Bilişim Suçları ve Soruşturma -Kovuşturma Evreleri
Doç. Dr. Ali KARAGÜLMEZ BİLİŞİM SUÇLARI ve SORUŞTURMA - KOVUŞTURMA EVRELERİ Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş Üçüncü Baskı Ankara, 2011
Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri Ali KARAGÜLMEZ Hukuk Kitapları Dizisi: 622 ISBN 978-975-02-1423-3 Üçüncü Baskı: Ocak - 2011 Sayfa Tasarımı: İlhan Eroğlu Kapak Tasarımı: İsmail Çam 526 Sayfa, 16x23,5 cm. 1. Bilgisayar 2. Bilişim Sistemi 3. İnternet 4. Bilişim Suçu 5. Soruşturma 6. Elektronik Delil 7. Adlî Bilişim 8. Kovuşturma 9. İhtisas Mahkemesi 10. Bilişimden Yararlanma Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Yayın ve Dağıtım: Merkez Sağlık Sok. No: 21 06410 Sıhhiye / Ankara Tel : (312) 435 30 30 Faks: (312) 435 24 72 satis@seckin.com.tr Şube Strazburg Cad. No: 23/B Sıhhiye / Ankara Tel: (312) 230 52 62 ankarasube@seckin.com.tr Şube Ankara Adliye Sarayı K-Blok Zemin Kat Sıhhiye / ANKARA Tel: (312) 309 52 48 adliyesube@seckin.com.tr Şube Abide-i Hürriyet Cad. No: 179/E Şişli / İSTANBUL Tel : (212) 234 34 77 Faks: (212) 231 24 69 sislisube@seckin.com.tr Web Adresi www.seckin.com.tr / yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30
Senin için
Üçüncü Baskının Önsözü Bilişim ve internetin sağladığı imkânların yanı sıra bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan katlanarak devam eden gelişmelerle, bir taraftan bilişimin kullanıldığı alanlar hızla genişlerken, diğer taraftan da bilişim sistemlerine yönelik hukukî ihlâllerde ve suçlarda ciddi artışlar görülmektedir. Bilişim sistemlerine karşı ya da bu sistemlerden yararlanılarak yapılan hukuka aykırı davranışların etkilediği hedef kitlenin klasik suçlarla mukayese edilemeyecek bir genişlik göstermesi ise son zamanlarda yaşanan örneklerle konuya gösterilmesi gereken farkındalığı dramatik bir şekilde vurgulamaktadır. Ülkemizde 2010 yılında ortaya çıkan ulusal bir sınav merkezinin yaptığı çeşitli sınavlarda, soru ve cevapların bilişim sistemleri vasıtasıya elde edilmesi ve kazanç karşılığı dağıtılması iddiaları ve sonrasında yaşananlar, bunun önemli bir örneğini teşkil etmektedir. Dünyada 2010 yılında yaygın kullanımıyla wikileaks şeklinde dillendirilen olay ise bilişim sistemlerinin ve internetin etkilerinin en son örneğini ortaya koymuştur. Ülkemizde ve dünyada bilişim veya internet eksenli bu örneklerin, henüz tümüyle yaşanıp bittiğini söylemek de olanaklı değildir. Üstelik bilişim alanında ve bilişimin imkânlarıyla bu ve buna benzer olayların tekrarlanmayacağının da bir garantisi yoktur. Bilişim suçlarıyla mücadelede, klasik suçlara ilişkin yaklaşımlar yetersizdir ve başarısız olma riskini taşımaktadır. Bilişim suçlarıyla mücadelede bütüncül bir yaklaşımla hareket edilmelidir. Bu kapsamda; güncel ve yeterli bir mevzuatın olması, teknik, eğitimli ve donanımlı adli bilişim personeli ile uzman savcılık ve ihtisas mahkemelerinin bulunması, güvenli yazılım ve diğer gereklerin birlikte sağlanması şarttır. Bütün bunların başında ise en başta kanunkoyucudan başlamak üzere önce kamuda ve sonra da özel kesimde bilişim suçları konusunda farkındalık olmalı ve bu farkındalık, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak güncellenmeli; yani artırılmalıdır. Farkındalığın sağlanması ve artırılmasının birinci yolu, bilişim konusunda bilindiği sanılanlardan başlanılarak, bilinmeyenlerle birlikte gerekli eğitimlerin sürekli ve güncel olarak verilmesidir. Bilişim konusundaki bilindiği sanılan kimi konular, ya yanlış bilinmekte ya da güncelliğini yitirmiş olmaktadır. Bilişim alanında ihtiyaç duyulan farkındalığın sağlanması ve artırılmasında, bu alanda öne çıkan yabancı ülke uygulamalarına, bunların mevzuat hükümlerine, yeni yaklaşımlara, işlenen bilişim alanındaki yeni suç türlerine vb. konulara önem verilmelidir. Bilişim suçları, doğrudan bilgi ve iletişim teknolojileriyle ilgili olduğu için, yabancı ülke uygulamaları göz ardı edilerek sadece ülke içeri-
