı miktarlarda alınıp, aynı işlemler yapılmıştır. Çözücü ve sorbent seçimlerinin tamamlanması ile örnek ekstraksiyon işlemi aşağıda açıklandığı şekilde modifiye edilmiştir: 10 g homojenize edilmiş örnek, 50 ml lik santrifüj tüpüne alındıktan sonra, 10 ml asetonitril:diklorometan (1:1) ilave edilir, üzerine 4 g susuz MgSO 4 ve 0.5 g NaCl eklendikten hemen sonra ağzı kapatılarak, 2 dakika Vortex tüp karıştırıcısında karıştırılır, daha sonra 7000 dev/dak da 5 dakika süreyle santrifüj edilir ve ikinci

66 aşamaya geçilir. Örneğin temizlenmesi işlemi için, 15 ml lik santrifüj tüpüne santrifüj edilen örneğin üst fazından 2 ml alınır, üzerine 50 mg Chromaond Diamino ve 300 mg susuz MgSO 4 ilave edilerek 2 dakika vortexte karıştırılır ve 7000 dev/dak da 5 dakika santrifüj edilir. 1 ml ekstrakt oto örnekleyici vial ine alınır ve 2 µl GC/MS e enjeksiyon yapılır. Çözücü ve sorbent seçiminin tamamlanmasının ardından meyve ve sebze örneklerinde verim çalışmalarına başlanmıştır. Verim çalışmalarında, örneklere aktif maddelerin TGK da yer alan MRL leri göz önünde bulundurularak zenginleştirme yapılmıştır. Fazla sayıda aktif maddeyi tarayabilecek bir program oluşturulduğundan, zenginleştirme seviyeleri çalışılan tüm pestisitlerin MRL sini kapsayacak şekilde seçilmiştir. Buna göre, yaklaşık 0.01, 0.1 ve 1.0 µg/ml olmak üzere 3 farklı seviyede zenginleştirme yapılmıştır. 10 g tartılan örneğe standart karışımı ilavesinden sonra vortexde 2 dakika karıştırılarak, homojen bir şekilde dağılması sağlanmış ve pestisitlerin örnek matriksine tamamen geçişini sağlamak amacıyla, 5 dakika bekletildikten sonra ekstraksiyon işlemine geçilmiştir. Ekstraksiyon işlemi, yukarıda anlatıldığı gibi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre örneklerin geri kazanım yüzdeleri ve %RSD (CV) 5 değerleri hesaplanmıştır. Her bir seviye için 5 tekrarlı çalışılmış, sonuçların istatistiksel analizi Microsoft Excel ile yapılmıştır. 3.2.5 Geliştirilen metodun geçerli kılınması (validasyonu): Geliştirilen metodun geçerliliğinin sağlanması amacıyla performans karakteristikleri çalışılmıştır. Metot validasyonunda laboratuar-içi validasyon yapılmıştır. Doğrusallık, saptama limiti (LOD, limit of detection), tespit limiti (LOQ, limit of quantitation), doğruluk ve kesinlik ile zenginleştirme (fortifikasyon) yapılan örneklerden geri kazanım değerleri belirlenmiştir. 5 RSD: Yüzde relatif standart sapmanın kısaltılmasıdır. Kalıntı analizlerinde bu değer genellikle CV (varyasyon katsayısı) olarak ifade edilir.

67 3.2.5.1 En düşük tespit limiti (LOD), en düşük hesaplama limiti (LOQ): Laboratuar içi ve laboratuarlar arası validasyon çalışmalarında metot performans kriterlerindendir. LOD, cihazın bileşiği saptayabileceği en düşük konsantrasyondur, teorikte bu değer en az 3 tür. LOQ, cihazın bileşiği hesaplayabileceği en düşük konsantrasyondur, teorikte bu değer en az 10 olarak kabul edilir. 3.2.5.2 Doğrusallık (Lineerity, lineerlik), lineer aralık (lineary range), kalibrasyon eğrisi ve korelasyon katsayısı (R 2 ): Lineer aralık, pestisitin çalışılan konsantrasyon aralığını ifade eder. Yaklaşık 0.01 ile 1.2 µg/ml arasında 8 farklı konsantrasyonda çalışılmış ve 0.1 ve 1.0 µg/ml konsantrasyonlarında 2 tekrarlı olmak üzere toplam 10 noktalı kalibrasyon grafikleri çizilmiştir. 3.2.5.3 Doğruluk, ekstraksiyon verimi, % geri kazanım (recovery): analiz edilen bileşiğin bulunan miktarının gerçek değere olan yakınlığı doğruluk olarak bilinmektedir. Doğruluk, ekstraksiyon verimi ve geri kazanım değerleri, örneğe bilinen miktarda ilave edilen pestisitin analiz sonucunda bulunan miktarının oranlanması olarak verilmektedir. Bu amaçla tüm örneklere her 3 karışımın 3 farklı konsantrasyonunda 5 tekrarlı zenginleştirme işlemleri yapılmıştır. AB kılavuzlarında geri kazanım çalışmalarında önerilen zenginleştirme seviyeleri aşağıdaki şekilde istenmektedir: LOQ veya MRL/2 5 örnek LOQ veya MRL nin 10 katı 5 örnek Kontrol 2 örnek (Anon., 2004; Anon., 2006a). Çalışılan pestisitlerin her birinin ürünlerdeki MRL değerleri birbirinden farklı olduğu için iki zenginleştirme seviyesinin belirlenmesi zor olmuş, pestisitlerin MRL

68 değerlerinin tamamını kapsaması amacıyla da 3 farklı seviyede zenginleştirme yapılmasına karar verilmiştir: 0.01, 0.1 ve 1.0 µg/ml. 3.2.5.4 Kesinlik (tekrarlanabilirlik, tekrarüretilebilirlik): Kesinlik, analiz tekrarlarının birbirine olan yakınlığını ifade edin bir kavramdır. Metodun geçerli kılınmasında gün içinde ve günler arasında yapılan enjeksiyonlardan elde edilen % RSD (CV) değerlerinin % 20 nin altında olması istenmektedir. Bu amaçla, yaklaşık 1 µg/ml konsantrasyonunda temsili olarak seçilen aktif maddelerin gün içinde (tekrarlanabilirlik) (5 tekrarlı) ve günler arası (tekrarüretilebilirlik) (5 gün, 5 tekrarlı) elde edilen %RSD değerleri hesaplanmıştır.

69 4 ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA Bu çalışmada, taze meyve ve sebzelerde bulunabilecek pestisit kalıntılarının teşhisi ve tespitine yönelik GC/MS ile çoklu pestisit kalıntı analiz metodu geliştirilmiştir. Geliştirilen analiz metodu hem örneklerin kısa sürede, kolay, ekonomik ve güvenilir ekstrakte edilebilmelerine hem de GC/MS ile kısa sürede, güvenilir teşhis ve tespit edilebilmelerine olanak sağlamaktadır. Çalışmada öncelikle pestisitler yaklaşık 1 µg/ml (ppm) konsantrasyonunda asetonitrilde hazırlanmış ve GC/MS e verilerek, SCAN modunda kolon sıcaklık programı geliştirilmeye çalışılmıştır. Geliştirilen sıcaklık programına göre pestisitlerin sinyalleri gözlenmiş, SIM modunda geliştirilecek metoda temel oluşturmuştur. TKB KKGM nün belirlediği ve ülkesel denetim ve izleme programlarında izlenmesi gerekli aktif madde listesi hedef alınarak, çalışmada özellikle bu aktif maddeler temin edilmiş ve çalışmalar tamamlanmıştır. Bu listenin yanı sıra ülkemizde ruhsatları iptal edilerek yasaklanmış azinphos-ethyl ve parathion-ethyl aktif maddelerinin de meyve ve sebzelerde izlenmelerini yapabilmek amacıyla metot çalışmalarına dahil edilmiştir. 4.1 GC/MS-SCAN Modda Metot Geliştirilmesi: GC-MS, pestisit kalıntı analizlerinde 3 ayrı veriyi içerdiği için 2. bir doğrulama gerektirmez. Alıkonma zamanı, iyon kütle oranı ve iyon yoğunluğu değerlerini vermektedir. Tam tarama (full scan) modunda kütle aralığı, 50 m/z den çalışılan aktif maddenin moleküler iyonunun kütlesinden 50 fazla olan kütle değerine kadar olmalıdır. Yüksek seçicilik görülen SIM modda çalışırken seçilen iyonlara göre iki veya üç iyon tanımlama ve doğrulama için yeterlidir. Genel kural olarak, aktif maddenin tanımlanması ve doğrulanması için, SIM mod metoduna 200 m/z den büyük 2 iyon ya da 100 m/z den büyük 3 iyon girilmelidir. 100 ün üzerinde iyon

70 belirlenemediği durumlarda, bazı aktif maddeler için 100 ün altında iyonlar seçilebilir (Anon., 2006a). GC-MS cihazı her pazartesi performans değerlendirmesine tabi tutulduktan sonra analizlerde kullanılmıştır. Performans analizlerinde su ve hava kontrolleri yapılarak ortamda sızma olup olmadığı tespit edilmiş, PFTBA (perfluorotributylamine) ile cihazın standart yazılımı (software) kullanılarak otomatik tuning yapılmıştır. GC/MS performans analizleri ile ilgili olarak Zaugg ve ark. (1995) da aynı prosedürleri izlemişlerdir. Cihaza verilen standartlar 50-450 amu kütle aralığında taranmış ve elde edilen Toplam Đyon Kromatogramları ndan maddelere ait spektrumlar, uluslararası kütüphaneler (Nist02, Wiley7n, Nist98, Pest ve RTLPest2) ile karşılaştırılarak tanımlanmıştır. Ancak yeni bazı aktiflerin spektrumları kütüphanelerde kayıtlı olmadığı için karşılaştırma yapılamamış, bu gibi maddelerin tanımlanabilmesinde farklı konsantrasyonlarda enjeksiyonlar yapılarak, tanımlanması yoluna gidilmiştir. Kütüphane taraması ile yapılan tanımlamaya ait bir örnek Şekil 4.1 de verilmektedir. Şekilden de anlaşıldığı gibi aktif madde, Pest kütüphanesi ile karşılaştırılması sonucunda %91 benzerlikle diclorvos olarak teşhis edilmiştir. SCAN mod ile çalışılırken daha önceden hiç bir verisi olmayan pestisitlere ait dataların daha net elde edilmesi için aktifler teker teker çalışılmış, daha sonra alıkonma zamanları ve çıkış sıraları göz önünde bulundurularak, 8 karışım oluşturulmuştur. Aktif maddelerin karışım halinde cihaza verildiğinde elde edilecek sonucun görülmesi amacıyla, pestisitlerin kimyasal grupları göz önünde bulundurularak karışımları hazırlanmıştır. Bu karışımların yaklaşık 1 µg/ml (ppm) konsantrasyonunda SCAN modda elde edilen Toplam Đyon Kromatogramları (TIC), Şekil 4.2-9 de gösterilmektedir. Ayrıca aktiflerin elde edilen spektrumları, kütüphane spektrumları ile karşılaştırmalı olarak Ek 1 de verilmiştir. Ancak bazı spektrumların

71 kütüphane taraması sonucunda tanımlanamadığı gözlenmiştir. Bunun başlıca iki neden vardır. Birincisi aktif madde yeni bir madde olduğu için kütüphanelere henüz verisi girmemiştir. Diğer nedeni ise, yaklaşık 1 ppm konsantrasyonu, SCAN modunda aktif maddenin tanımlanabilmesi için yeterli bir konsantrasyon değildir. Bu sebeple, temel hattan gelen iyon yoğunluğu ile maddenin iyonları birbirine karışmakta, kütüphane taraması sağlıklı olarak yapılamamaktadır. Bu çalışmada Nist02, Wiley7n, Nist98, Pest ve RTLPest2 kütüphanelerinden yararlanılmıştır. Şekil 4.1 Kütüphane taraması ile maddelerin tanımlanmasına ait örnek Acetamiprid, azocyclotin, cyhexatin, cymoxanil, cyprodinil, folpet, oxamyl, tebufenozide ve thiophanate-methyl aktif maddelerinin yaklaşık 1 µg/ml (ppm) konsantrasyonlarında yukarıda açıklanan nedenlerden birinden dolayı sinyal alınamamıştır.

72 Şekil 4.2 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 1. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) methyl parathion, (2) triadimefon, (3) procymidone, (4) myclobutanil, (5) fenpropathrin, (6,7) difenoconazole I, II

Şekil 4.3 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 2. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) chlorothalonil, (2) malathion, (3) penconazole, (4, 5) endosulfan I, II, (6) bromopropylate, (7, 8) lambda cyhalothrin I, II, (9) deltamethrin 73

74 Şekil 4.4 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 3. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) carbofuran, (2) metalaxyl, (3) quinalphos, (4) hexaconazole, (5) propargite I, II, (6) phosalone, (7) fenvalerate I (esfenvalerate), (8) fenvalerate II

Şekil 4.5 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 4. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) dichlorvos (DDVP), (2) pyrimethanil, (3) metalaxyl, (4) diethofencarb, (5) captan, (6) imazalil, (7) bifenthrin, (8) phosalone 75

76 Şekil 4.6 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 5. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) formothion, (2) chlorpyriphos, (3, 4) triadimenol I, II (5) fenamiphos, (6) flusilazole, (7) iprodione, (8) azinphos-methyl, (9) amitraz

Şekil 4.7 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 6. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) methamidophos, (2) diazinon, (3) chlorpyriphos-methyl, (4) fenthion, (5) chinomethionate, (6) bupirimate, (7) oxadixyl, (8) phosmet, (9) tetradifon, (10) bitertanol, (11, 12, 13, 14) cypermethrin I, II, III, IV 77

78 Şekil 4.8 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 7. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) omethoate, (2) pirimicarb, (3) carbaryl, (4) dicofol, (5) methidathion, (6) kresoxim-methyl, (7) ethion, (8) fenarimol, (9) carbosulfan, (10) fenbuconazole

Şekil 4.9 Đlk hazırlanan pestisit karışımlarından 8. karışımın SCAN modunda elde edilen TIC ı, (1) acephate, (2) omethoate, (3) vinclozoline, (4) dichlofluanid, (5) parathion, (6) fludioxonil, (7) diniconazole, (8) nuarimol, (9) azinphos-ethyl, (10) cyfluthrin 79

80 Pestisit karışımlarına ait TIC (total iyon kromatogram) larından da görüldüğü gibi bazı aktiflerin abundance ları yüksek, bazılarınınki ise çok küçüktür. Bunun nedeni de yapılarında bulundurdukları C, H ve O den başka elementlerin varlığıdır. Bileşenler, yapılarında Cl, N, F, P, S gibi elementleri içeriyorsa, kütle dedektöründe görülen sinyal o kadar yüksek olmaktadır. Aktif maddelerin spektrumları incelenmiş ve hedef ile kalitatif iyonları seçilmiştir. Buna göre pestisitlerin seçilen iyonları Çizelge 4.1 de alıkonma zamanları ile birlikte listelenmiştir. Spektrumlar incelenirken, seçilecek iyonların bileşiğe özel (spesifik) olmasına, yüksek kütleli olmasına, yüksek bağıl bolluğa sahip olmasına dikkat edilir. Aktiflerin alıkonma zamanları ve seçilen iyonlar dikkate alınarak SIM moduna geçilir. Çizelge 4.1 SCAN modda elde edilen spektrumlarından aktif maddelerin seçilen iyonları (hedef ve niteleyici iyonları) Aktif madde Hedef iyon (Target Niteleyici iyonlar ion, kantitatif iyon) (Qualifier ion) methamidophos 94 95, 141 dichlorvos (DDVP) 109 185, 79 acephate 136 94, 95 omethoate 156 110, 79, 126 dimethoate 87 93, 125 carbofuran 164 149, 131, 122 pyrimethanil 198 199, 77, diazinon 137 179, 152, 304, 199 chlorothalonil 266 268, 264, 229 formothion 93 125, 170 pirimicarb 166 238, 72 parathion-methyl 109 233, 263 chlorpyriphos-methyl 286 288, 290 vinclozolin 198 212, 285, 187 carbaryl 144 115, 97

81 Aktif madde Hedef iyon (Target Niteleyici iyonlar ion, kantitatif iyon) (Qualifier ion) metalaxyl 206 160, 220, 192 dichlofluanid 123 167, 224 malathion 127 173, 93 fenthion 278 169, 109 diethofencarb 151 150, 124 dicofol 139 141, 111 chlorpyriphos-ethyl 197 314, 199 parathion 291 139, 109 triadimefon 208 210, 128 penconazole 248 159, 161 captan 79 264, 149 quinalphos 146 157, 97 triadimenol I, II 112 168, 128 chinomethionate 206 234, 148, 174 procymidone 96 283, 285 methidathion 145 85, 125 endosulfan I 195 237, 170, 241 hexaconazole 83 214, 175 fenamiphos 303 154, 217, 80 imazalil 173 215, 217, 175 fludioxonil 248 127, 154 myclobutanil 179 150, 82 buprofezine 105 77, 104 flusilazole 233 206, 315 bupirimate 273 166, 316 kresoxim-methyl 116 131, 206 endosülfan II 237 170, 195, 241 diniconazole 268 70, 232 oxadixyl 105 163, 132 ethion 231 97, 153 nuarimol 107 235, 139, 203 propargite I, II 135 173, 350, 150 oxycarboxin 175 93 dinocap I, II, III, IV 69 86 iprodione 70 314, 187 phosmet 160 161, 93

82 Aktif madde Hedef iyon (Target Niteleyici iyonlar ion, kantitatif iyon) (Qualifier ion) bromopropylate 341 183, 185 carbosulfan 160 118, 86 bifenthrin 181 182, 165 fenpropathrin 97 181, 125 tetradifon 159 111, 356 azinphos-methyl 160 77, 132 phosalone 182 367, 97 pyriproxyfen 136 96, 78 lambda-cyhalothrin I, II 181 197, 208 amitraz 121 132, 147 fenarimol 139 107, 219, 251 azinphos-ethyl 132 160, 77 bitertanol I ve II 170 168, 112 fenbuconazole 129 198, 125 cyfluthrin I, II, III, IV 163 206, 227 cypermethrin I, II, III, IV 181 163, 91 fenvalerate I (esfenvalerate), II 125 167, 181, 152 difenoconazole I, II 323 265, 325, 267 deltamethrin 251 181, 253, 93 Çizelge 4.2 de geliştirilen bu metotta seçilen ve çalışmanın sonraki aşamalarında kullanılan iyonlar ile bu konu ile ilgili olarak yapılmış diğer çalışmalarda seçilen iyonların karşılaştırmasını içermektedir. Çizelgede koyulaştırılmış iyonlar, hedef iyonları belirtmektedir. Soboleva ve ark. (2004) ları yaptıkları bir çalışmada, domates örneğinde 3 farlı konsantrasyonda çoklu pestisit kalıntı analizi ile ilgili olarak çalışmışlar ve örnekleri GC-MS/SIM de analiz etmişlerdir. Çalışılan aktif maddeler için seçilmiş hedef ve kalitatif iyonlarına ait değerler Çizelge 4.2 de yer almaktadır. Çizelge incelendiğinde dimethoate, diazinon, chlorothalonil, carbaryl, fenthion, chlorpyriphos, parathion, methidathion, fenarimol ve fenvalerate aktif maddeleri için seçilen hedef iyonlar ile bu

çalışmada geliştirilen metotta seçilen hedef iyonlar aynıdır. Vinclozolin aktif maddesinin 187 iyonu hedef iyon olarak gösterilmiş, bu çalışmada ise 198 iyonu hedef iyon olarak belirtilmiş, 187 iyonu da diğer kalitatif iyonlar arasında yer almıştır. Çizelgede yer alan diğer kalitatif iyonlara bakıldığında, bu çalışmadaki iyonlarla benzerlikler açıkça görülmektedir. Araştırıcılar, malathion için 158, carbaryl için 116, deltamethrin için 181 ve 255 iyonlarının örnek ekstraktında girişime sebep olması nedeniyle uygun iyonlar olmadıklarını belirtmişlerdir. Bu çalışmada da, SIM metodun geliştirilmesi sırasında benzer sebeplerden dolayı bu iyonlar bu aktifler için metotta yer almamıştır. Çizelge 4.2 Çalışılan aktifler için seçilen iyonlar (Soboleva ve ark., 2004) Aktif madde Hedef iyon (Target ion, Kalitatif iyonlar TI) (Qualifier ion, QI) Dimethoate 87 93, 125, 58 Diazinon 137 179, 152, 304 Chlorothalonil 266 264, 268, 109 Vinclozolin 187 198, 285 Carbaryl 144 115, 116 Dichlofluanid 224 167 Malathion 173 158 Fenthion 278 125, 109, 169 Chlorpyriphos 197 199, 314, 316 Parathion ethyl 291 139 Captan 117 149, 119 Procymidone 283 285 Methidathion 145 85, 93, 125 Endosulfan I, II 170 207, 195 Iprodione 314 316, 187, 245 Phosalone 182 184, 121, 367 Fenarimol 139 107, 219, 251 Fenvalerate 125 167, 181 Deltamethrin 253 181, 255 Geliştirilen metotta seçilen iyonlarla aynı olanlar, koyulaştırılarak gösterilmiştir. 83

84 SIM metot geliştirilirken, ortamdan gelen bazı iyonlar [fitalatlar (m/z 149) ve kolon dolgu maddesinin akması sonucu kütle spektrumunda oluşan iyonlar (m/z 73, 207, 221, 281, 327) vb.] dikkate alınmalıdır (Soboleva ve ark, 2004). Çileklerde sentetik pyretroid kalıntılarının GC-MS ile analizini içeren bir çalışmada bifenthrin, lambda-cyhalothrin ve deltamethrin aktif maddelerinin çoklu kalıntı analizine yönelik olarak analizler yapılmış, bifenthrin için 166, 181, lambdacyhalothrin için 141, 181, 289, deltamethrin için 172, 181, 253 iyonları seçilmiştir. Her üç aktif madde için seçilen iyonlar bu çalışmada seçilen iyonlar ile benzerlik göstermektedir (Sanusi ve ark, 2004). Đki farklı çalışmada, meyve, sebze, bal, toprak ve meyve suyu gibi örneklerin farklı grup pestisit kalıntılarının analizinde GC/MS-SIM metodu hem tanımlama, doğrulama hem de miktarsal tayinde kullanılmıştır. Aranılan pestisitlerin alıkonma zamanları ve seçtikleri iyonlar, Çizelge 4.3 de gösterilmektedir. Fenthion, chlorpyrifos, methidathion ve ethion aktifleri için seçilen hedef iyonlar, bu çalışmada belirlenenlerle aynıdır. Diğer iyonlara da ayrıntılı olarak bakıldığında, bu çalışmada seçilen iyonlarla aynı veya benzer olduğu görülmektedir (Sanchez-Brunete ve ark., 2005; Ueno ve ark., 2004).

Çizelge 4.3 Geliştirilen metot ile diğer metot çalışmalarında aktif maddeler için seçilen iyonlar 85 Aktif madde Geliştirilen metot 1. metot 6 2. metot 7 3. metot 8 4. metot 9 5. metot 10 TI, QI (m/z) TI, QI (m/z) TI, QI (m/z) TI, QI (m/z) TI, QI (m/z) TI, QI (m/z) Methamidophos 94, 95, 141 94, 141 141, 94, 95 Diclorvos 109, 185, 79 185, 109 185, 109, 220 Acephate 136, 94, 95 136, 94 136, 94, 142 Dimethoate 87, 93, 125 87, 93, 125, 58 125, 93 125, 87, 93 Diazinon Chlorothalonil Chlorpyriphosmethyl Vinclozolin 137, 179, 152, 304, 199 266, 268, 264, 229 137, 179, 152, 304 266, 264, 268, 109 179, 137 304, 179 286, 288, 290 286, 288 286, 208 198, 212, 285, 187 187,198, 285 285, 287 266, 264 266, 264, 270 Carbaryl 144, 115, 97 144, 115, 116 144, 115 144, 115 Metalaxyl 206, 160, 220, 192 Dichlofluanid 123, 167, 224 224, 167 206, 136 206, 132, 162 6 1. metot: Soboleva ve ark., 2004. 7 2. metot: Ueno ve ark., 2004. 8 3. metot: Vidal ve ark., 2004. 9 4. metot: Maštovská ve ark., 2004. 10 5. metot: Sanchez-Brunete ve ark., 2005.

86 Malathion 127, 173, 93 173, 158 173, 125 173, 127, 93 Fenthion 278, 169, 109 278, 125, 109, 169 Diethofencarb 151, 150, 124 267, 225 Dicofol 139, 141, 111 139, 250 250, 215 Chlorpyriphos 197, 314, 199 197, 199, 314, 316 Parathion 291, 139, 109 291, 139 291, 139 Triadimefon 208, 210, 128 208, 181 penconazole 248, 159, 161 248, 192, 157 278, 125 278, 169, 109 197, 199 314, 258, 286 314, 197 197, 314, 97 Captan 79, 264, 149 117, 149, 119 79, 149 79, 149 Quinalphos 146, 157, 97 146, 157 Triadimenol I, II 112, 168, 128 168, 128 Chinomethionate 206, 234, 148, 174 234, 206 234, 206 Procymidone 96, 283, 285 283, 285 283, 285 283, 285 283, 96, 285 Methidathion 145, 85, 125 145, 85, 93, 125 145, 85 145, 85, 125 α- ve β- endosulfan 195, 237, 170, 241 Hexaconazole 83, 214, 175 214, 83 Imazalil 173, 215, 217, 175 170, 207, 195 339, 277 241, 170: 172 339, 195, 241 215, 217 Myclobutanil 179, 150, 82 179, 150 Buprofezine 105, 77, 104 172, 175 249, 191: 195 Kresoxim-methyl 116, 131, 206 206, 131 Oxadixyl 105, 163, 132 163, 132

Ethion 231, 97, 153 231, 153 231, 175, 203 231, 153, 384 Nuarimol Propargite I, II 107, 235, 139, 203 135, 173, 350, 150 Iprodione 70, 314, 187 314, 316, 187, 245 235, 139 235, 203, 314 173, 350 350, 135, 173 314, 316 314, 245, 271 Bromopropylate 341, 183, 185 341, 183 341, 181: 187 Bifenthrin 181, 182, 165 181, 166 181, 165 Fenpropathrin 97, 181, 125 181, 265 265, 210 Tetradifon 159, 111, 356 356, 229 229, 197:203 Azinphos-methyl 160, 77, 132 160, 132 Phosalone 182, 367, 97 182, 184, 121, 367 Lambda-cyhalothrin 181, 197, 208 197, 181 Fenarimol 139, 107, 219, 251 139, 107, 219, 251 Bitertanol 170, 168, 112 170, 168 Cyfluthrin, 4 izo. 163, 206, 227 206, 226 182, 184 367, 182, 184 219, 251 139, 111 Cypermethrin,4 izo. 181, 163, 91 181, 165 163, 127 181, 163, 209 Fenvalerate I, II Difenoconazole I, II 125, 167, 181, 152 323, 265, 325, 267 125, 167, 181 167, 225 323, 265 Deltamethrin 251, 181, 253, 93 253, 181, 255 181, 253, 255 87

88 4.2 GC/MS-SIM Modu ile Metot Geliştirilmesi: Kütle Spektrometresi cihazının SIM modu, SCAN e göre yaklaşık 200 kat daha duyarlı olup, belli bir kütle aralığını değil, sadece maddeye özel olarak seçilen iyonları taramaktadır. Kantitatif ve kalitatif tayinler için SIM modu kullanılabilmektedir. Kalitatif tayinde, aranan madde için en az 3 iyon, kantitatif tayinde en az 1 iyon belirlenmelidir. Kalitatif tayin için en az 3 iyona ihtiyaç vardır. Đyonlardan biri target iyon, diğerleri niteleyici (qualifier) iyon olarak tanımlanır. Her madde için, hedef iyonun qualifier iyona oranı sabit bir değer olup, bu oranın hesaplanması ile maddelerin teşhisi yapılır. Kantitasyonda, genellikle tek bir iyon yeterlidir, ancak qualifier iyonları da kantitasyonda kullanılabilir (Soboleva ve ark, 2004). MSDChemstation programında, SCAN/SIM seçeneğinden SIM seçilerek, iyon grupları oluşturulmaya başlanır. Dwell time değeri, o grupta yer alan iyon için kütle dedektörünün izleme zamanını ifade eder. Bu değer ne kadar büyükse, birim zamanda o iyonu daha fazla tarayacak, dolayısıyla daha yüksek sinyal elde edilecektir. Dwell time değerini olabildiğince arttırmak amacıyla başlangıçta 12 iyon grubu oluşturulmuş ve pestisitlerin target iyonlarına göre LOD 11 (teşhis-kalitasyon limiti) ve LOQ 12 (hesaplama-kantitasyon limiti) değerleri hesaplanmıştır. Ancak bazı pestisitler için LOQ değerinin, MRL 13 (maksimum kalıntı limitleri) değerinin üzerinde kalması nedeniyle kolon sıcaklık programı değiştirilmiş, yeniden iyon grupları oluşturulmuş, her bir iyon grubunda yer alan iyon sayısı azaltılarak, yani dwell time değeri yükseltilerek, LOD ve LOQ değerlerinin istenilen limitlere gelmesi sağlanmıştır. 11 Limit of determination (LOD): Metot performans kriterlerinden biridir. Cihazın bileşiği saptayabileceği en düşük konsantrasyon olup, sinyalin gürültü değerine bölünmesi ile hesaplanır. Teorikte, bu değer en az 3 olarak kabul edilir. 12 Limit of quantitation (LOQ): Metot performans kriterlerinden biridir. Cihazın bileşiği hesaplayabileceği en düşük konsantrasyon olup, sinyalin gürültü değerine bölünmesi ile hesaplanır. Teorikte, bu değer en az 10 olarak kabul edilir. 13 Maksimum kalıntı limiti (MRL): Pestisit kalıntılarının gıdalarda izin verilen en yüksek limit değeri, ülkemiz için bu değerler TGK tarafından yayınlanan ilgili tebliğ ile belirlenmiştir.

89 Metodun son halinde 36 iyon grubu bulunmaktadır. Daha önce tam ayrımı gerçekleşmemiş bazı bileşenler daha iyi ayrılmıştır. Tarama oranı süresi (dwell time) nın GC-MS kantitatif analizlerinde etkisini ortaya koymak amacıyla yürütülen bir çalışmada, dwell time değerinin büyümesi ile daha iyi sonuçlar elde edildiği ifade edilmiştir. Özellikle zayıf S/N değerlerinde kromatografi pik alanının tespitindeki hatayı dwell time değerini arttırarak en aza indirmek mümkün olmaktadır. Ayrıca her bir pik için en fazla 6 noktanın (iyonun) verilebileceği, daha yüksek noktaların hatayı arttırdığı görülmüştür (Eveleigh ve Ducauze, 1997). Geliştirilen metoda göre aktif maddelerin alıkonma zamanları ile SIM metotta aktiflerin hedef iyonlarına göre hesaplanan Sinyal/Gürültü (S/N) 14 değerlerinden elde edilen LOD ve LOQ değerleri, TGK da meyve ve sebzeler için verilen MRL değerleri ve çalışmada kullanılan pestisitlerin stok konsantrasyon değerleri Çizelge 4.4 de verilmektedir. GC/MS cihazında, sinyal/gürültü verileri, maddenin hedef iyonu ile hesaplanmaktadır. SIM t R sutünunda 85. satır itibariyle --- şeklinde ifade edilen aktif maddeler yaklaşık 1 µg/ml konsantrayonunda SCAN de tespit edilememiştir. Ayrıca bazı aktif maddelerin MRL değerlerinde * işareti yer almaktadır. Bu işaret, AB kodeksinden alınan ve yasal LOD olarak tanımlanarak, yasal izin verilen limit değerini göstermektedir. Aktif maddelerin ruhsatlı olduğu bazı ürünlerde belirlenmiş MRL değerleri halihazırda yürürlükte olan TGK da yer almamakta, bu sebeple de bazı aktif maddelerin bazı ürünlerde yasal LOD değerinde olduğu görülmektedir. Pestisitlerin ruhsatlandırılması işlemi süreklilik arz ettiğinden, bu listelerin (TGK, MRL listesi), belli aralıklarla güncellenmesi yapılarak, yayınlanmalıdır (Anon., 2005b). 14 S/N: Bileşenin hedef iyonda verdiği cevap değerinin gürültü seviyesine oranıdır.

90 Pestisitlerin tanımlanması ve hesaplanması, hem alıkonma zamanları hem de seçilen iyonları dikkate alınarak yapılmıştır. Doğrulama için seçilen iyonların alıkonma zamanlarına (± 0.02 dak), başlangıç ve bitiş noktalarına, %bağıl bolluk (%BB) değerlerine (%20 den az sapma) ve pik saflığına bakılmıştır. MSDChemstation Enhanced Data Analysis programı, aranılan bileşenin doğrulamasında pik saflığına da bakmaya olanak sağlamaktadır (Şekil 4.10). Örnek olarak verilen şekilde, TIC de tek pik gibi görünen bileşiğin aslında 2 farklı bileşenden oluştuğu açıkça görülmektedir. Birinci bileşik 109 ve 263 iyonlarını içeren methyl parathion, diğeri de 286 ve 288 iyonlarına sahip chlorpyriphos-methyl dir. Pikte yer alan iyonların kromatogramlarından, piklerin şekli ve başlangıç ve bitiş noktaları da göz önünde bulundurularak pikin saflığı belirlenmektedir. Cihazın programında pik saflığı ile ilgili bir özellik olmasaydı, Extracted Ion Chromatogram denilen ekstrakte edilmiş iyon kromatogramından da o maddenin aslında iki bileşeni içerdiğini görmek mümkündür (Şekil 4.11). Yaklaşık 1 µg/ml konsantrasyonunda GC/MS-SCAN modda sinyal alınamadığı halde kütüphane taraması sonucunda bağıl bolluk yüzdeleri yüksek olan iyonlar SIM modda girilerek taraması yapılan bazı aktif maddeler de olmuştur. Örneğin methamidophos aktif maddesi, SCAN de görülemediği halde SIM de iyonları girilerek tarama yapıldığında tespit edilebilmektedir.

Şekil 4.10 1. karışımda 17.453 alıkonma zamanlı bileşiğin saflığının MSDChemStation Enhanced Data Analysis ile analizi 91

92 Şekil 4.11 1. karışımda 17.451 alıkonma zamanlı bileşiğin saflığının Ekstrakte Edilmiş Đyon Kromatogramı ile analizi (a) iyonların üst üste çakışmış kromatogramı, (b) 17.451 dakikasındaki maddenin spektrumu

Çizelge 4.4 Meyve ve Sebzelerde aranacak aktif maddelerin bazı performans değerleri (alıkonma zamanı, LOD ve LOQ) 93 Đyon SIM SIM C (Stok SIM Kod Aktif maddeler No. MRL (TGK) (S/N LOD LOQ std.) t R no. (pestisit) için) (µg/ml) (µg/ml) (mg/ml) 1 5.355 M10 methamidophos 0.01*, 0.2, 0.5, 1.0 94 0.0156 0.052 10.74367 2 5.941 D14 dichlorvos (DDVP) 0.1 109 0.003 0.010 10.0223 3 7.699 A2 acephate 0.02*, 0.5, 1.0 136 0.036 0.120 9.3100 4 10.365 O1 omethoate 0.1, 0.2, 0.4 156 0.018 0.060 9.02100 5 13.185 D23 dimethoate 1.0 87 0.0033 0.011 9.7510 6 13.581 C6 carbofuran 0.1*, 0.3 164 0,009 0.03 9.9189 7 14.786 P41 pyrimethanil 0.2 198 0.0135 0.045 9.9749 8 15.161 D10 diazinon 0.02*, 0.3, 0.5, 1.0 137 0.00132 0.0044 9.92020 9 15.481 C23 chlorothalonil 0.01*, 1.0, 2.0, 3.0 266 0.0024 0.008 9.95 10 16.292 F32 formothion 0.1, 0.2 93 0.003 0.010 9.66930 11 16.473 P15 pirimicarb 0.05*, 0.2, 0.3, 0.5 166 0.006 0.020 8.81100 12 17.435 P3 parathion-methyl 0.1 109 0.003 0.010 9.90184 13 17.456 C27 chlorpyrifos-methyl 0.05*, 0.2, 0.5 286 0.0033 0.011 9.28140 14 17.497 V3 vinclozoline 0.05*, 1.0, 2.0, 3.0, 5.0 198 0.006 0.020 11.28600 15 17.691 C4 carbaryl 1.0, 3.0 144 0.0156 0.0520 9.91020

94 Đyon SIM SIM C (Stok SIM Kod Aktif maddeler No. MRL (TGK) (S/N LOD LOQ std.) t R no. (pestisit) için) (µg/ml) (µg/ml) (mg/ml) 16 18.287 M6 metalaxyl 0.05, 0.5, 1.0, 2.0 206 0.0009 0.003 9.99523 17 19.435 D12 dichlofluanid 5.0, 10.0 123 0.003 0.010 9.19333 18 19.891 M1 malathion 0.5, 2.0, 3.0 127 0.006 0.020 10.07978 19 20.221 F13 fenthion 0.2, 0.5 278 0.0015 0.005 10.261 20 20.244 D18 diethofencarb 0.2 151 0.006 0.020 10.395 21 20.303 D16 dicofol 0.02*, 0.2, 1.0, 2.0 139 0.006 0.020 10.11 22 20.342 C26 chlorpyriphos-ethyl 0.05*, 0.2, 0.3, 0.5 197 0.0006 0.002 10.081 23 20.371 P2 parathion 0.05* 291 0.003 0.01 9.28720 24 20.525 T26 triadimefon 0.05, 0.1, 0.2 208 0.0012 0.004 9.95000 25 22.298 P4 penconazole 0.01, 0.05 248 0.0018 0.0060 10.00154 26 22.522 C3 captan 2.0, 3.0, 5.0, 15.0 79 0.0165 0.055 9.8779 27 22.981 Q1 quinalphos 0.05* 146 0.0015 0.005 10.09625 28 23.002 T27 triadimenol I 0.1 112 0.0051 0.017 9.9225 29 23.435 T27 triadimenol II 112 0.0051 0.017 9.9225 30 23.226 C12 chinomethionate 0.3 206 0.0012 0.004 5.0176 31 23.310 P21 procymidone 0.02*, 1.0, 2.0, 5.0 96 0.0045 0.015 10.192 32 23.738 M12 methidathion 0.02*, 0.2, 0.3, 0.5, 2.0 145 0.003 0.010 10.4092 33 24.098 E1 endosülfan (α) 0.05*, 0.3, 0.5, 1.0 237 0.0003 0.001 9.95

95 Đyon SIM SIM C (Stok SIM Kod Aktif maddeler No. MRL (TGK) (S/N LOD LOQ std.) t R no. (pestisit) için) (µg/ml) (µg/ml) (mg/ml) 34 25.155 H7 hexaconazole 0.02 214 0.0036 0.012 10.1625 35 25.325 F2 fenamiphos 0.02, 0.05 303 0.0153 0.051 10.01912 36 25.441 I1 imazalil 0.02*, 0.2, 0.5, 5.0 173 0.003 0.010 9.9938 37 25.866 F22 fludioxonil 248 0.006 0.020 10.42910 38 26.282 M25 myclobutanil 0.2 179 0.0015 0.005 10.49025 39 26.445 B15 buprofezine 0.05, 0.2 105 0.0075 0.025 10.494 40 26.497 F28 flusilazole 0.05 233 0.0012 0.004 10.0038 41 26.756 B14 bupirimate 0.2, 0.5 273 0.0033 0.011 9.16750 42 26.882 K1 kresoxim-methyl 0.05*, 0.2, 0.5, 1.0 116 0.0075 0.025 9.79020 43 27.131 E1 endosülfan (b) 237 0.0003 0.001 9.95 44 27.644 D25 diniconazole 0.05 268 0.0033 0.0110 10.6700 45 28.058 O3 oxadixyl 0.2, 0.5 105 0.012 0.040 10.44750 46 28.229 E9 ethion 0.1, 0.5, 2.0 231 0.0033 0.011 8.90653 47 30.033 N6 nuarimol 0.05 235 0.003 0.010 8.70625 30.371 48 30.446 P28 propargite I, II 0.5, 2.0 135 0.021 0.070 9.4185 49 30.565 O5 oxycarboxin 175 0.0375 0.125 9.90000 50 30.651 D28 dinocap I 0.2 69 0.075 0.25 8.464

96 Đyon SIM SIM C (Stok SIM Kod Aktif maddeler No. MRL (TGK) (S/N LOD LOQ std.) t R no. (pestisit) için) (µg/ml) (µg/ml) (mg/ml) 51 31.116 D28 dinocap II 69 0.084 0.280 8.464 52 31.266 I9 iprodione 2.0, 5.0, 10.0 314 0.039 0.130 10.0495 53 31.362 P14 phosmet 160 0.0009 0.003 9.7515 54 31.547 B11 bromopropylate 0.05, 1.0, 2.0, 3.0 341 0.0066 0.022 10.0528 55 31.648 C9 carbosulfan 0.05* 160 0.003 0.010 10.037 56 31.609 D28 dinocap III 69 0.2475 0.825 8.464 57 31.881 B7 bifenthrin 0.02, 0.05 181 0.0003 0.0010 9.93094 58 32.028 D28 dinocap IV 69 0.1275 0.425 8.464 59 32.047 F11 fenpropathrin 0.2 97 0.003 0.010 9.965882 60 32.521 T14 tetradifon 0.5 159 0.0015 0.005 9.4570 61 32.848 A18 azinphos-methyl 0.5, 1.0 160 0.0230 0.070 9.89925 62 32.901 P12 phosalone 1.0, 2.0 182 0.0063 0.021 10.14881 63 33.156 P43 pyriproxyfen 0.5 136 0.0033 0.011 10.0056 64 33.509 L1 lambda-cyhalothrin I 0.02*, 0.1, 0.2, 0.5 181 0.006 0.020 9.91878 65 33.548 A11 amitraz 0.05*, 0.5, 1.0 121 0.0015 0.005 10.01 66 33.829 F3 fenarimol 0.02*, 0.2, 0.3, 0.5 139 0.0105 0.035 10.1652 lambda-cyhalothrin 181 0.0015 0.005 67 33.879 L1 9.91878 II

97 Đyon SIM SIM C (Stok SIM Kod Aktif maddeler No. MRL (TGK) (S/N LOD LOQ std.) t R no. (pestisit) için) (µg/ml) (µg/ml) (mg/ml) 68 34.142 A17 azinphos-ethyl 0.05* 132 0.03 0.100 9.900 69 34.934 B8 bitertanol I 0.5 170 0.0036 0.012 10.047 70 35.110 B8 bitertanol II 170 0.0036 0.012 10.047 71 36.152 F5 fenbuconazole 0.2 129 0.003 0.010 8.7514 72 36.304 C38 cyfluthrin I 0.02*, 0.1, 0.2, 0.3, 0.5 206 0.003 0.010 9.696 73 36.468 C38 cyfluthrin II 206 0.0027 0.009 9.696 74 36.614 C38 cyfluthrin III 206 0.006 0.020 9.696 75 36.661 C38 cyfluthrin IV 206 0.003 0.010 9.696 76 36.848 C42 cypermethrin I 0.05*, 0.2, 0.5, 1.0, 2.0 181 0.006 0.020 10.1706 77 37.031 C42 cypermethrin II 181 0.006 0.020 10.1706 78 37.161 C42 cypermethrin III 181 0.015 10.1706 0.0045 79 37.251 C42 cypermethrin IV 181 0.023 10.1706 fenvalerate I 167 0.006 0.020 80 38.605 F15 0.05*, 0.2, 1.0 9.2512 (esfenvalerate) 81 39.065 F15 fenvalerate II 167 0.006 0.020 9.2512 82 39.483 D19 difenoconazole I 0.05 323 0.0024 0.008 10.01862 83 39.648 D19 difenoconazole II 323 0.0075 0.025 10.01862 84 40.346 D5 deltamethrin 0.05*, 0.1, 0.2, 0.5 251 0.033 0.110 9.85875

98 No. SIM t R Kod no. Aktif maddeler (pestisit) MRL (TGK) 85 -- A3 acetamiprid 0.5 Đyon (S/N için) SIM LOD (µg/ml) SIM LOQ (µg/ml) C (Stok std.) (mg/ml) 86 --- A19 azocyclotin 0.2, 0.5 10.98 87 --- C40 cyhexatin 0.2, 2.0 10.385 88 --- C41 cymoxanil 0.05 4.76160 89 --- folpet 5.0 90 --- O4 oxamyl, O8 1.0 10.14900 91 --- T21 thiophanate-methyl 0.5, 1.0, 2.0, 5.0 9.8188 --- GC/MS de çalışıldığı halde sinyal alınamamıştır.

