BEDELS Z HRACAT Sezai KAYA* Arif AYLUÇTARHAN** 1.Girifl 22.12.1995 tarihli ve 95/7623 say l hracat Rejimi Karar n n 3 üncü maddesinin (e) bendinde D fl Ticaret Müsteflarl n n ba l oldu u bakanl n bedelsiz ihracata iliflkin düzenlemeler yapmaya yetkili oldu u belirtilmektedir. D fl Ticaret Müsteflarl, bu maddenin verdi i yetkiyle 06.06.2006 tarih ve 26190 say l Resmi Gazetede hracat Yönetmeli i ni yay mlam fl ve söz konusu Yönetmeli in 4 üncü maddesinin (c) bendinde bedelsiz ihracat karfl l nda yurt d fl ndan bir ödeme yap lmaks z n yurt d fl na mal ç kar lmas olarak tan mlam flt r. Keza, karfl l nda yurt d fl ndan bir ödeme yap lmaks z n yurt d fl - na mal ç kar lmas na iliflkin ayr nt l usul ve esaslar 12.07.2008 tarihli ve 26934 say l Resmi Gazetede yay mlanan 2008/12 Say l Bedelsiz hracata liflkin Tebli ile düzenlenmifltir. Bu çal flmam zda, bedelsiz ihracat n d fl ticaret, gümrük ve vergi mevzuat karfl s ndaki durumu irdelenerek muhasebelefltirilme ve raporlama hususlar ele al nacakt r. 2.Bedelsiz Olarak hraç Edilebilecek Mallar, zin Mercii ve Usul 1) Gerçek veya tüzel kifliler taraf ndan götürülen veya gönderilen hediyeler, miktar ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tan - * Gümrük Kontrolörü ** Vergi Denetmeni 183
t m mallar, yeniden kullan ma veya geri dönüflüme konu ithal edilmifl mal ve ambalaj malzemeleri. 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolar na kadar olanlar için gümrük idaresine, 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolar ve üzeri olanlar için ise hracatç Birlikleri Genel Sekreterliklerine baflvurulmas gerekmektedir. 2) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmifl mallar n bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçalar, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen mallar n garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçalar. 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolar na kadar olanlar için gümrük idaresine, 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolar ve üzeri olanlar için ise hracatç Birlikleri Genel Sekreterliklerine baflvurulmas gerekmektedir 3) Yabanc misyon mensuplar n n, Türkiye'de çal flan yabanc lar n, yurt d fl na hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandafllar n n, daimi veya geçici görevle yurt d fl na giden kamu görevlilerinin, bu durumlar n n ilgili mercilerce belgelenmesi flart yla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlar na gönderilecek mal ve tafl tlar. Baflvurunun do rudan gümrük idaresine yap lmas gerekmektedir. 4) Yurt d fl nda yerleflik tüzel kifliler, yabanc turistler ve yurt d fl nda ikamet eden Türk vatandafllar n n beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlar na gönderilecek mal ve tafl tlar. Bu gibi mallar n da bedelsiz ihrac nda baflvurunun do rudan gümrük idaresine yap lmas gerekmektedir. Bu mallar n yolcu beraberinde götürülmeyip, önce veya sonra gönderilmesi halinde, Türkiye'de sat n al nd n n belgelenmesi, tafl t götürülmesi halinde ise tafl t n trafik tescil kurulufllar nca ve vergi dairelerince kay tlar n n kapat ld n n belgelenmesi gerekir. Yurt d fl nda yerleflik tüzel kifliler, yabanc turistler ve yurt d fl nda ikamet eden Türk vatandafllar n n, Katma De er Vergisi Kanunu'nun 11/1-b maddesinde düzenlenen istisnadan yararlanarak yurt d fl na götü- 184