8 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri sindeki bilgi ve olgularla yapılacak yeni çalışmalar yeterli olmaktan uzak kalacaktır. Diğer yandan Ülkemizde başta televizyon yayınları olmak üzere, kitle iletişim araçlarıyla, toplumun bu konudaki farkındalığının artırılması için yapılabilecek pek çok şey bulunmaktadır. En azından televizyonlara bu yönde belirli sürelerle yayın yapma zorunluluğu getirilebilir. Bilişim ve internet, başta bilişimle ilgili olmak üzere suç olgusu ve bunun soruşturma ve kovuşturma evrelerinin gerçekleştirilmesi bakımından ceza ve ceza muhakemesi hukukunun en sorunlu ve tartışmalı alanlarını oluşturmaktadır. Konunun; teknik, karmaşık, çok kapsamlı oluşu ve ülkelerüstü bir nitelik taşıdığı da gözetildiğinde, geçici ve sınırlı yaklaşım veya çözümlerin yeterli olmayacağı açıktır. Çalışmamızda ceza ve ceza muhakemesi hukukunun en sorunlu ve tartışmalı alanları ele alınırken, olabildiğince bütüncül bir yaklaşım tercih edilmiştir. Geniş ve çok yönlü konuların her bölümde ana noktaları üzerinde öncelikle durulmuştur. Kitabımızın üçüncü baskısında, öncelikle 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ndaki konuyla ilgili uygulamalar geniş şekilde ele alınmıştır. Bu bağlamda farklı konulardaki Yargıtay kararlarına ve Yargıtay ın bu alandaki bazı içtihat değişikliklerine yer verilmiştir. Olması gereken hukuk açısından 5237 sayılı TCK daki Bilişim Alanında Suçlar bölümüyle ilgili incelemeler genişletilerek, TCK da yapılması lazım olan değişikliklerle ilgili yeni görüş ve önerilerimiz belirtilmiştir. Üçüncü baskının hazırlanmasında, desteklerini hep yanımda bulduğum sevgili eşime ve kızlarıma içten şükranlarımı sunarım. Kitabımıza bir şekilde katkısı olanlara ve Seçkin Yayıncılık A.Ş. sahipleri ile yayınevi çalışanlarına teşekkür ederim. Kitabımızın güncelleştirilmiş ve gözden geçirilmiş üçüncü baskının ilgi duyanlara, faydalı olması dileğiyle... Doç. Dr. Ali Karagülmez Ankara, Ocak 2011
İkinci Baskının Önsözü Bilişim alanında yaşanan gelişmeler, 20. yüzyılın son zamanlarında ve özellikle 21. yüzyıldan itibaren akıl almaz boyutlara ulaşmıştır. Önceleri bilgisayar teknolojisi yalnızca bir araç olarak görülmekte ve sınırlı alanlarda belirli amaçlar için kullanılmaktaydı. Günümüzde özel ve kamuda bilgisayarın ve bilişim teknolojisine bağımlılığın olmadığı bir yer kalmamış gibidir. Hizmet birimleri, finans ağları, iletişim sistemleri, güç istasyonları, ulaşım, tıbbî araçlar, modern otomobiller, akıllı evler ve pek çok sahadaki cihazlar bilgisayara bağımlı hâle gelmiştir. Bilgisayarlar, para çekme ve yatırma, satın alma, telefon konuşmaları, elektrik kullanımı, taşımacılık ve pek çok alanda, akıl almaz işlerde kullanılmaktadırlar. Bundan başka bilgisayarlar, kişisel alanda; eğitim, eğlence, çeşitli yazışmalar, kişisel hesapların yönlendirilmesi gibi dar alanda kullanılabildiği gibi, internet ortamında elektronik ticaret, elektronik posta ile iletişim, internette dolaşma, bilgi kaynaklarına ulaşma ve sayılamayacak kadar geniş olanaklar sağlamaktadırlar. Bilgisayar ağları, kullanıcılara çok geniş olanaklar verirken, suç işleme konusunda da çok büyük bir kaynak niteliğindedir. İnternet ortamında suç işleyen kişiler, bilişimin verdiği suç işleme olanaklarının sınırsızlığı karşısında, kendileri de şaşkına dönebilmektedirler. Bilgisayar teknolojisinin özellikle internetin dünyada bir anda yaygınlaşması karşısında, bilişim suçlarındaki patlama şaşırtıcı görülmemelidir. Bilgisayarlar ve bilişim sistemleri suç işlenmesinde araç olarak kullanılmasının yanında, örneğin yetkisiz erişim, hissettirmeden