99 Ekstrakte edilmiş iyon kromatogramları ve pik saflığı özelliği kullanılarak doğrulama yapılan zenginleştirilmiş örneklerde miktarsal hesaplamalara gidilmiştir. Shuling ve ark. (2007) larının yüksek hacim enjeksiyon tekniği kullandıkları çalışmada, acephate ve methamidophos aktiflerinin LOQ değerleri 0.1 mg/kg olarak rapor edilmiş ve diğer aktifler için elde edilen LOQ değerleri de bu çalışma sonucunda elde edilenlerle benzerlik göstermektedir. 4.3 Örnekler Đçin Ekstraksiyon Metodunun Geliştirilmesi: Aranılan maddelerin örnek matriksinden ayrılması, ekstraksiyon işlemi olarak bilinmektedir. Ekstraksiyon işlemi farklı teknikler kullanılarak yapılabilmektedir. Bu teknikler ile ilgili olarak yapılan bazı çalışmalardan daha önceki bölümlerde bahsedilmiştir. Çalışmada, ekstraksiyon işlemi 2 aşamalı yapılmıştır. Đlk aşamada örnekte aranılan bileşiklerin, ye geçmesi temel alınmaktadır. Bu amaçla, tartılan örneğe ilavesi yapılmaktadır. Đkinci aşamada ise, aradığımız bileşenlerin dışında fazına geçen ve kirlilik olarak tanımladığımız bileşenleri uzaklaştırmak için temizleme işlemi uygulanmaktadır. Pestisitlerin yanı sıra gıda matriksinin yapısında bulunan renk maddeleri (pigmentler), uçucu bileşenler, protein, yağ ve karbonhidratlar (özellikle şekerleri) da kimyasal ler içerisinde çözünmekte, kromatografik tekniklerle analizlerde kromatogramda kirlilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle özellikle, iz madde analizlerinde kirliliklerin ortamdan uzaklaştırılması için temizleme işlemi uygulanmaktadır. Bu çalışmada sıvı katı ekstraksiyon tekniği kullanılmıştır. Bu teknikte kullanılan kimyasalların seçimi ve miktarlarının belirlenmesi ile ilgili olarak yapılan çalışmalar ve sonuçları aşağıda sırayla verilmektedir.

100 4.3.1 Çözücü seçimi: Pestisit kalıntı analizlerinde ve diğer birçok ekstraksiyon işleminde aseton, asetonitril, siklohekzan, diklorometan, dietileter, etanol, etil asetat, hekzan, iso-oktan, metanol, toluen ve su kullanılmaktadır. Çözücü seçiminde en önemli kriterlerden biri, nün polarite endeksidir. Hekzan, genellikle, polar olmayan bileşiklerin ekstraksiyonunda kullanılırken, toluen daha çok aromatik bileşen analizlerinde tercih edilir. Kullanılacak nün fiyatı, uçuculuğu, güvenilirliği, zehirliliği ve bileşenin deki kararlılığı gibi özellikler de seçimi etkileyen diğer kriterlerdendir, Özellikle uçucu olmaması, orta polarlık özelliği ve su ile karışmaması gibi avantajları nedeniyle pestisit kalıntı analizlerinde olarak diklorometanın tercih edildiği görülmektedir (Eickhoff ve Kreuzig, 2002; Hışıl, 2002; Lehotay ve Schenck, 2000). GC/MS de SCAN ve SIM modlarında çalışılıp, koşullar sabitlendikten sonra ekstraksiyon çalışmalarına başlanmıştır. Ekstraksiyon çalışmalarında seçimine gidilmiş ve kalıntı çalışmalarında en çok kullanılan ler belirlenmiştir. Aseton, asetonitril, etilasetat, metanol, diklorometan ve izooktan lerinin, kalıntı çalışmlarında ekstraksiyonda en yaygın kullanılan ler olması nedeniyle, çalışma kapsamına alınmış ve bu lerin karşılaştırılmasına gidilmiştir. Bunun için 10 g hıyar örneğine, seçilen ve karışımlarından 10 ml eklenmiş, suyu tutması için susuz MgSO 4, faz ayrımının sağlanabilmesi amacıyla da NaCl ilave edilerek, santrifüj edilmiştir. Santrifüj ile hem kısa sürede partiküllerin dibe çökmesi, hem de faz ayrımının daha hızlı ve kesin olarak gerçekleşmesi sağlanmıştır. Farklı ve kombinasyonları ile hıyar örneklerinde ekstraksiyon çalışması yapılmıştır (Şekil 4.12). Elde edilen 10 farklı ekstrakt, GC/MS cihazında analize alınmıştır.

101 Şekil 4.12 Farklı ve karışımları ile hazırlanmış hıyar ekstraktları Resimdeki tüpler farklı ekstraksiyon ile elde edilen örnek ekstraktlarını göstermektedir. Örneklerin soldan sağa doğru sıralaması şöyledir: 1. asetonitril, 2. aseton, 3. etilasetat, 4. metanol, 5. asetonitril:diklorometan (1:1), 6. aseton: diklorometan (1:1), 7. etilasetat: diklorometan (1:1), 8. asetonitril: izooktan (1:1), 9. aseton: izooktan (1:1), 10. etilasetat: izooktan (1:1),

102 (8) numaralı örnek ekstraktında 3 faz oluştuğu için 2. aşamaya alınmamıştır. Ekstraksiyon işleminin devamında temizleme (clean-up) işlemi yapılmaktadır. Ekstraktların üst kısmından belli bir miktar 15 ml lik santrifüj tüpüne alınarak, üzerine belli bir miktar sorbent ve susuz MgSO 4 ilave yapılır. Vortex ile karışması sağlandıktan sonra santrifüj edilir. Aşağıda aynı sırayla dizili örneklerin son hali görülmektedir (Şekil 4.13). Şekil 4.13 Temizleme işleminden sonra örnek ekstraksiyonlarının görünümü Resimden de görüldüğü örnek ekstraktlarının tamamı bir önceki aşamadaki hallerine nazaran oldukça açılmıştır. Kalıntı analizlerinde ve özellikle kromatografi cihazları ile çalışırken örneklerin berrak olması birincil koşullardan biridir. Bütün örnek ekstraktları oldukça berrak ve açık renkli olduğu için rahatlıkla cihaza verilebileceği düşünülmüştür. Örneklerin GC/MS e verilmesiyle elde edilen TIC leri Şekil 4.14-15 dir.

Şekil 4.14 Farklı ler kullanılarak elde edilen hıyar ekstraktlarının karşılaştırmalı olarak gösterilmesi-1 103

104 Şekil 4.15 Farklı ler kullanılarak elde edilen hıyar ekstraktlarının karşılaştırmalı olarak gösterilmesi-2 Şekil 4.14 ve 4.15 de farklı ve kombinasyonları kullanılarak hıyar örneğinde yapılan ekstraksiyonların GC/MS-SCAN de analizleri sonucunda elde edilen TIC leri görülmektedir. Hiç ilaçlanmamış hıyar örneklerinin ekstraksiyonunda kullanılan bazı lerin, hıyarın yapısında yer alan ve bizim ilgilenmediğimiz

105 diğer bileşikleri de çözdüğü ve TIC lerinde kirlilik yaptığı görülmektedir. Oysa pestisit kalıntı analizlerinde ppm gibi çok düşük miktarlardaki bileşiklerin taraması yapılacağından, kullanılan lerin aranılan bileşene duyarlı, diğerlerine duyarsız olması istenir. Bu açıdan TIC lere bakıldığında asetonitril ve asetonitril:diklorometan (1:1) karışımlarının diğerlerine nazaran tercih edilebilir nitelikte olduğu görülmektedir. Biraz daha dikkatli bakıldığında asetonitril: diklorometan karışımının yaklaşık 10 dakikaya kadar olan kısmı kirli gibi görünse de TIC in geneline bakıldığında, diğer tüm ekstraktlardan daha iyidir. Asetonitril ekstraktı, kirlilik bakımından, ilk 10 dakikada diğer tüm ekstraktlara nazaran çok daha iyidir. Ancak TIC ın geneline bakıldığında asetonitril:diklorometan karışımı ile elde edilen ekstrakttan daha iyi değildir. Ayrıca tek bir yerine kombinasyonunun kullanılması ile çözünürlükleri bakımından daha geniş bir aralıkta pestisitlerin çalışılmasına olanak sağlanmış olacaktır. Bu sebeple asetonitril: diklorometan (1:1) karışımı olarak seçilmiştir. 4.3.2 Sorbent seçimi: Çözücü seçiminin yapılmasının ardından metotta temizlemede kullanılacak sorbent seçimine gidilmiştir. Denenen sorbentler, C18, NH 2, PSA ve Chromabond Diamino dur. Hıyar örneğinde her dört sorbent denenmiş (Şekil 4.16) ve elde edilen ekstraktları GC/MS e verilmiştir (Şekil 4.17). Dört farklı sorbent kullanılarak elde edilen ekstraktların TIC ları incelendiğinde chromabond diamino sorbentinin diğer 3 sorbente göre çok daha iyi temizleme işlemini yaptığını ve kirliliklerin büyük oranda ortamdan uzaklaştırıldığı gözlenmektedir. Bu sebeple chromabond diamino sorbenti temizleme işleminde kullanılmak üzere seçilerek bir sonraki aşamaya geçilmiştir.

106 Şekil 4.16 Chromabond diamino, C18, NH 2 ve PSA sorbentlerinden elde edilen ekstraktlar Antepfıstığında diazinon ve ethion aktif maddelerinin matriks katı faz dağılımı (MSPD) ve GC-NPD kullanılarak analizini içeren metotta, farklı adsorbantların etkinlikleri karşılaştırılmıştır. Homojenize edilmiş örnekler, C18, cyano, phenyl ve amino sorbentlerinin bulunduğu kolonlardan diklorometan:etilasetat (1:1) karışımı ile elute edilerek, örnek ekstraktları konik tüplerde toplanmıştır. Ekstraktın sü N 2 gazı altında uçurularak, metanolde çözülmüş ve TLC ve GC-NPD ye verilmiştir. Çizelge 4.5 de farklı sorbentlerin kullanımı ile elde edilen yüzde geri kazanım değerleri yer almaktadır (Husein ve ark., 2003). Çizelge 4.5 Antepfıstığı ekstraktında farklı sorbentlerin kullanımı ile diazinon ve ethion un ortalama geri kazanımları (Husein ve ark., 2003) Pestisit % Geri kazanım C18 Phenyl Amino Cyano Diazinon 94 76 52 41 Ethion 95 73 47 45

107 Şekil 4.17 Farklı sorbentler kullanılarak elde edilen hıyar ekstraktlarının TIC ları Çizelgeden de görüldüğü gibi amino ve cyano sorbentleri ile en düşük geri kazanımlar elde edilmiş, phenyl ve C18 ile kabul edilebilir sonuçlar alınmıştır. En yüksek değerler C18 ile olmuştur. Aynı çalışmada farklı ler eluent olarak denenmiş ve karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.6 da verilmiştir. En etkili eluent olarak diklorometan:etil asetat (1:1) karışımı belirlenmiş ve çalışmanın devamında kullanılmıştır (Husein ve ark., 2003).

108 Çizelge 4.6 Farklı eluentler kullanılarak elde edilen ortalama geri kazanımlar (R, %) ve relatif standart hataları (%RSD, n= 3) (Husein ve ark., 2003) Pestisit Rec (%) CH 3 OH CH 2 Cl 2 RSD (%) Rec (%) RSD (%) CH 2 Cl 2 :Etil asetat (1:1) Rec (%) RSD (%) Etil asetat Rec (%) Diazinon 26 9 56 11 94 13 53 10 Ethion 32 8 64 9 95 7 44 15 RSD (%) 4.3.3 Su tutucunun ve miktarının seçilmesi: Ortamdan suyu uzaklaştırmak amacıyla kullanılan susuz Na 2 SO 4 ve susuz MgSO 4 maddelerinin ekstraksiyon işlemine etkisi olup olmadığının ortaya konabilmesi için her iki madde ile ekstraksiyon işlemi yapılmış ve cihaza verilmiştir. Elde edilen TIC ler, karşılaştırılmalı olarak Şekil 4.18 de görülmektektedir. Buradan da görüldüğü üzere MgSO 4 ile yapılan ekstraksiyonda daha temiz bir kromatogram elde edilmiş, çalışmalarında devamında da susuz MgSO 4 kullanılmasına karar verilmiştir. Bu sonuca paralel olarak yapılan bir çalışmada, Na 2 SO 4 ve MgSO 4 tuzlarının nem tutuculukları karşılaştırılmış, MgSO 4 ın daha fazla suyu absorbladığı NMR ölçümleri ile belirlenmiştir. Bunun için %6 su içeren asetonitrile 0.8 g tuz ilavesi yapılmıştır. Tuzla muamele edilen asetonitrillerde su ölçümü yapılmış, Na 2 SO 4 ilave edilen asetonitrilde %3.9 su bulunurken, MgSO 4 ilavesi yapılan asetonitrilde %0.9 su tespit edilmiştir (Lehotay ve ark., 2001).

109 Şekil 4.18 Suyu tutmak amacıyla kullanılan iki maddenin karşılaştırılması Su tutucu olarak seçilen susuz MgSO 4 ın miktarının ekstraksiyona etkisinin olup olmadığını görmek amacıyla üç farklı miktarda MgSO 4 denenmiştir, 10 g örnek ve 10 ml için 2, 4 ve 8 g MgSO 4 ve sırayla 0.25, 0.5 ve 1.0 g NaCl ilave edilerek 3 ekstrakt elde edilmiştir (Şekil 4.19). 2 g MgSO 4 ve 0.25 g NaCl eklenen hıyar örneğinde sulu ve organik fazın tam olarak oluşmadığı; 4 g MgSO 4 ve 0.5 g NaCl içeren örnekte sulu ve organik fazın yeterince oluştuğu ve örneğin MgSO 4 ile birlikte tamamen çökerek tüpün dibinde toplanarak berrak ekstrakt elde edildiği; son tüpte 8 g MgSO 4 ve 1.0 g NaCl içeren örnekte MgSO 4 miktarının fazlalığı dolayısıyla ekstraksiyonun ikinci aşaması için alınması gereken organik fazın miktarının diğerlerine göre daha az olduğu gözlenmiştir. Hem olabildiğince az hem de etkili olan miktarın seçilmesi hedeflendiğinden 4 g MgSO 4 ve 0.5 g NaCl miktarları en etkin ve ekonomik miktarlar olarak seçilmiş, ekstraksiyonun ikinci aşaması bu miktarları içeren fazdan alınarak devam ettirilmiştir. Ekstraksiyonun ikinci aşaması olan temizleme işlemi için az miktarlarda ilave edilen MgSO 4 ın etkisinin olup olmadığı yönünde çalışma yapılmış, bu amaçla 2 ml örnek için 200, 300 ve 500 mg MgSO 4 ilavesi yapılarak üç farklı ekstrakt elde edilmiştir. Şekil 4.20 de üç farklı miktarda

110 MgSO 4 kullanılan hıyar ekstraktlarının kromatogramları karşılaştırılmalı olarak görülmektedir. Her üç TIC a bakıldığında, çok önemli farklılıklar olmadığı, benzer sonuçlar verdiği görülmekte, ancak 200 mg ile yapılan ekstraksiyondan alınan sonucun diğer ikisine nazaran biraz daha kötü olduğu gözlenmektedir. 200 mg ile elde edilen sonuç kabul edilebilir olmasına karşın, daha etkin sonuç alınabilmesi ve ortamdan suyun tamamen uzaklaştırıldığından emin olmak için ve olabildiğince etkili ve az olan miktarların pestisit kalıntı analiz metodunun geliştirilmesinde temel unsur olması bakımından 300 mg MgSO 4 miktarı 2 ml örnek ekstraktı için alınmıştır. 4.3.4 Sorbent miktarının seçimi: Tüm seçilen kriterlerin miktarları ile en etkili olabilecek sorbent miktarının belirlenmesi analizin en son basamağını oluşturmaktadır. Diğer tüm kriterlerde olduğu gibi sorbent miktarının seçiminde de hıyar örneği temel alınmış ve belirlemeler bu şekilde tamamlanmıştır. Sorbent miktarının tespiti için yine üç farklı miktarda tartım yapılmış ve ekstraktlar GC/MS de analiz edilerek, kromatogramların sinyallerine göre değerlendirilmiştir. Bu amaçla, 2 ml örnek için 25, 50 ve 100 mg chromabond diamino sorbenti karşılaştırılmıştır. Elde edilen her üç ekstrakt, görsel anlamda farklı bulunmadığından resimlendirilmemiştir. Genellikle hem görsel hem de TIC lerinden faydalanılarak seçimleri yapılan diğer özelliklerden farklı olarak sorbent miktarının belirlenmesinde TIC leri temel oluşturmaktadır. Bu nedenle SCAN (tarama) modundan elde edilen TIC yanında SIM ile elde edilen TIC de değerlendirmeye alınmıştır (Şekil 4.21, 4.22). SIM ve SCAN de yapılan analizler dikkate alındığında, miktarsal değişimin fazla etkilenmediği anlaşılmaktadır. Her üç örnek karşılaştırıldığında, tek fark, analizin yaklaşık 18-19. dakikalarında 25 mg sorbent ilavesi ile yapılan ekstraksiyon sonucunun diğer iki örneğe nazaran daha yüksek oranda kirlilik içermesidir. 50 mg ve

111 100 mg sorbent ilaveli örneklerin sonuçları birbirine eşdeğer kabul edildiğinde, seçilen sorbent miktarı 50 mg olmuştur. Şekil 4.19 Farklı susuz MgSO 4 miktarları ile elde edilen ekstraktların görünümü Şekil 4.20 Farklı miktarda susuz MgSO 4 ın ekstraksiyon üzerine etkisi

112 Şekil 4.21 Farklı sorbent miktarlı ekstraktların SCAN de karşılaştırılması Şekil 4.22 Farklı sorbent miktarlı ekstraktların SIM de karşılaştırılması

113 4.4 Geliştirilen Metodun Geçerli Kılınması (validasyonu): Geliştirilen metodun geçerliliğinin sağlanması için performans kriterlerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Metodun validasyonu, laboratuvar içi metot validasyonuna göre yapılmıştır. 4.4.1 En düşük tespit limiti (LOD), en düşük hesaplama limiti (LOQ): Metodun geçerli olabilmesi için en önemli koşullardan birisi LOD ve LOQ değerlerinin çalışılan her bir aktif madde için hesaplanmasıdır. Bu değerler hesaplanmış ve meyve sebze örneklerinde aranılan MRL değerleri ile uyumlu olup olmadığına bakılmıştır. Asetonitril: diklorometan karışımında hazırlanarak çalışılan aktif maddelerin LOD ve LOQ değerleri, Çizelge 4.4 de verilmiştir. LOQ değerinin MRL değerinin yarısı olması, aktif için uygunluğunu göstermektedir. Çalışılan aktiflerin hemen hepsinde LOQ değerleri, MRL değerlerinin altında bulunmuştur. Methamidophos, acephate, parathion-methyl, fenamiphos, oxycarboxin, dinocap, fenarimol ve azinphos-ethyl aktif maddelerinin LOQ değerlerinin MRL değerlerine yakın veya üstünde olduğu görülmektedir. Ancak söz konusu hesaplamalar, nün verdiği sinyal değerlerinden hesaplanmıştır. Bu aktifler matrikste yeniden değerlendirildiğinde, istenilen veriler elde edilmiştir. Acetamiprid, azocyclotin, cyhexatin, cymoxanil, cyprodinil, folpet, oxamyl, tebufenozide ve thiophanate-methyl aktif maddeleri yaklaşık 1 ppm konsantrasyonlarında çalışılmış, ancak sinyal alınamadığı için karışımlara ilave edilmemiştir. Her ne kadar karışımlarda bulunmasa da GC-MS-SIM de iyon gruplarına oxamyl in hedef iyonu olarak literatürde belirtilen 72 iyonu ilave edilmiştir. Teflubenzuron, triflumuron, diflubenzuron aktif maddeleri, Pesticide Manual (2005) de belirtilen tüm ler denendiği halde çözünmemiş, uygun bulunamadığı için de çalışılamamıştır. Acetamiprid, cymoxanil,

114 diflubenzuron, tebufenozide ve teflubenzuron aktif maddelerinin HPLC-DAD veya LC/MS ile analiz edilebilir olması, GC/MS de sonuç alınamamasına en önemli etken olmuştur (Blasko ve ark, 2006; Ferrer ve ark, 2005; Kaihara ve ark, 2000). Acetamiprid, carbaryl, carbofuran, carbosulfan, dinocap, imazalil, oxamyl, thiophanate-methyl aktif maddeleri LC ile daha uygun sonuçlar alındığı için GC yerine LC de çalışılmışlardır (Jansson ve ark., 2003). Pang ve ark. (2006a) ları, çoklu kalıntı analiz metodu geliştirirken hem GC-MS hem de LC-MS-MS sistemleri kullanmışlar, acephate, omethoate, oxamyl, methomyl, dimethoate, imazalil, carbofuran, carbaryl, pyrimethanil, metalaxyl, methiocarb, cyprodinil, azoxystrobin, fenhexamid, tebufenozide aktif maddelerini LC sistemi ile analiz edebildiklerini ifade etmişlerdir. Yeraltı sularınlarında C18 ile SPE tekniğine dayanan metot ile örnek hazırlama ve temizleme işlemleri yapılmış, GC-MS de analiz gerçekleştirilmiştir. Atrazine, azinphos-methyl, carbaryl, carbofuran ve terbacil zayıf performans gösteren ve E kodu verilmiş aktiflerdir. Yine düşük ve stabil olmayan geri kazanımı nedeniyle dimethoate metottan çıkarılmıştır (Zaugg ve ark., 1995). 4.4.2 Doğrusallık (Lineerity, lineerlik), lineer aralık (lineary range), kalibrasyon eğrisi ve korelasyon katsayısı (R 2 ): Aktif maddelerin çalışıldığı konsantrasyon aralığı, lineer aralığını ifade etmektedir. Bu çalışmada, yaklaşık 0.01 1.2 ppm aralığında 8 farklı konsantrasyonda 10 noktalı olarak çalışılmış ve aktif maddelerin kalibrasyon eğrileri çizilmiştir. Örnek maktriks etkisinin ortaya konması amacıyla, örneklerin tamamı ile kalibrasyon grafikleri çizilmiştir. Bu amaçla otoörnekleyici vial ine 1 ml standart karışımından

115 eklenmiş, N 2 gazı altında kuruluğa kadar uçurulduktan sonra üzerine blank örnek matriksinden 1 ml eklenmiş ve karıştırılarak cihaza enjekte edilmiştir. Meyve ve sebze örneklerinin ekstraksiyonundan elde edilen ekstraktların resimlendirilmesi Şekil 4.23 ve 4.24 de gösterilmektedir. Çözücü ve örnek matrikslerinden elde edilen denklemleri ve korelasyon katsayı değerleri Çizelge 4.7 ve 4.8 de verilmektedir. Çözücü ve örnek matrikslerine ait kalibrasyon grafikleri, Şekil 4.25-26 ve Ek 2 de yer almaktadır. Bu grafikler, her bir aktif madde için meyve ve sebze grupları halinde verilmiştir. Şekil 4.23 Kontrol meyve örneklerinin (a) birinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Büyük tüpler) (b) ikinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Küçük tüpler)

116 Şekil 4.24 Kontrol sebze örneklerinin (a) birinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Büyük tüpler) (b) ikinci aşama ekstraksiyonu sonunda görünümü (Küçük tüpler)

Çizelge 4.7 Sebze matrikslerinin metot validasyonu sırasında elde edilen ortalama kalibrasyon eğri denklemleri (n=10), korelasyon katsayıları ve lineer kalibrasyon aralıkları 117 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y=30297x y = 29711x y = 27516x y = 26600x y = 10170x y = 29765x methamidophos 0.01074367 1.2892404 R 2 =0.9942 y = 30790x-465,16 R 2 = 0,9966 y = 30241x-499,85 R 2 = 0,9891 y = 28950x-1376,7 R 2 = 0,9938 y = 27473x-823,33 R 2 = 0,9911 y = 10570x-384,19 R 2 = 0,9967 y = 29569x+184,91 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,9931 R 2 = 0,9956 R 2 = 0,9934 R 2 = 0,9968 y = 1E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 4E+06x y = 3E+06x dichlorvos (DDVP) 0,0100233-1,202796 R 2 = 0,9893 y = 1E+06x-60458 R 2 = 0,9884 y=3e+06x-157941 R 2 = 0,9883 y=3e+06x-123132 R 2 = 0,9939 y = 2E+06x-82644 R 2 = 0,9965 y=4e+06x-118590 R 2 = 0,9899 y = 3E+06x-142520 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,993 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,9952 y = 6205,1x y = 29217x y = 103220x acephate 0,00931-1,1172 R 2 = 0,9866 y = 6342,6x-115,8 R 2 = 0,985 y = 27795x+1175,9 R 2 = 0,9965 y = 105957x-2236,8 R 2 = 0,9872 R 2 = 0,9886 R 2 = 0,9976

118 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y=23808x omethoate 0,009021-1,08252 R 2 =9842 y=26389x-1834,4 R 2 = 0,9983 y = 148849x y = 302480x y = 270157x y = 184823x y = 1E+06x y = 1E+06x dimethoate 0,009751-1,17012 R 2 = 0,9914 y=157985x-7572,7 R 2 = 0,9911 y=318520x-13733 R 2 = 0,9900 y=285664x-13276 R 2 = 0,9926 y=190548x-4901,8 R 2 = 0,9911 y=1e+06x-45166 R 2 = 0,9902 y=1e+06x-59314 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9951 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9957 y = 354192x y = 530077x y = 504287x y = 484153x y = 1E+06x y = 1E+06x carbofuran 0,009919-1,190268 R 2 = 0,9923 y=343101x+9658,8 R 2 = 0,9969 y=517800x+10883 R 2 = 0,9906 y=514620x-8998,6 R 2 = 0,9974 y=493860x-8453,6 R 2 = 0,9974 y = 2E+06x - 19625 R 2 = 0,9916 y = 1E+06x - 42980 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9914 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9936 y = 8E+06x y = 1E+07x y = 1E+07x y = 1E+07x y = 2E+07x y = 2E+07x pyrimethanil 0,009975-1,196988 R 2 = 0,9971 y = 8E+06x - 83670 R 2 = 0,9926 y = 1E+07x - 416236 R 2 = 0,9847 y = 1E+07x - 538711 R 2 = 0,9898 y = 1E+07x - 370274 R 2 = 0,9976 y = 2E+07x - 386008 R 2 = 0,9969 y = 2E+07x - 498473 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9932 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9988

119 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 4E+06x y = 4E+06x diazinon 0,0099202-1,190424 R 2 = 0,9978 y = 1E+06x - 8533 R 2 = 0,9901 y = 2E+06x - 71447 R 2 = 0,9899 y = 2E+06x - 49194 R 2 = 0,9903 y = 1E+06x - 49295 R 2 = 0,9911 y = 4E+06x - 150689 R 2 = 0,9905 y = 4E+06x - 190028 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,993 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9936 R 2 = 0,9942 R 2 = 0,9948 y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 5E+06x y = 4E+06x chlorothalonil 0,00995-1,194 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9727 R 2 = 0,981 R 2 = 0,9805 R 2 = 0,9925 R 2 = 0,9892 y = 2E+06x - 58144 y = 3E+06x - 117777 y = 2E+06x - 116862 y = 2E+06x - 113967 y = 5E+06x - 183529 y = 4E+06x - 207790 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,978 R 2 = 0,9868 R 2 = 0,9865 R 2 = 0,9958 R 2 = 0,9944 y = 135760x y = 209527x y = 197269x y = 162146x y = 702236x y = 757491x formothion 0,0096693-1,160316 R 2 = 0,9904 y = 143550x - 6626,3 R 2 = 0,9956 y = 215309x - 4909 R 2 = 0,9983 y = 200262x - 2541,2 R 2 = 0,9969 y = 166544x - 3734,2 R 2 = 0,9907 y = 727288x - 21268 R 2 = 0,9918 y = 783358x - 21960 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9927 R 2 = 0,9936 y = 3E+06x y = 5E+06x y = 4E+06x y = 4E+06x y = 8E+06x y = 8E+06x pirimicarb 0,008811-1,05732 R 2 = 0,9955 y = 3E+06x - 2814,3 R 2 = 0,9913 y = 5E+06x - 161972 R 2 = 0,9831 y = 4E+06x - 141452 R 2 = 0,9867 y = 4E+06x - 122624 R 2 = 0,9967 y = 9E+06x - 173513 R 2 = 0,9947 y = 9E+06x - 278708 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9872 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9977

120 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 353506x y = 438753x y = 394653x y = 315668x y = 1E+06x y = 1E+06x parathionmethyl 0,00990184-1,1882208 R 2 = 0,9969 y = 361432x - 6890,3 R 2 = 0,9953 y = 451211x - 10831 R 2 = 0,9953 y = 406192x - 10032 R 2 = 0,9948 y = 321855x - 5378,3 R 2 = 0,9904 y = 1E+06x - 38964 R 2 = 0,992 y = 1E+06x - 50963 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9967 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9933 R 2 = 0,9955 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 4E+06x y = 4E+06x chlorpyriphosmethyl 0,009281-1,113768 R 2 = 0,993 y = 1E+06x - 36901 R 2 = 0,9842 y = 2E+06x - 87720 R 2 = 0,9849 y = 2E+06x - 72320 R 2 = 0,992 y = 1E+06x - 39006 R 2 = 0,9894 y = 4E+06x - 182070 R 2 = 0,99 y = 4E+06x - 191672 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9951 y = 2E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x vinclozoline 0,011286-1,4232 R 2 = 0,9975 y = 2E+06x - 3806,7 R 2 = 0,999 y = 3E+06x - 31057 R 2 = 0,9959 y = 2E+06x - 58984 R 2 = 0,9967 y = 2E+06x - 49166 R 2 = 0,9937 y = 3E+06x - 11472 R 2 = 0,9984 y = 4E+06x - 44352 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9993 R 2 = 0,9972 R 2 = 0,9976 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9986 y = 347579x y = 168221x y = 125129x y = 116796x y = 571390x y = 424007x carbaryl 0,00991-1,189224 R 2 = 0,9965 y = 352743x - 4214 R 2 = 0,9821 y = 168659x - 399,64 R 2 = 0,9844 y = 125110x + 17,404 R 2 = 0,9742 y = 128090x - 10118 R 2 = 0,9915 y = 597182x - 22485 R 2 = 0,9984 y = 433569x - 8336,3 R 2 = 0,9969 R 2 = 0,9821 R 2 = 0,9844 R 2 = 0,984 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9992

121 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 422724x y = 689908x y = 659752x y = 460728x y = 2E+06x y = 2E+06x metalaxyl 0,00999523-1,1994276 R 2 = 0,9932 y = 437947x - 13359 R 2 = 0,9908 y = 721821x - 28006 R 2 = 0,9931 y = 675469x - 13792 R 2 = 0,9899 y = 477063x - 14335 R 2 = 0,9915 y = 2E+06x - 61618 R 2 = 0,9947 y = 2E+06x - 27809 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,994 R 2 = 0,9919 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9952 y = 329053x y = 596326x y = 439604x y = 427343x y = 1E+06x y = 682333x dichlofluanid 0,009193-1,103196 R 2 = 0,996 y = 334668x - 4532,7 R 2 = 0,9878 y = 606673x - 8351,6 R 2 = 0,9873 y = 449361x - 7874,7 R 2 = 0,9868 y = 411238x + 12999 R 2 = 0,9985 y = 1E+06x + 6307,3 R 2 = 0,9969 y = 689491x - 5777,5 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9883 R 2 = 0,9882 R 2 = 0,9897 R 2 = 0,9986 R 2 = 0,9971 y = 791380x y = 967820x y = 946656x y = 768034x y = 3E+06x y = 3E+06x malathion 0,010079-1,20948 R 2 = 0,9932 y = 807015x - 13836 R 2 = 0,9931 y = 1E+06x - 29817 R 2 = 0,9872 y = 994873x - 42668 R 2 = 0,9948 y = 791795x - 21026 R 2 = 0,9955 y = 3E+06x - 78319 R 2 = 0,987 y = 3E+06x - 134359 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9912 R 2 = 0,9963 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9917 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 4E+06x y = 4E+06x fenthion 0,010261-1,23132 R 2 = 0,9895 y = 1E+06x - 60181 R 2 = 0,9831 y = 2E+06x - 112382 R 2 = 0,9826 y = 2E+06x - 104185 R 2 = 0,9863 y = 1E+06x - 68461 R 2 = 0,9925 y = 4E+06x - 178591 R 2 = 0,9942 y = 5E+06x - 182272 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,99 R 2 = 0,9916 R 2 = 0,9964 R 2 = 0,9977

122 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x diethofencarb 0,010395-1,2474 R 2 = 0,9995 y = 1E+06x + 3584,5 R 2 = 0,9925 y = 2E+06x - 15107 R 2 = 0,99 y = 2E+06x - 53686 R 2 = 0,989 y = 2E+06x - 35756 R 2 = 0,9974 y = 3E+06x + 22262 y = 3E+06x - 30170 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9927 R 2 = 0,9923 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,999 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 957547x y = 2E+06x y = 1E+06x dicofol 0,01011-1,2132 R 2 = 0,9904 y = 1E+06x - 53902 R 2 = 0,9956 y = 2E+06x - 41455 R 2 = 0,9952 y = 1E+06x - 38047 R 2 = 0,9944 y = 987628x - 26701 R 2 = 0,9997 y = 2E+06x - 12985 R 2 = 0,9986 y = 1E+06x - 21882 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9998 R 2 = 0,9992 y = 1E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x chlorpyriphosethyl 0,010081-1,20972 R 2 = 0,9903 y = 1E+06x - 54076 R 2 = 0,9895 y = 2E+06x - 70791 R 2 = 0,9843 y = 1E+06x - 74193 R 2 = 0,9868 y = 1E+06x - 57535 R 2 = 0,9979 y = 3E+06x - 60107 R 2 = 0,9957 y = 3E+06x - 88018 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,994 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9917 R 2 = 0,9989 R 2 = 0,9978 y = 80317x y = 85823x y = 83656x y = 72736x y = 179623x y = 229272x parathion-ethyl 0,0092872-1,114464 R 2 = 0,9965 y = 81994x - 1367,8 R 2 = 0,9961 y = 88232x - 1964,8 R 2 = 0,9953 y = 84903x - 1016,4 R 2 = 0,9977 y = 74075x - 1091,8 R 2 = 0,99 y = 189430x - 7085 R 2 = 0,9901 y = 240014x - 7760,1 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9937

123 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 702249x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 950927x y = 2E+06x y = 2E+06x triadimefon 0,00995-1,194 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9868 R 2 = 0,9847 R 2 = 0,9846 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,996 y = 720800x - 16206 y = 1E+06x - 61203 y = 1E+06x - 59701 y = 1E+06x - 51600 y = 2E+06x - 42433 y = 2E+06x - 65058 R 2 = 0,9992 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9984 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 4E+06x y = 4E+06x penconazole 0,01000154-1,2001848 R 2 = 0,9907 y = 1E+06x - 57298 R 2 = 0,9852 y = 3E+06x - 129728 R 2 = 0,9852 y = 2E+06x - 74892 R 2 = 0,9844 y = 2E+06x - 82832 R 2 = 0,9897 y = 4E+06x - 172836 R 2 = 0,9899 y = 4E+06x - 212333 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9906 R 2 = 0,99 R 2 = 0,99 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,995 y = 129743x y = 28987x y = 19273x y = 19341x y = 64930x y = 30548x captan 0,0098779-1,185348 R 2 = 0,9931 y = 127465x + 1859,4 R 2 = 0,8771 y = 22901x + 5423,7 R 2 = 0,9462 y = 20651x - 1196,9 R 2 = 0,9847 y = 20549x - 1057,8 R 2 = 0,7237 y = 47100x + 15463 R 2 = 0,992 y = 32526x - 1660,6 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9931 R 2 = 0,9528 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9962 R 2 = 0,9982 y = 602874x y = 769890x y = 699313x y = 559028x y = 2E+06x y = 3E+06x quinalphos 0,01009625-1,21155 R 2 = 0,9972 y = 608480x - 4970,2 R 2 = 0,991 y = 801076x - 27645 R 2 = 0,9946 y = 717042x - 15716 R 2 = 0,9937 y = 574996x - 14155 R 2 = 0,9912 y = 2E+06x - 106013 R 2 = 0,9938 y = 3E+06x - 90289 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9939 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9951 R 2 = 0,9956 R 2 = 0,9963