recekleri, gönderecekleri veya adlar na gönderilecek mal ve tafl tlar n bedelsiz ihrac na, sat c taraf ndan verilen sat fl faturas nüshas veya sat c onayl örneklerine istinaden, ilgili gümrük idarelerince izin verilir. 5) Kamu kurum ve kurulufllar, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaflmalar gere i gönderecekleri mal ve tafl tlar, De er ve miktar na bak lmaks z n bedelsiz ihracat izni baflvurular do rudan ilgili gümrük idaresine yap l r. 6) Savafl, deprem, sel, salg n hastal k, k tl k ve benzeri afet durumlar nda; kamu kurum ve kurulufllar, belediyeler, üniversiteler, K z lay ile kamu yarar na çal flan dernek ve vak flar n gönderecekleri insani yard m malzemeleri. De er ve miktar na bak lmaks z n bedelsiz ihracat izni baflvurular do rudan ilgili gümrük idaresine yap l r. 3. Di er Çeflitli Hükümler Kanun, kararname ve uluslararas anlaflmalarla ihrac yasaklanm fl mallar n bedelsiz ihracat na izin verilmemektedir. hrac ön izne ba l mallar n bedelsiz olarak ihraç edilmesi de, ancak ilgili merciin ön iznine istinaden mümkündür. hrac nda Destekleme ve Fiyat stikrar Fonu'na prim kesintisi yap lan mallar n bedelsiz olarak ihraç edilebilmesi için, söz konusu prim ödenmek zorundad r. Ancak FOB de eri l.000 (bin) ABD Dolar n geçmeyen mallar n bedelsiz ihrac Destekleme ve Fiyat stikrar Fonu kesintisine tabi de ildir. 06.06.2006 tarihli ve 26190 say l Resmî Gazete'de yay mlanan 2006/7 say l hrac Kayda Ba l Mallara liflkin Tebli eki listedeki mallardan, de eri FOB l.000 (bin) ABD Dolar n geçenlerin bedelsiz olarak ihrac nda kay t flart aranmaktad r. Bedelsiz ihracata konu mal, ihracatta uygulanan desteklerden yararland r lmamaktad r. 185
Bedelsiz ihracat, standartlar ve ürünlere iliflkin teknik mevzuat hükümlerine tabi de ildir. Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmifl mallar n bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçalar, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen mallar n garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçalar n n bedelsiz olarak ihrac hariç bedelsiz olarak ihraç edilebilecek di er mallar n bedelsiz ihrac nda hracatç Birli ine üye olma flart aranmaz. 4. Bedelsiz hracatta Fatura 213 Say l Vergi Usul Kanunu nun 232. maddesine göre; birinci ve ikinci s n f tüccarlar, kazanc basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler: 1. Birinci ve ikinci s n f tüccarlara; 2. Serbest meslek erbab na; 3. Kazançlar basit usulde tespit olunan tüccarlara; 4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere; 5. Vergiden muaf esnafa. Satt klar emtia veya yapt klar ifller için fatura vermek mecburiyetindedirler Kanun hükmü böyle olmakla beraber, yurt d fl ndan ülkemize herhangi bir bedel transfer edilmeksizin gerçeklefltirilen bedelsiz ihracat ifllemlerinde müflterinin borçland herhangi bir mebla n olmad, bu nedenle transferin bedelsiz veya s f r bedelli olarak gerçekleflti ini gösteren faturalar düzenlenmesinin ihracatç firmalar n muhasebe kay tlar bak m ndan sorun yaratt fleklindeki yak nmalar üzerine konuya Gümrükler Genel Müdürlü ü 10.09.2007 tarihli 2007/29 say l Genelgesi ile yön vermifltir. Genelgeye göre; Bedelsiz ihracat ifllemlerinde sat lan emtia veya ifl karfl l nda be- 186