takip etme, çeşitli saldırı ve tacizler, dolandırıcılık, değişik türdeki hırsızlık ve pek çok hukuka aykırı fiillerle de doğrudan suçun hedefi durumuna gelmişlerdir. Üstelik bilgisayarların, neredeyse katkı sağlayamayacağı suç kalmamış gibidir. Bütün bu çarpıcı gelişmeler yaşanırken, bilgisayarların fonksiyonları, bilişim alanının riskleri ve saldırıya açık özellikleri hakkında özelde ve kamuda yeterli bir farkındalığın olduğundan söz etmek oldukça güçtür. Diğer yandan, bilgisayarlar, yerinde, bilinçli ve planlı bir şekilde kullanılabilirse, suçla mücadelede inanılmaz katkı ve kolaylıklar sağlamaktadırlar. Klasik suçlarda bilgisayar ve bilişim sistemlerinin yardımıyla, alan taraması, pek çok konuda karşılaştırma yapılması, parmak izi kontrolü, eşkal programları, coğrafi bilgi sistemleri, veri bankası oluşturulması ve kullanılması gibi çok farklı alanda çok kısa sürelerde delil elde edilebilir. Hemen her suçla bağlantısı artan bilgisayarlar, aynı şekilde pek çok suçun soruşturma ve kovuşturma evresinde de kullanılabilmektedirler. Bu amaçla kurulan bilişim ağlarıyla adalet hizmetlerinde bilişimin sağladığı kolaylıklardan
10 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri yararlanılmaktadır. Hatta soruşturma ve kovuşturmadaki taraflar da, iddia ve savunmalarının hazırlanmasında, tezlerinin dayanağını oluşturan delillerin elde edilmesinde bilişimi kullanabilirler. Bilgisayarların, suç işlenmesi ile soruşturma ve kovuşturma evrelerinde kullanımı ceza ve ceza muhakemesi hukukunun en sorunlu ve en tartışmalı alanlarından birisini oluşturmaktadır. Üstelik bu sorunlu ve tartışmalı alan, klasik yaklaşımlarla çözüme kavuşturulabilecek yapıda görünmemektedir. Konu, çok kapsamlı ve uluslarüstü bir nitelik taşımaktadır. Bu bağlamda, geçici ve sınırlı yaklaşım veya çözümler yeterli değildir. Sorunun, bir bütün olarak ele alınıp, çok yönlü irdelenmesi, tümden gelme yöntemiyle, çözüm üretilmesi gerekmektedir. Kitabımızda, bu sorunlu ve tartışmalı alan ele alınırken, olabildiğince bu yaklaşım korunmaya çalışılmıştır. Örneğin bilişim suçlarında delil elde edilmesinde başarılı olunabilmesi incelenirken, yalnızca konunun bir yönünü oluşturan teknik donanım boyutunun istenilen düzeye eriştirilmesinin yeterli olmayacağı, bu boyutun da mutlaka sağlıklı olmasının gerekmesiyle birlikte, sorunu oluşturan bütün konuların kül hâlinde gözetilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Kitapta, çok kapsamlı ve çok yönlü konuların her bölümde ana noktaları üzerinde öncelikle durulmuştur. Kitabımızın ikinci baskısında, öncelikle 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ndaki konuyla ilgili değişiklikler gözetilmiş, birinci baskıda ele alınmayan yeni suçlar incelenmiştir. Diğer yandan, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ndaki, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun daki ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu ndaki konuyla ilgili değişiklikler dikkate alınmıştır. Ayrıca, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun un hükümlerine yer verilmiş ve mevzuatımızda yeni kabul edilen örneğin 5.11.2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu gibi bazı düzenlemelerden de söz edilmiştir. Kitabımızın ikinci baskısının hazırlanmasında, maddî ve manevî desteğini hep yanımda bulduğum sevgili eşime ve kızlarıma içten teşekkür ederim. Kitabımıza bir şekilde katkısı olan ismini tek tek sayamadığım herkese ve Seçkin Yayıncılık A.Ş. sahipleri Sayın Aytaç SEÇKİN ile Sayın Koray SEÇKİN e ve yayınevi çalışanlarına teşekkür ederim. Güncelleştirilmiş ve gözden geçirilmiş Kitabımızın ikinci baskının ilgi duyan herkese, yararlı olması dileğiyle... Doç. Dr. Ali Karagülmez Ankara, Nisan 2009