124 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi triadimenol I, II 0,0099225-1,1907 y = 455417x R 2 = 0,9938 y = 473384x - 15652 y = 856481x R 2 = 0,9923 y = 870029x - 10457 y = 646591x R 2 = 0,9912 y = 675150x - 24880 y = 573397x R 2 = 0,9998 y = 572902x + 500,78 uygun değil y = 2E+06x + 1E+06 y = 2E+06x R 2 = 0,9896 y = 2E+06x - 69643 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9928 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9998 R 2 = 0,9809 R 2 = 0,9923 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x quinomethionat 0,0100352-1,204224 R 2 = 0,9982 y = 1E+06x - 24216 R 2 = 0,9954 y = 2E+06x - 51794 R 2 = 0,9855 y = 2E+06x - 86758 R 2 = 0,985 y = 2E+06x - 75814 R 2 = 0,9946 y = 4E+06x - 120810 R 2 = 0,9937 y = 4E+06x - 146414 R 2 = 0,9991 R 2 = 0,9967 R 2 = 0,991 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,9973 y = 3E+06x y = 4E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x y = 5E+06x y = 5E+06x procymidone 0,010192-1,22304 R 2 = 0,9828 y = 3E+06x - 58798 R 2 = 0,9993 y = 4E+06x - 37058 R 2 = 0,9928 y = 4E+06x - 118715 R 2 = 0,9945 y = 3E+06x - 99682 R 2 = 0,9969 y = 5E+06x - 70882 R 2 = 0,9989 y = 5E+06x - 89584 R 2 = 0,9837 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9963 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9996 y = 284115x y = 254677x y = 366128x y = 327908x y = 1E+06x y = 2E+06x methidathion 0,0104092-1,249104 R 2 = 0,9935 y = 295470x - 10378 R 2 = 0,9903 y = 247932x + 6164,1 R 2 = 0,9936 y = 381022x - 13611 R 2 = 0,991 y = 311762x + 14756 R 2 = 0,9065 y = 940719x + 193168 R 2 = 0,9913 y = 2E+06x + 39624 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9963 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9935 R 2 = 0,9924

125 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 742719x y = 1E+06x y = 857418x y = 840736x y = 1E+06x y = 1E+06x endosulfan I, II 0,00995-1,194 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9994 R 2 = 0,9994 y = 745705x - 2608,6 y = 1E+06x - 7845,9 y = 873876x - 14377 y = 1E+06x - 5492,1 y = 1E+06x - 4859,1 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9995 y = 415538x y = 746110x y = 558639x y = 485035x y = 2E+06x y = 2E+06x hexaconazole 0,0102-1,2195 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9882 R 2 = 0,9917 R 2 = 0,9883 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9892 y = 435055x - 17414 y = 775339x - 23106 y = 579441x - 18561 y = 505198x - 17991 y = 2E+06x + 12984 y = 2E+06x - 98614 R 2 = 0,9983 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,9939 R 2 = 0,991 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9942 y = 59889x y = 57570x y = 99081x y = 32254x y = 326081x y = 761198x fenamiphos 0,01001912-1,2022944 R 2 = 0,9429 y = 72333x - 11273 R 2 = 0,9901 y = 59939x - 2121,6 R 2 = 0,9956 y = 101393x - 2033,7 R 2 = 0,9865 y = 33930x - 1477,7 R 2 = 0,9913 y = 348576x - 19827 R 2 = 0,989 y = 796811x - 31328 R 2 = 0,9804 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9924 y = 15563x y = 96890x y = 46085x y = 59003x y = 409636x y = 243833x imazalil 0,00999-1,19925 R 2 = 0,7599 y = 30139x - 14955 R 2 = 0,9609 y = 104439x - 6624,1 R 2 = 0,9628 y = 49362x - 2875,4 R 2 = 0,9167 y = 61328x - 2063,4 R 2 = 0,8279 y = 298632x + 102152 R 2 = 0,9891 y = 253149x - 8173,8 R 2 = 1 R 2 = 0,9697 R 2 = 0,9702 R 2 = 0,9186 R 2 = 0,9845 R 2 = 0,9915

126 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 626027x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 999606x y = 3E+06x y = 3E+06x fludioxonil 0,0104291-1,251492 R 2 = 0,9956 y = 648356x - 20485 R 2 = 0,9903 y = 2E+06x - 74007 R 2 = 0,9832 y = 1E+06x - 66252 R 2 = 0,9854 y = 1E+06x - 54265 R 2 = 0,9924 y = 3E+06x - 126586 R 2 = 0,9951 y = 3E+06x - 124894 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,998 y = 405410x y = 984275x y = 601500x y = 565363x y = 2E+06x y = 2E+06x myclobutanil 0,0104903-1,258836 R 2 = 0,9847 y = 437357x - 29701 R 2 = 0,9836 y = 1E+06x - 65889 R 2 = 0,9845 y = 641427x - 36773 R 2 = 0,9825 y = 606544x - 37930 R 2 = 0,9822 y = 2E+06x - 125613 R 2 = 0,988 y = 2E+06x - 113474 R 2 = 0,9932 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9904 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9935 y = 868535x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x buprofezine 0,010494-1,25928 R 2 = 0,9947 y = 887550x - 17520 R 2 = 0,995 y = 2E+06x - 49969 R 2 = 0,9875 y = 1E+06x - 58022 R 2 = 0,9933 y= 1E+06x - 40386 R 2 = 0,9992 y = 3E+06x - 46744 R 2 = 0,9985 y = 3E+06x - 58498 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9912 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9998 R 2 = 0,9995 y = 646458x y = 1E+06x y = 910468x y = 806910x y = 3E+06x y = 3E+06x flusilazole 0,01-1,20045 R 2 = 0,9801 y = 708075x - 54629 R 2 = 0,983 y = 2E+06x - 89315 R 2 = 0,9799 y = 985787x - 66154 R 2 = 0,9823 y = 868787x - 54348 R 2 = 0,9805 y = 3E+06x - 198540 R 2 = 0,9836 y = 3E+06x - 210004 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9934 R 2 = 0,99 R 2 = 0,991 R 2 = 0,9904 R 2 = 0,992

127 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 627611x y = 1E+06x y = 980304x y = 870627x y = 2E+06x y = 3E+06x bupirimate 0,009-1,1 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9831 R 2 = 0,9745 R 2 = 0,9836 R 2 = 0,9912 R 2 = 0,9932 y = 653755x - 21043 y = 1E+06x - 69826 y = 1E+06x - 62968 y = 928138x - 46291 y = 2E+06x - 97629 y = 3E+06x - 93776 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9839 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9965 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 5E+06x y = 5E+06x kresoximmethyl 0,0097902-1,174824 R 2 = 0,9963 y = 1E+06x - 13731 R 2 = 0,9837 y = 2E+06x - 107254 R 2 = 0,9795 y = 2E+06x - 83301 R 2 = 0,9885 y = 2E+06x - 61665 R 2 = 0,9907 y = 5E+06x - 199971 R 2 = 0,9897 y = 5E+06x - 235831 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9885 R 2 = 0,9851 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9946 y = 263495x y = 491997x y = 352291x y = 290303x y = 1E+06x y = 1E+06x diniconazole 0,01067-1,2804 R 2 = 0,9938 y = 276800x - 12489 R 2 = 0,986 y = 517289x - 20992 R 2 = 0,9844 y = 373926x - 20268 R 2 = 0,989 y = 306194x - 14887 R 2 = 0,9873 y = 1E+06x - 58331 R 2 = 0,9832 y = 1E+06x - 97938 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9936 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9917 y = 187047x y = 345968x y = 235121x y = 202621x y = 948397x y = 1E+06x oxadixyl 0,0104475-1,2537 R 2 = 0,994 y = 197338x - 9457,6 R 2 = 0,9903 y = 365022x - 17478 R 2 = 0,9962 y = 243726x - 7893,6 R 2 = 0,9923 y = 210762x - 7467,1 R 2 = 0,9943 y = 986941x - 35355 R 2 = 0,9911 y = 1E+06x - 52370 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9952

128 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 442134x y = 623544x y = 495041x y = 436053x y = 3E+06x y = 2E+06x ethion 0,00890653-1,0687836 R 2 = 0,9985 y = 444531x - 1874,6 R 2 = 0,9939 y = 651611x - 21948 R 2 = 0,9982 y = 505875x - 8472,3 R 2 = 0,9984 y = 442046x - 4686,1 R 2 = 0,9977 y = 3E+06x + 36518 R 2 = 0,9838 y = 3E+06x - 131108 R 2 = 0,9985 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,999 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9911 y = 566491x y = 1E+06x y = 859698x y = 745471x y = 3E+06x y = 2E+06x nuarimol 0,008727-1,04475 R 2 = 0,9984 y = 575087x - 6580 R 2 = 0,9855 y = 1E+06x - 52213 R 2 = 0,9866 y = 910748x - 39075 R 2 = 0,9862 y = 786291x - 31245 R 2 = 0,9975 y = 2E+06x + 35582 R 2 = 0,9941 y = 3E+06x - 75681 R 2 = 0,9988 R 2 = 0,9907 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9968 y = 497122x y = 1E+06x y = 783091x y = 749955x y = 3E+06x y = 3E+06x propargite I, II 0,0094185-1,13022 R 2 = 0,9964 y = 492808x + 3567,1 R 2 = 0,9856 y = 1E+06x - 60455 R 2 = 0,982 y = 830636x - 39393 R 2 = 0,9982 y = 754022x - 3369,7 R 2 = 0,9983 y = 4E+06x - 43336 R 2 = 0,9962 y = 3E+06x - 77497 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9895 R 2 = 0,987 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9986 R 2 = 0,9976 y = 11182x y = 16401x y = 30424x y = 11313x y = 138665x y = 132722x oxycarboxin 0,0099-1,188 R 2 = 0,9677 y = 9958,2x + 1066,2 R 2 = 0,9973 y = 15977x + 361,07 R 2 = 0,9995 y = 30325x + 95,103 R 2 = 0,9919 y = 10977x + 309,82 R 2 = 0,9953 y = 137346x + 1148,8 R 2 = 0,9943 y=128720x + 3478,9 R 2 = 0,9912 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9933 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,996

129 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi dinocap I, II, III, IV 8.464 y = 159639x y = 355985x y = 263120x y = 254409x y = 739015x y = 808707x iprodione 0,0100495-1,20594 R 2 = 0,9874 y = 168639x - 7956,3 R 2 = 0,9942 y = 367571x - 10242 R 2 = 0,994 y = 271300x - 7231,9 R 2 = 0,9935 y = 261465x - 6237,2 R 2 = 0,9959 y = 755461x - 14511 R 2 = 0,9928 y = 824662x - 14077 R 2 = 0,9918 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,9967 R 2 = 0,9934 y = 138982x y = 244503x y = 218934x y = 167602x y = 1E+06x y = 1E+06x phosmet 0,0097515-1,17018 R 2 = 0,9951 y = 136491x + 2133,3 R 2 = 0,992 y = 249213x - 4033,1 R 2 = 0,9971 y = 218052x + 755,02 R 2 = 0,9953 y = 166190x + 1209 R 2 = 0,9939 y = 1E+06x - 25955 R 2 = 0,9962 y = 1E+06x - 17259 R 2 = 0,9956 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9966 y = 352147x y = 699775x y = 552146x y = 381897x y = 3E+06x y = 2E+06x bromopropylate 0,010053-1,206336 R 2 = 0,9973 y = 346071x + 5362,8 R 2 = 0,9921 y = 729839x - 26535 R 2 = 0,9952 y = 563052x - 9625,9 R 2 = 0,9965 y = 383287x - 1227,3 R 2 = 0,999 y = 3E+06x - 6977,4 R 2 = 0,9989 y = 2E+06x - 25548 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9951 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,999 R 2 = 0,9992

130 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 219376x carbosulfan 0,010037-1,20444 R 2 = 0,9995 y = 220778x - 1159 R 2 = 0,9996 y = 2E+06x y = 4E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 6E+06x y = 7E+06x bifenthrin 0,00993094-1,1917128 R 2 = 0,9987 y = 2E+06x - 18822 R 2 = 0,9846 y = 4E+06x - 202969 R 2 = 0,9858 y = 3E+06x - 143398 R 2 = 0,9893 y = 3E+06x - 96280 R 2 = 0,9966 y = 6E+06x - 134838 R 2 = 0,9973 y = 8E+06x - 158265 R 2 = 0,999 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9976 R 2 = 0,9983 y = 559637x y = 1E+06x y = 879794x y = 807693x y = 2E+06x y = 1E+06x fenpropathrin 0,00996588-1,19590584 R 2 = 0,993 y = 578732x - 16708 R 2 = 0,9947 y = 1E+06x - 12044 R 2 = 0,9879 y = 925328x - 39842 R 2 = 0,9887 y = 854682x - 41115 R 2 = 0,9933 y = 2E+06x - 65786 R 2 = 0,9971 y = 1E+06x - 17815 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9939 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9976 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 3E+06x tetradifon 0,009457-1,13484 R 2 = 0,9991 y = 1E+06x - 5336,1 R 2 = 0,9994 y = 2E+06x 6378,8 R 2 = 0,9987 y = 2E+06x - 13440 R 2 = 0,9955 y = 1E+06x - 36006 y = 3E+06x - 22468 R 2 = 0,9987 y = 3E+06x - 23817 R 2 = 0,9991 R 2 = 0,9994 R 2 = 0,9989 R 2 = 0,9972 R 2 = 0,9992 R 2 = 0,9989

131 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 39934x y = 50058x y = 56763x y = 34724x y = 230801x y = 355846x azinphosmethyl 0,00989925-1,18791 R 2 = 0,9942 y = 40804x - 756,75 R 2 = 0,9979 y = 50458x - 351,3 R 2 = 0,9932 y = 53856x + 2531,5 R 2 = 0,9912 y = 36451x - 1518,3 R 2 = 0,9988 y = 233880x - 2676 R 2 = 0,998 y=349705x + 5336,9 R 2 = 0,995 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9991 R 2 = 0,9986 y = 103662x y = 142767x y = 123751x y = 97803x y = 634703x y = 909341x phosalone 0,01014881-1,2178572 R 2 = 0,9952 y = 106662x - 2673,5 R 2 = 0,9948 y = 146206x - 3064,8 R 2 = 0,9975 y = 126407x - 2366,7 R 2 = 0,9985 y = 99940x - 1904,1 R 2 = 0,9951 y = 650927x - 14456 R 2 = 0,99 y = 954561x - 40294 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9993 R 2 = 0,9962 R 2 = 0,9939 y = 578591x y = 1E+06x y = 973814x y = 862907x y = 4E+06x y = 5E+06x pyriproxyfen 0,0100856-1,210272 R 2 = 0,9977 y = 580590x - 1709,6 R 2 = 0,9892 y = 2E+06x - 74771 R 2 = 0,9865 y = 1E+06x - 46121 R 2 = 0,9859 y = 908481x - 40355 R 2 = 0,987 y= 5E+06x - 228267 R 2 = 0,989 y = 5E+06x - 226902 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9942 R 2 = 0,991 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9924 R 2 = 0,9932 y = 400798x y = 704207x y = 543631x y = 471619x y = 1E+06x y = 2E+06x lambdacyhalothrin I, II 0,00991878-1,1902536 R 2 = 0,998 y = 401602x - 700,36 R 2 = 0,9881 y = 731821x - 21306 R 2 = 0,9907 y = 560456x - 14652 R 2 = 0,9922 y = 484172x - 10931 R 2 = 0,9907 y = 1E+06x - 55277 R 2 = 0,9949 y = 2E+06x - 41290 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9924 R 2 = 0,9934 R 2 = 0,9942 R 2 = 0,9961

132 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 184850x y = 276237x y = 233469x y = 172755x y = 1E+06x y = 2E+06x amitraz 0,01001-1,212 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,9925 R 2 = 0,9945 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,986 R 2 = 0,9904 y = 183794x + 931,97 y = 288286x - 10629 y = 236611x - 2770,9 y = 175965x - 2832,3 y = 1E+06x - 72738 y = 2E+06x - 77363 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9935 R 2 = 0,9954 y = 415326x y = 856594x y = 621412x y = 477491x y = 2E+06x y = 2E+06x fenarimol 0,0101652-1,219824 R 2 = 0,9974 y = 425803x - 9350,3 R 2 = 0,9863 y = 910449x - 42584 R 2 = 0,9883 y = 654595x - 29616 R 2 = 0,9924 y = 496061x - 16573 R 2 = 0,9944 y = 2E+06x - 66220 R 2 = 0,9973 y = 2E+06x - 16034 R 2 = 0,9985 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9928 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9975 y = 133004x y = 190073x y = 181052x y = 134450x y = 575049x y = 873226x azinphos-ethyl 0,0099-1,188 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9969 R 2 = 0,9972 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9926 y = 134291x - 1118,5 y = 194889x - 4186 y = 184045x - 2602 y = 137633x - 2767,3 y = 595893x - 18118 y = 894496x - 18488 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,9936 y = 284758x y = 625209x y = 466039x y = 396517x y = 1E+06x y = 2E+06x bitertanol I ve II 0,010047-1,20564 R 2 = 0,992 y = 283208x + 1369,7 R 2 = 0,9932 y = 651143x - 22877 R 2 = 0,9936 y = 484010x - 15853 R 2 = 0,9867 y = 416115x - 17287 R 2 = 0,9872 y = 1E+06x - 60224 R 2 = 0,9861 y = 2E+06x - 83217 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,993 R 2 = 0,9916

133 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 135755x y = 378597x y = 287163x y = 242619x y = 772400x y = 1E+06x fenbuconazole 0,0087514-1,050168 R 2 = 0,9504 y = 156117x - 15823 R 2 = 0,9912 y = 396082x - 13435 R 2 = 0,9829 y = 307710x - 15787 R 2 = 0,9866 y = 256740x - 10850 R 2 = 0,9914 y = 814861x - 32625 R 2 = 0,9965 y = 1E+06x - 34993 R 2 = 0,9739 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9906 R 2 = 0,9918 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9984 y = 275093x y = 522295x y = 391286x y = 339420x y = 1E+06x y = 984128x cyfluthrin I, II, III, IV 0,009696-1,16352 R 2 = 0,9973 y = 274395x + 594,83 R 2 = 0,9957 y = 532694x - 8852,6 R 2 = 0,9938 y = 394166x - 2451,7 R 2 = 0,9973 y = 338190x + 1046,8 R 2 = 0,9965 y = 1E+06x - 344,51 R 2 = 0,9967 y = 1E+06x - 19574 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9963 R 2 = 0,9939 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9976 y = 227308x y = 474106x y = 325189x y = 279663x y = 931959x y = 1E+06x cypermethrin I, II, III, IV 0,01017059-1,2204708 R 2 = 0,9975 y = 230208x - 2589,4 R 2 = 0,9907 y = 479455x - 4777,2 R 2 = 0,9944 y = 330840x - 5045,9 R 2 = 0,9913 y = 276430x + 2886,5 R 2 = 0,9969 y = 939524x - 6755,3 R 2 = 0,9941 y = 1E+06x - 23781 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9948 y = 229364x y = 422781x y = 314240x y = 267690x y = 844624x y = 1E+06x fenvalerate I (esfenvalerate), II 0,0092512-1,110144 R 2 = 0,9997 y = 228999x + 296,81 R 2 = 0,9961 y = 429673x - 5598,5 R 2 = 0,9981 y = 316390x - 1745,9 R 2 = 0,9986 y = 270372x - 2178,5 R 2 = 0,9893 y = 878381x - 27418 R 2 = 0,9938 y = 1E+06x - 33811 R 2 = 0,9997 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9963

134 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Hıyar matriksi Domates matriksi Patlıcan matriksi Biber matriksi Ispanak matriksi y = 184348x y = 300526x y = 204521x y = 203958x y = 468332x y = 645682x difenoconazole I, II 0,01001862-1,2022344 R 2 = 0,9829 y = 197744x - 11783 R 2 = 0,998 y = 300315x + 185,45 R 2 = 0,9908 y = 210713x - 5446,7 R 2 = 0,9956 y = 206214x - 1984,2 R 2 = 0,9991 y = 470386x - 1806,3 R 2 = 0,9916 y = 672022x - 23169 R 2 = 0,9916 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9925 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9991 R 2 = 0,9946 y = 113565x y = 185907x y = 145406x y = 134130x y = 343068x y = 379926x deltamethrin 0,00985875-1,18305 R 2 = 0,9973 y = 114517x - 825,63 R 2 = 0,9986 y = 185084x + 712,85 R 2 = 0,9977 y = 145305x + 87,385 R 2 = 0,9929 y = 128240x + 5098,4 R 2 = 0,9911 y = 335697x + 6379,6 R 2 = 0,9926 y = 392759x - 11108 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9986 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9944

Çizelge 4.8 Meyve matrikslerinin metot validasyonu sırasında elde edilen ortalama kalibrasyon eğri denklemleri (n=10), korelasyon katsayıları ve lineer kalibrasyon aralıkları 135 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi Y=30297x y = 28212x y = 23821x y = 9023,9x y = 27883x y = 26183x methamidophos 0.01074367 1.2892404 R 2 =0.9942 y = 30790x - 465,16 R 2 = 0,9909 y = 29468x - 1184,7 R 2 = 0,9986 y = 24278x - 431,31 R 2 = 0,9938 y = 9370,9x - 327,32 R 2 = 0,9947 y = 28177x - 277,09 R 2 = 0,9979 y = 26670x - 459,78 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,9992 R 2 = 0,9962 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9985 y = 1E+06x y = 4E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x dichlorvos (DDVP) 0,0100233-1,202796 R 2 = 0,9893 y = 1E+06x - 60458 R 2 = 0,9956 y = 4E+06x - 92399 R 2 = 0,987 y = 2E+06x - 112283 R 2 = 0,9916 y = 3E+06x - 49213 R 2 = 0,9897 y = 3E+06x - 159379 R 2 = 0,9891 y = 2E+06x - 115835 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9922 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9943 y = 40319x y = 10408x y = 29288x y = 28719x acephate 0,00931-1,1172 R 2 = 0,9808 R 2 = 0,9869 R 2 = 0,9809 R 2 = 0,9861 y = 43301x - 2441,9 y = 10422x - 12,621 y = 30663x - 1136,6 y = 27768x + 777,22 R 2 = 0,9882 R 2 = 0,9869 R 2 = 0,9837 R 2 = 0,9881

136 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y=23808x omethoate 0,009021-1,08252 R 2 =9842 y=26389x-1834,4 R 2 = 0,9983 y = 148849x y = 713891x y = 168915x y = 546491x y = 511990x y = 327915x dimethoate 0,009751-1,17012 R 2 = 0,9914 y = 157985x - 7572,7 R 2 = 0,9942 y = 742095x - 24147 R 2 = 0,9917 y = 177617x - 7450,4 R 2 = 0,9914 y = 561549x - 12892 R 2 = 0,9922 y = 531875x - 17024 R 2 = 0,9927 y = 342854x - 12790 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9967 R 2 = 0,9958 R 2 = 0,9927 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,996 y = 354192x y = 1E+06x y = 462197x y = 992449x y = 839675x y = 679574x carbofuran 0,009919-1,190268 R 2 = 0,9923 y=343101x + 9658,8 R 2 = 0,9927 y = 1E+06x - 29220 R 2 = 0,9904 y = 467162x - 4323,9 R 2 = 0,9907 y=991102x + 1173,3 R 2 = 0,9932 y = 883701x - 38415 R 2 = 0,9939 y = 703701x - 21011 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9906 R 2 = 0,9907 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,996 y = 8E+06x y = 1E+07x y = 2E+07x y = 1E+07x y = 1E+07x pyrimethanil 0,009975-1,196988 R 2 = 0,9971 y = 8E+06x - 83670 y = 2E+07x - 656885 R 2 = 0,9781 y = 1E+07x - 728569 R 2 = 0,9978 y = 2E+07x - 213993 R 2 = 0,9922 y = 2E+07x - 625301 R 2 = 0,9859 y = 1E+07x - 701707 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9963 R 2 = 0,9866 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,992

137 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 1E+06x y = 3E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x diazinon 0,0099202-1,190424 R 2 = 0,9978 y = 1E+06x - 8533 R 2 = 0,9916 y = 3E+06x - 112279 R 2 = 0,9879 y = 1E+06x - 50335 R 2 = 0,9859 y = 3E+06x - 116337 R 2 = 0,9941 y = 3E+06x - 73069 R 2 = 0,9893 y = 2E+06x - 76374 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9925 y = 2E+06x y = 4E+06x y = 2E+06x y = 4E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x chlorothalonil 0,00995-1,194 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9732 R 2 = 0,982 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9777 R 2 = 0,972 y = 2E+06x - 58144 y = 5E+06x - 267363 y = 2E+06x - 99796 y = 4E+06x - 111511 y = 3E+06x - 220686 y = 3E+06x - 163054 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,9821 R 2 = 0,9891 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9869 R 2 = 0,9817 y = 135760x y = 507927x y = 161914x y = 376130x y = 360122x y = 279954x formothion 0,0096693-1,160316 R 2 = 0,9904 y = 143550x - 6626,3 R 2 = 0,9913 y = 526272x - 15574 R 2 = 0,9982 y = 164965x - 2590,7 R 2 = 0,9931 y = 390337x - 12061 R 2 = 0,9954 y = 366188x - 5149,5 R 2 = 0,9948 y = 288042x - 6866,2 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9934 R 2 = 0,9988 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9962 y = 3E+06x y = 7E+06x y = 4E+06x y = 7E+06x y = 6E+06x y = 5E+06x pirimicarb 0,008811-1,05732 R 2 = 0,9955 y = 3E+06x - 2814,3 R 2 = 0,9886 y = 7E+06x - 304235 R 2 = 0,9776 y = 4E+06x - 181817 R 2 = 0,9947 y = 7E+06x - 110934 R 2 = 0,9893 y = 6E+06x - 201197 R 2 = 0,9849 y = 5E+06x - 196735 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9936 R 2 = 0,9856 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9929 R 2 = 0,9908

138 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 353506x y = 823668x y = 343884x y = 573241x y = 635465x y = 501279x parathionmethyl 0,00990184-1,1882208 R 2 = 0,9969 y = 361432x - 6890,3 R 2 = 0,994 y = 853660x - 26074 R 2 = 0,9954 y = 352203x - 7232,9 R 2 = 0,9936 y = 594930x - 18856 R 2 = 0,9943 y = 654530x - 16574 R 2 = 0,9956 y = 511396x - 8795,7 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9962 R 2 = 0,9963 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9958 R 2 = 0,9963 y = 1E+06x y = 3E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x chlorpyriphosmethyl 0,009281-1,113768 R 2 = 0,993 y = 1E+06x - 36901 R 2 = 0,9904 y = 3E+06x - 120073 R 2 = 0,99 y = 1E+06x - 53276 R 2 = 0,9873 y = 2E+06x - 98320 R 2 = 0,99 y = 2E+06x - 90685 R 2 = 0,9883 y = 2E+06x - 79103 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9945 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9923 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9928 y = 2E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x vinclozolin 0,011286-1,4232 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9841 R 2 = 0,9985 R 2 = 0,9983 R 2 = 0,9959 y = 2E+06x - 3806,7 y = 3E+06x - 64740 y = 3E+06x - 120952 y = 3E+06x - 18990 y = 3E+06x - 57483 y = 3E+06x - 95412 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9891 R 2 = 0,9986 R 2 = 0,9989 R 2 = 0,9978 y = 347579x y = 294757x y = 302270x y = 239802x y = 163306x carbaryl 0,00991-1,189224 R 2 = 0,9965 y = 352743x - 4214 R 2 = 0,9743 y = 325935x - 27181 y = 128378x - 2319,1 R 2 = 0,992 y = 318647x - 14277 R 2 = 0,9909 y = 250538x - 9341,5 R 2 = 0,9849 y = 177272x - 11045 R 2 = 0,9969 R 2 = 0,9885 R 2 = 0,9855 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,9941

139 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 422724x y = 1E+06x y = 464962x y = 1E+06x y = 992015x y = 775745x metalaxyl 0,00999523-1,1994276 R 2 = 0,9932 y = 437947x - 13359 R2 = 0,9905 y = 1E+06x - 46317 R2 = 0,9905 y = 484594x - 17228 R 2 = 0,9913 y = 1E+06x - 39672 R 2 = 0,9904 y = 1E+06x - 39694 R 2 = 0,9913 y = 808489x - 28735 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9936 R 2 = 0,9934 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9941 y = 329053x y = 1E+06x y = 471098x y = 1E+06x y = 709439x y = 666285x dichlofluanid 0,009193-1,103196 R 2 = 0,996 y = 334668x - 4532,7 R 2 = 0,9825 y = 1E+06x - 50396 R 2 = 0,9758 y = 495756x - 19902 R 2 = 0,9921 y = 1E+06x - 2172,2 R 2 = 0,9916 y = 728136x - 15092 R 2 = 0,98 y = 688583x - 17998 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9867 R 2 = 0,9804 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9929 R 2 = 0,9818 y = 791380x y = 2E+06x y = 799651x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x malathion 0,010079-1,20948 R 2 = 0,9932 y = 807015x - 13836 R 2 = 0,9903 y = 2E+06x - 75132 R 2 = 0,9931 y = 828946x - 25924 R 2 = 0,9927 y = 1E+06x - 29424 R 2 = 0,9917 y = 1E+06x - 38699 R 2 = 0,9937 y = 1E+06x - 30595 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,9945 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,9935 R 2 = 0,9957 y = 1E+06x y = 3E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x fenthion 0,010261-1,23132 R 2 = 0,9895 y = 1E+06x - 60181 R 2 = 0,9905 y = 3E+06x - 154448 R 2 = 0,984 y = 1E+06x - 68638 R 2 = 0,9832 y = 2E+06x - 144243 R 2 = 0,9896 y = 3E+06x - 129435 R 2 = 0,9862 y = 2E+06x - 115902 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9914 R 2 = 0,9908 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9924

140 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 1E+06x y = 3E+06x y = 1E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x diethofencarb 0,010395-1,2474 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,994 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9937 y = 1E+06x + 3584,5 y = 3E+06x - 65828 y = 1E+06x - 19458 y = 3E+06x + 11534 y = 2E+06x - 50243 y = 2E+06x - 57062 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9958 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9952 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x dicofol 0,01011-1,2132 R 2 = 0,9904 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9946 R 2 = 0,9935 R 2 = 0,9964 R 2 = 0,9965 y = 1E+06x - 53902 y = 2E+06x - 32126 y = 1E+06x - 34652 y = 2E+06x - 63982 y = 1E+06x - 42407 y = 1E+06x - 40608 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9983 R 2 = 0,9985 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x chlorpyriphosethyl 0,010081-1,20972 R 2 = 0,9903 y = 1E+06x - 54076 R 2 = 0,9917 y = 2E+06x - 82505 R 2 = 0,982 y = 1E+06x - 66298 R 2 = 0,99 y = 2E+06x - 87667 R 2 = 0,9918 y = 2E+06x - 65640 R 2 = 0,9862 y = 2E+06x - 82343 R 2 = 0,9944 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9951 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,9914 y = 80317x y = 145953x y = 77984x y = 106997x y = 111904x y = 99602x parathion 0,0092872-1,114464 R 2 = 0,9965 y = 81994x - 1367,8 R 2 = 0,9938 y = 149933x - 3244,8 R 2 = 0,995 y = 79395x - 1150,1 R 2 = 0,9903 y = 112002x - 4080,8 R 2 = 0,9942 y = 115405x - 2854,3 R 2 = 0,9937 y = 103072x - 2829,5 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9951 R 2 = 0,9956 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9958

141 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 702249x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x triadimefon 0,00995-1,194 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9855 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9869 R 2 = 0,9897 R 2 = 0,9871 y = 720800x - 16206 y = 2E+06x - 80832 y = 1E+06x - 39953 y = 1E+06x - 70090 y = 1E+06x - 36642 y = 1E+06x - 64822 R 2 = 0,9992 R 2 = 0,9913 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9914 y = 1E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x penconazole 0,01000154-1,2001848 R 2 = 0,9907 y = 1E+06x - 57298 R 2 = 0,9823 y = 3E+06x - 189684 R 2 = 0,9834 y = 2E+06x - 102884 R 2 = 0,9874 y = 3E+06x - 147870 R 2 = 0,9851 y = 2E+06x - 130390 R 2 = 0,9876 y = 3E+06x - 123857 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9934 R 2 = 0,9923 R 2 = 0,992 y = 129743x y = 37490x y = 16911x y = 37715x y = 34263x y = 24012x captan 0,0098779-1,185348 R 2 = 0,9931 y=127465x + 1859,4 R 2 = 0,9806 y = 40813x - 2887,6 R 2 = 0,9835 y = 18171x - 1114,2 R 2 = 0,9871 y = 40536x - 2474,6 R 2 = 0,9566 y = 41976x - 7015,9 R 2 = 0,9922 y = 25028x - 780,41 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9904 R 2 = 0,9939 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9952 y = 602874x y = 2E+06x y = 585087x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 900851x quinalphos 0,01009625-1,21155 R 2 = 0,9972 y = 608480x - 4970,2 R 2 = 0,9935 y = 2E+06x - 39472 R 2 = 0,993 y = 605700x - 18272 R 2 = 0,9914 y = 1E+06x - 37139 R 2 = 0,9953 y = 1E+06x - 19594 R 2 = 0,9971 y = 925914x - 22217 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9942 R 2 = 0,9959 R 2 = 0,9983

142 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 455417x y = 1E+06x y = 658386x y = 1E+06x y = 830211x y = 1E+06x triadimenol I, II 0,0099225-1,1907 R 2 = 0,9938 y = 473384x - 15652 R 2 = 0,9861 y = 1E+06x - 47179 R 2 = 0,9894 y = 687567x - 25422 R 2 = 0,9885 y = 1E+06x - 39802 R 2 = 0,9898 y = 859795x - 25773 R 2 = 0,991 y = 1E+06x - 36782 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,99 R 2 = 0,9928 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9939 y = 1E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x chinomethionate 0,0100352-1,204224 R 2 = 0,9982 y = 1E+06x - 24216 R 2 = 0,9851 y = 3E+06x - 152519 R 2 = 0,9841 y = 2E+06x - 96913 R 2 = 0,9933 y = 3E+06x - 64420 R 2 = 0,9848 y = 3E+06x - 129321 R 2 = 0,9844 y = 2E+06x - 112635 R 2 = 0,9991 R 2 = 0,9907 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,9904 R 2 = 0,9902 y = 3E+06x y = 5E+06x y = 4E+06x y = 5E+06x y = 5E+06x y = 4E+06x procymidone 0,010192-1,22304 R 2 = 0,9828 y = 3E+06x - 58798 R 2 = 0,9974 y = 5E+06x - 120516 R 2 = 0,9883 y = 4E+06x - 177034 R 2 = 0,9991 y = 5E+06x - 70013 R 2 = 0,997 y = 5E+06x - 106315 R 2 = 0,9937 y = 4E+06x - 135725 R 2 = 0,9837 R 2 = 0,9986 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9996 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9958 y = 284115x y = 809081x y = 287148x y = 584432x y = 326660x y = 453300x methidathion 0,0104092-1,249104 R 2 = 0,9935 y = 295470x - 10378 R 2 = 0,9946 y = 854401x - 41499 R 2 = 0,9917 y = 302284x - 13833 R 2 = 0,9906 y = 596709x - 11220 R 2 = 0,9868 y = 343056x - 14985 R 2 = 0,9909 y = 475060x - 19887 R 2 = 0,9961 R 2 = 0,999 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9914 R 2 = 0,9907 R 2 = 0,9945

143 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 742719x y = 1E+06x y = 840051x y = 965604x y = 949216x y = 948272x endosulfane I, II 0,00995-1,194 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9981 R 2 = 0,9971 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9991 y = 745705x - 2608,6 y = 1E+06x - 13456 y = 853399x - 11661 y = 972052x - 5632,9 y = 963210x - 12225 y = 953694x - 4736,3 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9985 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,9992 y = 415538x y = 1E+06x y = 536836x y = 913716x y = 660632x y = 853352x hexaconazole 0,0102-1,2195 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9822 R 2 = 0,9895 R 2 = 0,9877 R 2 = 0,9891 R 2 = 0,9912 y = 435055x - 17414 y = 1E+06x - 69536 y = 558175x - 19040 y = 958649x - 40092 y = 692435x - 28376 y = 886765x - 29813 R 2 = 0,9983 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,992 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9928 R 2 = 0,9936 y = 59889x y = 293610x y = 32128x y = 217685x y = 81866x y = 150647x fenamiphos 0,01001912-1,2022944 R 2 = 0,9429 y = 72333x - 11273 R 2 = 0,9918 y = 305235x - 10226 R 2 = 0,994 y = 32690x - 494,03 R 2 = 0,991 y = 229968x - 10805 R 2 = 0,9909 y = 84513x - 2328,9 R 2 = 0,9954 y = 153052x - 2115,5 R 2 = 0,9804 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9945 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9958 y = 15563x y = 96936x y = 49014x y = 100960x y = 101428x y = 79882x imazalil 0,00999-1,19925 R 2 = 0,7599 y = 30139x - 14955 R 2 = 0,9575 y = 102139x - 4565,2 R 2 = 0,9522 y = 50537x - 1336 R 2 = 0,9862 y = 105948x - 4376,4 R 2 = 0,9855 y = 106936x - 4832,5 R 2 = 0,9599 y = 80253x - 331,6 R 2 = 1 R 2 = 0,9618 R 2 = 0,9537 R 2 = 0,99 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9599

144 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 626027x y = 2E+06x y = 969168x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x fludioxonil 0,0104291-1,251492 R 2 = 0,9956 y = 648356x - 20485 R 2 = 0,9807 y = 3E+06x - 159347 R 2 = 0,9834 y = 1E+06x - 62567 R 2 = 0,9887 y = 2E+06x - 72731 R 2 = 0,9852 y = 2E+06x - 110951 R 2 = 0,9896 y = 2E+06x - 81114 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9887 R 2 = 0,9909 R 2 = 0,9913 R 2 = 0,9919 R 2 = 0,9951 y = 405410x y = 1E+06x y = 585384x y = 1E+06x y = 779088x y = 1E+06x myclobutanil 0,0104903-1,258836 R 2 = 0,9847 y = 437357x - 29701 R 2 = 0,981 y = 1E+06x - 91750 R 2 = 0,982 y = 625557x - 37000 R 2 = 0,9826 y = 1E+06x - 71777 R 2 = 0,9833 y = 833023x - 49676 R 2 = 0,986 y = 1E+06x - 55946 R 2 = 0,9932 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9891 R 2 = 0,99 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9914 y = 868535x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x buprofezine 0,010494-1,25928 R 2 = 0,9947 y = 887550x - 17520 R 2 = 0,9941 y = 2E+06x - 84484 R 2 = 0,9863 y = 1E+06x - 61166 R 2 = 0,9973 y = 2E+06x - 30473 R 2 = 0,9928 y = 2E+06x - 77365 R 2 = 0,9867 y = 2E+06x - 78091 R 2 = 0,9955 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9976 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9907 y = 646458x y = 2E+06x y = 912256x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 2E+06x flusilazole 0,01-1,20045 R 2 = 0,9801 y = 708075x - 54629 R 2 = 0,9733 y = 2E+06x - 152911 R 2 = 0,9791 y = 990180x - 68442 R 2 = 0,9809 y = 2E+06x - 117820 R 2 = 0,9787 y = 1E+06x - 91286 R 2 = 0,9831 y = 2E+06x - 93906 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9851 R 2 = 0,9897 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9905

145 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 627611x y = 2E+06x y = 925377x y = 2E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x bupirimate 0,009-1,1 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9632 R 2 = 0,9704 R 2 = 0,9823 R 2 = 0,9814 R 2 = 0,9845 y = 653755x - 21043 y = 2E+06x - 130451 y = 1E+06x - 64496 y = 2E+06x - 92013 y = 1E+06x - 78990 y = 2E+06x - 77269 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,9753 R 2 = 0,9812 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9908 y = 1E+06x y = 4E+06x y = 2E+06x y = 3E+06x y = 3E+06x y = 2E+06x kresoxim-methyl 0,0097902-1,174824 R 2 = 0,9963 y = 1E+06x - 13731 R 2 = 0,9754 y = 4E+06x - 224706 R 2 = 0,9783 y = 2E+06x - 105569 R 2 = 0,9887 y = 3E+06x - 103414 R 2 = 0,9843 y = 3E+06x - 140806 R 2 = 0,9709 y = 2E+06x - 140389 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9835 R 2 = 0,986 R 2 = 0,9913 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9792 y = 263495x y = 691860x y = 355477x y = 537795x y = 420839x y = 578883x diniconazole 0,01067-1,2804 R 2 = 0,9938 R 2 = 0,9432 R 2 = 0,9861 R 2 = 0,986 R 2 = 0,9869 R 2 = 0,9852 y = 276800x - 12489 y = 761364x - 65112 y = 376711x - 19892 y = 574230x - 34133 y = 442671x - 20452 y = 612917x - 31884 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,957 R 2 = 0,9916 R 2 = 0,9929 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9905 y = 187047x y = 616295x y = 214854x y = 498316x y = 459789x y = 377623x oxadixyl 0,0104475-1,2537 R 2 = 0,994 y = 197338x - 9457,6 R 2 = 0,9905 y = 648704x - 29728 R 2 = 0,9908 y = 226075x - 10293 R 2 = 0,9857 y = 529101x - 28239 R 2 = 0,9964 y = 463439x - 3348 R 2 = 0,9908 y = 395291x - 16207 R 2 = 0,9982 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9942