delinin s f r veya bedelsiz oldu unu gösterecek flekilde fatura düzenlenmesi zorunludur. Ya da sadece gümrükleme amaçl d r (Only for Custom Purposes) kayd düflülmelidir. Bedelsiz ihracat ifllemlerinde sat lan emtia veya ifl karfl l bedeli gösteren ve ilgili firman n tam ad, adresi ve vergi kimlik numaras ile firma yetkilisinin imzas n ihtiva eden bir belgenin, s f r veya bedelsiz olarak düzenlenecek olan fatura ile birlikte firmalar n ihtiyaçlar do rultusunda ilgili gümrük idaresine ibraz mümkün bulunmaktad r. 5. Bedelsiz hracat fllemlerinin KDV Yönü 3065 say l Katma De er Vergisi Kanunu nun 1. maddesine göre Türkiye de ticari kazanç çerçevesinde yap lan teslim ve hizmet ifllemleri KDV ye tabidir. Kanunun 11.maddesi ihracat ifllemleri istisnas n düzenlemifltir. 12. maddede ise, mal teslimlerinde ihracat n gerçekleflmesi için faturan n yurtd fl ndaki kifli ad na düzenlenmesi ve mal n fiilen yurtd fl na ç km fl olmas flartlar düzenlenmifltir. Bu hükümlere göre bedelsiz ihracat ifllemleri 3065 Say l Katma De- er Vergisi Kanunu nun konusuna girecek, Kanunun 12. maddesinde belirtilen flartlar n sa lanmas ile birlikte 32. maddede öngörülen indirime-ve iadeye konu edilebilme imkan ndan yararlan lacakt r. 12.05.1991 tarih ve 1991/2 No lu KDV ç Genelgesi dikkate al nd - nda idarenin de görüflü bu ifllemlerden dolay iade ifllemlerinin yap - labilece i yönündedir. 17 Seri No.lu KDV Sirkülerinde(Resmi gazete, 2004) de belirtildi i üzere bu tür ihracat ifllemleri dolay s ile ihraç kay tl sat fllar olarak Tecil-Terkin sisteminden de yararlan labilecektir. Yukar daki düzenlemeler de erlendirildi inde, Bedelsiz hracat uygulamas nda gönderilen mal veya sarf malzemesinin, numune veya di- 187
er pazarlama amaçl sat fllarda dahi sat fl bedelinin s f r oldu u ya da daha önce yap lan sat fllar içinde bedelin tahsil edildi i (sarf malzemeleri garanti kapsam nda teslimler) dikkate al narak ihracat flartlar n n sa lanmas ile indirim ve iade imkân ndan yararlan lmas sa lanmal d r. Her iki halde de bedelsiz yap lan bir ihracat tesliminin katma de er vergisinin indirim konusu edilmemiflse iade edilerek ar nd r lmas sa lanmaktad r. 6. Muhasebelefltirme Ve Raporlama Bedelsiz ihraç konusu edilen mallar genel itibari ile pazarlama ve da t m giderleri mahiyetinde harcamalard r. fllemin bu niteli inden dolay do ru bir muhasebelefltirme ve raporlama için stoklardan ç k fl yap lan maliyet tutarlar n n giderlefltirilmesi yap lmal, ayr ca has lat olarak s f r bedelin-temsili küsurat n- sat fl hesaplar na kayd gerekmektedir. 7. Sonuç Bedelsiz ihracat ifllemleri as l olan ticari ifllemlerinin ferileri niteli- inde anlamlanabilmekle birlikte, ilgili mevzuat hükümlerinin hem gümrük hem de di er mali mevzuat aç s ndan ekstra durumlar düzenleyici olarak önemlilik arz etti ini belirtmek isteriz. Konu bedel al nmadan iflletmeden bir mal n ç k fl n içerdi inden dolay bu durum yurt içinde bedelsiz teslimlerde oldu u üzere tereddütlere neden olabilecek niteliktedir.(resmi Gazete, 1995) KAYNAKÇA 17 Seri no lu KDV sirküleri (04.06.2004). Ankara Güzel, Ahmet,(2005). Katma De er Vergisi Beyanname Düzenleme Esaslar. Ankara : Nobel Kitabevi. 188
Maç, Mehmet. KDV-5 (e-kitap), http://www.bdodenet.com.tr /kdv/ kdv1.pdf [eriflim tarihi 25.10.2009] Maliye Bakanl (25.12.1995). 50 seri Nolu KDV Genel Tebli i. Ankara : Resmi Gazete (22504 say l ). Özbalc, Y lmaz (2007). Katma De er Vergisi Kanunu Yorum ve Aç klamalar. Ankara : Olufl Yay nc l k 189
190