Birinci Baskının Önsözü Dünyada 1970 li yıllardan itibaren bilgisayar kullanımında dramatik bir değişim yaşanmaktadır. Önceleri bilgisayar teknolojisi yalnızca bir araç olarak görülmekte ve belirli amaçlar için kullanılmaktaydı. Günümüzde ise, toplumun hemen her kesimi bilgisayarlara bağımlı hâle gelmiştir. Üstelik, bilgisayarların fonksiyonları konusunda yeterli bir bilinç olduğu da söylenemez. Finansal şebekeler, iletişim sistemleri, güç istasyonları, tıbbî araçlar, modern otomobiller, pek çok sahadaki cihazlar bilgisayara bağımlı hâle gelmiştir. Bilgisayarlar, para çekme ve yatırma, satın alma, telefon konuşmaları, elektrik kullanımı, taşımacılık ve pek çok alanda, akıl almaz kayıtlar yapabilirler. Bundan başka bilgisayarlar, kişisel alanda; eğitim, eğlence, çeşitli yazışmalar, kişisel hesapların yönlendirilmesi gibi dar alanda kullanılabildiği gibi, internet ortamında elektronik ticaret, e-posta ile iletişim, internette sörf yapma ve sayılamayacak kadar fazla şekilde geniş olanaklar sağlamaktadır. Bilgisayar ağları, kullanıcılara çok geniş özgürlükler vermenin yanında, suç işleme konusunda, çok büyük bir kaynaktır. İnternet ortamında suç işleyen kişiler, bilişimin verdiği suç işleme olanaklarının sınırsızlığı karşısında, kendileri de şaşkına dönebilmektedirler. Bilgisayar teknolojisinin özellikle de internetin dünyada bir anda yaygınlaşmasıyla, bilişim suçlarındaki patlama da şaşırtıcı görülmemelidir. Bilgisayarlar, suç işlenmesinde araç olarak kullanılmasının yanında, örneğin, yetkisiz erişim, hissettirmeden takip etme, çeşitli saldırı ve tacizler, dolandırıcılık, çeşitli türdeki hırsızlık fiilleri de doğrudan bilişim sistemlerine yönelmiş durumdadır. Bilgisayarların, neredeyse katkı sağlayamayacağı suç kalmamış gibidir. Bundan başka bilgisayarlar, yerinde, bilinçli ve planlı bir şekilde kullanılabilirse, suçla mücadelede ve ceza muhakemesinde geniş şekilde yararlanılabilmektedir. Örneğin, adam öldürme veya örgütlü suçlarda bilgisayarlar yardımıyla, delil elde edilebilir. Hemen her suçla bağlantısı artan bilgisayarlar, aynı şekilde hemen her suçun soruşturma ve kovuşturma evresinde de, bu alanda gözetilmesi gerekli ilkeler ve olanaklar ölçüsünde kullanılabilmektedir. Hatta, soruşturma ve kovuşturma geçiren herkes de, iddia ve savunma alanında bilgisayardan yararlanabilir. Bilgisayarların, suç işlenmesi ile soruşturma ve kovuşturma evrelerinde kullanımı ceza ve ceza muhakemesi hukukunun en sorunlu ve en tartışmalı alanını oluşturmaktadır. Üstelik, bu sorunlu ve tartışmalı alan, klâsik yaklaşımlarla çözüme kavuşturulabilecek yapıda görünmemektedir. Konu, çok kapsamlı, çok geniş ve uluslarüstü bir nitelik taşımaktadır. Bu bağlamda, geçici ve sınırlı yak-
12 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri laşım veya çözümler yeterli değildir. Sorunun, bir bütün olarak ele alınıp, çok yönlü irdelenmesi, tümden gelme yöntemiyle, çözüm üretilmesi gerekmektedir. Kitabımızda, bu sorunlu ve tartışmalı alan ele alınırken, olabildiğince bu yaklaşım korunmaya çalışılmıştır. Örneğin, bilişim suçlarında delil elde edilmesinde başarılı olunabilmesi için, yalnızca konunun bir yönünü oluşturan teknik donanım boyutunun yeterli olmayacağı, bu boyutun da mutlaka sağlıklı olmasının gerekmesiyle birlikte, sorunu oluşturan bütün konuların kül halinde gözetilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Kitabımızda, çok geniş kapsamlı ve çok yönlü konuların her bölümde ana noktaları üzerinde öncelikle durulmuştur. Kitabımızın hazırlanmasında, maddî ve manevî desteğini hep yanımda bulduğum sevgili eşime ve kendilerine ait zamanlarını daima bana veren kızlarıma içten teşekkür ederim. Kitabımıza bir şekilde katkısı olan ismini tek tek sayamadığım herkese ve Seçkin Yayıncılık AŞ. sahipleri Sayın Aytaç SEÇKİN ile Sayın Koray SEÇKİN e ve yayınevinin değerli çalışanlarına teşekkür ederim. Çalışmamızın ilgi duyan herkese yararlı olması dileğiyle... Dr. Ali Karagülmez Ankara, Mayıs 2005