146 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 442134x y = 1E+06x y = 466021x y = 693891x y = 747102x y = 648084x ethion 0,00890653-1,0687836 R 2 = 0,9985 y = 444531x - 1874,6 R 2 = 0,9872 y = 1E+06x - 53357 R 2 = 0,9964 y = 477851x - 9250,6 R 2 = 0,9885 y = 727427x - 26224 R 2 = 0,9915 y = 770591x - 18368 R 2 = 0,9904 y = 673786x - 20098 R 2 = 0,9985 R 2 = 0,9929 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9922 R 2 = 0,9931 R 2 = 0,9929 y = 566491x y = 2E+06x y = 835681x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 1E+06x nuarimol 0,008727-1,04475 R 2 = 0,9984 y = 575087x - 6580 R 2 = 0,9804 y = 2E+06x - 102108 R 2 = 0,9854 y = 882285x - 35673 R 2 = 0,9863 y = 2E+06x - 57059 R 2 = 0,9833 y = 1E+06x - 56998 R 2 = 0,9892 y = 1E+06x - 52948 R 2 = 0,9988 R 2 = 0,9887 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9906 R 2 = 0,9931 y = 497122x y = 2E+06x y = 791464x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x propargite I, II 0,0094185-1,13022 R 2 = 0,9964 y=492808x + 3567,1 R 2 = 0,9835 y = 2E+06x - 124643 R 2 = 0,9878 y = 791464x - 19997 R 2 = 0,9921 y = 2E+06x + 28170 R 2 = 0,9884 y = 2E+06x - 65710 R 2 = 0,987 y = 1E+06x - 45100 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9878 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9904 y = 11182x y = 124273x y = 19511x y = 55718x y = 41544x y = 29494x oxycarboxin 0,0099-1,188 R 2 = 0,9677 y = 9958,2x + 1066,2 R 2 = 0,9774 y = 112751x + 10015 R 2 = 0,9984 y = 19199x + 271,33 R 2 = 0,998 y = 55973x - 226,07 R 2 = 0,9873 y = 40275x + 1136,5 R 2 = 0,9971 y = 28639x + 744,66 R 2 = 0,9912 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9988 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9886 R 2 = 0,9985

147 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 23027x dinocap I, II, III, IV 8.464 R 2 = 0,9634 y=20619x+2726,6 R 2 = 0,983 y = 159639x y = 468421x y = 223047x y = 563576x y = 406566x y = 364663x iprodione 0,0100495-1,20594 R 2 = 0,9874 y = 168639x - 7956,3 R 2 = 0,9828 y = 494715x - 23200 R 2 = 0,991 y = 224429x - 1219,6 R 2 = 0,9885 y = 546608x + 14459 R 2 = 0,99 y = 420746x - 12536 R 2 = 0,9925 y = 374809x - 8970,1 R 2 = 0,9918 R 2 = 0,9876 R 2 = 0,9911 R 2 = 0,9903 R 2 = 0,9918 R 2 = 0,9937 y = 138982x y = 854239x y = 187408x y = 373566x y = 374622x y = 300466x phosmet 0,0097515-1,17018 R 2 = 0,9951 y= 136491x + 2133,3 R 2 = 0,9903 y = 800729x + 45813 R 2 = 0,9969 y = 190418x - 2577,3 R 2 = 0,9966 y = 378979x - 4633,6 R 2 = 0,9969 y=374112x + 436,96 R 2 = 0,9959 y = 302378x - 1637,3 R 2 = 0,9956 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9969 R 2 = 0,996 y = 352147x y = 2E+06x y = 464091x y = 1E+06x y = 1E+06x y = 748477x bromopropylate 0,010053-1,206336 R 2 = 0,9973 y= 346071x + 5362,8 R 2 = 0,996 y = 2E+06x - 29842 R 2 = 0,9967 y = 475430x - 10008 R 2 = 0,989 y = 1E+06x + 76701 R 2 = 0,9937 y = 1E+06x - 27586 R 2 = 0,9959 y = 766234x - 15673 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9967 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9952 R 2 = 0,9968

148 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 219376x carbosulfan 0,010037-1,20444 R 2 = 0,9995 y = 220778x - 1159 R 2 = 0,9996 y = 2E+06x y = 5E+06x y = 2E+06x y = 5E+06x y = 4E+06x y = 4E+06x bifenthrin 0,00993094-1,1917128 R 2 = 0,9987 y = 2E+06x - 18822 R 2 = 0,99 y = 5E+06x - 227922 R 2 = 0,9863 y = 3E+06x - 107192 R 2 = 0,9919 y = 5E+06x - 189462 R 2 = 0,9837 y = 4E+06x - 207564 R 2 = 0,9935 y = 4E+06x - 148790 R 2 = 0,999 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9902 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9905 R 2 = 0,9962 y = 559637x y = 1E+06x y = 737443x y = 1E+06x y = 875704x y = 1E+06x fenpropathrin 0,00996588-1,19590584 R 2 = 0,993 y = 578732x - 16708 R 2 = 0,9964 y = 1E+06x - 34591 R 2 = 0,992 y = 755290x - 15616 R 2 = 0,9932 y = 1E+06x - 41513 R 2 = 0,9892 y = 918450x - 37402 R 2 = 0,9957 y = 1E+06x + 6365 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9929 R 2 = 0,996 R 2 = 0,9929 R 2 = 0,9958 y = 1E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 2E+06x tetradifon 0,009457-1,13484 R 2 = 0,9991 y = 1E+06x - 5336,1 R 2 = 0,9935 y = 2E+06x - 17225 R 2 = 0,9978 y = 2E+06x -14980 R 2 = 0,9989 y = 2E+06x - 27762 R 2 = 0,9958 y = 2E+06x - 54764 R 2 = 0,9993 y = 2E+06x - 14740 R 2 = 0,9991 R 2 = 0,9936 R 2 = 0,9980 R 2 = 0,9993 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9994

149 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 39934x y = 137839x y = 49510x y = 85284x y = 91941x y = 80952x azinphos-methyl 0,00989925-1,18791 R 2 = 0,9942 y = 40804x - 756,75 R 2 = 0,9968 y= 137611x + 198,04 R 2 = 0,9945 y = 48787x + 629,67 R 2 = 0,9927 y = 87745x - 2142,6 R 2 = 0,9962 y = 90160x + 1547,6 R 2 = 0,998 y = 83168x - 1929,3 R 2 = 0,995 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,994 R 2 = 0,9969 R 2 = 0,9991 y = 103662x y = 363334x y = 114202x y = 195386x y = 215190x y = 172036x phosalone 0,01014881-1,2178572 R 2 = 0,9952 y = 106662x - 2673,5 R 2 = 0,9969 y= 370288x - 6196,2 R 2 = 0,9991 y = 115732x - 1363,3 R 2 = 0,9945 y = 199641x - 3791,5 R 2 = 0,9994 y = 216243x - 938,8 R 2 = 0,9986 y = 175690x - 3256,1 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9975 R 2 = 0,9994 R 2 = 0,9953 R 2 = 0,9995 R 2 = 0,9994 y = 578591x y = 3E+06x y = 964984x y = 2E+06x y = 2E+06x y = 1E+06x pyriproxyfen 0,0100856-1,210272 R 2 = 0,9977 y = 580590x - 1709,6 R 2 = 0,9805 y = 4E+06x - 269718 R 2 = 0,9836 y = 1E+06x - 56010 R 2 = 0,9868 y = 3E+06x - 96180 R 2 = 0,9812 y = 2E+06x - 126915 R 2 = 0,992 y = 1E+06x - 76065 R 2 = 0,9977 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9901 R 2 = 0,9927 R 2 = 0,992 y = 400798x y = 1E+06x y = 592476x y = 821232x y = 634744x y = 826360x lambdacyhalothrin I, II 0,00991878-1,1902536 R 2 = 0,998 y = 401602x - 700,36 R 2 = 0,9882 y = 1E+06x - 41514 R 2 = 0,9892 y = 612492x - 17431 R 2 = 0,9871 y = 854392x - 28878 R 2 = 0,9906 y = 659768x - 21792 R 2 = 0,9922 y = 853106x - 23292 R 2 = 0,998 R 2 = 0,9918 R 2 = 0,9913 R 2 = 0,9899 R 2 = 0,9933 R 2 = 0,994

150 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 184850x y = 816992x y = 196256x y = 476649x y = 406065x y = 319436x amitraz 0,01001-1,212 R 2 = 0,9947 R 2 = 0,986 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9912 R 2 = 0,9846 R 2 = 0,996 y= 183794x + 931,97 y = 862127x - 39815 y = 196900x - 568,59 y = 502413x - 22727 y = 425895x - 17493 y = 331164x - 10346 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9907 R 2 = 0,9969 R 2 = 0,9957 R 2 = 0,9883 R 2 = 0,9982 y = 415326x y = 1E+06x y = 651792x y = 1E+06x y = 773352x y = 987336x fenarimol 0,0101652-1,219824 R 2 = 0,9974 y = 425803x - 9350,3 R 2 = 0,9847 y = 1E+06x - 86286 R 2 = 0,988 y = 689668x - 33804 R 2 = 0,9896 y = 1E+06x - 51597 R 2 = 0,9848 y = 826356x - 47305 R 2 = 0,9885 y = 1E+06x - 46370 R 2 = 0,9985 R 2 = 0,9924 R 2 = 0,9932 R 2 = 0,9941 R 2 = 0,9919 R 2 = 0,9928 y = 133004x y = 394299x y = 157921x y = 261030x y = 253523x y = 217292x azinphos-ethyl 0,0099-1,188 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,997 R 2 = 0,9988 y = 134291x - 1118,5 y = 407182x - 11198 y = 161521x - 3129,5 y = 266553x - 4800,6 y = 257209x - 3203,7 y = 219783x - 2164,6 R 2 = 0,9979 R 2 = 0,9943 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9987 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,999 y = 284758x y = 718744x y = 479892x y = 723469x y = 501202x y = 657571x bitertanol I ve II 0,010047-1,20564 R 2 = 0,992 y= 283208x + 1369,7 R 2 = 0,986 y = 758431x - 35009 R 2 = 0,9885 y = 501661x - 19202 R 2 = 0,9934 y = 755494x - 28250 R 2 = 0,9878 y = 526676x - 22471 R 2 = 0,9936 y = 683304x - 22700 R 2 = 0,9921 R 2 = 0,9907 R 2 = 0,9917 R 2 = 0,9965 R 2 = 0,9918 R 2 = 0,9961

151 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 135755x y = 489706x y = 293913x y = 459795x y = 340619x y = 421950x fenbuconazole 0,0087514-1,050168 R 2 = 0,9504 y = 156117x - 15823 R 2 = 0,9834 y = 525769x - 27709 R 2 = 0,9891 y = 308021x - 10840 R 2 = 0,9881 y = 483325x - 18080 R 2 = 0,9885 y = 356721x - 12372 R 2 = 0,9927 y = 437781x - 12164 R 2 = 0,9739 R 2 = 0,9915 R 2 = 0,9927 R 2 = 0,9922 R 2 = 0,992 R 2 = 0,995 y = 275093x y = 841376x y = 399742x y = 551301x y = 477827x y = 597223x cyfluthrin I, II, III, IV 0,009696-1,16352 R 2 = 0,9973 y=274395x + 594,83 R 2 = 0,9924 y=835150x + 5299,6 R 2 = 0,9936 y=396272x + 2953,4 R 2 = 0,9947 y = 556001x - 4000,8 R 2 = 0,9964 y = 484852x - 5979,9 R 2 = 0,9987 y=590009x + 6141,2 R 2 = 0,9973 R 2 = 0,9925 R 2 = 0,9937 R 2 = 0,9949 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,999 y = 227308x y = 667599x y = 342731x y = 477780x y = 624256x y = 507007x cypermethrin I, II, III, IV 0,01017059-1,2204708 R 2 = 0,9975 y = 230208x - 2589,4 R 2 = 0,9978 R 2 = 0,9883 y = 698673x - 27748 R 2 = 0,9917 R 2 = 0,9948 y = 343341x - 544,4 R 2 = 0,9948 R 2 = 0,9965 y = 476372x + 1257,8 R 2 = 0,9966 R 2 = 0,8253 y = 489631x + 120215 R 2 = 0,9645 R 2 = 0,9946 y = 506567x + 393 R 2 = 0,9946 fenvalerate I (esfenvalerate), II 0,0092512-1,110144 y = 229364x R 2 = 0,9997 y= 228999x + 296,81 R 2 = 0,9997 y = 727749x R 2 = 0,9886 y = 762225x - 28003 R 2 = 0,9925 y = 340998x R 2 = 0,9967 y = 346048x - 4101,7 R 2 = 0,9971 y = 448077x R 2 = 0,9913 y = 459583x - 9346,1 R 2 = 0,9925 y = 377338x R 2 = 0,9926 y = 387688x - 8407 R 2 = 0,994 y = 475466x R 2 = 0,9982 y = 481922x - 5244,3 R 2 = 0,9985

152 Aktif maddeler Kalibrasyon aralığı (mg/kg, ppm) Çözücü Elma matriksi Üzüm matriksi Portakal matriksi Şeftali matriksi Kayısı matriksi y = 184348x y = 371655x y = 234075x y = 312914x y = 257145x y = 284921x difenoconazole I, II 0,01001862-1,2022344 R 2 = 0,9829 y = 197744x - 11783 R 2 = 0,996 y = 379048x - 6503,5 R 2 = 0,9957 y = 235727x - 1453,6 R 2 = 0,9962 y = 315899x - 2625,4 R 2 = 0,9947 y = 262273x - 4510,7 R 2 = 0,9962 y = 288170x - 2857,7 R 2 = 0,9916 R 2 = 0,9968 R 2 = 0,9958 R 2 = 0,9964 R 2 = 0,9954 R 2 = 0,9964 y = 113565x y = 312256x y = 173514x y = 212381x y = 176219x y = 216691x deltamethrin 0,00985875-1,18305 R 2 = 0,9973 y = 114517x - 825,63 R 2 = 0,9914 y= 304214x + 6961,5 R 2 = 0,9907 y= 162684x + 9374,1 R 2 = 0,9904 y= 206904x + 4741,1 R 2 = 0,9863 y = 167196x + 7810 R 2 = 0,9917 y= 205257x + 9896,5 R 2 = 0,9974 R 2 = 0,9926 R 2 = 0,9984 R 2 = 0,9916 R 2 = 0,9913 R 2 = 0,997

153 4000000 3500000 Abundance 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 hıyar domates patlıcan biber ıspanak patlıcan domates hıyar ıspanak biber 500000 0 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 C (mg/kg) Şekil 4.25 Çözücü ve sebze örneklerinde buprofezine aktif maddesinden elde edilen kalibrasyon grafiklerinin karşılaştırılması 3500000 3000000 Abundance 2500000 2000000 1500000 1000000 uzum kayısı seftali elma portakal üzüm kayısı şeftali elma portakal 500000 0 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 C (mg/kg) Şekil 4.26 Çözücü ve meyve örneklerinde buprofezine aktif maddesinden elde edilen kalibrasyon grafiklerinin karşılaştırılması

154 Analitik bir metot seçilirken veya geliştirilirken metodun performans karakteristikleri ve maliyeti göz önünde bulundurulmaktadır. Analiz maliyeti, insan ve materyal için gereksinim duyulan maliyet (cihaz, personel eğitimi, laboratuvar uygulamaları) ve kurulum sonrası metodun rutinde kullanım maliyeti (sarflar, gelirler, cihaz onarım ve bakımları) ile ilgilidir. Analiz maliyetini önemli oranda düşürmek çoklu kalıntı analiz metotlarının kullanımı ile mümkün olmaktadır. Bu metotlar genelde, ekstraksiyon, konsantrasyon, saflaştırma ve türevlendirme gibi işlem basamaklarını içeren bir takım uygulamaları içermektedir. Đdeal olarak, ön işleme tabi tutulan örneğin ayırma sistemiyle kolaylıkla analiz edilmesi istenmektedir. Organik kirleticilerin veya kalıntıların biyolojik örnekler, gıdalar, gazlar veya sulardaki analizleri sık sık enstrümental sinyallerde girişime neden olan bileşiklerin varlığından etkilenmektedir. Bu bileşikler iki şekilde girişime neden olmaktadır. Birincisi, matriks bileşenlerinin ayırma sisteminde girişim sinyalleri üretmesi (ayırma sistemi girişim bileşenleri) ve diğeri matriks bileşenlerinin görünen girişimler üretmeyip, aktif maddenin sinyalini azaltması veya arttırması (matriks etkisi) şeklinde belirtilmektedir. Ayırma sistemi girişim bileşenleri dedektörde girişim sinyali vermektedir. Matriks etkisinin ortadan kaldırılması veya azaltılması matrikste standartların hazırlanması ile mümkün olmaktadır. Diğerinin azaltılması veya elimine edilmesi için örnek hazırlama geliştirilebilir veya ayırma tekniği arttırılarak yapılabilecektir. Bu geliştirme, genelde maliyeti ve zamanı arttırmaktadır (Bettencourt da Silva ve ark., 2006). Matriks etkisini ortadan kaldırmak amacıyla kullanılan diğer bir teknik, GC de dar çaplı kapiler kolon kullanımıdır. Bölünmesiz enjeksiyon ile kombine edilerek yaygın olarak kullanılmaktadır. Dar çaplı kolon kullanımının matriks etkisi üzerinde olumlu sonuçlarının olup olmadığını araştırmak amacıyla Kirchner ve ark. (2005) ları, 0.15 mm iç çaplı 15 m uzunluğunda CP-Sil 8 CB low bleed/ms kolonunu kullanmışlar ve etkili sonuçlarını yayınlamışlardır. Çoklu kalıntı analizlerinde özellikle rutin analiz yapan laboratuarlarda, zaman ve maliyet bakımından temsili matriksler seçilmelidir. Bu matriksler, su, şeker, yağ oranı,

155 ph gibi analitik benzerliklerine göre dikkatle seçilmelidir. SANCO/10232/2006 da turunçgiller grubunu temsilen portakal, yeşil yapraklı sebzeleri temsilen marulun seçilebileceği, aynı şekilde temsili aktif maddelerin de özellikle uçuculuk, polarite, asitlik-bazlık ve parçalanma (degradasyon) gibi fizikokimyasal özellikler ve üründe bulunabilirlik göz önünde bulundurularak seçilebileceği ifade edilmektedir (Anon., 2006a). Bu çalışmada matriks etkisini azaltmak, matriksten gelen girişimleri en aza indirmek amacıyla hem hem de örneklerin tamamında kalibrasyon çözeltileri hazırlanmış ve GC-MS e verilerek grafikleri çizdirilmiştir. Aktif maddelerin kalibrasyon grafikleri hem sıfır noktasından geçirilerek hem de geçirilmeden hesaplanmıştır. Her iki şekilde de korelasyon katsayıları (R 2 ) kalıntı çalışmaları için tercih edilen 0.99 değerinden büyüktür. Ancak çoklu madde analiz metotlarında bazen sapmalar görülmekte ve bu değerler kabul görmektedir. Çoklu kalıntı analiz metotlarında da bazı pestisitler, kimyasal yapılarından dolayı, GC de çabuk bozunabilmekte veya kalitatif ve kantitatif iyonları düşük olabilmektedir. Bu gibi sebepler pestisitin kararlılığını ve stabilitesini etkilemekte, dolayısıyla sonuçların da farklılığına sebep olmaktadır. Çizelgeler incelendiğinde her bir aktifin hemen hemen her örnek matriksi için elde edilen kalibrasyon eğrilerinin farklılık arz ettiği görülmekte, bunun da örneklerin yapılarının her ne kadar benzer özellikler gösterseler de vitamin, su, asitlik, renk ve aroma maddeleri gibi bileşenlerinin değişkenlik göstermesi ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Bu görüşe paralel görüşler çeşitli yayınlarda da gözlenmiştir. Hatta matriks etkisinin ve girişim maddelerinin azaltılmasına yönelik bazı çalışmalar da bulunmaktadır (Ferrer ve ark., 2005; Kirchner ve ark., 2005; Jansson ve ark., 2004; Moreno ve ark., 2006; Sánchez-Brunete ve ark., 2005; Sandra ve ark., 2003; Taylor ve ark., 2002; Zrostlίková ve ark., 2002).

156 Acephate aktif maddesi için, domates, biber ve portakal örneklerinde kalibrasyon grafiği çizdirilememiştir. Çözücüde sinyal değerlerinin çok küçük olması, domates ve portakal örneklerinin sinyalleri doğrusal olmaması ve biber örneğinde acephate aktif maddesi kirlilik nedeniyle doğrulanamamıştır. Ayrıca ıspanak dışındaki diğer örneklerde korelasyon katsayısı 0.99 un altında bulunmuştur. Dimethoate matriks analizlerinde pikin bir kısmı bazı örneklerde kesilmiş, alıkonma zamanın 0.01 dak kayması ile bazı örnek matrikslerinde piklerin yarıda kesildiği gözlenmiştir. SIM metodunda dimethoate için iyon grubunda belirtilen zamanın biraz daha uzatılması gerektiği düşünülmektedir. Portakal dışındaki tüm örneklerde az veya çok kesilme görülmektedir. Örneklerin geri kazanımlarının hesaplanmasında bu durumun göz önüne alınması gerekmektedir. altındadır. Pyrimethanil, vinclozolin ve propargite in R 2 değerleri üzümde 0.99 un biraz Chlorothalonil aktif maddesinin hıyar, domates, patlıcan, elma, üzüm, şeftali ve kayısı matrikslerinde çizilen grafiklerinden elde edilen R 2 değerleri 0.99 un altında ama yakın olup, diğer tüm örneklerin değerleri 0.99 un üzerindedir. Pirimicarb, domates ve üzüm matriksinde 0.99 un altında ama yakın korelasyon katsayısı vermiştir. Carbaryl için hıyar, domates, patlıcan, elma ve üzüm matrikslerinde R 2 değerleri 0.99 un altındadır. Carbaryl in GC de degrade olduğu göz önüne alındığında bu durum kabul edilebilir nitelik taşıyabilir. Dichlofluanidin hıyar, domates, patlıcan, elma, üzüm, kayısı matrikslerinden ede edilen denklemlerin korelasyon katsayısı 0.99 un altında ancak 0.99 a çok yakındır.

157 Captanın ve domateste korelasyon katsayısı düşüktür. Triadimenol I, II için biber matriksi ile çizilen grafikte kör örnek matriksinde bile yaklaşık 1500000 response değeri elde edildiği için sıfır noktasından geçen kalibrasyon grafiği çizdirilmemiştir. Fenbuconazole, procymidone ve fenamiphos un deki korelasyon katsayısı 0.99 un altındadır. Fenbuconazole un de daha önceden 6 noktalı elde edilen R 2 değeri 0.9987 iken daha sonra 10 noktalı denklemin R 2 değeri yaklaşık 0.97 lere düşmüştür, bu sebeple değerlerinin bu bileşik için alınması doğru olmayacaktır. Imazalilin için 3 noktalı olarak grafiği ve denklemi elde edilmiştir. Bu sebeple kullanılması doğru değildir. Elma, üzüm ve kayısı örneklerinden elde edilenlerde 0.99 un altındadır. Flusilazole, elma ve üzüm için R 2 değerleri 0.99 dan düşük ama yakındır. altındadır. Bupirimate için domates, elma ve üzümde korelasyon katsayısı 0.99 un Kresoxim-methyl, hıyar ve üzümde korelasyon katsayısı 0.99 un altında ama çok yakın, domates, elma ve kayısı için ise düşüktür. altındadır. Fludioxonil, diniconazole, nuarimolun elmada korelasyon katsayısı 0.99 un Carbosulfan, omethoate ve dinocap için dışındaki örneklerin R 2 değerleri oldukça kötüdür ve doğrusallık sağlanamamıştır. Bu sebeple örneklerin hesaplamaları sadece denkleminden yapılmıştır.

158 Oxycarboxin, amitraz, cypermethrin için şeftalide korelasyon katsayısı 0.99 un altında ama yakın olduğu için kabul edilir niteliktedir. 4.4.3 Doğruluk, ekstraksiyon verimi, % geri kazanım (recovery): Analiz sonucunda bulunan miktarın, gerçek miktara olan yakınlığı doğruluk olarak tanımlanmaktadır. Gerçek değerden, bulunan değerin çıkarılması ile elde edilen değerin gerçek değere oranının 100 ile çarpımı, % doğruluk değerini vermektedir. Doğrusallık ve lineer aralık, standart karışımlarının kalibrasyon grafiklerinin çizilmesinin yanında, örneklere üç farklı seviyede yapılan zenginleştirme işlemi ile ekstraksiyon verimi hesaplaması yapılmıştır. 0.01, 0.1 ve 1.0 ppm konsantrasyonlarında, 5 tekrarlı olarak zenginleştirme yapılan örneklerde geri kazanım değerleri bulunarak, ekstraksiyon verimi ve doğruluk parametresi çalışılmıştır. Geri kazanım çalışmaları yapılan örneklerde elde edilen sonuçlar, % ortalama geri kazanım değerleri, standart sapma ve % RSD (CV, relatif standart hata) değerleri halinde her üç konsantrasyon ve toplamda şeklinde Çizelge 4.9 4.18 arasında gösterilmektedir. Ayrıca aktif madde bazında toplam örnek geri kazanımlarının her bir aktif madde için karşılaştırılmasını gösteren grafikler, Şekil 4.27 4.92 de verilmektedir.

159 Çizelge 4.9 Hıyar örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 97,97 6,62 6,76 108,67 2,80 2,58 100,18 2,75 2,74 102,27 6,16 triadimefon 99,39 1,47 1,48 100,70 2,35 2,34 103,13 3,34 3,24 101,07 2,79 penconazole 86,97 2,98 3,43 106,07 3,40 3,20 134,42 10,27 7,64 109,15 19,29 triadimenol I,II 99,46 5,09 5,12 101,42 1,70 1,68 104,46 3,84 3,68 101,78 4,05 endosulfan I,II 131,84 11,05 8,38 104,05 2,51 2,41 103,32 3,25 3,15 113,07 13,37 hexaconazole 118,04 9,24 7,83 103,59 3,82 3,69 114,69 7,48 6,52 112,10 8,24 imazalil 164,13 5,09 3,10 104,57 4,05 3,87 172,02 8,06 4,69 146,91 21,55 myclobutanil 81,04 9,30 11,47 102,75 3,47 3,38 130,13 11,09 8,52 104,64 21,28 flusilazole 65,42 8,38 12,82 97,76 5,63 5,76 101,91 15,93 15,63 81,59 22,46 bupirimate 75,99 12,57 16,55 74,35 1,90 2,55 125,88 14,66 11,65 75,17 11,33 diniconazole 83,68 9,95 11,89 110,78 3,10 2,80 188,09 16,50 8,77 97,23 16,34 nuarimol 84,49 6,56 7,77 149,42 5,65 3,78 214,24 16,00 7,47 116,96 29,67 bifenthrin 75,07 1,57 2,09 100,42 0,98 0,97 103,93 3,59 3,45 87,74 15,29 fenpropathrin 100,60 1,81 1,80 104,28 3,02 2,89 105,43 6,32 6,00 102,44 2,97 lambdacyhalothrin 102,64 2,01 1,96 101,20 2,03 2,01 118,40 5,27 4,45 101,92 2,01 fenarimol 74,88 4,02 5,37 97,64 3,53 3,61 106,76 6,55 6,14 86,26 14,51

160 Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 85,15 6,44 7,6 103,19 5,50 5,33 160,69 7,90 4,92 94,17 11,74 fenbuconazole 98,71 7,31 7,40 113,57 3,66 3,22 143,83 8,82 6,13 106,14 8,99 cyfluthrin 121,01 4,61 3,82 109,33 3,72 3,40 125,96 4,61 3,66 115,17 6,35 cypermethrin 127,14 13,17 10,36 113,00 4,86 4,30 154,19 26,23 17,01 120,07 9,96 fenvalerate 103,89 2,91 2,80 126,41 5,14 4,06 223,15 14,99 6,72 115,15 10,86 difenoconazole 101,95 5,05 4,96 111,92 3,98 3,56 145,26 5,37 3,70 106,93 6,34 deltamethrin 139,62 18,01 12,90 111,09 3,30 2,96 183,88 7,59 4,13 125,35 15,45 methamidophos 100,43 11,32 11,27 94,20 7,20 7,64 113,73 29,76 26,16 97,31 9,79 acephate dimethoate 93,43 7,42 7,94 171,84 8,54 4,97 172,66 9,43 5,96 145,98 26,90 diazinon 106,01 9,42 8,89 131,12 14,26 10,87 115,65 8,67 7,49 117,59 12,60 formothion 89,26 3,23 3,62 112,17 5,79 5,12 129,90 6,35 4,89 110,44 16,21 methyl-parathion chlorpyriphosmethyl 113,04 7,14 6,31 139,13 6,02 4,33 190,31 6,03 3,17 147,50 22,88 metalaxyl 99,69 4,19 4,20 124,76 10,94 8,77 163,79 8,32 5,08 129,41 21,92 malathion 101,66 3,03 2,98 140,03 8,74 6,24 232,04 11,99 5,17 157,91 36,23 fenthion 100,74 4,72 4,68 92,76 6,16 6,74 99,81 6,47 6,49 97,77 6,69 dicofol 106,97 6,89 6,44 152,00 4,93 3,25 131,85 2,28 1,73 130,27 15,07 chlorpyriphos 119,09 8,74 7,34 108,87 2,68 2,46 100,13 6,90 6,89 109,36 9,23 % RSD (CV)

Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 161 Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 110,75 11,15 10,07 110,18 6,40 5,81 125,25 8,91 7,12 115,39 9,57 quinalphos 96,81 3,37 3,48 99,22 6,67 6,72 134,08 8,61 6,42 110,04 16,95 methidathion 87,24 5,82 6,68 130,32 8,01 6,15 233,45 15,73 6,74 150,34 42,75 fenamiphos 88,59 12,23 13,81 103,32 14,19 13,74 131,22 19,33 14,73 107,71 21,61 oxadixyl 79,83 9,03 11,31 98,50 1,63 1,65 103,64 4,03 3,89 93,99 12,63 ethion 100,62 8,74 8,69 121,82 11,28 9,26 130,31 10,71 8,22 117,58 13,66 oxycarboxin 85,11 7,49 8,80 105,01 9,63 9,17 105,23 7,97 7,58 98,45 12,69 phosmet 112,50 11,46 10,19 129,36 13,35 10,32 95,70 5,57 5,82 112,52 15,38 bromopropylate 107,02 7,82 7,30 105,82 4,51 4,26 128,06 4,42 3,45 113,63 10,43 azinphos-methyl 136,36 6,42 4,71 121,90 8,11 6,69 129,13 7,97 phosalone 146,87 13,04 8,88 163,51 8,68 5,31 169,07 14,65 8,67 159,15 9,33 amitraz 123,29 6,33 5,13 146,45 5,87 4,01 110,44 7,03 6,37 126,72 13,05 azinphos-ethyl 111,66 8,22 7,37 142,66 6,09 4,27 118,11 7,85 6,65 124,14 12,44 carbofuran 102,44 7,46 7,28 128,04 12,09 9,44 137,46 17,26 12,55 122,65 15,84 pyrimethanil 76,05 3,51 4,61 87,97 11,06 12,57 99,67 17,80 17,86 87,89 17,51 chlorothalonil 30,88 7,71 24,97 49,19 11,32 23,01 13,88 7,04 50,73 31,35 56,01 pirimicarb 73,91 4,86 6,57 103,95 15,16 14,58 108,45 25,63 23,53 94,83 24,22 vinclozolin 99,65 5,80 5,82 95,03 9,54 10,03 82,01 13,54 16,51 92,23 13,18 carbaryl 103,76 6,52 6,28 119,02 16,50 13,87 143,56 9,75 6,79 122,11 16,48 dichlofluanid 100,70 7,43 7,38 99,78 11,17 11,19 68,89 11,72 17,01 89,08 20,46

162 Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 90,93 10,30 11,33 106,08 14,04 13,23 111,97 37,24 33,26 102,99 23,12 captan 111,38 16,87 15,14 89,70 22,80 25,42 74,67 13,18 17,65 94,57 24,20 chinomethionate 87,81 11,17 12,72 105,14 86,80 82,55 93,59 43,56 procymidone 91,27 7,54 8,26 114,92 11,17 9,72 131,54 5,59 4,25 109,66 16,76 fludioxonil 88,97 7,75 8,71 102,57 6,66 6,49 128,20 18,14 14,15 106,58 18,94 buprofezine 98,08 8,24 8,40 96,77 15,13 16,15 116,62 26,19 22,46 103,82 18,61 kresoxim-methyl 93,74 5,63 6,01 129,12 3,21 2,49 134,38 17,17 12,78 119,08 17,72 propargite 97,34 7,15 7,34 121,21 8,04 6,63 144,76 16,02 11,07 121,11 18,61 iprodione 96,95 12,87 13,28 86,38 7,67 8,89 109,88 20,89 19,02 97,74 17,36 carbosulfan 112,79 10,20 9,05 119,46 17,72 14,83 66,74 20,24 30,32 99,66 28,82 tetradifon 107,38 7,23 6,73 150,04 7,93 5,29 152,66 22,60 14,80 135,74 19,07 pyriproxyfen 77,04 4,66 6,04 92,65 20,05 21,64 116,76 12,53 10,73 95,69 22,30

163 Çizelge 4.10 Domates örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 100,47 4,56 4,54 90,52 5,87 6,49 101,93 0,72 0,71 97,86 6,62 triadimefon 106,49 10,30 9,67 86,40 4,47 5,17 100,76 1,72 1,71 97,89 10,88 penconazole 97,13 5,88 6,06 73,42 5,72 7,79 104,85 1,85 1,77 91,80 15,86 triadimenol I,II 101,51 4,00 3,94 100,30 2,28 2,28 101,65 2,28 2,24 101,15 2,79 endosulfan I,II 99,78 2,01 2,02 98,44 3,89 3,96 101,04 3,62 3,58 99,75 3,24 hexaconazole 102,68 6,30 6,14 96,98 7,89 8,13 94,81 2,76 2,91 98,16 6,69 imazalil 155,82 13,82 8,87 119,41 14,15 11,85 210,30 17,01 8,09 161,85 25,39 myclobutanil 106,57 6,00 5,63 90,21 6,45 7,16 108,69 5,21 4,79 101,82 9,97 flusilazole 97,61 6,53 6,69 75,74 4,11 5,43 105,97 1,61 1,52 86,68 14,57 bupirimate 81,05 3,14 3,87 112,60 3,75 3,33 102,71 1,65 1,61 96,83 17,50 diniconazole 108,00 9,34 8,65 84,77 5,80 6,84 106,54 2,07 1,95 96,38 14,80 nuarimol 107,47 8,74 8,13 126,22 6,18 4,90 121,98 5,02 4,11 116,85 10,43 bifenthrin 92,09 4,11 4,46 77,65 2,51 4,43 104,61 2,72 2,60 84,87 9,73 fenpropathrin 154,97 5,06 3,27 120,39 3,33 2,76 103,51 0,59 0,57 137,68 13,56 lambdacyhalothrin 109,77 10,55 9,62 99,68 2,95 2,96 121,30 3,45 2,84 104,72 8,63 fenarimol 103,12 4,14 4,01 118,45 4,30 3,63 103,32 1,82 1,76 110,79 8,13

164 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 121,44 7,45 6,13 97,65 3,40 3,49 106,16 2,87 2,71 109,54 12,48 fenbuconazole 122,27 11,45 9,36 99,62 6,95 6,98 123,31 4,06 3,26 110,95 13,44 cyfluthrin 111,58 8,49 7,61 106,31 4,98 4,68 107,93 4,73 4,39 108,94 6,54 cypermethrin 105,85 15,14 14,30 111,98 5,48 4,89 129,79 6,97 5,37 109,26 9,66 fenvalerate 101,22 10,07 9,95 105,50 7,40 7,02 160,76 10,64 6,62 103,13 8,47 difenoconazole 104,82 13,53 12,91 112,68 7,47 6,63 151,74 14,41 9,50 108,75 10,21 deltamethrin 98,72 8,13 8,23 104,26 8,79 8,428 119,88 5,10 4,26 101,49 8,37 methamidophos 83,50 11,04 13,22 119,35 5,33 4,47 95,09 5,18 5,45 99,31 17,14 acephate dimethoate 96,58 8,39 8,68 100,19 1,76 1,76 191,21 7,01 3,61 129,33 35,34 diazinon 89,55 5,39 6,02 107,32 5,46 5,08 106,53 7,07 6,64 101,14 10,04 formothion 108,70 9,03 8,31 82,46 6,88 8,34 95,16 8,21 8,62 95,44 14,02 methyl-parathion 101,30 7,32 7,63 114,08 10,46 9,17 182,06 13,76 7,56 132,48 28,71 chlorpyriphosmethyl 86,27 4,58 5,31 76,72 8,51 11,09 106,98 8,12 7,59 89,99 16,35 metalaxyl 96,90 6,52 6,73 90,08 5,21 5,78 128,09 12,97 10,13 105,03 18,10 malathion 97,63 1,98 2,03 91,38 3,11 3,40 124,96 9,93 7,95 104,66 15,41 fenthion 82,23 8,28 10,07 75,28 8,03 10,67 100,41 7,17 7,14 85,97 15,30 dicofol 116,67 9,24 7,92 124,77 15,84 12,70 138,84 8,64 6,23 126,76 11,36 chlorpyriphos 93,75 13,94 14,87 87,52 7,66 8,76 117,98 7,56 6,36 99,75 16,57 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 165 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) parathion 102,61 4,83 4,70 102,92 7,70 7,48 102,70 5,19 5,06 102,74 5,45 quinalphos 93,82 8,84 9,42 89,74 6,57 7,32 114,90 6,61 5,76 99,48 13,39 methidathion 79,81 7,37 9,24 101,93 7,08 6,95 144,58 20,99 14,52 108,77 28,04 fenamiphos 87,74 13,02 13,84 115,91 6,95 6,00 94,94 8,27 8,61 99,53 15,40 oxadixyl 95,14 8,18 8,60 109,00 8,38 7,69 129,99 16,74 12,88 111,38 16,54 ethion 92,92 2,57 2,66 97,42 2,49 2,55 113,74 6,86 6,05 101,36 10,01 oxycarboxin 92,45 11,89 12,86 95,85 5,77 6,02 94,15 9,55 phosmet 106,70 5,43 5,09 99,73 6,10 6,12 113,73 7,77 6,83 106,72 7,91 bromopropylate 98,69 3,92 3,97 97,61 3,41 3,50 101,74 4,08 4,01 99,35 3,99 azinphos-methyl 99,84 6,18 6,19 128,09 4,87 3,80 113,96 13,85 phosalone 134,11 15,94 11,89 134,35 4,80 3,58 158,43 7,42 4,68 142,30 10,76 amitraz 115,96 9,56 8,24 106,90 6,57 6,14 108,68 5,21 4,80 110,51 7,16 azinphos-ethyl 110,89 11,71 10,56 125,63 8,22 6,54 130,49 5,32 4,08 122,34 9,71 carbofuran 125,24 13,71 10,95 120,71 15,79 13,08 148,59 14,09 9,48 131,51 14,05 pyrimethanil 98,83 19,37 19,60 84,81 8,77 10,34 127,35 39,56 31,06 104,01 29,65 chlorothalonil 37,90 10,25 27,05 84,18 4,29 5,69 83,28 7,04 8,46 66,17 36,77 Pirimicarb 125,50 19,78 15,76 94,80 9,47 9,99 113,49 25,02 22,05 111,26 19,84 vinclozolin 146,40 18,10 12,37 98,30 9,23 9,39 111,38 19,79 17,77 118,69 21,83 carbaryl 144,33 32,45 22,49 98,71 6,98 7,07 159,19 14,65 9,21 130,21 25,58 dichlofluanid 97,86 6,99 7,14 145,33 25,71 17,69 121,60 25,23

166 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 180,67 22,52 12,47 97,63 3,98 4,08 124,19 40,29 32,44 134,16 32,47 captan 121,88 7,91 6,49 49,91 4,84 9,69 93,75 11,83 12,62 83,38 36,91 chinomethionate 75,46 21,30 28,23 60,73 6,95 11,44 52,23 7,20 13,78 62,65 24,46 procymidone 130,67 20,12 15,40 109,65 7,00 6,38 111,31 25,77 23,15 117,21 17,42 fludioxonil 164,26 21,45 13,06 143,25 9,64 6,73 182,00 13,76 6,56 161,82 13,46 buprofezine 138,72 17,80 12,83 137,01 7,71 5,63 136,25 9,54 7,00 137,30 8,07 kresoxim-methyl 109,65 11,28 10,29 93,43 7,89 8,44 132,28 6,22 4,70 111,94 16,79 propargite 143,28 12,38 8,64 176,92 6,69 3,78 160,10 12,53 iprodione 85,91 4,65 5,41 151,38 17,24 11,39 118,65 30,77 carbosulfan 84,59 11,00 13,00 78,04 24,58 31,50 81,68 21,17 tetradifon 147,60 19,26 13,05 100,89 7,39 7,32 144,66 5,34 3,69 131,05 18,98 pyriproxyfen 193,75 19,11 9,86 123,32 8,23 6,67 272,47 18,15 6,66 196,51 32,95