İçindekiler Üçüncü Baskının Önsözü... 7 İkinci Baskının Önsözü... 9 Birinci Baskının Önsözü... 11 Kısaltmalar... 31 Giriş... 33 Birinci Bölüm GENEL OLARAK BİLİŞİM SUÇLARI I. GENEL OLARAK... 35 II. TEMEL BİLGİLER... 35 A. Bilgisayar... 35 B. Bilgisayar Donanımı... 38 C. Bilişim ve Bilişim Alanı... 38 D. Elektronik ve Dijital Kelimeleri... 38 E. Bilgisayar Ağı Kavramı... 40 F. İnternet... 40 G. Bilişim Suçu Kavramı... 41 H. Bilişim Suçunun Tanımı... 42 III. BİLİŞİM SUÇLARININ VE İNTERNETİN TARİHİ GELİŞİMİ... 45 A. Dünyadaki Durum... 45 B. Türkiye deki Durum... 46 IV. BİLİŞİM SUÇLARININ KRİMİNOLOJİSİ... 47 A. Bilişim Suçlarında Kriminolojik Bakımdan İlk Gelişmeler... 47 B. Kriminolojinin Bilişim Suçlarından Uzak Kalışı... 48 C. Mevcut Normatif Yapının Yetersizliği... 49 D. Bilişim Suçlarının Beyaz Yaka Suçlarıyla İlgisi... 49 E. Bilişim Suçlarını İşlemeye İten Nedenler... 50 F. Bilişim Suçlarının İşlenme Şekilleri... 52 1. Modus Operandi Kavramı (MO)... 52 2. Bilişim Suçlusunun Modus Operandisi... 52 3. Örnek Olay İncelemesi... 53 4. İşlenmiş Bazı Bilişim Suçu Türleri... 54
14 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri V. BİLİŞİM SUÇLARINDA FAİL... 55 VI. BİLİŞİM SUÇLARININ TASNİFİ... 56 VII. BİLİŞİM SUÇLARINDA MAĞDUR... 59 A. Mağdur Bilim (Victimology)... 60 B. Bilişim Suçlarında Durum... 60 C. Mağdurlardaki Çekingenlik... 61 D. Meşru Müdafaa Düşüncesi... 62 E. Suçla Mücadelede, Mağdurların Konunun Farkında Olmalarını Sağlamak... 63 1. Bilgisayarların Üzerlerinde Uyarı Yazıları Bulundurmak... 63 2. Bilgisayar ve Program Satıcılarına Sorumluluk Yüklemek... 64 3. Basın ve Medya Kuruluşlarına Bu Konuda Belli Sorumluluklar Yüklemek... 64 4. Yasalarda Mağdurları Güvenlik Önlemleri Almaya Zorlamak... 65 VIII. BİLİŞİM SUÇLARININ YAPISI... 65 A. Klasik Suçlara Göre Bilişim Suçlarının Yapısal Görünümü... 65 B. Bilişim Suçlarının Kendisine Özgü Nitelikleri... 67 C. Bilişim Suçlarının Türlerini Belirleme Sorunu... 68 D. Bilişim Suçlarındaki Artış Nedenleri... 69 E. En Çok Görülen Bilişim Suçu Türleri... 70 1. Activism... 70 a. Koleksiyon (Collection)... 71 b. Yayımlama (Publication)... 72 c. Diyalog (Dialogue)... 72 d. Eylem Koordinasyonu (Coordination of Action)... 73 e. Kulis Faaliyetleri (Lobbying Decisionmakers)... 74 2. Bilişim Korsanlığı (Hacktivism)... 74 a. Genel Olarak... 74 b. Kavram Çeşitliliği... 74 c. Hacker... 75 d. Bilişimde Korsanlık (Hackleme Aşamaları)... 76 aa. Keşif Yapmak... 76 bb. Tarama Yapmak... 77 cc. Sisteme Sızmak... 77 dd. Kalıcılığı Sağlamak... 77 ee. İzleri Yok Etmeye Çalışmak... 77 e. Dünya Çapında Hacker, Yetkisiz Erişim ve Hackleme Örnekleri... 77 3. Ethical Hacker... 79 a. Gelişim Süreci... 79 b. EH lerin Çalışma Yöntemleri... 80 c. EH Suç mu İşlemektedir?... 80 d. ABD de EH nin Yasal Boyutu... 81 aa. Telif Haklarının Korunmasıyla İlgili Araştırmalar... 81 bb. Sistem Güvenliğiyle İlgili Araştırma ve Testler... 82
İçindekiler 15 cc. Başarılı Bir EH de Olması Gereken Özelikler... 83 aaa. Onlara Tamamen Güvenilmelidir... 84 bbb. Güçlü Donanıma ve Bilgiye Sahip Olmalıdırlar... 84 ccc. Çok Sabırlı ve İnisiyatif Sahibi Olmalıdırlar... 84 ddd. Gelişmeleri Takip Edip, Kendilerini Yenilemelidirler... 84 F. Ülkemizdeki Durum... 85 İkinci Bölüm ULUSLARARASI ALANDA VE YABANCI HUKUKTA BİLİŞİM SUÇLARI I. ULUSLARARASI ALANDAKİ GELİŞMELER... 87 A. Genel Olarak... 87 B. Bilişim Suçları Sorunun Dünyadaki Genel Görünümü... 88 II. YABANCI HUKUKTA BİLİŞİM SUÇLARI... 89 A. Amerika Birleşik Devletleri... 89 1. Bilişim Suçlarının Genel Görünümü... 89 2. Bilişim Suçlarına İlişkin Normatif Yapı... 91 a. İlk Yasal Düzenlemelerin ABD de Yapılmış Olması... 