167 Çizelge 4.11 Patlıcan örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 103,42 1,38 1,34 73,52 2,71 3,68 104,93 2,94 2,80 93,95 16,12 triadimefon 100,95 3,31 3,28 92,52 9,24 9,99 97,47 1,97 2,02 96,98 6,64 penconazole 99,16 1,56 1,57 71,50 1,07 1,49 91,85 2,44 2,66 87,50 13,97 triadimenol I,II 101,99 3,29 3,23 99,98 1,78 1,79 99,85 1,37 1,37 100,61 2,34 endosulfan I,II 99,32 2,48 2,49 99,68 2,40 2,41 98,07 2,07 2,11 99,02 2,29 hexaconazole 110,31 6,31 5,72 91,93 6,14 6,68 99,31 2,41 2,42 100,52 9,17 imazalil 114,64 9,68 8,44 133,16 9,42 7,08 140,65 9,21 6,55 129,48 11,04 myclobutanil 106,21 6,78 6,38 81,99 7,44 9,07 108,74 5,14 4,73 98,98 14,01 flusilazole 97,07 6,85 7,06 77,86 5,21 6,69 115,74 2,56 2,21 87,47 13,30 bupirimate 89,40 6,72 7,51 104,33 5,28 5,07 91,23 2,61 2,86 96,87 10,03 diniconazole 116,74 5,32 4,56 94,45 6,28 6,65 100,80 2,83 2,80 105,59 12,28 nuarimol 117,66 5,88 4,99 126,83 3,41 2,69 100,91 2,36 2,34 122,25 5,42 bifenthrin 102,69 3,00 2,92 100,13 0,77 0,77 108,38 1,99 1,84 101,41 2,43 fenpropathrin 100,65 2,20 2,19 82,06 2,75 3,35 97,62 1,73 1,78 91,36 11,03 lambdacyhalothrin 129,52 5,92 4,57 103,05 3,13 3,04 107,02 2,78 2,60 116,28 12,60 fenarimol 109,88 9,74 8,87 111,22 2,61 2,34 96,71 3,33 3,45 110,55 6,12

168 Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 126,43 3,97 3,14 95,07 4,73 4,98 99,92 1,91 1,91 110,75 15,38 fenbuconazole 108,35 8,02 7,40 98,30 3,41 3,47 115,68 2,42 2,09 103,32 7,61 cyfluthrin 102,77 2,03 1,98 101,30 2,64 2,60 102,22 1,05 1,03 102,03 2,30 cypermethrin 112,16 8,09 7,21 102,64 8,38 8,17 116,83 1,94 1,66 107,40 8,61 fenvalerate 112,19 8,02 7,15 123,12 1,74 1,41 140,20 1,38 0,99 117,66 6,75 difenoconazole 102,93 6,37 6,19 112,56 5,31 4,72 123,42 8,54 6,92 107,74 6,97 deltamethrin 86,96 7,34 8,44 98,32 3,05 3,10 115,93 7,83 6,76 92,64 8,63 methamidophos 92,47 17,07 18,45 109,57 9,30 8,49 93,31 4,31 4,62 98,45 13,62 acephate 121,83 4,32 3,55 121,42 9,34 7,69 121,62 5,64 dimethoate 83,38 6,74 8,09 106,52 3,62 3,40 161,79 11,30 6,99 117,23 29,70 diazinon 89,48 6,24 6,98 104,69 2,31 2,21 106,24 2,20 2,07 100,14 8,67 formothion 98,01 5,38 5,49 109,77 6,27 5,71 104,74 3,08 2,94 104,17 6,59 methyl-parathion 102,41 6,25 6,11 131,40 6,87 5,23 227,38 5,46 2,40 153,73 36,15 chlorpyriphosmethyl 73,63 2,31 3,14 98,20 2,89 2,94 103,58 3,60 3,47 91,80 15,00 metalaxyl 98,31 4,41 4,47 96,65 3,17 3,28 111,98 5,29 4,72 102,31 8,00 malathion 99,80 4,23 4,24 95,67 3,15 3,30 118,15 16,25 13,75 104,54 13,03 fenthion 108,04 10,35 9,58 99,83 4,82 4,83 101,33 5,87 5,79 103,07 7,56 dicofol 128,88 12,25 9,51 117,43 7,58 6,45 124,11 15,91 12,82 123,47 10,09 chlorpyriphos 91,45 14,14 15,47 87,68 6,51 7,43 118,57 9,11 7,69 99,23 17,34 % RSD (CV)

Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 169 Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 101,80 4,41 4,33 101,95 5,06 4,96 110,33 3,99 3,61 104,69 5,61 quinalphos 97,68 17,78 18,20 93,88 7,72 8,22 131,59 11,28 8,57 107,71 19,73 methidathion 84,50 5,87 6,94 108,54 5,77 5,31 168,97 6,04 3,58 120,67 30,81 fenamiphos 90,22 12,45 13,80 99,82 7,72 7,73 143,55 7,05 4,91 111,20 22,97 oxadixyl 100,92 7,08 7,01 96,70 3,80 3,93 120,93 8,29 6,85 106,18 11,83 ethion 104,88 8,22 7,84 103,84 4,14 3,98 120,65 3,77 3,13 109,79 8,72 oxycarboxin 99,78 16,86 16,90 95,80 5,93 6,19 97,79 12,37 phosmet 84,68 7,96 9,40 94,96 3,45 3,64 111,05 4,97 4,47 96,90 12,83 bromopropylate 95,81 11,09 11,58 109,70 6,38 5,82 109,87 7,66 6,97 105,13 9,98 azinphos-methyl 100,11 7,31 7,30 112,84 4,32 3,83 106,48 8,24 phosalone 141,19 10,19 7,22 133,17 4,59 3,44 151,43 3,78 2,49 141,93 7,03 amitraz 116,99 6,47 5,53 118,84 8,45 7,11 144,64 8,27 5,72 126,82 11,76 azinphos-ethyl 101,99 9,55 9,36 115,18 4,94 4,29 150,67 7,80 5,18 122,61 18,29 carbofuran 112,06 13,37 11,93 119,59 6,48 5,47 147,38 15,43 10,47 127,37 15,24 pyrimethanil 82,79 7,83 9,46 99,24 7,75 7,81 127,06 6,09 4,79 103,03 19,48 chlorothalonil 87,72 4,73 5,40 103,32 2,16 2,09 84,25 6,64 7,88 92,05 10,76 pirimicarb 88,07 3,94 4,47 108,57 4,64 4,27 137,39 4,77 3,48 111,34 19,17 vinclozolin 121,53 10,99 9,04 111,28 9,27 8,33 121,98 3,64 2,98 118,26 7,98 carbaryl 122,39 12,04 9,84 93,48 5,59 5,98 110,29 12,79 11,60 108,72 14,48 dichlofluanid 101,24 12,42 12,70 111,26 17,57 15,79 106,81 14,50

170 Aktif madde 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) Ort. Rec. (%) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri(ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 102,04 4,09 4,01 96,61 2,37 2,46 123,72 3,76 3,04 107,46 11,68 captan 105,24 12,06 11,46 63,01 3,07 4,86 85,38 7,60 8,91 84,54 23,05 chinomethionate 79,46 10,92 13,74 68,08 4,09 6,01 38,13 4,97 13,04 60,64 31,52 procymidone 105,47 8,56 8,12 102,95 8,52 8,27 132,07 4,09 3,10 114,07 13,56 fludioxonil 149,82 13,41 8,95 114,28 7,76 6,79 146,57 6,08 4,15 135,96 13,85 buprofezine 152,88 12,61 8,25 118,75 8,92 7,51 129,07 5,89 4,57 132,19 12,59 kresoxim-methyl 129,07 9,25 5,68 99,59 5,81 5,84 131,83 4,19 3,18 129,19 20,83 propargite 103,52 12,45 12,02 113,31 13,29 11,73 168,79 10,98 6,50 130,33 24,61 iprodione 125,46 7,79 6,71 87,85 8,75 9,96 146,14 13,85 9,48 119,41 23,17 carbosulfan 88,55 9,99 11,29 76,95 8,84 11,48 59,61 6,78 11,37 74,07 19,53 tetradifon 163,56 5,73 3,50 131,14 6,59 5,02 148,58 1,26 0,85 146,63 9,72 pyriproxyfen 128,95 6,70 5,19 104,26 2,58 2,48 221,10 17,39 7,87 153,04 35,67

171 Çizelge 4.12 Biber örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 102,08 3,13 3,06 102,78 3,34 3,25 96,80 3,67 3,29 100,55 4,16 triadimefon 96,70 3,02 3,12 100,39 0,99 0,99 99,29 1,99 2,01 98,80 2,60 penconazole 98,70 2,54 2,58 87,26 8,85 10,15 98,93 2,03 2,05 94,96 7,97 triadimenol I,II 101,45 3,05 3,00 96,75 1,84 1,91 97,90 5,73 5,81 98,70 4,21 endosulfan I,II 99,78 2,01 2,01 101,26 1,33 1,31 100,06 3,58 3,58 100,36 2,39 hexaconazole 102,68 2,63 2,56 95,51 1,89 1,98 99,09 4,39 imazalil 105,81 10,12 9,56 97,46 2,88 2,96 101,64 8,14 myclobutanil 91,12 9,85 10,81 79,09 7,32 9,26 110,97 3,74 3,37 93,73 16,26 flusilazole 71,98 2,22 3,09 78,50 7,54 9,61 113,32 3,37 2,97 75,24 8,33 bupirimate 103,03 4,45 4,32 85,21 8,06 9,46 111,24 5,11 4,49 94,12 11,92 diniconazole 138,77 13,50 9,73 120,26 7,79 6,48 116,41 6,30 5,41 129,52 11,01 nuarimol 89,02 9,18 10,32 103,46 10,76 10,40 100,77 4,37 4,34 96,24 12,59 bifenthrin 102,28 4,99 4,88 107,75 4,60 4,27 101,14 0,57 0,57 105,01 5,11 fenpropathrin 101,05 4,04 4,00 99,96 2,00 2,00 102,70 1,93 1,88 100,50 3,04 lambdacyhalothrin 103,04 5,86 5,69 109,45 9,27 8,47 132,93 3,21 2,41 106,25 7,58 fenarimol 86,41 5,01 5,79 100,52 1,90 1,89 98,89 3,25 3,29 93,46 8,82

172 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 98,66 2,55 2,58 104,74 3,60 3,44 144,95 7,11 4,91 101,70 4,27 fenbuconazole 86,50 14,49 16,75 96,60 5,12 5,30 104,29 1,57 1,51 91,55 12,61 cyfluthrin 122,80 6,02 4,91 102,55 1,47 1,43 100,84 3,40 3,37 112,68 10,16 cypermethrin 109,10 3,91 3,59 112,16 7,11 6,34 126,58 5,59 4,42 110,63 5,10 fenvalerate 113,19 9,76 8,62 113,43 8,55 7,54 159,12 8,78 5,52 113,31 7,63 difenoconazole 112,70 8,29 7,35 111,38 5,14 4,62 104,85 4,91 4,68 112,04 5,84 deltamethrin 122,96 14,98 12,18 102,20 9,22 9,02 136,65 6,11 4,47 112,58 14,25 methamidophos 113,73 29,76 26,16 92,11 10,27 11,15 98,60 8,72 8,84 100,61 18,39 acephate dimethoate 95,18 2,75 2,89 101,75 8,90 8,75 115,97 12,38 10,68 104,30 11,71 diazinon 90,86 3,65 4,02 75,98 7,48 9,85 100,76 13,59 13,49 89,20 15,20 formothion 114,62 6,39 5,58 107,51 6,33 5,89 130,47 15,12 11,59 117,53 11,64 methyl-parathion 94,29 8,43 8,94 98,77 4,46 4,51 127,75 13,08 10,24 106,94 16,48 chlorpyriphosmethyl 79,04 7,40 9,37 74,93 7,44 9,93 114,89 9,09 7,91 89,62 22,32 metalaxyl 99,66 9,31 9,34 95,69 4,80 5,01 108,29 7,81 7,22 101,22 8,75 malathion 85,52 6,85 8,01 94,18 5,68 6,03 158,39 16,11 10,17 112,70 31,11 fenthion 86,15 7,02 8,15 99,49 1,95 1,96 96,93 7,60 7,84 94,19 8,72 dicofol 104,77 3,61 3,44 121,68 12,66 10,40 178,87 31,13 17,40 135,11 27,73 chlorpyriphos 80,68 3,31 4,10 85,17 6,93 8,14 104,84 10,09 9,62 90,23 14,19 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 173 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 94,55 8,14 8,61 84,15 6,63 7,88 132,21 22,49 17,01 103,64 24,27 quinalphos 95,45 6,68 7,00 89,68 9,71 10,82 122,00 6,03 4,94 102,38 15,82 methidathion 106,97 15,46 14,45 81,62 5,14 6,30 174,78 15,88 9,09 121,12 35,08 fenamiphos 89,84 7,59 8,45 103,83 8,91 8,58 185,89 33,42 17,98 126,52 37,75 oxadixyl 85,98 8,49 9,87 105,46 8,68 8,23 126,75 15,69 12,38 106,06 19,08 ethion 99,31 6,88 6,93 100,88 2,58 2,56 107,10 2,93 2,74 102,43 5,35 oxycarboxin 101,60 10,56 10,40 99,81 11,57 11,59 176,18 33,78 22,58 125,87 34,44 phosmet 88,35 8,81 9,97 97,28 9,28 9,54 165,54 19,27 11,64 117,05 32,26 bromopropylate 81,43 6,49 7,97 95,64 3,42 3,58 103,63 8,81 8,51 93,56 12,09 azinphos-methyl 111,77 6,84 6,12 121,90 15,86 13,01 116,27 10,40 phosalone 110,98 8,26 7,45 131,67 14,00 10,64 137,66 14,72 10,69 126,77 13,14 amitraz 106,41 9,68 9,09 102,94 8,31 8,08 108,64 9,67 8,90 106,00 8,39 azinphos-ethyl 108,18 14,29 13,21 116,07 10,17 8,76 121,43 20,48 16,86 115,23 13,43 carbofuran 76,92 12,41 16,14 59,70 2,98 4,98 69,26 18,42 pyrimethanil 73,36 3,55 4,84 85,75 9,54 11,12 60,92 13,48 22,12 73,35 18,87 chlorothalonil 29,95 9,19 30,69 59,49 5,63 9,46 51,41 8,65 16,83 46,63 32,57 pirimicarb 84,94 9,84 11,59 80,03 8,66 10,82 67,55 14,46 21,41 78,22 15,91 vinclozolin 73,66 8,25 11,20 86,89 9,50 10,94 82,46 7,54 9,14 81,00 11,96 carbaryl 195,45 26,17 13,39 174,84 34,89 19,96 84,79 1,38 1,63 156,47 34,30 dichlofluanid 98,61 3,39 3,44 90,59 6,87 7,59 94,60 7,01

174 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 72,14 13,91 19,29 77,71 7,19 9,25 77,73 16,08 20,69 75,86 16,22 captan 149,44 23,23 15,55 88,38 15,14 17,13 122,30 30,50 chinomethionate 91,81 18,13 19,75 134,28 39,16 29,16 110,69 31,82 procymidone 90,35 5,71 6,32 83,46 4,19 5,03 89,09 13,39 15,03 87,63 9,90 fludioxonil 158,28 18,72 11,76 131,42 14,73 11,21 130,03 15,88 12,21 139,91 14,55 buprofezine 86,52 15,58 18,01 96,61 3,35 3,47 96,43 15,25 15,82 94,22 12,60 kresoxim-methyl 107,97 21,90 20,29 86,85 13,94 16,05 86,59 16,84 14,83 91,62 18,47 propargite 99,46 8,52 8,57 89,05 9,27 10,40 94,26 10,64 iprodione 100,77 27,83 27,61 100,77 27,61 carbosulfan 102,35 13,53 13,22 102,35 13,22 tetradifon 155,15 13,23 8,53 129,66 5,39 4,16 117,49 9,00 7,66 134,10 13,86 pyriproxyfen 103,41 22,14 21,41 130,49 11,42 8,75 116,95 18,72

175 Çizelge 4.13 Ispanak örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 82,12 6,23 7,59 88,85 3,90 4,38 74,43 3,68 4,945 81,80 9,19 triadimefon 92,85 5,83 6,28 94,61 1,69 1,79 76,29 7,34 9,62 87,91 11,31 penconazole 51,42 9,91 19,27 68,87 4,91 7,12 63,70 8,90 13,97 61,33 17,48 triadimenol I,II 77,09 5,99 7,77 63,83 3,93 6,16 55,86 7,66 13,72 66,29 15,83 endosulfan I,II 92,34 7,96 8,62 101,71 4,03 3,96 97,87 2,40 2,45 97,31 6,52 hexaconazole 70,14 8,01 11,43 97,49 1,54 1,58 55,19 10,58 19,17 74,27 26,23 imazalil 74,89 14,37 19,19 91,13 3,74 4,10 74,81 6,45 8,62 80,28 14,63 myclobutanil 50,94 10,00 19,63 50,63 2,98 5,88 63,43 9,19 14,49 50,79 13,70 flusilazole 40,40 7,96 19,69 50,93 6,00 11,78 71,00 8,51 11,98 45,67 18,96 bupirimate 40,85 6,53 15,97 83,06 7,08 8,52 48,56 9,19 18,93 61,96 37,37 diniconazole 81,20 8,96 11,04 128,98 6,33 4,91 89,36 10,77 12,05 105,09 24,95 nuarimol 72,77 11,76 16,16 78,34 3,59 4,59 70,17 6,31 8,99 75,55 11,53 bifenthrin 72,94 1,67 2,29 98,07 1,93 1,97 92,83 5,26 5,67 88,65 14,80 fenpropathrin 95,41 12,64 13,25 92,58 3,21 3,47 100,21 6,10 6,09 93,99 9,38 lambdacyhalothrin 92,44 11,44 12,37 98,55 4,61 4,68 93,91 5,07 5,39 95,50 9,25 fenarimol 96,92 17,28 17,83 86,40 1,94 2,24 61,87 5,07 8,19 91,66 14,02

176 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 78,07 12,81 16,41 104,92 4,98 4,75 72,92 8,01 10,98 91,49 18,42 fenbuconazole 97,54 5,99 6,15 101,39 2,59 2,55 96,66 8,15 8,43 99,47 4,83 cyfluthrin 119,84 14,52 12,11 102,57 4,11 4,01 105,43 3,92 3,72 111,21 12,20 cypermethrin 119,86 9,11 7,60 106,80 4,16 3,89 110,28 3,89 3,53 113,33 8,46 fenvalerate 85,43 8,66 10,14 117,87 10,82 9,18 116,69 6,06 5,19 101,65 19,12 difenoconazole 121,74 16,94 13,92 100,33 3,59 3,58 100,63 2,24 2,22 111,04 14,54 deltamethrin 96,14 13,62 14,17 107,25 6,85 6,39 103,60 6,28 6,06 101,69 11,53 methamidophos 99,79 6,71 6,72 81,96 3,83 4,67 82,77 2,52 3,05 88,17 10,83 acephate 80,46 7,37 9,16 101,97 12,66 12,42 75,21 1,50 2,00 85,88 16,69 dimethoate 73,29 4,46 6,08 83,06 7,12 8,57 87,36 9,09 10,40 80,80 10,90 diazinon 71,61 1,26 1,76 76,17 7,09 9,31 82,28 9,48 11,52 76,69 10,18 formothion 93,98 19,61 20,86 62,89 7,02 11,16 36,31 1,82 5,01 64,39 41,67 methyl-parathion 90,81 6,56 7,23 88,56 3,25 3,67 91,14 2,37 2,60 90,17 4,75 chlorpyriphosmethyl 80,63 5,70 7,07 83,72 5,38 6,43 89,01 6,15 6,91 84,46 7,60 metalaxyl 77,07 4,44 5,76 85,22 10,42 12,22 44,06 8,75 19,85 68,78 28,99 malathion 80,34 5,20 6,47 74,53 5,39 7,24 76,37 12,01 15,73 77,08 10,34 fenthion 85,83 3,56 4,15 92,58 3,88 4,19 96,40 3,03 3,14 91,60 6,08 dicofol 107,74 6,14 5,70 124,83 14,90 11,94 90,31 3,73 4,13 107,63 15,85 chlorpyriphos 79,75 2,78 3,49 82,58 3,61 4,37 90,53 2,16 2,38 84,29 6,45 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 177 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 85,66 7,15 8,35 81,07 6,86 8,47 91,28 6,80 7,44 86,00 9,00 quinalphos 69,28 12,56 18,13 84,83 9,97 11,75 71,47 5,10 7,13 75,19 15,25 methidathion 101,56 14,23 14,01 77,63 4,37 5,62 45,08 6,85 15,19 74,55 35,45 fenamiphos 96,01 5,07 5,28 87,08 8,37 9,61 72,91 11,97 16,41 85,33 15,06 oxadixyl 80,48 11,33 14,08 100,52 6,82 6,78 69,95 10,02 14,32 83,87 19,21 ethion 83,39 8,06 9,67 87,63 9,87 11,27 110,05 6,88 6,26 93,69 15,34 oxycarboxin 86,08 14,37 16,70 99,49 11,40 11,45 92,78 15,22 phosmet 98,28 7,08 7,20 88,82 12,15 13,68 90,86 10,69 11,77 92,65 11,16 bromopropylate 86,08 12,42 14,43 100,17 4,83 4,82 92,39 9,01 9,75 93,37 10,83 azinphos-methyl 73,62 7,40 10,06 73,96 6,05 8,18 73,79 8,64 phosalone 83,71 14,52 17,35 90,05 12,48 13,86 86,92 9,45 10,88 86,90 13,49 amitraz 79,39 9,56 12,04 79,17 1,48 1,87 52,28 5,48 10,49 69,63 20,87 azinphos-ethyl 111,26 6,48 5,82 99,03 5,69 5,75 73,94 9,44 12,72 94,74 18,44 carbofuran 179,69 16,16 8,99 114,39 9,01 7,88 95,06 11,32 11,91 129,71 30,25 pyrimethanil 82,97 12,49 15,05 95,15 5,51 5,79 116,27 6,47 5,56 98,13 16,68 chlorothalonil 31,73 8,98 28,30 61,49 2,01 3,26 58,91 7,36 12,49 50,71 30,16 pirimicarb 100,54 17,56 17,46 70,48 13,91 19,74 100,66 8,23 8,17 90,56 21,49 vinclozolin 91,35 22,02 24,10 102,46 4,28 4,18 67,20 2,26 3,36 87,00 22,33 carbaryl 90,45 16,48 18,22 97,58 6,53 6,69 73,81 12,14 16,44 87,28 17,68 dichlofluanid 101,35 9,23 9,11 73,98 4,43 5,99 87,66 18,20

178 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 91,40 19,03 20,82 80,28 1,26 1,57 59,26 2,41 4,07 76,98 22,34 captan 78,29 22,16 28,30 124,43 9,40 7,55 63,72 6,41 10,06 83,33 33,62 chinomethionate 14,78 6,54 44,26 62,11 0,56 0,90 6,20 1,04 16,84 22,40 103,97 procymidone 67,18 9,13 13,58 87,46 2,83 3,24 80,89 5,20 6,43 77,13 13,72 fludioxonil 50,63 7,88 15,56 55,05 4,40 7,99 72,19 4,84 6,71 59,29 18,67 buprofezine 72,17 13,93 19,31 70,98 7,48 10,54 70,42 9,41 13,36 71,19 13,86 kresoxim-methyl 59,46 9,44 15,87 56,54 2,68 4,75 79,95 5,41 6,76 65,32 18,88 propargite 73,64 24,37 33,09 98,07 5,68 5,80 85,60 6,33 7,40 85,77 20,09 iprodione 71,76 19,08 26,59 66,31 4,55 6,85 68,73 18,12 carbosulfan 146,85 12,78 8,70 72,72 93,76 10,47 11,17 115,98 27,53 tetradifon 77,57 9,63 12,41 89,32 5,98 6,70 93,66 2,02 2,15 86,85 10,76 pyriproxyfen 52,82 6,59 12,49 89,35 10,20 11,42 89,13 1,74 1,95 77,10 24,57

179 Çizelge 4.14 Üzüm örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 122,88 16,15 13,80 41,57 4,16 10,01 48,65 8,19 16,84 71,03 55,52 triadimefon 99,56 11,26 11,31 86,84 7,39 8,31 100,02 5,61 5,61 95,47 10,52 penconazole 100,47 2,09 2,08 64,96 4,28 6,59 108,55 9,14 8,42 91,33 22,29 triadimenol I,II 110,54 10,14 9,17 86,46 5,31 6,14 102,15 4,82 4,72 99,72 12,31 endosulfan I,II 99,82 2,44 2,45 87,54 8,35 8,53 102,41 4,73 4,62 96,59 8,85 hexaconazole 114,57 6,23 5,44 115,74 8,28 7,16 106,47 10,54 9,90 112,26 8,00 imazalil 162,23 13,10 8,08 101,35 5,44 5,37 204,78 35,37 17,27 156,12 31,02 myclobutanil 116,99 13,58 11,61 108,42 8,47 7,81 114,37 7,15 6,25 113,26 8,90 flusilazole 108,22 7,76 7,17 122,48 6,83 5,58 112,34 7,21 6,42 115,35 8,84 bupirimate 93,85 6,80 7,25 106,41 4,73 4,45 107,29 13,04 12,15 100,13 8,61 diniconazole 104,57 5,02 4,80 100,03 1,71 1,71 112,51 11,55 10,26 102,30 4,17 nuarimol 116,25 8,20 7,05 99,00 3,22 3,25 125,89 21,56 17,13 107,62 10,06 bifenthrin 126,60 3,43 2,71 95,35 3,64 3,82 85,11 3,00 3,53 110,98 15,14 fenpropathrin 166,31 12,48 7,50 98,40 3,29 3,35 107,64 4,92 4,57 132,36 27,81 lambdacyhalothrin 97,47 7,61 7,81 113,11 5,81 5,14 112,24 6,77 6,03 105,29 9,90 fenarimol 115,98 6,55 5,65 114,59 3,37 2,94 100,79 10,56 10,48 115,28 4,31

180 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 116,21 8,08 6,96 118,26 11,68 9,87 109,34 11,16 10,21 117,24 8,13 fenbuconazole 100,91 15,34 15,20 89,28 7,85 8,80 126,90 9,87 7,78 95,10 13,69 cyfluthrin 112,75 17,66 15,66 91,66 9,68 10,67 111,61 9,61 8,61 102,21 17,08 cypermethrin 113,87 14,44 12,68 103,23 4,08 3,95 122,65 10,44 8,51 108,55 10,56 fenvalerate 95,72 5,30 5,54 103,41 18,70 18,09 146,69 26,02 17,74 99,56 13,64 difenoconazole 102,32 12,19 11,91 106,30 2,90 2,73 159,42 13,00 8,16 104,31 8,26 deltamethrin 98,32 6,34 6,45 122,03 9,86 8,08 122,32 10,93 8,94 110,18 13,38 methamidophos 92,26 18,63 20,20 95,41 12,93 13,55 108,58 5,84 5,38 98,75 14,69 acephate 141,07 23,00 16,30 101,04 9,24 9,14 100,71 6,62 6,57 115,22 21,18 dimethoate 114,61 6,10 5,32 106,26 5,47 5,15 123,76 5,30 4,28 114,88 7,88 diazinon 129,53 17,71 13,67 115,43 10,35 8,97 115,45 5,12 4,44 120,14 11,01 formothion methyl-parathion 125,64 7,03 5,60 120,74 8,20 6,79 149,86 14,88 9,93 132,08 12,45 chlorpyriphosmethyl 110,86 7,89 7,11 128,00 5,13 4,01 128,30 9,66 7,53 122,39 9,07 metalaxyl 108,02 2,66 2,46 116,71 4,45 3,81 129,98 9,32 7,17 118,24 9,26 malathion 102,28 3,97 3,88 106,77 7,18 6,73 114,57 7,59 6,63 107,87 7,38 fenthion 104,44 10,47 10,03 97,92 6,38 6,52 126,37 7,90 6,25 109,58 13,52 dicofol 182,42 29,64 16,25 228,17 13,14 5,76 281,10 27,95 9,94 230,57 20,64 chlorpyriphos 84,95 7,76 9,13 97,24 6,48 6,66 162,75 19,66 12,08 114,98 32,41 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 181 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 142,15 10,30 7,25 136,56 6,45 4,72 139,06 4,53 3,25 139,26 5,26 quinalphos 87,04 5,70 6,55 98,38 7,61 7,74 141,11 14,57 10,33 108,85 23,73 methidathion 87,57 2,42 2,76 94,08 4,77 5,08 156,38 17,86 11,42 112,68 29,84 fenamiphos 146,53 10,85 7,41 103,81 8,36 8,05 196,56 11,75 5,98 148,97 27,12 oxadixyl 82,32 9,59 11,65 137,90 17,01 12,34 203,97 30,37 17,89 141,39 38,88 ethion 94,57 11,60 12,27 147,80 12,83 8,68 189,83 10,38 5,47 144,07 28,99 oxycarboxin 135,57 12,51 9,23 78,95 6,85 8,80 104,11 29,96 phosmet 124,49 5,82 4,68 90,48 4,69 5,18 78,28 5,27 6,23 93,64 20,34 bromopropylate 99,10 4,57 4,61 105,17 10,63 10,11 141,56 21,06 14,88 115,28 20,19 azinphos-methyl 116,73 5,81 4,98 155,55 13,34 8,58 133,99 16,73 phosalone 191,05 19,12 10,01 215,46 8,58 3,98 238,02 3,78 1,59 214,85 10,65 amitraz 104,71 10,68 10,20 90,24 7,61 8,44 129,01 8,07 6,26 107,99 17,13 azinphos-ethyl 115,03 12,62 10,97 119,40 11,45 9,59 142,24 6,18 4,34 125,56 12,50 carbofuran 115,01 21,77 18,93 161,60 13,48 8,34 150,80 5,94 3,94 142,47 17,51 pyrimethanil 80,73 9,67 11,98 89,51 11,62 12,98 124,63 3,88 3,12 98,29 21,71 chlorothalonil 20,08 7,04 35,08 70,56 3,14 4,45 56,47 2,86 5,06 52,07 39,68 Pirimicarb 87,23 6,87 7,88 91,70 12,89 14,05 124,74 6,74 5,40 101,23 19,10 vinclozolin 131,08 5,37 4,10 106,27 6,20 5,84 86,26 1,46 1,69 104,30 17,54 carbaryl 103,64 18,08 17,44 106,81 6,39 5,99 105,40 11,46 dichlofluanid 93,86 20,55 21,90 108,52 4,94 4,56 101,19 15,88

182 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 130,72 16,30 12,47 101,99 25,32 24,83 132,50 5,61 4,24 121,74 17,95 captan 85,09 10,84 12,74 83,26 7,22 8,67 84,18 10,38 chinomethionate 60,43 6,84 11,32 31,56 14,10 44,67 45,99 40,13 procymidone 119,94 13,61 11,35 94,55 11,15 11,79 111,90 4,76 4,26 108,80 13,48 fludioxonil 169,28 12,35 7,30 130,65 16,61 12,71 169,09 8,73 5,16 155,42 14,54 buprofezine 147,92 15,95 10,78 140,16 10,33 7,37 148,48 11,96 8,06 145,52 8,68 kresoxim-methyl 106,40 10,09 9,48 97,37 12,77 13,12 132,52 4,49 3,38 112,10 15,95 propargite 138,46 7,56 5,46 146,78 8,39 5,72 142,62 6,11 iprodione 127,34 19,25 15,12 144,11 13,76 9,55 135,73 13,32 carbosulfan 56,14 13,18 24,18 43,40 18,21 41,95 50,48 32,04 tetradifon 121,03 11,06 9,14 112,14 20,46 18,25 139,46 4,80 3,44 124,21 13,94 pyriproxyfen 127,65 19,25 15,08 136,47 18,65 13,67 129,61 11,15 8,60 131,24 12,19

183 Çizelge 4.15 Kayısı örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 133,66 4,77 3,57 93,56 4,40 4,71 99,28 2,65 2,67 108,83 17,19 triadimefon 112,43 10,50 9,34 101,50 2,99 2,94 108,90 8,84 8,12 107,61 8,24 penconazole 155,29 22,54 14,51 98,08 4,08 4,16 98,48 6,44 6,54 117,28 26,08 triadimenol I,II 160,52 3,02 1,88 101,49 3,11 3,07 101,89 5,13 5,03 121,30 23,85 endosulfan I,II 175,40 6,74 3,84 107,69 2,70 2,51 100,30 3,69 3,68 127,80 27,58 hexaconazole 196,51 13,75 7,00 102,78 3,64 3,54 100,83 3,54 3,51 133,38 35,15 imazalil 180,01 11,59 6,44 128,53 6,20 4,83 140,13 6,74 4,81 149,55 16,15 myclobutanil 170,64 15,18 8,89 97,66 3,24 3,32 101,62 4,70 4,63 123,31 29,00 flusilazole 124,72 19,91 15,97 77,76 3,39 4,36 96,18 5,50 5,72 101,24 27,83 bupirimate 178,69 29,48 16,50 103,36 5,77 5,58 122,88 13,11 10,67 141,03 31,53 diniconazole 147,70 17,78 12,03 100,07 5,72 5,72 114,98 8,78 7,64 123,89 22,62 nuarimol 195,12 25,16 12,89 138,82 10,89 7,85 159,04 14,44 9,08 166,97 20,87 bifenthrin 250,30 31,95 12,76 107,52 6,81 6,34 107,46 2,93 2,72 178,91 43,79 fenpropathrin 76,89 5,57 7,24 99,66 2,67 2,68 106,12 3,63 3,42 88,28 14,38 lambdacyhalothrin 165,03 12,50 7,57 119,59 5,80 4,85 116,20 3,12 2,69 142,31 18,02 fenarimol 149,66 8,22 5,49 99,17 3,81 3,84 101,31 7,26 7,17 124,41 21,93

184 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 142,28 7,77 5,46 106,76 7,62 7,14 108,69 5,86 5,39 124,52 16,12 fenbuconazole 93,98 8,50 9,05 108,50 15,54 14,32 124,77 10,20 8,18 102,04 14,08 cyfluthrin 95,56 11,79 12,34 112,11 11,51 10,26 116,70 6,55 5,61 103,83 13,51 cypermethrin 129,27 24,72 19,13 162,69 14,58 8,96 140,68 9,51 6,76 145,98 17,82 fenvalerate 110,41 7,75 7,02 101,71 4,53 4,45 182,59 20,63 11,30 106,06 7,11 difenoconazole 128,70 15,25 11,85 146,28 20,72 14,16 149,29 18,13 12,14 137,49 14,18 deltamethrin 109,18 9,44 8,64 132,91 7,88 5,93 166,54 16,05 9,64 119,73 12,50 methamidophos 87,32 15,11 17,30 104,72 5,48 5,23 101,34 2,79 2,75 97,79 11,96 acephate dimethoate 77,29 5,41 7,00 123,18 15,88 12,89 139,19 8,17 5,87 113,22 25,55 diazinon 80,80 6,15 7,62 135,04 18,67 13,83 162,89 5,38 3,31 126,24 29,25 formothion 94,74 10,73 11,33 61,48 7,01 11,40 84,53 9,67 11,44 80,25 20,89 methyl-parathion 98,13 3,24 3,30 118,77 8,85 7,46 113,84 8,26 7,26 110,25 10,26 chlorpyriphosmethyl 86,88 4,17 4,80 113,88 8,55 7,51 136,14 5,99 4,40 112,30 19,32 metalaxyl 112,95 19,38 17,16 101,18 11,13 11,00 128,38 6,38 4,97 114,17 14,84 malathion 92,46 10,68 11,55 173,06 15,25 8,81 206,89 17,49 8,46 157,47 32,72 fenthion 91,40 6,46 7,07 121,61 8,27 6,80 117,01 3,05 2,61 110,01 13,59 dicofol 105,67 4,98 4,71 166,35 37,24 22,39 116,73 14,50 12,42 129,58 26,84 chlorpyriphos 79,72 3,86 4,84 91,77 9,19 10,02 98,15 1,83 1,87 89,88 10,67 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 185 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 111,22 19,59 17,61 144,57 14,99 10,37 195,94 8,40 4,29 150,58 25,68 quinalphos 87,95 11,50 13,08 129,97 14,40 11,08 139,57 6,42 4,60 119,16 21,35 methidathion 81,04 7,82 9,65 82,94 11,73 14,15 130,44 16,32 12,51 98,14 26,82 fenamiphos 93,12 16,64 17,86 94,73 11,43 12,07 118,41 9,99 8,43 102,09 16,63 oxadixyl 85,12 13,64 16,03 113,11 10,60 9,37 116,27 9,51 8,18 104,83 17,09 ethion 89,22 9,57 10,73 122,54 7,13 5,82 137,79 16,42 11,92 116,52 20,28 oxycarboxin 113,11 11,20 9,91 162,12 25,39 15,66 137,62 23,09 phosmet 108,35 4,53 4,18 108,68 10,49 9,65 144,65 15,93 11,01 120,56 17,01 bromopropylate 101,27 7,99 7,89 111,15 10,45 9,40 126,24 12,18 9,65 112,89 12,68 azinphos-methyl 114,20 4,03 3,53 113,39 3,19 2,81 113,80 3,04 phosalone 114,01 5,93 6,08 124,31 13,79 11,09 109,00 11,09 10,08 115,77 10,46 amitraz 94,97 17,07 17,98 125,71 18,61 14,80 105,13 4,89 4,65 108,61 17,57 azinphos-ethyl 117,30 13,45 11,47 127,85 15,95 12,48 142,46 10,68 7,50 129,20 12,74 carbofuran 91,67 1,57 1,72 109,40 12,79 11,69 142,06 6,15 4,33 112,40 19,88 pyrimethanil 72,21 3,31 4,58 99,36 8,95 9,01 128,37 10,05 7,83 99,98 24,87 chlorothalonil 25,48 4,21 16,54 72,44 2,18 3,01 88,88 7,44 8,37 62,27 45,30 pirimicarb 75,85 6,50 8,57 103,89 13,73 13,21 79,20 15,59 19,69 86,31 20,17 vinclozolin 87,71 8,26 9,42 100,39 5,13 5,11 91,20 6,45 7,07 93,10 8,96 carbaryl 86,76 13,53 15,59 103,59 16,70 16,12 95,87 2,41 2,52 95,41 14,23 dichlofluanid 94,68 9,75 10,30 121,97 6,79 5,57 106,81 15,43

186 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 92,82 15,93 17,16 111,44 5,62 5,04 104,18 7,41 7,12 102,81 12,31 captan 78,22 12,33 15,77 99,99 25,31 25,31 66,16 11,93 18,04 78,61 24,92 chinomethionate 17,52 7,31 41,72 65,52 2,70 4,12 9,09 0,41 4,46 26,78 94,80 procymidone 77,08 16,64 21,59 106,55 9,45 8,87 94,02 10,21 10,86 93,66 17,61 fludioxonil 117,17 11,86 10,13 130,49 13,19 10,11 121,61 12,04 9,90 123,09 10,41 buprofezine 85,63 15,40 17,98 79,69 8,12 10,19 79,47 12,67 15,94 81,73 14,82 kresoxim-methyl 90,05 9,84 10,93 122,12 14,04 11,49 137,45 10,62 7,72 116,54 19,83 propargite 141,70 17,39 12,27 173,32 17,84 10,29 170,51 9,95 5,84 161,84 12,73 iprodione 119,58 13,11 9,30 97,36 8,72 8,95 136,89 9,24 6,75 117,94 16,13 carbosulfan 114,15 20,03 17,55 67,01 22,39 33,42 70,06 11,10 15,84 83,74 33,57 tetradifon 102,98 14,21 13,80 138,99 9,15 6,59 135,13 9,49 7,02 125,70 15,64 pyriproxyfen 112,29 21,35 19,01 160,67 21,74 13,53 146,38 19,99 13,65 139,78 20,50

187 Çizelge 4.16 Şeftali örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 98,85 2,82 2,85 76,06 3,79 4,98 82,65 2,13 2,58 85,85 11,99 triadimefon 101,92 6,63 6,50 102,40 5,21 5,09 102,08 4,45 4,36 102,13 4,99 penconazole 161,21 30,39 18,85 99,71 1,35 1,35 104,50 3,58 3,42 121,81 27,27 triadimenol I,II 105,60 4,08 3,86 100,94 2,54 2,52 105,64 3,98 3,77 104,06 3,89 endosulfan I,II 126,10 5,82 4,62 96,77 1,12 1,16 98,78 1,08 1,09 107,22 13,26 hexaconazole 190,89 9,16 4,80 101,40 3,27 3,23 115,46 4,37 3,79 135,92 30,22 imazalil 154,61 8,19 5,30 92,36 5,01 5,42 105,73 2,58 2,44 117,57 23,99 myclobutanil 166,41 25,18 15,13 90,29 5,87 6,50 101,18 3,71 3,67 119,29 31,42 flusilazole 163,37 32,05 19,62 99,85 7,55 7,56 133,70 4,42 3,31 131,61 30,42 bupirimate 196,49 23,44 11,93 88,45 6,18 6,99 99,69 7,66 7,68 142,47 41,54 diniconazole 146,56 8,38 5,71 99,44 4,24 4,27 124,12 6,28 5,06 123,00 20,82 nuarimol 164,96 17,28 10,47 100,76 2,89 2,87 116,18 7,35 6,33 132,86 26,94 bifenthrin 165,54 20,27 12,25 104,58 0,94 0,90 99,73 3,15 3,16 135,06 25,81 fenpropathrin 97,34 12,38 12,71 93,34 3,94 4,22 101,81 4,41 4,33 95,34 9,35 lambdacyhalothrin 126,53 13,97 11,04 136,16 6,10 4,48 141,06 18,36 13,02 131,35 8,65 fenarimol 122,37 17,70 14,47 89,07 1,96 2,20 100,76 1,00 0,99 105,72 20,04

188 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 140,31 20,13 14,35 102,87 7,78 7,56 108,51 7,39 6,81 121,59 20,09 fenbuconazole 141,29 9,90 7,01 101,34 8,78 8,66 113,63 12,35 10,87 107,48 11,16 cyfluthrin 148,36 17,79 11,99 128,46 1,32 1,02 125,97 3,66 2,90 138,41 11,45 cypermethrin 168,65 37,99 22,52 137,50 10,82 7,87 155,15 8,12 5,23 147,88 16,81 fenvalerate 192,26 9,69 5,04 93,91 3,93 4,19 114,63 6,95 6,06 143,09 36,55 difenoconazole 138,98 14,54 10,46 138,60 19,34 13,95 149,79 13,61 9,09 138,79 11,62 deltamethrin 104,16 4,41 4,24 101,77 7,24 7,11 110,17 10,92 9,91 102,96 5,62 methamidophos 102,01 7,01 6,87 94,23 8,59 9,11 95,22 1,15 1,21 97,15 7,16 acephate 117,17 20,46 17,46 114,69 13,87 12,09 98,50 6,56 6,66 110,12 14,65 dimethoate 80,18 7,46 9,30 93,20 2,51 2,70 131,66 7,20 5,47 101,68 22,94 diazinon 78,12 4,94 6,32 107,06 10,64 9,94 115,04 5,97 5,19 100,07 17,85 formothion 82,16 10,07 12,15 67,74 12,66 18,70 56,81 6,40 11,26 68,90 20,63 methyl-parathion 96,92 4,84 5,00 96,41 4,79 4,97 105,34 3,49 3,31 99,56 5,92 chlorpyriphosmethyl 83,62 8,47 10,13 118,45 10,67 9,00 129,11 9,24 7,15 110,39 19,88 metalaxyl 89,96 10,02 11,14 83,47 3,90 4,67 87,39 3,95 4,52 86,94 7,73 malathion 97,84 13,36 13,65 124,51 10,13 8,13 186,78 13,55 7,25 136,38 29,52 fenthion 90,59 5,80 6,40 87,64 10,93 12,47 86,01 5,45 6,34 88,08 8,50 dicofol 105,92 8,74 8,25 186,74 34,09 18,25 103,46 5,53 5,35 132,04 33,59 chlorpyriphos 82,28 6,61 8,03 98,27 6,18 6,29 98,74 4,77 4,83 93,10 10,34 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 189 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 105,92 11,94 11,27 128,03 16,52 12,90 164,68 8,13 4,94 132,88 20,84 quinalphos 91,63 10,88 11,87 102,42 11,28 11,01 140,88 8,65 6,14 111,64 21,39 methidathion 112,28 16,82 14,98 105,91 7,38 6,97 121,08 8,72 7,20 113,09 11,17 fenamiphos 96,13 11,43 11,89 94,61 8,90 9,41 122,04 6,40 5,25 104,26 14,91 oxadixyl 68,81 10,78 15,67 84,35 6,28 7,45 92,50 5,61 6,06 81,89 15,30 ethion 73,71 6,98 9,47 131,83 5,72 4,34 144,67 15,64 10,81 116,74 28,60 oxycarboxin 97,72 6,99 7,16 115,13 15,26 13,25 106,42 13,60 phosmet 97,67 7,91 8,10 103,60 5,86 5,66 107,54 5,75 5,34 102,93 7,19 bromopropylate 121,47 14,31 11,78 115,16 10,15 8,82 113,22 9,59 8,47 116,62 9,68 azinphos-methyl 99,60 6,83 6,86 111,54 6,85 6,14 105,57 8,54 phosalone 105,01 8,29 7,89 114,43 8,82 7,71 117,07 10,28 8,78 112,17 8,95 amitraz 115,67 12,54 10,84 106,74 7,35 6,89 113,17 4,22 3,73 111,86 8,02 azinphos-ethyl 113,94 8,46 7,42 110,51 10,71 9,69 114,61 7,36 6,43 113,02 7,52 carbofuran 86,70 4,71 5,43 93,25 3,00 3,22 99,52 5,85 5,88 93,15 7,44 pyrimethanil 72,59 5,14 7,08 101,18 4,46 4,40 110,93 5,85 5,27 94,90 18,45 chlorothalonil 11,23 4,09 36,46 77,84 1,45 1,86 54,63 5,77 10,56 53,54 49,72 pirimicarb 53,80 5,91 10,99 101,86 3,47 3,40 72,54 2,43 3,35 76,07 27,39 vinclozolin 73,46 8,82 12,01 87,48 4,10 4,69 78,49 2,13 2,72 79,81 10,06 carbaryl 91,77 17,28 18,83 96,67 23,05 23,85 112,62 4,88 4,33 100,62 17,56 dichlofluanid 97,98 13,29 13,56 98,18 5,43 5,53 98,07 10,16

190 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 114,20 26,20 22,94 92,02 20,45 22,22 93,03 1,65 1,78 99,75 20,75 captan 85,86 15,17 17,67 104,52 27,33 26,14 46,19 3,73 8,09 77,30 36,83 chinomethionate 9,28 3,68 39,66 44,15 0,46 1,04 5,29 0,34 6,51 19,57 92,87 procymidone 70,29 6,72 9,56 109,36 13,46 12,30 77,78 6,73 8,65 85,81 22,86 fludioxonil 68,95 13,72 19,90 75,03 1,31 1,75 92,55 4,09 4,41 78,84 16,35 buprofezine 74,81 6,96 9,31 73,31 1,35 1,84 68,17 2,33 3,42 72,10 6,88 kresoxim-methyl 64,10 3,90 6,08 100,66 20,21 20,08 101,55 3,62 3,57 88,77 23,92 propargite 73,12 13,00 17,78 124,76 10,21 8,18 92,41 6,86 7,42 96,76 24,84 iprodione 91,97 23,39 25,44 94,16 15,96 16,95 104,37 5,16 4,95 96,84 16,91 carbosulfan 99,80 22,66 22,70 122,48 20,44 16,69 31,10 9,97 32,06 84,46 51,77 tetradifon 103,20 7,04 6,82 139,26 2,54 1,82 130,81 3,15 2,41 124,42 13,28 pyriproxyfen 66,02 12,40 18,78 106,21 3,36 3,17 130,70 10,33 7,91 100,97 28,69

191 Çizelge 4.17 Portakal örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 161,47 10,03 6,21 117,57 2,66 2,26 98,36 3,11 3,16 125,80 22,21 triadimefon 99,56 3,48 3,50 99,56 3,48 3,50 105,05 3,83 3,64 100,58 4,90 penconazole 80,23 4,90 6,10 79,39 4,68 5,89 104,79 4,87 4,65 88,14 14,73 triadimenol I,II 99,58 1,61 1,62 98,69 4,83 4,89 104,03 5,92 5,69 100,77 4,79 endosulfan I,II 99,12 2,49 2,51 99,43 2,86 2,88 99,82 2,41 2,42 99,46 2,43 hexaconazole 100,72 2,84 2,82 114,87 5,23 4,56 97,01 4,70 4,84 104,20 8,58 imazalil 165,39 14,43 8,73 110,18 5,33 4,83 188,39 6,19 3,29 154,66 22,70 myclobutanil 79,39 2,66 3,35 83,97 9,62 11,46 125,33 7,98 6,37 96,23 23,33 flusilazole 91,22 11,45 12,55 116,70 4,70 4,03 119,35 4,52 3,79 103,96 15,16 bupirimate 51,38 5,03 9,78 93,60 5,72 6,11 94,98 5,48 5,77 72,49 31,48 diniconazole 89,30 2,23 2,49 82,42 9,37 11,36 96,43 5,89 6,11 85,86 8,58 nuarimol 156,79 7,12 4,54 96,52 3,76 3,90 101,72 4,09 4,02 126,65 25,44 bifenthrin 66,73 14,10 21,14 90,87 2,84 3,12 118,99 3,02 2,54 78,80 20,22 fenpropathrin 99,42 5,61 5,64 106,24 3,68 3,47 190,25 3,15 1,66 102,83 5,58 lambdacyhalothrin 100,02 4,06 4,06 98,50 7,23 7,34 170,32 43,10 25,31 99,26 5,63 fenarimol 76,63 5,68 7,41 103,84 1,56 1,50 104,86 4,57 4,07 91,75 16,13

192 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 97,65 2,26 2,32 99,59 4,85 4,87 149,15 9,65 6,47 98,62 3,76 fenbuconazole 90,96 13,29 14,61 97,28 2,34 2,41 133,42 9,76 2,32 94,12 10,19 cyfluthrin 119,43 8,58 7,18 105,20 4,78 4,55 182,48 4,70 2,58 112,31 8,86 cypermethrin 136,12 14,92 10,96 115,94 4,75 4,09 209,79 9,04 4,31 126,03 11,83 fenvalerate 112,94 7,13 6,31 143,10 16,19 11,31 306,99 19,34 6,30 128,02 15,46 difenoconazole 119,56 13,19 11,03 123,34 5,92 4,80 165,24 6,73 4,07 121,45 8,10 deltamethrin 116,78 14,36 12,29 125,14 13,58 10,85 243,14 18,36 7,55 120,96 11,49 methamidophos 104,25 27,51 26,38 91,00 9,58 10,53 85,35 7,10 8,31 91,89 16,50 acephate dimethoate 88,72 6,33 7,14 99,13 7,13 7,19 111,02 4,52 4,07 99,62 11,03 diazinon 91,78 7,60 8,28 108,93 3,14 2,88 87,76 5,16 5,88 96,16 11,26 formothion 97,29 9,07 9,33 75,78 3,18 4,19 84,22 5,44 6,46 85,76 12,71 methyl-parathion 147,66 6,44 4,36 135,97 15,08 11,09 146,04 10,69 7,32 143,22 8,21 chlorpyriphosmethyl 106,19 6,71 6,32 105,80 4,54 4,29 183,95 6,93 3,77 131,98 29,14 metalaxyl 100,21 5,20 5,19 104,85 1,55 1,48 99,27 5,76 5,80 101,44 4,86 malathion 100,16 3,78 3,78 118,09 8,37 7,09 218,81 13,84 6,33 145,69 37,60 fenthion 131,53 17,40 13,23 87,47 5,85 6,69 134,90 15,09 11,19 117,96 21,80 dicofol 101,31 8,38 8,27 107,42 7,49 6,98 116,89 11,09 9,49 108,54 9,89 chlorpyriphos 80,89 6,98 8,62 105,99 2,63 2,48 106,48 4,99 4,68 97,79 13,56 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 193 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 112,32 9,07 8,07 100,48 2,45 2,44 123,16 6,01 4,88 111,99 10,08 quinalphos 99,03 4,66 4,70 99,17 5,25 5,30 128,34 4,14 3,22 108,85 13,71 methidathion 82,49 4,26 5,16 84,77 3,37 3,97 114,40 9,67 8,45 93,89 17,22 fenamiphos 92,61 8,87 9,58 87,03 9,59 11,02 102,59 2,97 2,89 94,08 10,40 oxadixyl 93,26 10,44 11,20 84,72 8,45 9,98 117,41 13,40 11,41 98,46 17,83 ethion 96,84 5,55 5,73 101,77 4,16 4,09 112,62 6,99 6,21 103,74 8,31 oxycarboxin 104,06 9,80 9,42 107,72 6,01 5,58 102,74 4,76 4,63 104,89 6,42 phosmet 99,29 6,28 6,32 106,33 8,00 7,53 116,76 6,96 5,96 107,46 9,24 bromopropylate 84,76 6,08 7,18 90,14 7,74 8,58 92,85 7,37 7,93 89,25 8,33 azinphos-methyl 106,91 8,78 8,21 113,48 5,03 4,43 110,20 6,88 phosalone 118,01 12,75 10,81 126,08 13,25 10,51 176,60 18,55 10,50 140,23 21,57 amitraz 104,90 5,99 5,71 106,17 5,69 5,36 108,62 7,84 7,22 106,56 5,91 azinphos-ethyl 109,94 6,76 6,15 119,76 4,76 3,97 109,34 5,91 5,40 113,01 6,50 carbofuran 137,80 25,78 18,71 134,86 21,55 15,98 114,65 11,96 10,43 122,65 15,84 pyrimethanil 118,15 26,42 22,36 73,34 14,48 19,75 79,79 6,31 7,90 88,45 28,29 chlorothalonil 24,46 8,64 35,33 45,29 3,62 8,00 52,33 3,20 6,12 41,59 31,87 pirimicarb 112,00 20,93 18,69 83,68 3,35 4,00 103,42 13,31 12,97 98,99 17,16 vinclozolin 92,93 19,64 21,13 78,69 4,18 5,32 90,82 6,71 7,39 88,11 15,04 carbaryl 133,45 12,75 9,56 141,51 19,72 13,93 137,93 11,99 dichlofluanid 114,72 23,64 20,61 101,31 2,74 2,71 96,39 13,92 14,44 103,54 15,89

194 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 114,30 31,84 27,85 86,97 11,39 13,10 103,64 4,87 4,69 101,64 21,31 captan 97,64 12,72 13,03 85,39 7,67 8,98 91,52 12,92 chinomethionate 79,00 54,68 74,28 112,16 14,99 13,36 59,96 91,62 46,20 procymidone 102,28 22,30 21,80 90,66 6,44 7,10 104,36 8,79 8,42 99,10 14,79 fludioxonil 166,77 15,88 9,52 169,55 13,72 8,09 168,16 8,37 buprofezine 127,88 18,24 14,26 118,59 17,49 14,75 136,03 17,90 9,48 127,50 13,22 kresoxim-methyl 90,58 14,56 16,07 97,86 18,98 19,39 127,54 17,09 13,40 106,38 21,57 propargite 101,08 23,52 23,27 121,11 14,00 11,56 111,09 18,98 iprodione 72,05 16,02 22,24 106,00 14,48 13,66 90,91 25,12 carbosulfan 116,86 19,98 17,10 42,41 9,71 22,89 88,94 46,90 tetradifon 144,16 9,19 6,38 122,71 6,11 4,98 133,43 10,11 pyriproxyfen 117,30 23,28 19,85 142,19 33,51 23,57 129,75 23,28

195 Çizelge 4.18 Elma örneklerinde aktif maddelerin zenginleştirme seviyeleri ve geri kazanım ile relatif standart sapma yüzdeleri (n=5) Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) DDVP 118,70 7,38 6,22 97,05 2,72 2,80 89,84 3,84 4,28 102,21 13,65 triadimefon 109,59 9,01 8,22 93,13 3,26 3,50 88,23 3,25 3,68 95,20 10,59 penconazole 209,76 23,67 11,28 97,48 5,57 5,72 100,94 2,18 2,16 133,36 40,81 triadimenol I,II 111,23 6,51 5,85 100,34 2,10 2,09 103,39 5,00 4,83 104,86 6,12 endosulfan I,II 169,69 6,00 3,54 99,51 3,62 3,63 100,17 2,23 2,22 121,36 27,81 hexaconazole 173,46 15,80 9,11 97,58 5,79 5,93 99,57 4,91 4,94 121,69 30,42 imazalil 147,67 21,79 14,76 83,01 11,14 13,42 110,66 4,32 3,90 113,54 25,80 myclobutanil 196,65 18,04 9,17 105,22 9,24 8,78 127,87 6,76 5,28 150,93 33,55 flusilazole 95,69 15,19 15,87 83,09 11,44 13,76 103,77 2,04 1,96 88,49 15,48 bupirimate 200,12 19,52 9,75 130,02 4,93 3,79 79,92 4,74 5,93 160,06 24,54 diniconazole 163,41 19,66 12,03 92,43 7,11 7,69 103,30 5,11 4,95 127,92 31,53 nuarimol 93,24 7,15 7,67 85,66 5,61 6,55 96,71 4,31 4,45 89,45 8,04 bifenthrin 200,32 7,11 3,55 97,44 4,82 4,94 102,60 2,15 2,10 148,88 37,13 fenpropathrin 185,27 8,52 4,60 104,29 2,82 2,71 108,91 8,15 7,49 144,78 30,17 lambdacyhalothrin 211,51 23,87 11,29 114,19 5,01 4,39 114,87 6,99 6,08 162,85 33,41 fenarimol 160,85 8,93 5,56 99,96 6,20 6,21 106,47 5,87 5,52 130,41 25,55

196 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) bitertanol 152,94 18,18 11,89 99,69 5,59 5,60 103,97 4,56 4,39 126,32 24,59 fenbuconazole 111,00 9,19 8,28 98,05 4,67 4,76 104,86 4,68 4,47 104,52 9,25 cyfluthrin 127,41 16,41 12,88 103,86 7,00 6,74 94,54 7,15 7,56 115,63 14,85 cypermethrin 192,07 7,47 3,89 111,59 8,62 7,72 114,92 6,60 5,74 151,83 28,76 fenvalerate 124,98 1,38 1,10 98,31 3,47 3,53 135,79 8,11 5,97 111,65 12,95 difenoconazole 143,82 26,68 18,55 126,37 9,48 7,50 114,08 6,13 5,38 135,09 15,36 deltamethrin 92,40 12,69 13,73 137,34 21,09 15,35 156,01 10,96 7,02 114,87 25,18 methamidophos 101,25 11,73 11,59 90,47 11,89 13,14 103,92 1,72 1,66 99,12 10,56 acephate dimethoate 82,01 12,89 15,72 92,24 9,72 10,54 125,53 6,63 5,28 100,48 21,80 diazinon 80,48 5,02 6,23 106,68 8,15 7,64 116,48 4,92 4,23 99,62 17,24 formothion 115,55 22,59 19,55 91,67 9,52 10,39 40,89 2,72 6,66 82,06 43,80 methyl-parathion 89,34 2,91 3,26 94,22 5,35 5,68 107,08 3,29 3,07 97,07 9,01 chlorpyriphosmethyl 88,08 9,03 10,25 99,22 7,14 7,19 112,45 4,64 4,12 99,97 12,57 metalaxyl 109,69 10,34 9,43 92,25 8,22 8,91 103,27 8,20 8,94 102,41 10,77 malathion 92,28 10,58 11,46 93,25 4,07 4,37 104,16 3,48 3,34 96,80 8,92 fenthion 89,95 4,57 5,08 104,11 4,20 4,04 89,35 1,25 1,40 93,78 8,05 dicofol 98,41 6,38 6,48 103,60 8,29 8,00 98,21 2,55 2,59 99,82 6,06 chlorpyriphos 89,08 3,37 3,78 99,01 5,36 5,47 101,36 2,98 2,94 96,30 6,97 % RSD (CV)

Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) 197 Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. % Rec. RSD (%) (CV) parathion 100,65 5,96 5,93 113,63 12,28 10,80 133,32 5,52 4,14 116,03 13,97 quinalphos 72,63 9,09 12,52 94,40 5,56 5,89 96,31 5,56 5,78 87,31 15,00 methidathion 91,17 17,00 18,65 86,94 7,92 9,11 109,24 3,59 3,29 96,41 14,99 fenamiphos 91,22 12,72 13,95 81,70 17,72 21,69 112,32 11,58 10,31 96,41 19,41 oxadixyl 76,61 11,46 14,96 81,56 6,36 5,80 96,60 6,13 6,35 85,16 14,08 ethion 96,84 5,55 5,73 101,77 4,16 4,09 112,62 6,99 6,21 103,74 8,31 oxycarboxin 109,35 7,30 6,68 101,61 8,31 8,18 105,05 8,03 phosmet 103,91 3,63 3,50 71,03 4,01 5,64 102,08 2,51 2,46 93,86 16,33 bromopropylate 91,20 6,25 6,85 83,59 3,56 4,26 84,98 4,47 5,26 86,81 6,62 azinphos-methyl 100,67 4,52 4,49 114,23 5,73 5,02 108,21 8,01 phosalone 76,66 9,48 12,36 104,65 5,65 5,40 105,97 4,01 3,79 95,13 16,43 amitraz 109,10 7,83 7,17 101,40 6,94 6,85 94,97 3,35 3,53 101,86 8,33 azinphos-ethyl 115,33 9,64 8,36 102,55 12,01 11,72 108,09 4,57 4,23 109,09 9,02 carbofuran 76,77 3,19 4,15 96,33 12,91 13,40 88,04 5,66 6,43 86,38 12,60 pyrimethanil 95,38 8,47 8,88 89,62 4,01 4,47 73,39 1,54 2,10 85,88 13,05 chlorothalonil 33,35 9,42 28,26 66,81 2,14 3,20 56,97 2,13 3,74 50,91 31,48 Pirimicarb 61,31 8,71 14,21 91,76 1,21 1,32 66,66 4,69 7,04 71,92 19,93 vinclozolin 94,64 1,67 1,77 99,73 4,73 4,74 97,70 8,46 8,66 97,19 5,88 carbaryl 103,86 9,22 8,87 105,66 16,15 15,29 106,47 18,18 17,08 105,31 13,07 dichlofluanid 79,39 6,50 8,19 131,18 17,01 12,96 108,16 27,82

198 Aktif madde Ort. Rec. (%) 1. zenginleştirme seviyesi (0.01 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 2. zenginleştirme seviyesi (0.1 mg/kg) SD % RSD (CV) Ort. Rec. (%) 3. zenginleştirme seviyesi (1.0 mg/kg) SD % RSD (CV) Tüm zenginleştirme Seviyeleri (ort) Ort. Rec. (%) % RSD (CV) diethofencarb 95,33 7,63 8,00 102,43 3,52 3,44 74,05 3,86 5,22 89,76 15,01 captan 66,65 12,73 19,10 60,35 6,78 11,24 58,67 4,36 7,43 62,00 14,40 chinomethionate 10,78 2,48 23,21 12,93 6,74 0,72 10,63 9,14 31,58 procymidone 106,99 5,74 5,36 91,46 2,46 2,69 106,27 6,36 5,98 102,29 8,44 fludioxonil 81,64 4,70 5,75 93,20 7,77 8,34 90,00 5,91 6,56 87,93 8,58 buprofezine 88,38 5,82 6,58 81,26 3,63 4,47 80,22 5,13 6,40 83,43 7,23 kresoxim-methyl 60,97 10,23 16,77 69,90 3,77 5,39 91,18 6,88 7,55 74,31 20,58 propargite 80,97 15,41 19,04 113,59 8,26 7,28 104,29 9,69 9,29 98,62 18,11 iprodione 85,82 10,16 11,84 77,69 4,05 5,21 126,55 15,11 11,94 98,04 25,05 carbosulfan 97,00 15,96 16,45 125,45 17,42 13,89 20,90 15,96 76,35 87,46 51,08 tetradifon 110,96 4,67 4,21 136,02 4,43 3,26 133,46 11,44 8,57 126,16 10,95 pyriproxyfen 54,80 7,76 14,17 72,97 8,69 11,90 83,60 7,99 9,55 70,28 21,02

199 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 acephate 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.27 Meyve ve sebzelerde acephate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 amitraz 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.28 Meyve ve sebzelerde amitraz aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

200 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 azinphos-ethyl 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.29 Meyve ve sebzelerde azinphos-ethyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 azinphos-methyl 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.30 Meyve ve sebzelerde azinphos-methyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

201 200,00 180,00 160,00 140,00 % Ort Rec 120,00 100,00 80,00 bifenthrin 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.31 Meyve ve sebzelerde bifenthrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 bitertanol 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.32 Meyve ve sebzelerde bitertanol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

202 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 bromopropylate 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.33 Meyve ve sebzelerde bromopropylate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 bupirimate 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.34 Meyve ve sebzelerde bupirimate aktif maddesinin tüm seviyelerin ortalama geri kazanım yüzdeleri

203 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 buprofezine 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.35 Meyve ve sebzelerde buprofezine aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 captan 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.36 Meyve ve sebzelerde captan aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

204 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 carbaryl 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.37 Meyve ve sebzelerde carbaryl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 carbofuran 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.38 Meyve ve sebzelerde carbofuran aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

205 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 carbosulfan 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.39 Meyve ve sebzelerde carbosulfan aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 120,00 100,00 80,00 % Ort Rec 60,00 chinomethionate 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.40 Meyve ve sebzelerde chinomethionate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

206 100,00 90,00 80,00 70,00 % Ort Rec 60,00 50,00 40,00 chlorothalonil 30,00 20,00 10,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.41 Meyve ve sebzelerde chlorothalonil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 chlopyriphos 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.42 Meyve ve sebzelerde chlorpyrifos-ethyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

207 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 chlorpyrifos-methyl 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.43 Meyve ve sebzelerde chlorpyrifos-methyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 cyfluthrin 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.44 Meyve ve sebzelerde cyfluthrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

208 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 cypermethrin 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.45 Meyve ve sebzelerde cypermethrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 dichlorvos 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.46 Meyve ve sebzelerde DDVP (dichlorvos) aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

209 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 deltamethrin 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.47 Meyve ve sebzelerde deltamethrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 diazinon 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.48 Meyve ve sebzelerde diazinon aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

210 dichlofluanid 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 dichlofluanid 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.49 Meyve ve sebzelerde diclofluanid aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 250,00 200,00 % Ort Rec 150,00 100,00 dicofol 50,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.50 Meyve ve sebzelerde dicofol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

211 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 diethofencarb 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.51 Meyve ve sebzelerde diethofencarb aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 difenoconazole 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.52 Meyve ve sebzelerde difenoconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

212 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 diniconazole 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.53 Meyve ve sebzelerde diniconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 dimethoate 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.54 Meyve ve sebzelerde dimethoate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

213 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 endosulfan 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.55 Meyve ve sebzelerde endosulfan aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 ethion 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.56 Meyve ve sebzelerde ethion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

214 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 fenamiphos 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.57 Meyve ve sebzelerde fenamiphos aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 fenarimol 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.58 Meyve ve sebzelerde fenarimol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

215 120,00 100,00 80,00 % Ort Rec 60,00 fenbuconazole 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.59 Meyve ve sebzelerde fenbuconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 fenpropathrin 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.60 Meyve ve sebzelerde fenpropathrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

216 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 fenthion 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.61 Meyve ve sebzelerde fenthion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 fenvalerate 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.62 Meyve ve sebzelerde fenvalerate aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

217 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 fludioxonil 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.63 Meyve ve sebzelerde fludioxonil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 flusilazole 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.64 Meyve ve sebzelerde flusilazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

218 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 formothion 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.65 Meyve ve sebzelerde formothion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 hexaconazole 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.66 Meyve ve sebzelerde hexaconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

219 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 imazalil 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.67 Meyve ve sebzelerde imazalil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 iprodione 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.68 Meyve ve sebzelerde iprodione aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

220 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 kresoxim-methyl 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.69 Meyve ve sebzelerde kresoxim-methyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 lambda-cyhalothrin 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.70 Meyve ve sebzelerde lambda-cyhalothrin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

221 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 malathion 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.71 Meyve ve sebzelerde malathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 metalaxyl 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.72 Meyve ve sebzelerde metalaxyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

222 102,00 100,00 98,00 96,00 % Ort Rec 94,00 92,00 90,00 88,00 methamidophos 86,00 84,00 82,00 80,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.73 Meyve ve sebzelerde methamidophos aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 methidathion 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.74 Meyve ve sebzelerde methidathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

223 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 methyl-parathion 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.75 Meyve ve sebzelerde methyl-parathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 myclobutanil 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.76 Meyve ve sebzelerde myclobutanil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

224 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 nuarimol 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.77 Meyve ve sebzelerde nuarimol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 oxadixyl 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.78 Meyve ve sebzelerde oxadixyl aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

225 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 oxycarboxin 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.79 Meyve ve sebzelerde oxycarboxin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 parathion 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.80 Meyve ve sebzelerde parathion aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

226 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 penconazole 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.81 Meyve ve sebzelerde penconazole aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 250,00 200,00 % Ort Rec 150,00 100,00 phosalone 50,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.82 Meyve ve sebzelerde phosalone aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

227 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 phosmet 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.83 Meyve ve sebzelerde phosmet aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 120,00 100,00 80,00 % Ort Rec 60,00 pirimicarb 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.84 Meyve ve sebzelerde pirimicarb aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

228 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 procymidone 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.85 Meyve ve sebzelerde procymidone aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 180,00 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 propargite 60,00 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.86 Meyve ve sebzelerde propargite aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

229 120,00 100,00 80,00 % Ort Rec 60,00 pyrimethanil 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.87 Meyve ve sebzelerde pyrimethanil aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 250,00 200,00 % Ort Rec 150,00 100,00 pyriproxyfen 50,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.88 Meyve ve sebzelerde pyriproxyfen aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

230 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 quinalphos 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan portakal hıyar biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.89 Meyve ve sebzelerde quinalphos aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 160,00 140,00 120,00 % Ort Rec 100,00 80,00 60,00 tetradifon 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.90 Meyve ve sebzelerde tetradifon aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

231 120,00 100,00 80,00 % Ort Rec 60,00 triadimefon 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.91 Meyve ve sebzelerde triadimefon aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 triadimenol 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.92 Meyve ve sebzelerde triadimenol aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri

232 140,00 120,00 100,00 % Ort Rec 80,00 60,00 vinclozolin 40,00 20,00 0,00 üzüm domates patlıcan hıyar portakal biber şeftali kayısı ıspanak elma Ürünler Şekil 4.93 Meyve ve sebzelerde vinclozolin aktif maddesinin tüm seviyelerinin ortalama geri kazanım yüzdeleri Şekil 4.27-93 arasında aktiflerin ortalama örnek geri kazanımları, % CV ve standart sapma değerleri ile birlikte görülmektedir. Genel olarak tüm çizelgeler incelendiğinde, bazı değerlerin verilen aralıklardan farklı olduğu görülmektedir. Bunun çeşitli nedenlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Đlk olarak, örnek ekstraktlarındaki matriks girişimleri nedeniyle, zenginleştirme yapılan örneklerde GC- MS de daha yüksek sinyallerin alınmasına neden olmuş, bu sebeple gerçek değerden daha fazlası hesaplanmıştır. Matriks etkisi ile ilgili olarak çeşitli kaynaklarda bilgilere rastlanmış ve matriks ilave edilen standartlarla yapılan kalibrasyonlarda bile gerçek değerlerden farklılık arz eden sonuçlara rastlandığı gözlenmiştir. Özellikle iyon kromatogramlarında kirlilik olarak görünmediği halde, bazı aktif maddelerin sinyallerinin çok yükselmesine sebep olan durum sadece matriks etkisi olarak açıklanabilmektedir. Kalibrasyon grafikleri 0.01 ile 1.2 mg/kg konsantrasyon aralığında çizdirilmiş olduğundan bu aralık dışında kalan miktarlarda sapma gözlenmiştir. Düşük konsantrasyonlarda çalışırken, özellikle 0.01mg/kg

233 konsantrasyonunda yapılan zenginleştirme işleminde, eklenen pestisit miktarındaki küçük bir sapmanın sonucu büyük oranda etkileyebileceği düşünülmekte, hatta bazı örneklerde geri kazanım yüzdelerindeki yüksek değerlerin bu hatanın sonuçları olarak açıklanabileceği düşünülmektedir. Štajnbaher ve Zupančič-Kralj (2003), çoklu kalıntı analiz çalışmalarında % 60 140 arasındaki geri kazanım değerlerinin kabul edilir aralık olduğunu ifade etmişlerdir. Bu aralık göz önünde bulundurulduğunda, çalışmada elde edilen değerlerin birçoğunun kabul edilir aralıkta olduğu görülmektedir. Geri kazanım % 70 120, tekrarlanabilirlik için RSD %20 den az, tekrarüretilebilirlik için RSD %30 dan az olmalıdır. Eğer aktif madde miktarı 0.01 ppm den az ise tekrarlanabilirlikte (gün içi) RSD % 30, tekrarüretilebilirlikte (günler arası) oran % 45 e kadar kabul edilebilmektedir. Bazı durumlarda bu aralık dışındaki geri kazanım değerleri kabul edilebilir. Örneğin %70 in altında geri kazanım değerleri olup da tekrarlanabilirliği yüksek olan pestisitlerin sonuçlarının kabul edildiği AB kılavuzları da yer almaktadır (Anon., 2000; Anon., 2006a). Çizelge 4.9 de hıyar örneklerinde yapılan zenginleştirme işlemi sonrasında elde edilen geri kazanım değerleri tekrarlanabilirlik (%RSD) kriteri ile birlikte verilmektedir. Yaklaşık 0.01 mg/kg seviyesinde zenginleştirme (yükleme, fortifikasyon) yapılan hıyar örneklerinde %73,91 ile 123,29 arasında geri kazanımlar ve 16,55 den küçük %RSD elde edilmiştir. Bazı aktifler, bu aralıkların dışındadır. Endosulfan, imazalil, flusilazole, cypermethrin, deltamethrin, phosalone ve chlorothalonil in geri kazanımları sırasıyla % 131.84, 164.13, 65.42, 127.14, 139.62, 146.87 ve 30.88 dir. Sadece chlorothalonil in % RSD değeri diğerlerinden daha yüksek, 24.97 olarak bulunmuş, 0.1 ve 1.0 mg/kg seviye çalışmalarından elde edilen geri kazanımlar da oldukça düşük olup, tekarlanabilirlikleri iyi değildir. 0.1 ppm zenginleştirme seviyesinde % 74,35 124,76 oranları arasında geri kazanımlar (RSD< % 21,64) elde edilmiştir. 1.0 ppm den elde edilen geri kazanım değerleri, % 68,89 125,96 arasında bulunmuştur. Tüm seviyelerin ortalama geri kazanımları % 75,12

234 126,72 arasında olup, 22,88 in altında % RSD değerlerine sahiptir. Bazı pestisitlerin bu aralıkların dışında geri kazanımlara sahip olduğu görülmektedir. Dolayısıyla %RSD değerleri belirtilenlerden farklıdır. Kalibrasyon grafikleri yaklaşık 1.20 mg/kg konsantrasyonuna kadar çizdirilmiş ve hesaplamalar bu aralıklar göz önünde bulundurularak yapıldığından, % 120 geri kazanımdan daha büyük saptanan değerlerde hesaplama hatasının arttığı ve gerçek değerden daha fazla bulunduğu düşünülmekte, bu durum diğer 9 örnek çalışmalarını da kapsamaktadır. Domates örneklerinin geri kazanım çalışmalarında ait sonuçlarda imazalil, phosalone, dicofol ve azinphos-ethyl için yüksek değerler bulunmuştur. Tüm karışımların 0.01 mg/kg seviyesinde % 77,04 122,27 (RSD < %19,60); 0.1 mg/kg seviyesinde % 73,42 125,63 (RSD < %13,08) ve 1.0 mg/kg seviyesinde % 74,67 124,19 (RSD < %23,15) geri kazanımlar elde edilmiştir. Chinomethionate ın 0.1 ve 1.0 mg/kg seviyelerinde bulunan değerler, sırasıyla % 60,23 ve % 52,23 tür. Chlorothalonil in 0.01 mg/kg seviyesinde geri kazanımı oldukça düşük, % 37,90 dır. Captan ın 0.1 mg/kg seviyesindeki değeri, % 60,73 tür. Patlıcan örnekleri ile yapılan çalışmada, captan, 0.1 mg/kg seviyesinde, chinomethionate 0.1 ve 1.0 mg/kg seviyelerinde, carbosufan 1.0 mg/kg seviyesinde düşük geri kazanımlar vermiştir. 0.01 mg/kg seviyesinde % 73,63 122,39 (RSD < %18,45), 0.1 mg/kg seviyesinde % 71,50 121,83 (RSD < %16,90) ve 1.0 mg/kg seviyesinde % 84,25 121,98 (RSD < %15,79) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Imazalil, fenvalerate, methyl-parathion, dicofol, phosalone, fludioxonil in 0.1 ve 1.0 mg/kg seviyeleri, buprofezine, kresoxim-methyl, iprodione, tetradifon ve pyriproxyfen in 0.01 ve 1.0 mg/kg seviyelerinin geri kazanımları yüksek bulunmuştur. Biber örneklerinin geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde % 71,98 122,96 (RSD < %20,29), 0.1 mg/kg seviyesinde 74,93 121,68 (RSD < %21,41) ve 3. seviyesinde % 77,73 122,00 (RSD < %22,58) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Hexaconazole 0.01 mg/kg seviyesinde 83 iyonundan gelen

235 kirlilikle birlikte yüksek sinyal alınması nedeniyle hesaplama yapılamamış, diğer seviyelerde bulunan sonuçlar belirtilen aralıklar arasında saptanmıştır. Methamidophos un 0.01 mg/kg seviyedeki RSD %26.26 olarak bulunmuştur. Chlorothalonil her üç seviyede de düşük geri kazanım değerlerine sahiptir. Carbofuran, pyrimethanil ve pirimicarb 1.0 mg/kg seviyelerinde düşük kazanımlar gösterirken, tetradifon, fludioxonil, phosalone ve carbaryl 0.1 mg/kg seviyesinde yüksek kazanımlar vermiştir. Biber örneklerinin tamamına bakıldığında bazı aktiflerin 1.0 mg/kg seviyelerinin bir kısmının geri kazanımlarının büyük olduğu görülür. Chinomethionate ve iprodione un 1.0 mg/kg seviyesinin RSD si diğerlerine nazaran biraz daha yüksektir. Ispanak örneklerinin geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde % 70,14 121,74 (RSD < %20,86), 0.1 mg/kg seviyesinde 68,87 128,98 (RSD < %19,74) ve 1.0 mg/kg seviyesinde % 69,95 116,69 (RSD < %19,85) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Carbofuran ve carbosulfan ın 0.01 mg/kg seviyesi geri kazanımları yüksek bulunurken, formothion, chlorothalonil, penconazole, triadimenol, myclobutanil, flusilazole, bupirimate, chinomethionate, fludioxonil ve kresoxim-methyl in geri kazanımları düşüktür. Captan, chinomethionate, chlorothalonil, vinclozolin in tekrarlanabilirlikleri düşük çıkmıştır. Üzüm örneklerinin geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde % 80,73 122,88 (RSD < %20,20), 0.1 mg/kg seviyesinde % 70,56 122,48 (RSD < %21,90) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. 1.0 mg/kg seviyesinde bazı pestisitlerin sonuçlarının diğerlerine oranla gerçek değerden daha yüksek geri kazanımlar (RSD < %17,89) elde edildiği görülmüştür. DDVP, chlorothalonil, carbosulfan, chinomethionate aktif maddelerinin geri kazanımları oldukça düşüktür. Kayısı örneklerinin geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde % 72,21 119,58 (RSD < %21,59), 0.1 mg/kg seviyesinde % 72,44 129,97 (RSD < %22,39) ve 1.0 mg/kg seviyesinde % 70,06 128,38 (RSD <

236 %19,69) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Chlorothalonil ve chinomethionate in her üç seviye çalışmalarından çok düşük geri kazanımlar elde edilmiştir. Şeftali örneklerinin geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde % 68,81 126,53 (RSD < %19,90), 0.1 mg/kg seviyesinde % 73,31 124,76 (RSD < %22,94) ve 1.0 mg/kg seviyesinde % 72,54 125,97 (RSD < %13,25) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Formothion, chlorothalonil, chinomethionate ın geri kazanım çalışmalarında ve captan ve carbosulfan ın 1.0 mg/kg seviye çalışmalarında diğerlerine oranla daha düşük sonuçlar elde edilmiştir. Portakal örneklerinin geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde % 76,63 127,88 (RSD < %27,85), 0.1 mg/kg seviyesinde % 72,05 126,08 (RSD < %23,27) ve 1.0 seviyesinde % 79,79 128,34 (RSD < %25,31) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Chlorothalonil, chinomethionate ve carbosulfan ın geri kazanım ve tekrarlanabilirlik değerleri ise bu oranların dışında olup, düşüktür. Elma örnekleri ile yapılan geri kazanım ve tekrarlanabilirlik çalışmalarında, 0.01 mg/kg seviyesinde, % 72,63 115,55 (RSD < %19,55), 0.1 mg/kg seviyesinde % 69,90 126,37 (RSD < %21,69) ve 1.0 mg/kg seviyesinde % 73,39 127,87 (RSD < %17,08) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Chlorothalonil, captan, chinomethionate, formothion, pirimicarb ve carbosulfan ın bazı seviyelerdeki geri kazanım ve tekrarlanabilirlik değerleri düşüktür. Kaihara ve ark. (2000) ları tarafından 27 pestisit kalıntısının Süper Kritik Akışkan ekstraksiyonu ve HPLC-DAD kombinasyonu ile analizine dayanan metotla hıyar, patates, elma, muz ve turp örneklerinde geri kazanım çalışmaları yapılmıştır. 5 gruba ayrılarak elde edilen sonuçlarda, bazı aktif maddeler için küçük geri kazanımlar rapor edilmiştir. Thiabendazole, elma ve turpda % 54,9 ve % 63,3, imazalil tüm örneklerde % 60 ın altında geri kazanım göstermiştir. Iprodione, tüm örneklerde

237 yaklaşık % 80 iken, myclobutanil ve tebufenozide yaklaşık % 90 bulunmuştur. Thiabendazole, patates dışında tüm örneklerde düşük değerlerdedir. Buprofezin, hıyar, turp ve muzda % 65 civarındadır. Clofentezine, hıyar, patates ve elmada sırasıyla % 66, % 25, % 58 geri kazanım değerlerine sahiptir. Turp örneğinde girişim nedeniyle geri kazanım elde edilememiştir. Diflubenzorun ve triflumizole aktif maddelerinin de bazı örneklerde geri kazanımları % 70 in altında bulunmuştur. Benzimidazole ler, karbamatlılar ve N-metil karbamatlılar gibi gruplardaki pestisitlerinin analizleri çoğunlukla özel metotlar gerektirmekte, bu gruplar için LC cihazı tercih edilmektedir. MS, FLD, DAD ve UV dedektörler kullanılmaktadır. Floresans dedektör, UV dedektörden daha hassas sonuçlar vermekte, her iki dedektörde bu çalışmalarda kullanılmaktadır. Ayrıca bazı organik fosforlu pestisitlerin GC koşullarında dekompoze olması ve güçlü polar olması nedeniyle GC de analize uygun olmaması nedeniyle kalıntılarının analizlerinde LC cihazı da kullanılabilmektedir. Aşağıdaki çizelge de bazı pestisitlerin yıkımı ve yıkım ürünleri yer almaktadır (Jansson ve ark., 2003). Ayrıca carbofuran, captan, folpet, dicofol ve diclofluanid de GC de parçalanmakta (degrade olmakta), ayrıca dichlorvos (DDVP), methamidophos ve omethoate ın GC de analizleri zor bileşiklerden olduğu bilinmektedir (Štajnbaher ve Zupančič-Kralj, 2003). Çoklu kalıntı analiz metodu geliştirme çalışmasında yukarıdaki çizelgede yer alan aktiflerden carbosulfan, carbofuran, oxamyl, thiophanate-methyl aktifleri ile çalışılmış, ancak oxamyl ve thiophanate methyl den GC-MS de sinyal alınamamıştır. Örneklerde geri kazanım çalışmalarında genel olarak bakıldığında carbosulfan aktif maddesinin geri kazanım değerleri düşük, carbofuran ın geri kazanım değerleri ise yüksek bulunmuş, bunun sebebinin GC de carbosulfan ın bir kısmının carbofuran a yıkımından kaynaklandığı düşünülmüştür.