91 b. Erişim Aygıtlarını Taklit Etme ve Bilgisayar Dolandırıcılığı ve Bilgisayarı Kötüye Kullanma Kanunu... 91 c. Diğer Düzenlemeler... 93 3. Bilişim Suçlarıyla Mücadele... 93 4. Adalet Bakanlığında Oluşturulan Bilgisayar Suçları ve Fikri Haklar Bölümü (CCIPS)... 95 5. Ülkemizdeki Durum... 95 6. Genel Olarak Arama İşlemi... 96 a. Özel Hayatın Dokunulmazlığının Makul Beklentisi... 96 b. Depolama Aygıtı Olarak Bilgisayarlarda Arama İşlemi... 97 aa. Bilgisayarlarda Yetkisiz Delil Toplama Yasağı... 98 bb. Bilgisayarlarda Özel Hayatın Gizliliğinin Makul Beklentisi... 99 B. Avustralya... 100 1. Bilişim Suçlarının Genel Görünümü... 100 2. Avustralya Ceza Kanunu nda Bilişim Suçları... 101 3. Kredi Kartlarıyla İlgili Suçlar... 102 4. Kredi Kartı Kopyalaması (Credit Card Skimming)... 103 5. Bilişim Suçlarıyla İlgili Araştırma ve İncelemeler... 104 a. 1997 Yılına İlişkin Veriler... 104 b. 1999 Yılına İlişkin Veriler... 105 c. 2002 Yılına İlişkin Veriler... 105 6. Ülkemizdeki Durum... 108 C. İtalya... 108 1. Bilişim Suçlarının Düzenlenme Sorunu... 108
16 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri 2. İtalyan Ceza Kanunu nda Bilişim Suçları... 109 a. Mala Zarar Verme (m. 392)... 110 b. Kamusal Yararı Bulunan Bilişim veya Telematik Sistemlere Zarar Verme veya Yok Etme (m. 420)... 110 c. Bilişim Sahteciliği (m. 491bis)... 111 d. Yetkisiz Erişim (m. 615ter)... 111 e. Giriş Kodlarını Haksız Yere Elde Etme (m. 615 quater)... 112 f. Bilişim Sistemine, Veri veya Programa Zarar Verme, İşleyişi Engelleme (m. 615 quinques)... 112 g. Bilişim veya Telematik Haberleşmenin Dinlenmesi, Engellenmesi veya Araya Girilmesi (m. 617 quarter)... 112 h. Bilişim Sistemi, Veri veya Programın Özel Olarak Tahrip Edilmesi (m. 635 bis)... 113 i. Bilişim Dolandırıcılığı (m. 640 bis)... 113 D. İngiltere... 113 1. Bilgisayarı Kötüye Kullanma Kanunu (Computer Misuse Act) (CMA)... 113 a. CMA daki Suç Tipleri... 114 b. CMA da Bilgisayar, Veri ve Program Tanımına Bilinçli Olarak Yer Verilmemiş Olması... 115 c. CMA ile İlgili Eleştiri ve Tartışmalar... 115 2. İSS lerin Cezaî Sorumluluğu... 116 3. Siber Suç Sözleşmesi... 116 4. Bilişim Suçlarına İlişkin Örnekler... 117 a. Trojen Atı Örneği... 117 b. Virüs Davası Örneği... 117 5. Bilişim Suçlarına İlişkin Araştırma Örneği... 117 E. Fransa... 119 1. Bilişim Suçlarıyla İlgili Normatif Yapıdaki Gelişmeler... 119 2. Yeni Ceza Kanunu nda Bilişim Suçları... 120 a. Bilgileri Otomatik İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemin Tamamına veya Bir Kısmına, Aldatıcı Hareketlerle Erişme (Girme) veya Kalmaya Devam Etme (m. 323-1)... 120 b. Bilgileri Otomatik İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemin Fonksiyonunu Bozucu veya Engelleyici Hareketlerde Bulunma (m. 323-2)... 120 c. Bilgileri Otomatik İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemdeki Bilgileri Aldatıcı Hareketlerle Değiştirme veya Yok Etme (m. 323-3)... 121 d. Oluşturulan Bir Gruba veya Manevî İştirak (Hazırlık) Anlaşmasına Katılımla Suç İşleme (m. 323-4)... 121 e. Ceza Kanunu ndaki Bilişimle İlgili Diğer Bazı Suçlar... 121 f. Şifreli Kanal Korsanlığı... 121 3. Bilişim Suçlarıyla İlgili Bazı Sorunlar... 122 4. İnternet Süjelerinin Sorumluluğu... 122 F. Almanya... 122 1. Bilişim Suçlarının İşlenmesiyle İlgili Genel Bilgiler... 122 2. Alman Ceza Kanunu nda Bilişim Suçlarını İlgilendiren Düzenlemeler... 123 a. Veri Casusluğu (m. 202a)... 124 b. Veri Değiştirme (m. 303a)... 124 c. Bilgisayar Sabotajı (m. 303b)... 124 3. Diğer Kanunlardaki Düzenlemeler... 124 4. İnternet Suçlarında Sorumluluk... 125
İçindekiler 17 G. Japonya... 126 1. Bilişim Suçlarına İlişkin Yasal Gelişmeler... 126 2. Bilgisayara Yetkisiz Erişim Kanunu... 126 a. Bilgisayara Yetkisiz Erişim Fiillerinin Yasaklanması... 126 b. Bilgisayara Yetkisiz Erişimi Kolaylaştırma Fiillerinin Yasaklanması... 127 c. Cezaî Hükümler... 127 Üçüncü Bölüm TÜRK HUKUKUNDA BİLİŞİM SUÇLARI I. GENEL OLARAK... 129 A. Bilişimle İlgili Altyapı Eksikliği Sorunu... 129 B. Bilişim Suçlarında Mevzuattaki Hükümlerin Yorumlanması Sorunu... 130 II. 765 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU... 132 A. 525a Maddesindeki Suçlar... 133 1. Bilgileri Otomatik Olarak İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemden, Programları, Verileri veya Diğer Herhangi Bir Unsuru Hukuka Aykırı Olarak Ele Geçirme... 133 a. Suç Tanımındaki Başlıca Kavramlar... 133 aa. Bilişim Sistemi Kavramı... 133 bb. Hukuka Aykırı Olarak Kavramı... 134 cc. Bilgisayar Programı, Veri ve Diğer Unsurlar... 135 dd. Ele Geçirme... 136 b. Suçun Koruduğu Hukukî Değer... 136 c. Suçun Maddî Unsuru... 138 aa. Hareket... 138 bb. Netice... 139 cc. Teşebbüs... 139 d. Suçun Manevî Unsuru... 140 2. Bilgileri Otomatik Olarak İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemden, Programları, Verileri veya Diğer Herhangi Bir Unsuru Başkasına Zarar Vermek Üzere Kullanma, Nakletme ve Çoğaltma. 140 a. Korunan Hukukî Yarar... 140 b. Suçun Maddî Unsuru... 141 c. Suçun Manevî Unsuru... 141 B. 525b Maddesindeki Suçlar... 142 1. Başkasına Zarar Vermek veya Kendisine veya Başkasına Yarar Sağlamak Maksadıyla, Bilgileri Otomatik İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemi veya Verileri veya Diğer Herhangi Bir Unsuru Kısmen veya Tamamen Tahrip Etme veya Değiştirme veya Silme veya Sistemin İşlemesine Engel Olma veya Yanlış Biçimde İşlemesini Sağlama... 142 a. Korunan Hukukî Yarar... 142 b. Suçun Maddî Unsuru... 143 c. Suçun Manevî Unsuru... 144 2. Bilgileri Otomatik İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sistemi Kullanarak Kendisine veya Başkası Lehine Hukuka Aykırı Yarar Sağlama... 145 a. Şifreli Yayınlar... 146
18 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri b. Telefon Frekansına Girmek... 148 C. 525c Maddesindeki Suçlar... 148 1. Hukuk Alanında Delil Olarak Kullanılmak Maksadıyla, Sahte Bir Belgeyi Oluşturmak İçin Bilgileri Otomatik Olarak İşleme Tâbi Tutmuş Bir Sisteme, Verileri veya Diğer Unsurları Yerleştirme veya Var Olan Verileri ya da Diğer Unsurları Tahrif Etme... 148 2. Tahrif Edilmiş Belgeyi Bilerek Kullanma... 150 D. 525d Maddesi... 151 E. 525a ilâ 525c Maddelerinde Fail ve Mağdur... 152 1. Fail... 152 2. Mağdur... 153 a. Bilgisayar Kullanmayı Bilmeyen ve Bilgisayarı Olmayan Kişinin Mağdur Olması... 153 b. Başkasının Bilgisayarını Kullananın Mağdur Olması... 153 c. İstisna Aktinin Taraflarının Mağdur Olması... 153 d. Tüzel Kişilerin Mağdur Olması... 154 F. 765 Sayılı TCK nın ile İlgili Uygulama Örnekleri... 154 1. Bankamatik Kartlarına İlişkin Suçlar... 154 2. Dolandırıcılık Suçları... 157 3. Değerlendirme... 158 III. FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU NDA BİLİŞİM SUÇLARI... 159 A. Genel Olarak Bilişim Alanında Telif Haklarına İlişkin Suçlar... 159 B. Ülkemizdeki Durum... 160 1. Manevi, Mali veya Bağlantılı Haklara Tecavüz... 160 a. Hak Sahibinin Yazılı İzni Olmadan Bir Eseri İşleme, Çoğaltma, Değiştirme, Dağıtma, Umuma İletme, Yayımlama, Hukuka Aykırı İşlenen veya Çoğaltılan Eserler Üzerindeki Diğer Fiiller... 161 b. Başkasına Ait Esere, Kendi Eseri Olarak Ad Koyma veya Bu Fiili Dağıtmak ya da Yayımlamak Suretiyle Gerçekleştirme... 162 c. Bir Eserden Kaynak Göstermeksizin İktibasta Bulunma... 163 d. Hak Sahibi Kişilerin İzni Olmaksızın Alenileşmemiş Bir Eserin Muhtevası Hakkında Kamuya Açıklamada Bulunma... 163 e. Bir Eserle İlgili Olarak Yetersiz, Yanlış veya Aldatıcı Mahiyette Kaynak Gösterme... 