238 Çizelge 4.19 Bazı pestisitlerin yıkım ürünleri (Jansson ve ark., 2003) Pestisit Yıkım ürünleri Aldicarb Aldicarb sulphoxide Aldicarb sulphone Butocarboxim Butocarboxim Butocarboxim sulphone sulphoxide Carbosulfan Carbofuran Carbofuran-3-OH Demeton-smethyl Demeton-s-methyl Demeton-S-methyl sulphone sulphoxide Disulfoton Disulfoton sulphoxide Disulfoton sulphone Ethiofencarb Ethiofencarb sulphoxide Ethiofencarb sulphone Furathiocarb Carbofuran Carbofuran-3-OH Imidacloprid Birçok ürün Methiocarb Methiocarb sulphoxide Methiocarb sulphone Oxamyl Oxamyl-oxime Phorate Phorate sulphoxide Phorate sulphone Phorate Phorate-O-analogue Phorate-O-analogue sulphoxide ve sulphone Terbufos Terbufos-O-sulphoxide Terbufos-O- sulphone Thiodicarb Methomyl Methomyl-oxime Thiophanatemethyl Carbendazim 2-aminobenzimidazole Thiometon Thiometon sulphoxide Thiometon sulphone Vamidathion Vamidothion sulphoxide Vamidathion sulphone Şekil 4.27 ile 4.93 arasında yer alan karşılaştırmalı grafiklerde, elde edilen tüm geri kazanım değerleri verilmektedir. Alfabetik sırayla gösterilen aktif maddeler ile ilgili detaylar çizelgelerde de yer almaktadır. Acephate, analizi zor bileşiklerden biridir. Ayrıca GC de kuyruklu pik vermesi ve çabuk degrade olması nedeniyle bazı örneklerde geri kazanımlar olmamıştır. Tez çalışması kapsamında alınan 10 örnekten sadece 4 tanesinde (üzüm, patlıcan, ıspanak ve şeftali) geri kazanımlar elde edilmiş, elde edilen geri kazanımlar % 85,88 121,62 arasında bulunmuştur. Dört örnek için elde edilen değerler, kabul edilebilir değerlerdir.

239 Amitraz aktif maddesi ile ilgili olarak yapılan geri kazanım çalışmasında patlıcan ve hıyar dışındaki örneklerin sonuçları % 70 120 arasında bulunmuş, hıyar ve patlıcanın sonuçları 120 nin üzerinde % 126 olarak hesaplanmıştır. Azinphos-ethyl için elde edilen geri kazanımlar, tüm örneklerde kabul edilebilir değerler arasında saptanmıştır. Bazı örnekler % 120 yi biraz geçmiş, kayısı örneğinde % 129 geri kazanım sağlanmıştır. Bulunan sonuçlar, çoklu kalıntı analizleri için kabul edilebilir niteliktedir. Azinphos-methyl in geri kazanımları, üzüm ve hıyarda % 120 den yüksek, diğerleri ise istenilen aralıktadır. Üzüm için % 133 geri kazanım elde edilirken, hıyar için bu değer % 129 olarak bulunmuştur. Diğer örnekler, % 73 ile 116 değerleri arasında değişen geri kazanımlar vermiştir. Bifenthrin, bitertanol ve lambda-cyhalothrin, kayısı, elma ve şeftali örneklerinde % 120 den büyük, diğer tüm örnekler istenilen aralıklardadır. Bupirimate aktif maddesi, şeftali, elma, kayısı ve ıspanak örneklerinde geri kazanım değerleri, istenilen aralığın dışında kalmış, diğer örnekler ise uygundur. Ispanak için % 70 den az, diğer üç ürün için % 120 den fazla geri kazanım elde edilmiştir. Buprofezine için, üzüm, domates, patlıcan ve portakal örneklerinde, yüksek geri kazanımlar bulunmuştur. Ortalama % 71 103 arasında geri kazanımlar (RSD< % 18) elde edilirken, üzümde % 145, domateste % 137, patlıcanda % 132 ve portakalda % 127 geri kazanımlar sağlanmıştır. Captan, diğer aktiflere nazaran daha düşük ancak kabul edilir geri kazanımlara sahiptir. Captan aktif maddesinin çabuk degrade olması nedeniyle diğer aktif maddelere nazaran geri kazanımları daha düşük, tekrarüretilebilirlik değerleri biraz

240 daha yüksektir. Elma örneklerinde % 62 ile en düşük geri kazanım (RSD, % 14), biber örneklerinde % 122 ile en yüksek geri kazanımlar(rsd, % 30) sağlanmıştır. Carbaryl in geri kazanım ve tekrarüretilebilirlik değerleri, domates, portakal ve biber örnekleri dışında istenilen değerlerdedir. Domates için geri kazanım %130 (RSD, % 25), biber için % 156 (RSD, % 33) olarak bulunmuştur. Diğer örneklerin değerleri, % 87 ile 122 (RSD < %17) arasındadır. Carbofuran, biber, şeftali, elma, kayısı ve hıyar örnekleri dışında yüksek geri kazanım değerlerine sahiptir. Carbosulfan ın geri kazanımları, üzüm için yaklaşık % 50 (RSD, %30) iken, diğer tüm örneklerde istenilen aralıkta, % 75 114 değerleri arasındadır. Carbosulfan çabuk dekompoze olan aktif maddelerden biri olduğu için, tekrarüretilebilirlik değerleri diğer aktif maddelere oranla daha yüksek bulunmuştur. Chinomethionate, hıyar, portakal ve biber örneklerinde yaklaşık % 100 geri kazanım sağlarken, diğer örneklerde çok düşük değerler elde edilmiştir. Chlorothalonil aktif maddesinin geri kazanımları, patlıcan örneği dışındaki (Rec, %92) örneklerin birçoğunda yaklaşık olarak % 50 bulunmuştur. Chlorpyriphos-methyl in örneklerde %84 122 geri kazanımları sağlanmış, portakal (%131) ve hıyar (%147) örneklerinin bu aralığın dışında ancak kabul edilebilir değerleri elde edilmiştir. Cyfluthrin in geri kazanımları, şeftalide % 138 (RSD, %11), diğer tüm örneklerde ise % 102 ile 115 (RSD < %17) arasındadır.

241 Cypermethrin in geri kazanımları, şeftali, kayısı ve elmada % 140 ın üzerinde (RSD değerleri sırasıyla, %16, %17, %28), diğer tüm örneklerde ise % 107-126 (RSD< %11) arasındadır. Dicofol, ethion, fenamiphos ve oxadixyl aktif maddelerinin geri kazanım değerleri incelendiğinde, üzüm örneği dışında tüm örneklerde uygun geri kazanım değerlerine sahip oldukları bulunmuştur. Diethofencarb ın geri kazanım değerleri, % 75 121 (RSD< %22) arasında değişirken, domates örneğinde % 134 geri kazanım hesaplanmıştır. Difenoconazole için, şeftali, elma ve kayısı örneklerinde yaklaşık % 137 (RSD < %20) geri kazanım elde edilmiştir. Diğer örneklerde ise % 104 121 (RSD < %16) arasındadır. Diniconazole un geri kazanımları % 85 129 (RSD < %24) arasındadır. Elma örneğinin tekrarüretilebilirlik değeri diğer örneklerden biraz daha yüksek olup, %31 olarak bulunmuştur. Tekrarüretilebilirlik değerleri açısından değerlendirildiğinde kabul edilir sonuçlardır. Dimethoate için, çalışılan örneklerde % 80 ile 117 değerleri arasında geri kazanımlar elde edilmiştir. Domates örneği için %129, hıyar örneği için %145 geri kazanım değerleri bulunmuştur. Tekrarüretilebilirlik değerleri %35 in altındadır. Fenarimol un geri kazanımları, % 80 ile 130 (RSD < %25) arasında bulunmuştur. Tüm örnekler için elde edilen değerler, AB kılavuzlarında belirtilen aralık içinde yer almaktadır. Febuconazole aktif maddesinin geri kazanım değerleri %91.55 ile 110.95 arasında değişen değerlerde bulunmuştur. Tekrarlanabilrlik ve tekrar üretilebilirlik

242 göstergesi olan %CV değerleri 14.08 den azdır. Tüm örneklerde elde edilen geri kazanım ve tekrarlanabilirlik değerleri isistenilen aralıkta olup, tüm verileri kabul edilebilirdir. Fenpropathrin için, elde edilen geri kazanım değerleri % 88 ile 102 (RSD < %14) arasındadır. Üzüm, domates ve elma örneklerinin geri kazanımları % 132 ile 144 arasında olup, RSD leri %30 dan azdır. Fenvalerate nin geri kazanımları %99 ile 128 (RSD < %15) arasında olup, şeftali örneği için % 143 geri kazanım ile %36 RSD vermiştir. Fludioxonil in değerleri incelendiğinde ıspanakta %59, şeftalide %78, elmada %87, hıyarda %106, kayısıda %123, patlıcanda %135, biberde %139, üzümde %155, domateste %161 ve portakalda % 168 geri kazanımlar elde edilmiştir. Tüm örneklerin tekrarüretilebilirlik değerleri % 18 den küçük bulunmuştur. Flusilazole, şeftalide % 131, ıspanakta % 45 geri kazanımlar vermiştir. Diğer örneklerin geri kazanım değerleri, % 75 ile 115 (RSD < %27) arasında elde edilmiştir. Hexaconazole aktif maddesinin geri kazanımları % 74 135 (RSD < %30) arasındadır. Imazalil, biber, şeftali, ıspanak, patlıcan ve elmada %80 ile 129 arasında geri kazanım değerleri vermiş, diğer örneklerde ise daha yüksek oranlar elde edilmiştir. Tüm örneklerin tekrarüretilebilirlik değerleri % 31.2den azdır. Malathion un geri kazanımları, örneklerde % 77 112 (RSD < %30) arasında bulunmuş, portakal, hıyar, şeftali ve kayısı örneklerinde hesaplanan sonuçlar verilen aralığın üzerindedir.

243 Methidathion, hıyarda %150 geri kazanım, %42 RSD vermiş, ancak diğer tüm örneklerde hesaplanan geri kazanım değerleri % 74 121 (RSD < %35) arasındadır. Methyl-parathion aktif maddesinin geri kazanımları, hıyar örneklerinde kirlilik nedeniyle hesaplanamamıştır. Üzüm, domates, patlıcan ve portakal örneklerinde % 132 153 (RSD < 36), diğer örneklerde % 90 110 (RSD < %16) arasında geri kazanımlar bulunmuştur. Myclobutanil in geri kazanım değerleri incelendiğinde, ıspanakta % 50, elmada % 150 olarak bulunmuş, diğer örneklerde ise % 93 123 arasında geri kazanımlar elde edilmiştir. Nuarimol aktif maddesi, kayısıda %166 geri kazanım verirken, diğer örnekler % 75 132 arasında değişen geri kazanımlar ve % 29 un altında RSD ler sağlamıştır. Oxycarboxin in geri kazanımları, % 94 137 (RSD < % 34) arasında kabul edilir değerlerdedir. Parathion, üzüm, şeftali ve kayısı da yüksek geri kazanımlara sahiptir. Üzümde % 139 (RSD, %5), şeftalide % 132 (RSD, %20), kayısıda % 150 (RSD, %25), diğer ürünlerde % 86 116 (RSD < %24) arasında geri kazanımlar vermiştir. Penconazole aktif maddesi, ıspanakta % 61 (RSD, %17), elmada % 133 (RSD, %40) geri kazanım verirken, diğer tüm örnekler % 87 121 (RSD < %27) arasında değişen değerlerde geri kazanımlar vermiştir. Phosalone un geri kazanımları, şeftali, kayısı, elma ve ıspanakta % 86 126 (RSD < %16) arasında, diğer örneklerde ise yüksek değerlerdedir.

244 Propargite için elde edilen geri kazanım değerleri, üzüm, domates, patlıcan ve kayısıda % 130 ile 160 (RSD < %24) arasında, diğer örneklerde % 85 ile 121 (RSD < %21) arasında değişen değerlerdedir. Pyriproxyfen in geri kazanımları, üzüm, domates, patlıcan, portakal ve kayısıda yüksek, diğer örneklerde % 70 ile 116 arasında bulunmuştur. Tetradifon aktif maddesi, ıspanakta % 86, diğer örneklerde %120 den yüksek geri kazanım değerlerine sahiptir. Bromopropylate, chlorpyriphos-ethyl, DDVP, deltamethrin, diazinon, diclofluanid, endosulfan, fenthion, formothion, iprodione, kresoxim-methyl, metalaxyl, methamidophos, phosmet, pirimicarb, procymidone, pyrimethanil, quinalphos, triadimefon, triadimenol ve vinclozolin aktif maddeleri tüm örneklerde uygun aralıklarda geri kazanım değerleri vermiştir. Pang ve ark. (2006a) ları, acephate, omethoate, oxamyl, methomyl, dimethoate, imazalil, carbofuran, carbaryl, pyrimethanil, metalaxyl, tebufenozide aktiflerini LC- MS-MS sisteminde çalışmışlardır. Hayvansal dokularda (biftek, tavuk, tavşan, domuz vb) 368 aktif madde GC-MS, 69 aktif madde LC-MS-MS ile analiz edilmiştir. 134 pestisitin GC-MS de ya hiç sinyali alınamamış ya da düşük veya yetersiz kalmıştır. Acetamiprid, azocyclotin, cyhexatin, cymoxanil, diflubenzuron, teflubenzuron, thiabendazole, thiacloprid, thiophanate-methyl ve triflumuron un da bulunduğu 152 aktif maddenin GC-MS de analizi mümkün olmamıştır. Düşük stabiliteye sahip oldukları için analizlerinde problem yaşanan pestisitlerin bulunduğu listede, captan, chinomethionat, iprodione ve methamidophos aktifleri de bulunmaktadır. GC-MS ve LC-MS-MS de analiz edilebilen 417 pestisitin geri kazanımları %60-120, 20 sinin %40-60 arasında tespit edilmiştir. Chlorothalonil, folpet, lambda-cyhalothrin, phosmet, thiophanate-methyl gibi aktiflerin de bulunduğu 34 pestisitin geri kazanım

245 değerleri %40 ın altında hesaplanmıştır. %RSD değerleri, %28 in altında rapor edilmiştir. Dinocap ve omethoate aktif maddelerinin kalibrasyonları istenilen değerleri sağlayamadığı için geri kazanım değerlendirmelerine alınmamıştır. 4.4.4 Kesinlik (tekrarlanabilirlik, tekrarüretilebilirlik): Tekrarlanabilirlik, aynı gün veya farklı gün tekrarlarının birbirine olan yakınlığı ile ölçülür. Ölçme işlemi için, % RSD (CV) den faydalanılmaktadır. AB ve diğer uluslar arası kılavuzlarda RSD nin %20 nin altında olması önerilmekte ve gün içi yapılan analiz sonuçlarının tekrarlanabilirlik, günler arası yapılan analiz sonuçlarının tekrar üretilebilirlik kritelerini verdiği bildirilmektedir. Tekrarlanabilirlik verileri için farklı günlerde yapılan analizler arasındaki relatif varyasyon katsayısı nın % olarak ifade edilmesi ile ortaya konmaktadır. SIM de oluşturulan grupların büyük bir çoğunluğunu temsil edebilmesi amacıyla bazı aktifler seçilmiş ve yaklaşık 1 ppm konsantrasyonunda, alıkonma zamanları ve alan değerlerinin karşılaştırılması tekrarlanabilirlik ve tekrar üretilebilirlik açısından verilmiştir. Çizelge 4.20 ve 4.21 de iç standart (I.S) ve dış standart (E.S) ile ortamında gün içinde (tekrarlanabilirlik) ve farklı günlerde (tekrar üretilebilirlik) aktiflerin alıkonma zamanlarından ve aktiflerin alanlarından elde edilen %RSD (%CV) değerlerinin karşılaştırılması (n=5) yapılmıştır. Gün içi ve günler arası geri kazanımların %RSD değerlerinin iç standart ve dış standart teknikleri ile karşılaştırılması Anagnostopoulos ve ark. (2006) larının yaptıkları çalışmada, dış standart tekniği ile de Ferrer ve ark. (2005) larının yayınlarında verilmiştir. Bu çalışmaya paralel olarak, iç ve dış standardizasyon tekniklerinin birbirleriyle farklı

246 sonuçlar vermediği belirtilmiştir. Bu çalışmada gösterilen tekrarlanabilirlik karşılaştırmalarını doğrular nitelikte, Goto ve ark. (2003) ları 3 günlük gün içi ve toplam 3 günün sonuçlarını günler arası tekrarlanabilirlik değerleri olarak bir çizelgede toplayarak çalışmalarında vermiştir. Buna göre, çalışılan her pestisit grubunu temsilen seçilen aktif maddelerle gün içi ve günler arası analizler yapılmış, % RSD değerleri hesaplanmıştır. Enstrümental analizlerde iç standart veya dış standart yöntemleri kullanılmakta olup, her iki metot kullanılarak RSD değerleri hesaplanmış ve karşılaştırılmıştır. Şekil 4.94-106 arasındagün içi ve günler arası tekrarlanabilirlik değerlerinin grafiksel gösterimleri yer almaktadır. Ayrıca dış standardizasyon ve iç standardizasyon tekniklerinin de karşılaştırılması yapılmıştır. Tekrarlanabilirlik ve tekrarüretilebilirlik değerlendirmelerinde genel olarak % RSD (CV) değerinin %20 den küçük olması durumunda sonuçların istenilen kriterler arasında olduğu kabul edilmektedir. Aşağıda yer alan çizelge ve şekillerden anlaşıldığı gibi elde edilen tüm değerler, %20 nin çok altında olup, her iki teknik ile de tekrarlanabilir sonuçlar elde edilmektedir. Hatta dış standardizasyon tekniği, uygulanabilirliği daha kolay olduğu için; zaman, iş gücü, kimyasal, sarf malzeme tasarrufları sağlanmaktadır. Yapılan kaynak araştırmalarında pek çok iç standardizasyon tekniğinin cihaz enjeksiyonundan hemen önce yapıldığı gözlenmiş, bu şekilde enjeksiyondan gelen hacim hatalarının giderilmesi ana hedef alınmıştır. Bu çalışmada, otomatik enjektörlü sistem kullanıldığından, kullanıcıdan kaynaklanabilecek bir enjeksiyon hatası ortadan kaldırılmış, hatta tüm enjeksiyonlar aynı otomatik enjeksiyon sistemi ile cihaza verildiğinden iç standardizasyon ve dış standardizasyon teknikleri ile elde edilen sonuçların hepsi kabul edilebilir ve birbirine benzer çıkmıştır. Özellikle çalışmanın amacı, kolay, ucuz, hızlı, güvenilir ve uygulanabilirliği yüksek bir metot ortaya çıkarmak olduğundan, dış standardizasyon tekniği seçilmiş ve çalışmanın sonraki aşamaları buna göre gerçekleştirilmiştir.

247 Çizelge 4.20 Đç standart (I.S.) ve dış standart (E.S.) ile ortamında gün içinde (tekrarlanabilirlik) ve farklı günlerde (tekrar üretilebilirlik) aktiflerin alıkonma zamanlarından (t R ) elde edilen %RSD (%CV) değerlerinin karşılaştırılması Aktif madde 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. amitraz 0,010 0,009 0,006 0,008 0,011 0,012 0,015 0,006 0,006 0,014 0,018 0,011 azinphos-ethyl 0,022 0,018 0,021 0,019 0,024 0,022 0,012 0,005 0,019 0,018 0,027 0,018 bifenthrin 0,004 0,009 0,004 0,011 0,008 0,008 0,009 0,019 0,006 0,006 0,008 0,015 bitertanol 0,012 0,017 0,010 0,016 0,016 0,027 0,013 0,016 0,020 0,020 0,028 0,022 bupirimate 0,004 0,008 0,006 0,010 0,003 0,012 0,008 0,017 0,002 0,009 0,012 0,011 buprofezine 0,003 0,013 0,002 0,011 0,003 0,009 0,007 0,012 0,005 0,006 0,013 0,013 captan 0,014 0,024 0,014 0,014 0,012 0,015 0,004 0,010 0,008 0,010 0,024 0,014 carbaryl 0,059 0,069 0,051 0,053 0,039 0,030 0,037 0,036 0,055 0,057 0,050 0,051 carbofuran 0,012 0,021 0,024 0,018 0,023 0,014 0,010 0,010 0,021 0,020 0,034 0,021 carbosulfan 0,005 0,011 0,011 0,004 0,015 0,013 0,017 0,012 0,022 0,026 0,030 0,018 chinomethionate 0,005 0,011 0,010 0,012 0,019 0,014 0,010 0,005 0,015 0,011 0,023 0,013 chlorothalonil 0,008 0,009 0,012 0,016 0,026 0,024 0,012 0,011 0,008 0,009 0,025 0,014 chlorpyrifos-methyl 0,008 0,006 0,011 0,010 0,008 0,011 0,019 0,006 0,004 0,012 0,028 0,012 cypermethrin 0,005 0,015 0,004 0,017 0,002 0,011 0,006 0,015 0,003 0,008 0,007 0,016 DDVP 0,008 0,012 0,022 0,014 0,009 0,012 0,019 0,027 0,015 0,009 0,021 0,026 deltamethrin 0,008 0,019 0,008 0,019 0,005 0,015 0,017 0,024 0,010 0,008 0,015 0,022 diazinon 0,011 0,006 0,010 0,008 0,007 0,010 0,018 0,008 0,003 0,013 0,022 0,011 dichlofluanid 0,011 0,021 0,005 0,011 0,007 0,010 0,010 0,015 0,006 0,004 0,021 0,013 diethofencarb 0,012 0,012 0,015 0,011 0,019 0,010 0,019 0,019 0,009 0,008 0,035 0,019 diniconazole 0,006 0,007 0,005 0,012 0,008 0,017 0,011 0,007 0,006 0,008 0,017 0,013 dinocap I 0,008 0,018 0,009 0,015 0,007 0,008 0,003 0,009 0,008 0,007 0,013 0,014

248 Aktif madde 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. dinocap II 0,002 0,014 0,004 0,013 0,010 0,015 0,001 0,011 0,005 0,008 0,008 0,019 dinocap III 0,011 0,021 0,032 0,033 0,018 0,018 0,013 0,010 0,007 0,011 0,025 0,026 dinocap IV 0,004 0,012 0,016 0,017 0,010 0,014 0,014 0,019 0,0157 0,017 0,023 0,017 endosulfan I 0,003 0,013 0,006 0,010 0,004 0,012 0,015 0,019 0,005 0,007 0,016 0,011 endosulfan II 0,008 0,013 0,008 0,012 0,004 0,013 0,011 0,019 0,002 0,009 0,014 0,013 fenpropathrin 0,004 0,009 0,005 0,010 0,007 0,008 0,009 0,019 0,003 0,006 0,008 0,015 fenvalerate I 0,007 0,018 0,010 0,019 0,003 0,015 0,008 0,017 0,006 0,005 0,012 0,017 fenvalerate II 0,006 0,016 0,007 0,018 0,009 0,009 0,011 0,019 0,009 0,014 0,011 0,018 fludioxonil 0,043 0,043 0,039 0,039 0,022 0,013 0,023 0,025 0,032 0,032 0,042 0,031 flusilazole 0,004 0,012 0,002 0,014 0,003 0,015 0,002 0,014 0,010 0,013 0,021 0,014 formothion 0,034 0,027 0,019 0,014 0,021 0,023 0,013 0,008 0,006 0,014 0,040 0,024 iprodione 0,008 0,019 0,015 0,010 0,016 0,009 0,019 0,014 0,006 0,006 0,025 0,014 hexaconazole 0,008 0,012 0,006 0,011 0,009 0,009 0,006 0,017 0,011 0,012 0,018 0,012 kresoxim - methyl 0,005 0,013 0,006 0,007 0,009 0,011 0,004 0,012 0,007 0,003 0,014 0,012 lambda-cyhalothrin I 0,003 0,012 0,003 0,013 0,002 0,012 0,004 0,016 0,004 0,009 0,005 0,016 malathion 0,008 0,005 0,012 0,010 0,016 0,014 0,020 0,026 0,009 0,013 0,020 0,019 metalaxyl 0,015 0,008 0,011 0,007 0,004 0,006 0,020 0,009 0,014 0,020 0,026 0,012 methamidophos 0,008 0,013 0,008 0,007 0,000 0,004 0,000 0,013 0,010 0,012 0,012 0,013 methyl-parathion 0,006 0,005 0,009 0,008 0,003 0,006 0,021 0,009 0,005 0,011 0,028 0,010 myclobutanil 0,000 0,012 0,010 0,016 0,003 0,014 0,007 0,013 0,005 0,006 0,019 0,013 nuarimol 0,007 0,010 0,008 0,012 0,005 0,013 0,002 0,014 0,010 0,012 0,012 0,013 penconazole 0,014 0,018 0,018 0,018 0,011 0,017 0,022 0,016 0,013 0,018 0,037 0,025 pirimicarb 0,007 0,013 0,011 0,013 0,014 0,011 0,009 0,008 0,013 0,012 0,026 0,012 phosalone 0,016 0,012 0,014 0,015 0,010 0,013 0,015 0,006 0,012 0,013 0,024 0,014 procymidone 0,004 0,009 0,007 0,007 0,011 0,006 0,007 0,010 0,004 0,005 0,017 0,009 propargite I ve II 0,009 0,020 0,003 0,009 0,012 0,009 0,005 0,008 0,003 0,005 0,014 0,013 pyrimethanil 0,012 0,007 0,014 0,013 0,019 0,015 0,014 0,012 0,012 0,014 0,023 0,012

249 Aktif madde 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. pyriproxyfen 0,017 0,020 0,008 0,014 0,014 0,014 0,012 0,014 0,007 0,006 0,021 0,015 tetradifon 0,003 0,011 0,005 0,008 0,006 0,007 0,008 0,010 0,004 0,007 0,012 0,013 triadimefon 0,006 0,012 0,008 0,014 0,003 0,015 0,008 0,017 0,018 0,022 0,027 0,018 triadimenol I 0,016 0,022 0,008 0,020 0,015 0,014 0,007 0,015 0,003 0,006 0,025 0,018 triadimenol II 0,004 0,015 0,006 0,018 0,005 0,010 0,004 0,012 0,014 0,020 0,024 0,019 vinclozolin 0,006 0,010 0,005 0,011 0,009 0,007 0,018 0,018 0,009 0,010 0,027 0,012

250 Çizelge 4.21 Đç standart (I.S.) ve dış standart (E.S.) ile ortamında gün içinde (tekrarlanabilirlik) ve farklı günlerde (tekrar üretilebilirlik) aktiflerin alanlarından elde edilen %RSD (%CV) değerlerinin karşılaştırılması Aktif madde 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. amitraz 2,08 4,85 0,87 2,30 0,87 3,04 1,48 3,03 1,34 4,07 1,41 5,86 azinphos-ethyl 3,89 5,84 2,73 2,17 3,42 6,48 4,54 3,79 3,29 2,83 6,02 4,37 buprofezine 3,30 5,20 3,14 8,80 4,07 3,84 4,04 6,08 1,89 7,36 5,56 12,94 captan 2,09 5,40 4,76 8,52 6,71 4,55 4,83 9,68 6,00 4,82 9,03 14,66 Carbaryl 4,60 7,30 9,10 15,43 4,93 4,93 2,49 7,79 3,35 10,72 5,27 12,04 carbofuran 2,72 6,20 3,24 8,44 5,27 4,58 3,38 9,05 2,39 8,87 5,98 13,49 carbosulfan 6,11 10,09 4,72 8,92 5,34 4,53 6,34 7,93 8,33 7,31 7,92 12,85 chinomethionate 4,15 5,46 2,73 9,43 4,05 4,89 4,47 5,97 4,29 6,12 4,05 10,18 chlorothalonil 10,72 8,36 7,15 4,69 6,70 4,82 4,57 5,16 3,16 9,59 9,15 13,17 chlorpyrifos-methyl 10,65 4,93 10,46 8,00 8,48 5,59 9,51 6,12 7,67 6,24 12,60 7,88 diazinon 5,32 1,40 5,81 3,63 5,03 2,28 7,17 3,87 5,91 4,97 6,87 7,94 dichlofluanid 11,95 7,34 14,95 5,52 10,29 5,39 10,81 3,80 5,90 2,57 13,23 15,01 diethofencarb 4,33 7,06 3,65 7,45 2,25 7,72 6,83 6,88 2,16 7,41 8,59 15,37 dinocap 6,53 12,81 3,92 14,53 6,57 4,51 8,58 7,55 6,29 12,60 14,801 19,90 fludioxonil 8,97 6,51 6,87 4,75 6,35 4,11 3,69 6,44 4,01 9,35 6,48 11,04

251 formothion 8,15 2,17 9,58 7,78 6,79 4,00 8,64 5,87 9,12 8,17 13,27 9,56 iprodione 2,96 6,09 4,46 12,88 4,03 5,83 2,67 7,88 3,72 7,11 6,41 14,42 kresoxim - methyl 3,74 5,03 3,24 8,54 4,51 4,86 4,09 5,95 1,20 8,43 6,85 13,93 malathion 7,85 4,17 9,11 6,66 7,03 7,10 7,52 6,15 5,82 5,60 13,60 10,59 metalaxyl 15,29 10,43 9,32 6,86 7,45 4,60 7,07 3,89 6,73 6,00 13,46 9,19 methamidophos 1,79 5,16 2,14 2,65 2,91 3,28 2,61 5,10 2,43 5,29 4,39 9,36 methyl-parathion 8,35 3,60 6,29 3,89 8,48 5,54 9,11 5,79 5,53 5,27 12,19 8,00 phosalone 3,63 2,67 2,61 3,34 2,80 3,55 7,23 4,09 5,40 6,40 9,56 6,21 pirimicarb 7,45 6,30 7,20 4,58 5,83 3,02 7,71 7,04 2,59 10,00 6,84 12,70 procymidone 3,57 5,11 2,98 8,37 3,46 4,85 3,07 6,64 1,15 7,77 4,18 12,62 propargite I ve II 7,84 7,75 3,30 9,15 4,28 5,43 6,39 5,69 2,45 9,93 7,10 13,52 pyrimethanil 4,40 5,31 4,45 8,51 3,60 5,79 3,51 5,81 0,52 8,16 3,44 11,39 pyriproxyfen 11,70 9,26 4,94 6,42 3,80 6,28 2,86 6,41 4,08 9,89 7,38 13,60 tetradifon 1,86 5,35 3,09 8,35 1,82 6,08 1,89 6,96 1,12 7,46 2,16 11,69 vinclozolin 3,02 5,52 3,55 8,09 3,58 4,25 4,25 7,49 0,61 8,14 5,39 13,71

252 14 12 10 % RSD (CV) 8 6 methamidophos diazinon formothion methyl-parathion 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.94 Methamidophos, diazinon, formothion ve methyl-parathion un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak) 18 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 chlorpyrifos-methyl metalaxyl malathion 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.95 Chlorpyriphos-methyl, metalaxyl ve malathion un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

253 12 10 8 % RSD (CV) 6 4 phosalone amitraz azinphos-ethyl 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.96 Phosalone, amitraz ve azinphos-ethyl in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak) 16 14 12 %RSD (CV) 10 8 6 Carbofuran Pyrimethanil Chlorothalonil Pirimicarb 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.97 Carbofuran, pyrimethanil, chlorothalonil ve pirimicarb ın gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

254 18 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 Vinclozolin Carbaryl Dichlofluanid diethofencarb 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.98 Vinclozolin, carbaryl, diclofluanid ve diethofencarb ın gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak) 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 captan chinomethionate Procymidone Fludioxonil 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.99 Captan, chinomethionate, procymidone ve fludioxonil in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

255 25 20 % RSD (CV) 15 10 Buprofezine Kresoxim - methyl Propargite I ve II Dinocap 5 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.100 Buprofezine, kresoxim-methyl, propargite ve dinocap ın gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak) 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 Iprodione Carbosulfan Tetradifon Pyriproxyfen 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.101 Iprodione, carbosulfan, tetradifon ve pyriproxyfen in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

256 14 12 10 % RSD (CV) 8 6 DDVP Triadimefon Penconazole Hexaconazole 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.102 DDVP, triadimefon, penconazole ve hexaconazole un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak) 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 triadimenol I triadimenol II endosulfan I endosulfan II 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.103 Triadimenol I, II ve endosulfan I, II nin gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

257 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 Myclobutanil Flusilazole Bupirimate Diniconazole 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.104 Myclobutanil, flusilazole, bupirimate ve diniconazole un gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak) 16 14 12 % RSD (CV) 10 8 6 Nuarimol Bifenthrin Fenpropathrin lambda-cyhalothrin 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.105 Nuarimol, bifenthrin, fenpropathrin ve lambda cyhalothrin in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

258 20 18 16 14 % RSD (CV) 12 10 8 Bitertanol cypermethrin fenvalerate I deltamethrin 6 4 2 0 E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. E.S. I.S. 1. Gün 2. Gün 3. Gün 4. Gün 5. Gün Tüm günler Şekil 4.106 Bitertanol, cypermethrin, fenvalerate ve deltamethrin in gün içi ve günler arası elde edilen % RSD değerleri (E.S: dış standart, I.S.: iç standart kullanılarak)

259 5 SONUÇ Gelişmekte olan ülkelerde tarımsal faaliyetlerin asıl amacı, ülke nüfusunun beslenmesi için gerekli olan besini üretmektir. Bu yüzden tarımsal girdilerin, insan sağlığı ve çevreye etkileri göz ardı edilebilmektedir. Tarımsal girdilerden biri olan pestisitlerin kalıntı analizlerinin çok pahalı ve uzun süren işlemler olması, bu konuda deneyimli kişilerin ve donanımlı laboratuvarların sayılarının azlığı, denetim ve kontrollerin yeterince yapılamamasına, dolayısıyla kalıntı sorunu ile karşılaşıldığında acil önlemlerin alınarak üreticilerin ekonomik kayıplara uğramasının önlenememesine sebep olmaktadır. Özellikle üreticilerin daha etkili olur düşüncesiyle aşırı dozda pestisit uygulaması yapmaları, ilaçlama sayısına ve zamanına uymamaları, ticari kaygı nedeniyle son ilaçlama ile hasat arası bekleme sürelerine uymamaları, tavsiye dışı pestisit kullanımları gibi sebeplerle pestisit kalıntı problemi ortaya çıkmaktadır. Bir önlem olarak, TKB nca Tarım Đl Müdürlüklerinde çalışan Teknik Personellerin, üreticilerin ve bitki koruma ürünü satışı yapan bayilerin eğitimleri, her yıl belli periyotlarla yapılmaktadır. Pestisitlerin gerek çevre ve insan sağlığı, gerekse ekonomik açıdan getirebilecekleri olumsuzluklara gelişmiş ülkelerde daha çok dikkat edildiği için, AB ülkelerinde tarımsal ürünler tüketime sunulmadan önce sürekli olarak denetlemeye tabi tutulmaktadır. AB ülkelerine ihraç edilen tarımsal ürünlerde yapılan analizler sonucu belirlenen bir problem veya etmen, AB Gıda ve Yem Hızlı Alarm Sistemi (EU-RASFF) ile yayınlanmakta, internet aracılığıyla tüm dünyaya duyurulmaktadır. Bu sistem, gıda güvenliği için gerekli tedbirlerin alınmasını temel alarak çıkarılmış ve bildirim, Alarm Bildirimi (Alert Notifications) 15 ve Bilgi Bildirimi (Information 15 Gıda ya da yem pazarda risk faktörü oluşturuyor ve acil önlem alınması gerekli olduğunda alarm bildirimi gönderilmektedir. Üye ülke problemi tespit ettiğinde ve ilgili başlangıç önlemlerini aldığında (yasaklama vb), alarm tetiklenmektedir.

260 Notifications) 16 şeklinde yapılmaktadır. AB RASSF Komisyonu haftalık olarak bildirimleri yayınlamaktadır. Yayınlanan bildirimlerde, bildirim tarihi, bildirimi yapan ülke, bildirim nedeni ve orijin ülke bilgileri bulunmaktadır (Anon, 2006b). Ülkemiz açısından tarımsal üretimin ve tarımsal ürünlerin ihracatının önemi ve ekonomideki yeri büyüktür. Gelişmiş ülkelerin özellikle son yıllarda gıda güvenliği, tüketici sağlığı gibi konulara verdikleri önemle daha sıkı bir denetleme prosedürü uygulanmakta, ülkemizde yeterince hızlı ve etkin kontrol ve denetleme olmadığından çoğu kez ürünlerimiz çıkan kalıntı problemleri nedeniyle imha edilmekte, AB-RASFF ile tüm dünyaya duyurulmakta ve ülkemizin itibarı zedelenmekte, güvenilirliğinin azalmasına sebep olmaktadır. AB RASFF tarafından yayınlanan 2005 Yılı Raporu nda ülkemiz, bildirim yapılan ülkeler sıralamasında, Đran ve Çin den sonra 199 üründe alarm ve bilgi bildirimi ile üçüncü sırada yer almaktadır. AB nce 2005 yılı boyunca, 974 alarm bildirimi, 2254 bilgi bildirimi olmuş ve alarm bildirimlerinin 9 unun (% 1), bilgi bildirimlerinin 63 ünün (%3) pestisit kalıntıları ile ilgili olduğu rapor edilmiştir. Pestisit kalıntısı ile ilgili bildirimlerin 64 tanesi meyve ve sebzelerde, 1 i yağlarda, 3 ü reçel ve ballarda ve 4 tanesi de baharatlarda bulunan kalıntı nedeniyle olmuş ve bu ürünler kabul edilmemiştir (Anon, 2006c). Yukarıda bahsedilen olumsuzlukların çözüm yollarından biriside, daha etkin ve donanımlı laboratuvarların kurulup, pestisit kalıntı analizleri konusunda personel yetiştirilmesidir. Yetişmiş personel ve donanımlı laboratuarlarda eski alışılagelmiş yöntemlerin bırakılıp, yeni yaklaşımların laboratuvarlara getirilmesiyle daha etkili, hassas, hızlı, sarfı az ve ekonomik metotların kullanılması, zaman ve para tasarrufu sağlanacaktır. 16 Gıda veya yemde risk tanımlanmış, ürün henüz pazara sunulmadığından acil önlem alınması gerekmiyorsa, bilgi bildirimi yapılmaktadır.

261 Bu araştırmada, yaş meyve ve sebzelerde pestisit kalıntılarının analiz edilebilmesine olanak sağlayan çoklu pestisit kalıntı analiz metodunun geliştirilmesine çalışılmıştır. Çalışma sonucunda geliştirilen çoklu kalıntı analiz metodu, geleneksel çoklu kalıntı analiz metotları ile karşılaştırıldığında, pek çok avantaj sağladığı görülmüştür. Geliştirilen metotta sadece 10 g homojenize meyve veya sebze örneği, 10 ml karışımı ile muamele edilmektedir. Diğer metotlara kıyasla oldukça düşük miktarda su tutucu ilavesi yapılmakta, santrifüj işlemi ile de sulu faz organik fazdan kolaylıkla ayrılabilmektedir. Yeni metotlarda temizleme işleminde, SPE kartuşları kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu temizleme kartuşlarının tek kullanımlık olması ve ardından atılması ile de atık problemi yarattığı bilinmektedir. SPE kartuşlarının dolgu maddesinin örneğe ilave edilmesi ve santrifüj işlemi ile temizleme basamağının yapılması ile elde edilen ekstrakt atıksız olması ile de avantaj sağlamaktadır. Ayrıca bu metodun modifikasyonunda temel teşkil eden QuEChERS metodundan da ikili karışımı (asetonitril:diklorometan, 1:1) içermesi dolayısıyla avantajı bulunmaktadır. Bu çalışmada, farklı ve sorbentler denenmiştir. Bu konuda daha önce yürütülen çalışmalar dikkate alınarak seçilen ler ve sorbentler, hem görsel (ekstraktta pigmentlerin bulunma oranı göz ile gözlenmiş ve fotograflandırılmıştır) hem de GC-MS den elde edilen TIC (toplam iyon kromatogramı) a göre değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirme sonunda meyve ve sebzelerin ekstraksiyonu ve temizleme işleminde asetonitril:diklorometan (1:1) karışımı ve Chromabond Diamino adsorbantı kullanılmak üzere belirlenmiştir. TKB KKGM nün meyve ve sebzelerde kalıntı izleme çalışmalarında izlenmesi istediği aktif maddelerin listesine göre çalışılacak pestisitler seçilmiş, bunların GC ve GC-MS de analiz edilebilirlikleri araştırılmıştır. Bu aktif maddelere ek olarak azinphos-ethyl ve parathion-ethyl de çalışmaya dahil edilerek, meyve ve sebzelerdeki kalıcılıklarının da izlenmesi amaçlanmıştır.

262 GC ve GC-MS de analiz edilebilecek aktif maddeler yaklaşık 1 ppm konsantrasyonunda hazırlanarak GC-MS e tarama (SCAN) modunda enjekte edilmiştir. Pestisitlerin alıkonma zamanları belirlenmiş, verdikleri spektrumlar kütüphane spektrumları ile karşılaştırılarak doğrulaması yapılmıştır. Pestisit kalıntı analizleri ile ilgili yapılan çalışmalarda kullanılan cihaz koşulları irdelenmiş ve çalışmada yararlanılmıştır. GC-MS tarama modunda pestisitlerin çoklu kalıntı analizine imkan veren kolon sıcaklık programı geliştirilmiş ve pestisitlerin gruplarına göre karışımları hazırlanmıştır. Seçici iyon modunda aktif maddelerin alıkonma zamanları ve kütle spektrumları dikkate alınarak iyon grupları oluşturulmuş, en etkili ve hassas sonuç 36 iyon grubu oluşturularak elde edilmiştir. Bu iyon gruplarında her bir aktif madde için en az 3 iyon belirlenmiştir. Ekstraksiyon metodu ve cihaz koşulları sabitlendikten sonra metodun geçerli kılınması işlemleri (metot validasyonu) çalışmaları yapılmıştır. Geliştirilen metodun laboratuvar içi metot geçerli kılma parametrelerine göre çalışmalar yapılmış ve tamamlanmıştır. Validasyon kriterlerinden pestisitlerin en düşük saptama limiti (LOD), en düşük hesaplama limiti (LOQ), doğrusallık (lineerite), doğruluk ve kesinlik (tekrarlanabilirlik ve tekrarüretilebilirlik) parametreleri çalışılmış, gerekli hesaplamaları yapılmıştır. AB kılavuzlarına göre LOQ, MRL nin altında veya MRL/2 olmalıdır (Anon., 2000; Anon., 2006a). Çalışılan aktif maddelerin hepsi MRL nin altında veya yakınında LOQ değerleri vermiştir. Çalışmanın ilgili bölümünde MRL değerleri ile LOQ değerleri birlikte verilmiş, böylelikle daha etkin karşılaştırma yapılabilmiştir. Pestisitlerin 0.01 ile 1.20 µg/ml arasında toplam 8 farklı konsantrasyonda 10 noktalı (0.1 ve 1.0 µg/ml konsantrasyonlarında iki tekrarlı çalışmıştır) olarak çizdirilen kalibrasyon grafiklerinden elde edilen korelasyon katsayıları (R 2 ) 0.99 un üzerinde olup, bir kaç aktif madde için biraz düşük, ancak 0.99 a yakın değerler elde

263 edilmiştir. Metot geçerli kılma çalışmalarında en az 5 noktalı kalibrasyon grafiklerinin çizilmesi ve bu grafiğin korelasyon katsayısının 0.99 un üzerinde olması gerekmektedir. Ancak çoklu kalıntı analiz çalışmalarında 0.98 in üzerinde olması da kabul edilebilmektedir (Anon., 2000; Anon., 2006a; AOAC, 2002; IUPAC, 2002). Doğruluk kriterini gösteren geri kazanım çalışmaları üç farklı konsantrasyonda yapılmış, yüzde geri kazanım değerleri standart sapma ve relatif standart hata (% RSD, CV) değerleri ile birlikte verilmiştir. AB kılavuzlarına göre %70-120 geri kazanım (%RSD< %20) elde edilmesi tavsiye edilmektedir (Anon., 2000; Anon., 2006a). Bu çalışmada, bu kriterler ve literatürlerde verilen değerler dikkate alınarak değerlendirme yapılmıştır. Captan, chinomethionate, carbosulfan gibi bazı aktif maddelerin geri kazanımlarında sorunlar yaşanmış, bazı örneklerde oldukça iyi değerler verirken, bazılarında düşük değerler elde edilmiştir. Bunun sonucu olarak özellikle bu gibi bileşiklerin yapıları nedeniyle çabuk parçalandığı düşünülmektedir. Bazı örneklerde geri kazanım değerleri yüksek bulunmuştur. Bunun sebebinin matriksten kaynaklandığı ve cihazda kirlilik veya iyon olarak görülmese de sinyali arttırıcı, dolayısıyla iyon yoğunluğunu arttırıcı etkiye sahip olduğu düşünülmektedir. Kesinlik, elde edilen analiz sonuçlarının karşılaştırılarak, analizler arasındaki korelasyonun ortaya konulmasıdır. Bunun sayesinde, analiz sonuçlarının kabul edilebilir nitelikte olup olmadığı belirlenmektedir. Kesinlik kriterinin göstergesi olarak, analizler yapılmış ve sonuçları tekrarlanabilirlik ve tekrar üretilebilirlikleri bakımından hesaplanmıştır. Bunun için her grubu temsilen seçilen aktif maddeler gün içi (tekrarlanabilirlik) ve günler arası (tekrar üretilebirlik) analizlere tabi tutulmuş, % RSD değerleri hesaplanmıştır. Kesinlik parametresi iç ve dış standadizasyon teknikleri için ayrı olarak hesaplanmış, iç standart tekniğinde iç standart olarak dibutylphtalate kullanılmıştır. Pestisitler ve iç standart yaklaşık 1 µg/ml konsantrasyonunda olup, kesinlik değerlerinin uygunluğu kontrol edilirken, dış standart yöntemi ile iç standart yönteminin karşılaştırılması da yapılmış, sonuçların farklılık gösterip göstermediğine bakılmıştır. Elde edilen tüm %RSD değerleri %20 nin altında olup, kabul edilebilir

264 değerlerdir. Đç standart kullanımı ile elde edilen sonuçlar dış standart sonuçlarıyla karşılaştırıldığında farklılık olmadığı, hatta dış standart yöntemiyle daha iyi tekrarlanabilirlik ve tekrarüretilebilirlik değerleri elde edildiği görülmüştür. Dış standardizasyon tekniği, iç standardizasyon yöntemi ile karşılaştırıldığında, analiz kolaylığı, düşük maliyetli olması, daha az zaman alması gibi birçok avantaj sağlamaktadır, ayrıca kesinlik analiz sonuçlarının karşılaştırılması ile de iki kalibrasyon tekniği arasında büyük bir farklılık olmadığı görülmüştür. Diğer avantajlar da göz önünde bulundurulduğunda iç standart kullanımına gerek olmadığı kanaatine varılmıştır. Bu çalışmada geliştirilen metotla, pestisitlerin çoklu kalıntı analizlerini yapabilme olanağı doğmuş, halihazırda 84 pestisitin GC/MS de doğrulama ve kantitasyonuna imkan sağlanmıştır. Ülkesel kalıntı izleme ve denetim çalışmalarında, bu metodun rahatlıkla kullanılabileceği düşünülmektedir. Çalışmanın devamında bu ekstraksiyon metodunun asetonitril veya diklorometanda çözünebilen diğer aktif maddelere de uygulanabileceği, dolayısıyla bu sayının arttırılabileceği; tarımsal ürünler göz önüne alındığında da meyve ve sebzeler dışındaki tarımsal ürünlerde de metodun geçerliliğinin araştırılması, böylelikle daha geniş bir örnek grubunun bir metot ile analizini yaparak en yüksek faydanın kazanılması düşünülmektedir.

265 KAYNAKLAR DĐZĐNĐ Albero, B., Sánchez Brunete, C. and Tadeo, J. L., 2003, Determination of endosulfan isomers and endosulfan sulfate in tomato juice by matrix solid phase dispersion and gas chromatography, Journal Chromatography A, 1007, 137 143. Anagnostopoulos, C., Miliadis, G., Aplada-Sarlis, P. and Ziogas, B.N., 2006, Comparison of external and internal Standard methods in pesticide residue determinations, International Journal of Environmental Analytical Chemistry, Vol.86, Nos.1-2, 15 January-15 February 2006, 77-82. Anastassiades, M., Lehotay, S.J., Štajnbaher, D. and Schenck, F.J., 2002, Quick, Easy, Cheap, Effective, Rugged and Safe (QuEChERS) Approach for the Determination of Pesticide Residues. Florida Pesticide Residue Workshop. Anastassiades, M.; Lehotay, S.J.; Štajnbaher, D. and Schenck, F.J., 2003, Fast and Easy Multiresidue Method Employing Acetonitrile Extraction/Partitioning and Dispersive solid-phase Extraction for the Determination of Pesticide Residues in Produce. Journal of AOAC International, Vol. 86, No. 2, 412 431. Anonymous, 1991, Council Directive of 15 July 1991, European Commission 91/414/EEC, Concerning the placing of plant protection products on the market, Annex II, III and VI. Anonymous, 2000, European Commission Working Document on Residues: Guidance for generating and reporting methods of analysis in support of preregistration data requirements for Annex II (part A, Section 4) and Annex III (part A, Section 5) of Directive 91/414, EC SANCO/3029/99, 11/07/2000, 26 pages

266 KAYNAKLAR (devam) Anonymous, 2003, Fast Screening for Pesticides in Fruits and Vegetables by Gas Chromatography- Time-of-Flight Mass Spectrometry. Leco Pegasus Seperation Science Application Note Form. 203-821-227, 1-12. Anonymous, 2004, European Commission on Guidance document on Residue analytical method, EC SANCO/825/00 rev.7, 17/03/2004, 16 pages. Anonymous, 2005a, Waste, toxic. http://www.bookrags.com/sciences/biology/wastetoxic-wob.html Anonymous, 2005b, 11.05.2005-25657 sayılı Türk Gıda Kodeksi Gıdalarda Maksimum Bitki Koruma Ürünleri Limitleri Tebliği, Ankara. Anonymous, 2006a, European Commission Document on Quality control procedures for pesticide resdiues analysis, EU SANCO/10232/2006, 24/March/2006, 30 pages, http://europa.eu/index_en.htm Anonymous, 2006b, Directive on Rapid Alarm System for food and feed (RASFF), EU Council Directive 178/2002, weekly overview reports, http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/archive_en.htm Anonymous, 2006c, Annual Report 2005, The Rapid Alarm System for Food and Feed (RASFF), http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/index_en.htm AOAC, 2002, AOAC International Methods Committee Guidelines for validation of Qualitative and Quantitative Food Official Methods of Analysis, Journal of AOAC International, 85 (5): 1187 1200.

267 KAYNAKLAR (devam) Arrebola, F. J., Vidal, J. L. M., Mateu-Sánchez, M. and Álvarez-Castellón F. J. A., 2003a, Determination of 81 multiclass pesticides in fresh foodstuffs by a single injection analysis using gas chromatography chemical ionisation tandem mass spectrometry, Analytica Chimica Acta, 484, 167 180. Arrebola, F. J., Vidal, M. J. L., González-Rodrίguez, M. J., Frenich, A. G. and Morito, N. S., 2003b, Reduction of analysis time in gas chromatography application of low-pressure gas chromatography tandem mass spectrometry to the determination of pesticide residues in vegetables, Journal of Chromatography A, 1005, 131 141. Athanasopoulos, P. E., Kyriakidis, N. V. and Stavropoulos, P., 2004, A study on the environmental degradation of pesticides azinphos-methyl and parathionmethyl. Journal of Enviromental Science and Health, Part B: Pesticides, Food Contaminants and Agricultural Wastes, Vol 39, Number 2, 297 309. Ballesteros, E., Garcίa Sánchez, A. and Ramos Martos, N., 2006, Simultaneous multidetermination of residues of pesticides and polycyclic aromatic hydrocarbons in olive and olive-pomace oils by gas chromatography/tandem mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 1111, (1): 89 96. Barwick, V. J., Ellison, S. L., Lacey, S. J., Mussell, C. R. and Lucking, C. L.,1999, Evaluation of a solid phase extraction procedure for the determination of pesticide residues in foodstuffs, Journal of the Science of Food and Agriculture, Vol. 79, No. 9, 1190 1196.

268 KAYNAKLAR (devam) Bempelou, E. D. and Liapis, K. S., 2006, Validation of a multi-residue method for the determination of pesticide residues in apples by gas chromatography, International Journal of Environmental Analytical Chemistry, 86, 1-2, 63 68. Berrada, H., Fernández, M., Ruiz, M. J., Moltό, J. C. and Mañes, J., 2006, Exposure assessment of fruits contaminated with pesticide residues from Valencia, 2001-2003, Food Additives and Contaminants, 23: 674 682. Bettencourt da Silva, R. J. N.; Santos, J. R. and Camões, M. F. G. F.C., 2006, Quantification of analytes affected by relevant interfering signals under quality controlled conditions, Analytica Chemica Acta, 569, 210 220. Blasko, C., Fernández, M., Pena, A., Lino, C., Silveira, M. I., Font, G. and Picό, Y., 2003, Assessment of pesticide residues in honey samples from Portugal and Spain, Journal of Agriculture and Food Chemistry, 51, 8132 8138. Blasco, C., Font, G. and Picό, Y., 2006, Evaluation of 10 pesticide residues in oranges and tangerines from Valencia (Spain), Food Control, 17, 841 846. Burçak, A. A., 1998, Bağlardan Đzole Edilen Kurşuni Küf (Botrytis cinerea Pers.) Đzolatlarına Bazı Fungisitlerin Etkililikleri ve Kalıntı Açısından Değerlendirilmeleri. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Böl., Doktora Tezi, 179 s. CAC (Codex Alimentarius Committee), 2002, Requirements fort he use of singlelaboratory validation for Codex purposes. Codex Committee on methods of analysis and sampling 24 th session, November 2002.

269 KAYNAKLAR (devam) Cochran, J., Cox, C. and Dorman, F., 2002, Fast Gas Chromatography- Time-of- Flight Mass Spectrometry of Pesticides in Fruits and Vegetables. Florida Pesticide Residue Workshop. Corley, J., 2002, Best practices in establishing detection and quantification limits for pesticide residues in foods, Handbook of Residue Analytical Methods for Agrichemicals, John Wiley & Sons Ltd, New York, LS0203, Chapter 1, 18 p. Cönger, E., 2001a, Pestisit kalıntıları ve izlenmesi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Seminer notları, 35 s. Cönger, E. 2001b, Domateste yeşilkurt (Helicoverpa armigera (Hübn.)) a karşı kullanılan lambda-cyhalothrin in farklı formülasyonlarının kalıntıya olan etkilerinin araştırılması, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 65 s. Diez, C., Traag, W. A., Zommer, P., Marinero, P. and Atienza, J., 2006, Comparison of an acetonitrile extraction/partitioning and "dispersive solid-phase extraction" method with classical multi-residue methods for the extraction of herbicide residues in barley samples, J of Chrom A, 1131 (1-2): 11 23. Duru, A. U., 2002, Ege Bölgesinde Örtü Altında Yetiştirilen Domateslerde Yaygın Olarak Kullanılan Bazı Pestisitlerin Kalıntıları Ve Ekstraksiyon Yöntemlerinin Araştırılması. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği A.B.D., Yüksek Lisans Tezi, 113 s.

270 KAYNAKLAR (devam) Dömötörová, M., Matisová, E., Kirchner, M. and Zeeuw, J., 2005, MSPD combined with fast GC for ultratrace analysis of pesticide residues in non-fatty food, Acta Chimica Slovenica, 52, 422 428. Dönmez, M., 1995, Bazı Meyve ve Sebzelerde Hormon Kalıntılarının Tayin Yöntemleri Üzerinde Araştırmalar. E. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği A.B.D., Yüksek Lisans Tezi. Eickhoff, A. and Kreuzig, R., 2002, The substitution of toxicologically critical solvents in the Residue analysis of pesticides, Royal Society of Chemistry (RSC), http://www.chemsoc.org/networks/learnnet/green/docs/pesticide.pdf, 14 s. EURACHEM Guide, 1998, Ed. 1.0. The fitness for purpose of analytical methods. A laboratory Guide to method validation and related topics., 75 sayfa, www.eurachem.ul.pt/guides/mval.htm Eveleigh, L. J. and Ducauze, C. J., 1997, Optimization of the dwell-time for the quantitative analysis by gas chromatography-mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 765, 241 245. Fajgelj, A. and Ambrus, A. (Ed.), 2000, Guidelines for single-laboratory validation of analytical methods for trace level concentrations of organic chemicals. AOAC/FAO/IAEA/IUPAC Expert consultation in Principles and Practices in Method Validation, Royal Society of Chemistry, www.iaea.org/trc

271 KAYNAKLAR (devam) Falqui,C. F., Fournier, J. and Montury, M., 2001, Recent Development of the Mediterranean Network for Pesticide Residue Analysis by SPME, Second International Symposium of Pesticides in Food and the Environment in Mediterranean Countries and MGPR Annual Meeting, Valencia, Spain, p. 34. FAO, 1998, Validation of analytical methods for food control, FAO Food and Nutrition paper 68, Report of FAO/IAEA Expert Consultation, Austria, 1997. Fernández, M., Picό, Y. and Mañes, J., 2000, Determination of carbamate residues in fruits and vegetables by matrix solid-phase dispersion liquid chromatography mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 871, 43 56. Fernández, M., Rodriguez, R., Picό, Y. and Mañes, J., 2001, Liquid chromatographic mass spectrometric determination of post-harvest fungicides in citrus fruits, Journal of Chromatography A, 912, 301 310. Ferrer, I., Garcia-Reyes, J.F., Mezcua, M., Thurman, E.M. and Fernandez-Alba, A. R., 2005, Multi-residue pesticide analysis in fruits and vegetables by liquid chromatography-time-of-flight mass spectrometry, J of Chrom A, 1082, 81-90. Fillion, J., Hindle, R., Lacroix, M. and Selwyn, J., 1995, Multiresidue determination of pesticides in fruit and vegetables by gas chromatpgraphy mass selective detection and liquid chromatography with fluorescence detection, Journal of AOAC International, Vol. 78, No. 5, 1252 1266. Fillion, J. and Thorp, J., 1995, Multi- Pesticide Residue Analysis Utilizing SIM GC/MSD. Hewlett Packard Application Note. 228-348.

272 KAYNAKLAR (devam) Georgiou, P. P., Liapis, K. S., Miliadis, G. E. and Siskos, P. A., 2006, Solid-phase extraction cleanup of tomato samples for the determination of pesticide residues by gas chromatography-electron capture detection, International Journal of Environmental Analytical Chemistry, Vol.86, Nos.1-2, 15 January-15 February 2006, 69 76. Goto, T., Ito, Y., Oka, H., Saito, I., Matsumoto, H. and Nakazawa, H., 2003, Simple and rapid determination of N-methylcarbamate pesticides in citrus fruits by electrospray ionization tandem mass spectrometry, Analytica Chimica Acta, 487, 201 209. Güvener, A. ve Günay, Y., 1966, Zehirlenmelere ve ölüme sebep olan Unda Aldrin Tespiti, Bitki Koruma Bülteni, Cilt: 6, No: 2. 43 48. Hajou, R. M. K., Afifi, F. U. and Battah, A. H., 2004, Comparative determination of multi-pesticide residues in Pimpinella anisum usuing two different AOAC methods, Food Chemistry, 88, 469 478. Hışıl, Y. ve Tufan, G., 1984, Meyve Sebzelerde Bazı Pestisit Kalıntılarının Gaz Kromatografik Tayini, E. Ü. Mühendislik Fakültesi Seri: B Gıda Mühendisliği, Cilt: 2, Sayı:1, 29 41. Hışıl,Y.,1985, Kromatografide iç standart tekniği (Derleme), Gıda, 10, 2:105-110. Hışıl, Y., 2002, Enstrümental Gıda Analizleri II, Gaz, Đnce Tabaka, Kolon, Kağıt Kromatografileri ve Elektroforez, 3. Baskı, E.Ü. Basımevi, Đzmir, s 144.

273 KAYNAKLAR (devam) Husein, S.W., Kiarostami, V., Morrovati, M. and Tagebakhsh, M. R., 2003, Multiresidue determination of diazinon and ethion in pistachio nuts by use of matrix solid phase dispersion with a lanthanum silicate co-column and gas chromatography, Acta Chromatographica, No. 13, 208 214. IUPAC, 2002, Harmonized guidelines for single-laboratory validation of methods of analysis. International Union of Pure and Applied Chemistry (Pure Appl. Chem.), Vol. 74, No. 5, 835 855. Jansson, C., Philström, T., Österdahl, B. G. and Markides, K. E., 2004, A new multi residue method for analysis of pesticide residues in fruit and vegetables using liquid chromatography with tandem mass spectrometric detection, Journal of Chromatography A, 1023, 93 104. Jing, H. and Amirav, A., 1997, Pesticide analysis with the pulsed-flame photometer detector and a direct sample introduction device, Analytical Chemistry, Vol. 69, No. 7 1426 1435. Kaihara, A., Yoshii, K., Tsumura, Y., Nakamura, Y., Ishimitsu, S. and Tonogoi, Y., 2000, Multiresidue analysis of pesticides in fresh fruits and vegetables by supercritical fluid extraction and HPLC, J of Health Science, 46 (5), 336-342. Kaipper, B. I. A., Madureira, L. A. S. and Corseuil, H. X., 2001, Use of activated charcoal in a solid-phase extraction technique for analysis of pesticide residues in tomatoes, Journal of Brazilian Chemistry Society, Vol. 12, No. 4, 514 518.

274 KAYNAKLAR (devam) Karakaş, S.Y., Gören, A.C., Bilsel, M., Karakaş, D. ve Bilsel, G., 2005, Sebzelerde (domates, salatalık, biber) 16 adet kalıntı organik klorlu pestisitin GC/ECD tekniği ile tayin yönteminin validasyonu, XIX. Ulusal Kimya Kongresi, Kuşadası, özet kitabı, s AKS9. Kawasaki, M., Fukuhara, K., Katsumura, R., Takasaka, N. and Uchiyama, S., 1997, GC/MS (SIM) determination of 14 pesticides including cyhexatin and 2,4,5-TIN nuts, Journal of the Food Hygienic Society of Japan, Vol. 38, No: 3, 161 169. Kirchner, M., Matisová, E., Otrekal, R., Hercegová, A. and Zeeuw, J., 2005, Search on ruggedness of fast gas chromatography mass spectrometry in pesticide residues analysis, Journal of Chromatography A, 1084, 63 70. Lehotay, S. J. and Schenck, F. J., 2000, Multiresidue Methods: Extraction, Encyclopedia of Separation Science, ed. By Wilson I. D., Adlard, T. R. And Cook, M., Academic Pres, London, UK, 3409 3415. Lehotay, S. J., Lightfield, A. R., Harman-Fetcho, J. A. and Donoghue, D. J., 2001, Analysis of Pesticide Residues in Eggs by Direct Sample Introduction/Gas Chromatography/Tandem Mass Spectrometry, Journal of Agriculture and Food Chemistry, 49, 10, 4589 4596. Lenicek, J., Sekyra, M. and Citkova, M., 1989, Estimation of Residues of Synthetic Pyrethroids in Vegetables and Fruit. Ceskoslovenska-Hygiena, 34 (1), 28-38.

275 KAYNAKLAR (devam) Lewis, D. J., Thorpe, S. A. and Reynolds, S. L., 1996, The carry-through of residues of thiabendazole, tecnazene and chlorpropham from potatoes following manufacture into potato crisps and jacket potato crisps. Food Additives and Contaminants,13(2): 221-229. Liapis, K. S., Aplada-Sarlis, P. and Kyriakidis, N. V., 2003, Rapid Multiresidue Method for the Determination of Azinphos methyl, Bromopropylate, Chlorpyrifos, Dimethoate, Paration methyl and Phosalone in Apricots and Peaches by using Negative Chemical Ionization Ion Trap Technology, Journal of Chromatography A, 996 (1-2): 181-187. Luke, M. A., Froberg, J. A., Doose, G. M. and Masumoto, T., 1981, Improved Multiresidue Gas Chromotographic Determination of Organophosphorus, Organonitrogen and Organohalojen Pesticides in Produce, Using Flame Photometric and Electrlytic Conductivity Dedectors. Journal of AOAC, Vol: 64, No: 5, 1187-1195. Mañes, J., Font, G. and Picό, Y., 1993, Evaluation of a solid-phase extraction system for determining pesticide residues in milk, J of Chrom A, Vol 642, 195 204. Maštovská, K., Hajšlová, J. and Lehotay, S. J., 2004, Ruggedness and other performance charecteristics of low-pressure gas chromatography-mass spectrometry fort he analysis of multiple pesticide residues in food crops, Journal of Chromatography A, 1054, 335 349. Moltό, J. C., Font, G., Fare, R. and Mañes, J., 1989, Pesticide determination in water after separation on reverse-phase minicolumns, Revista de sanidad e higiene pública, 63 (7-8): 31 37.

276 KAYNAKLAR (devam) Moltό, J. C., Picό, Y., Font, G. and Mañes, J., 1991, Determination of triazines and organophosphorus pesticides in water samples using solid phase extraction, Journal of Chromatography A, 555, 137 145. Moore, K. M., Jones, S. R. and James, C., 1995, Multi-residue analytical method for uron and carbamate pesticides in water using solid-phase extraction and liquid chromatography-mass spectrometry, Water-Research, 29(5): 1225-1230. Moreno, J. L. F., Liébanas, F. J. A., Frenich, A. G. and Vidal, J. L. M., 2006, Evaluation of different sample treatments for determining pesticide residues in fat vegetable matrices like avocado by low-pressure gas chromatography tandem mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 1111, 97 105. Navarro, M., Picό, Y., Marin, R. and Mañes, J., 2002, Application of matrix solidphase dispersion to the determination of new generation of fungicides in fruits and vegetables, Journal of Chromatography A, 968, 201 209. Ochiai, N., Sasamoto, K., Kanda, H., Yamagami, T., David, F. and Sandra, P., 2004, Multi-residue method for determination of 85 pesticides in vegetables, fruits and gren tea by stir bar sorptive extraction and thermal desorption GC-MS, Gerstel Global Analytical Solutions Application Notes, App Note 4/2004. Öztürk, S., 1997, Tarım ilaçları, 2. Baskı, Ak Basımevi, Đstanbul, 13-14. PALCAN, 2005, CAN P 1629, PALCAN Guidance for the validation of test methods,, September 2005, Standards Council of Canada, Canada, 8 sayfa.

277 KAYNAKLAR (devam) Pang, G.F., Can, Y. Z., Fan, C. L., Zhang, J. J., Li, X. M., Mu, J., Wang, D. N., Liu, S. M., Song, W. B., Li, H. P., Wong, S. S., Kubinec, R., Tekel, J. and Tahotna, S., 2000, Interlaboratory study of identification and quantitation of multiresidue pyrethoids in agricultural products by gas chromatography-mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 882, 231 238. Pang, G.F., Cao, Y. Z., Zhang, J. J., Fan, C.L., Liu, Y. M., Li, X. M., Jia, G. Q., Li, Z. Y., Shi, Y. Q., Wu, Y. P. and Guo, T. T., 2006a, Validation study on 660 pesticide residues in animal tissues by gel permeation chromatography cleanup/ gas chromatography-mass spectrometry and liquid chromatography tandem mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 1125; 1 30. Pang, G.F., Fan, C.L., Liu, Y. M., Cao, Y. Z., Zhang, J. J., Li, X. M., Li, Z. Y., Wu, Y. P. and Guo, T. T., 2006b, Determination of residues of 446 pesticides in fruits and vegetables by three-cartridge solid-phase extraction gas chromatography-mass spectrometry and liquid chromatography tandem mass spectrometry, Journal of AOAC International, 89 (3): 740 771. Pang, G.F., Fan, C.L., Liu, Y. M., Cao, Y. Z., Zhang, J. J., Li, X. M., Li, Z. Y. and Wu, Y. P., 2006c, Multi Residue method for the determination of 450 pesticide residues in honey, fruit juice and wine by double-cartridge solid-phase extraction gas chromatography-mass spectrometry and liquid chromatography tandem mass spectrometry, Food Additive Contaminants, 23 (8); 777 810. Patel, K., Fussell, R. J., Macarthur, R., Goodall, D. M. and Keely, B. J., 2004, Method validation of resistive heating gas chromaatography with flame photometric detection for rapid screening of organophosphorus pesticides in fruits and vegetables, Journal of Chromatography A, 1046, 225-234.

278 KAYNAKLAR (devam) Philström, T. and Österdahl, B. G., 1999, Analysis of pesticide residues in fruit and vegetables after cleanup with solid phase extraction using ENV+ (polystrenediviniylbenzene) cartridges, Journal of Agricultural Food Chemistry, 47: 2549-2552. Pire, R., 2001, Kuru Üzümlerdeki Bazı Pestisit Kalıntılarının GC/ECD (Gaz Kromotografisi/Elektron Yakalama Dedektörü) ve GC/MS (Gaz Kromotografisi/ Kütle Spektrometresi) Teknikleri Đle Analizi, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Müh. A.B.D., Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), 179 s. Rodriguez, R., Picό, Y., Font, G. and Mañes, J., 2001, Analysis of post-harvest fungicides by micellar electrokinetic chromatography, Journal of Chromatography A, 924, 387 396. Rodriguez, R., Picό, Y., Font, G. and Mañes, J., 2002, Analysis of thiabendazole and procymidone in fruits and vegetables by capillary electrophoresiselectrospray mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 949, 359 366. Sakamoto, M. and Tsutsumi, T., 2004, Applicability of headspace solid-phase micro extraction to the determination of multi-class pesticides in waters, Journal of Chromatography A, 1028, 63 74. Sánchez-Brunete,C., Albero, B., Martin,G. and Tadeo, J.L.,2005,Determination of pesticide residues by GC-MS using analyte protectants to counteract the matrix effect, Analytical Sciences, The Japan Society for Analytical Chem, 21,1291 96.

279 KAYNAKLAR (devam) Sandra, P., Tienport, B. and David, F., 2003, Multi-residue screening of pesticides in vegetables, fruits and baby food by stir bar sorptive extraction thermal desorption capillary gas chromatography mass spectrometry, Journal of Chromatography A, Vol. 1000, Issues 1-2,1000, 299 309. Sanusi, A., Guillet, V. and Montury, M., 2004, Advanced method using microwaves and solid-phase microextraction coupled with gas chromatography mass spectrometry for the determination of pyretroid residues in strawberries, Journal of Chromatography A, 1046, 35 40. Schenck, F.J., Vega, V. and Lehotay, S. J., 2001, The Effect of Solid Phase Extraction Cleanup on the GC Analysis of Pesticides in Foods at Low Part Per Billion Levels. FDA Science Forum Poster Abstracts, Board H08b. Schenck, F. J., Lehotay, S. J. and Vega, V., 2002, Comparison of solid phase extraction sorbents for cleanup in pesticide Residue analysis of fresh fruits and vegetables, Journal of Seperation Science, 25, 883 890. Sherma, J., 1999, Pesticide residue analysis,j of AOAC International, 82(3): 561-574. Shimamura, Y., Tomiyama, N., Murakoshi, M., Kobayashi, H. and Matano, O., 1998, Multi residue method of pesticides in water using automated solid phase extraction and liquid chromatography - atmospheric pressure chemical ionization mass spectrometry, Journal of Pesticide Science, 23(3): 241-249. Shuling, S.,; Xiaodong, M. and Chongjiu, L., 2007, Multi-residue determination method of pesticides in leek by gel permeation chromatography and solid phase extraction followed by gas chromatography with mass spectrometric detector, Food Control, May 2007, Vol. 18, Issue 5, 448 453 (Baskıda).

280 KAYNAKLAR (devam) Soboleva, E., Ahad, K. and Ambrus, A., 2004, Applicability of some mass spectrometric criteria for the confirmation of pesticide residues, The Analyst, 129, 1123 1129. Štajnbaher, D. and Zupančič-Kralj, L., 2003, Multiresidue Method for Determination of 90 Pesticides in Fresh Fruits and Vegetables using Solid-Phase Extraction and Gas Chromatography- Mass Spectrometry, Journal of Chromatography A, 1015, 1-2, 185 198. Taylor, M. J., Hunter, K., Hunter, K. B., Lindsay, D. and Bouhellec, S. L., 2002, Multi Residue method for rapid screening and confirmation of pesticides in crude extracts of fruits and vegetables using isocratic liquid chromatography with electrospray tandem mass spectrometry, Journal of Chromatography A, 982, 225 236. Tiryaki, O. ve Aysal, P., 2003, Adaptation of the TLC detection method for the determination of pesticide residues in grain., draft, J. Env Sci & Health, baskıda. Torres, C. M., Picό, Y., Redonto, M. J. and Mañes, J., 1996, Matriks solid-phase dispersion extraction procedure for multiresidue pesticide analysis in oranges, Journal of Chromatography A, 719, 95 103. Torres, C. M., Picό, Y. and Mañes, J. 1997a, Comparison of octadecylsilica and graphitized carbon black as materials for solid-phase extraction of fungicide and insecticide residues from fruits and vegetables, Journal of Chromatography A, 778, 127 137.

281 KAYNAKLAR (devam) Torres, C. M., Picό, Y., Marin, R. and Mañes, J., 1997b, Evaluation of organophosphorus pesticide residue in citrus fruits from the Valencian community (Spain), Journal of AOAC International, Vol. 80, No. 5, 1122 1128. Ueno, E., Oshimi, H., Saito, I., Matsumoto, H., Yoshimura, Y. and Nakazawa, H., 2004, Multiresidue analysis of pesticides in vegetables and fruits by Gas Chromatography/Mass Spectrometry after gel permeation chromatography and graphitized carbon column cleanup, Journal of AOAC International, Vol. 87, No. 4, 1003 1015. Urruty, L., Fournier, J. and Montury, M., 2001, SPME and Pesticide Residue Analysis in Strawberries, Second International Symposium of Pesticides in Food and the Environment in Mediterranean Countries and MGPR Annual Meeting, Valencia, Spain, p. 43. Vidal, J. L. M., Arrebola, F. J. and Mateu-Sánchez, M., 2002, Application of gas chromatography-tandem mass spectrometry to the analysis of pesticides in fruits and vegetables, Journal of Chromatography A, 959, 203 213. Vidal, J. L. M., Arrebola, F. J., Frenich, A. G. and Fernandez, J. M., 2004, Validation of a gas chromatographic-tandem mass spectrometric method for analysis of pesticide residues in six food commodities. Selection of a reference matrix for calibration. Chromatographia, 59, 321-327.

282 KAYNAKLAR (devam) Volante, M., Pontello, M., Valoti, L., Catteneo, M., Bianchi, M. and Colzani, L., 2000, Application Of Solid Phase Micro Extraction (SPME) to the Analysis of Pesticide Residues in Vegetables, Pest Management Science, Vol. 56, No. 7, 618 636. Wong, J. W. and Halverson, C. A., 1999, Multiresidue analysis of pesticides in wines using C18 solid phase extraction and gas chromatography-mass spectrometry, American Journal of Enology and Viticulture, 50: 4: 435 442. Wylie, P. L. and Quimby, B. D., 1998, A Method Used to Screen for 567 Pesticides and Suspected Endocrine Disrupters, Hewlett-Packard Application Note 228-402, Hewlett-Packard Company, USA, 12 p. Zambonin, C. G., Quinto, M., Vietro, N. D. and Palmisano, F., 2004, Solid phase microextraction gas chromatography mass spectrometry: A fast and simple screening method for the assessment of organophosphorus pesticides residues in wine and fruit juices, Food Chemistry, 86, 269 274. Zaugg, S. D., Sandstrom, M. W., Smith S. G. and Fehlberg K. M., 1995, Methods of analysis by the U.S. geological survey national water quality laboratorydetermination of pesticides in water by C18 solid phase extraction and capillary column gas chromatography/mass spectrometry with selected ion monitoring, U.S. Geological Survey, Open File Report 95-181, Denver, Colorado, 47 sayfa.

283 KAYNAKLAR (devam) Zrostlίková, J., Hajslova, J., Poustka, J. and Begany, P., 2002, Alternative calibration approaches to compensate the effect of co-extracted matrix components in liquid chromatography-electrospray ionization tandem mass spectrometry analysis of pesticide residues in plant materials, J of Chromatography A, 973, 13-26. Zrostlίková, J., Hajslova, J. and Čajka, T., 2003, Evaluation of two-dimentional gas chromatography time of flight mass spectrometry for the determination of multiple pesticide residues in fruits, Journal of Chromatography A, 1019, 173-186. Zuin, V. G., Yariwake, J. H. and Lanças, F. M., 2003, Analysis of pesticide residues in Brazilian medicinal plants: matrix solid phase dispersion versus conventional (European Pharmacopoeia) methods, Journal of Brazilian Chemistry Society, Vol. 14, No. 2, 304 309. Zuin, V. G., Schellin, M., Montero, L., Yariwake, J. H., Augusto, F. and Popp, P., 2006, Comparison of stir bar sorptive extraction and membrane-assisted solvent extraction as enrichment techniques for the determination of pesticide and benzo[a]pyrene residues in Brazilian sugarcane juice, Journal of Chromatography A, 1114, (2):180-187.

284

285 EKLER EK 1 Çalışılan pestisitlerin kütle spektrumları ile kütüphane spektrumlarının karşılaştırılması Ek 1.1 1. karışımda bulunan aktif maddelerin kütle spektrumlarının karşılaştırılması

286

287

288 Ek 1.2 2. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektrumlarının karşılaştırılması

289

290

291

292 Chlorothalonil in kütle spektrumu

Ek 1.3 3. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektrumlarının karşılaştırılması 293

294

295

296

Ek 1.4 4. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması 297

298

299

300 Ek 1.5 5. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması

301

302

303

304

Ek 1.6 6. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması 305

306

307

308 Cypermethrin in kütle spektrumu

309 Ek 1.7 7. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması Omethoate in kütle spektrumu

310 Carbaryl in kütle spektrumu

311

312

Fenbuconazole un kütle spektrumu 313

314 Ek 1.8 8. karışımdaki aktif maddelerin kütle spektumlarının karşılaştırılması

315

316

317

318 Cyfluthrin in kütle spektrumu

319

320