163 f. Bir Eseri, İcrayı, Fonogramı veya Yapımı, Tanınmış Bir Başkasının Adını Kullanarak Çoğaltma, Dağıtma, Yayma veya Yayımlama... 164 g. Ek 4. Maddenin Birinci Fıkrasındaki Fiillerin Yetkisiz İşlenilmesi, Bu Kanundaki Tanınmış Hakların Bilgi İçerik Sağlayıcılar Tarafından İhlâl Edilmeye Devam Edilmesi... 164 h. Etkin Pişmanlık... 164 2. Koruyucu Programları Etkisiz Kılmaya Yönelik Hazırlık Hareketleri... 165 3. Soruşturma ve Kovuşturma... 165 4. Görevli Mahkeme... 166 IV. TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN DA BİLİŞİM SUÇLARI... 166 A. Genel Olarak... 166 B. Mesafeli Sözleşmeler... 166 V. ELEKTRONİK İMZA KANUNU... 167 A. Genel Olarak... 167
İçindekiler 19 B. EİK da Düzenlenen Suçlar... 168 1. İmza Oluşturma Verilerinin İzinsiz Kullanımı Suçu... 168 a. Korunan Hukukî Yarar... 168 b. Suçun Maddî Unsuru... 168 aa. Hareket... 168 bb. Netice... 169 c. Suçun Manevî Unsuru... 169 d. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru... 169 e. Fail... 170 f. Mağdur... 170 g. Kişiye Bağlı Ağırlatıcı Neden... 170 2. Elektronik Sertifikalarda Sahtekârlık Suçu... 170 a. Korunan Hukukî Yarar... 171 b. Suçun maddî Unsuru... 171 aa. Hareket... 171 bb. Netice... 172 c. Suçun Manevî Unsuru... 172 d. Fail... 173 e. Mağdur... 173 g. Kişiye Bağlı Ağırlatıcı Neden... 173 3. İdarî Suçlar... 173 4. Tüzel Kişilere Özgü Güvenlik Tedbirleri... 173 VI. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU... 174 A. Genel Olarak... 174 B. Bilişim Alanında Suçlar... 175 1. Genel Olarak... 175 2. Bilişim Sistemine Girme ve Kalmaya Devam Etme Suçu... 177 a. 243. Maddede TBMM Genel Kurulu nda Yapılan Değişiklikler... 178 b. Korunan Hukukî Yarar... 179 c. Suçun maddî Unsuru... 180 aa. Hareket... 180 aaa. Madde Metni ile Gerekçe Arasındaki Çelişkiler... 180 bbb. Girme ile Erişim Kelimeleri... 182 ccc. Girme ve Orada Kalmaya Devam Etme... 182 bb. Netice... 183 cc. Teşebbüs... 184 dd. Suçun İşlenme Şekilleri... 185 d. Suçun Manevî Unsuru... 186 e. Bedeli Karşılığında Yararlanılabilen Sistemler Hakkında Suç İşlenmesi... 186 aa. Yukarıdaki Fıkrada Tanımlanan Fiiller İbaresi... 186 bb. Bedeli Karşılığında Yararlanılabilen Sistemler Kavramı... 187 aaa. İnternet Kafe ve Benzeri Yerlerin Durumu... 188 bbb. Bedel Kavramı... 188 ccc. (2) Numaralı Fıkra Hakkında Değerlendirme... 189 f. Fiil Nedeniyle Sistemdeki Verilerin Yok Olması veya Değişmesi (m. 243/3.f)... 189 aa. 244. Maddesinin (2) Numaralı Fıkrası ile Karşılaştırma... 191
20 Bilişim Suçları ve Soruşturma - Kovuşturma Evreleri bb. Anlık Yetkisiz Erişimde Verilerin Yok Olması veya Değişmesi... 192 cc. Fiilin, 243. Maddenin Bütün Fıkralarına Girmesinde Uygulama Sorunu... 192 g. Yaptırımlar... 193 h. 243. Madde ile 765 Sayılı TCK nın 525a Maddesinin Karşılaştırılması... 194 aa. Bilişim Sistemlerinin Kullanılması Suretiyle Hırsızlık Suçu... 194 bbb. Bilişim sistemindeki veri hırsızlığa konu olur mu?... 195 bb. Bilişim Sistemlerinin Araç Olarak Kullanılması Suretiyle Dolandırıcılık Suçu... 196 cc. 5237 Sayılı TCK nın 142/2-e ve 158/1-f Maddeleri 765 sayılı TCK nın 525a/1 Maddesini (Haksız Ele Geçirmeyi) Karşılar mı?... 199 i. Ülkemizde TCK nın 243. Maddesine ilişkin Uygulamadaki Durum... 200 aa. Soruşturma ve Kovuşturma Konusunda İstatistikî Veriler... 200 bb. 243. Maddeyle İlgili Yargıtay Kararları... 202 j. 5237 Sayılı TCK nın 243. Maddesiyle İlgili Olarak Yapılması Gerekli Yasal Düzenlemeler... 203 aa. 243. Maddedeki ve İbaresi veya Olarak Değiştirilmelidir... 203 bb. Sisteme Hukuka Uygun Girdikten Sonra, Hukuka Aykırı Olarak Kalma Maddeye Eklenmelidir... 204 cc. Şifre veya Benzeri Yapıyla Korunan Bir Bilişim Sisteminin, 243. Maddedeki Suçun Ön Koşulu Olması Düşünülmelidir... 204 dd. Bilişim Sistemine Girmeksizin İzleme Fiili de Maddeye Eklenmelidir... 205 ee. Suça Konu Bilişim Sisteminin Niteliği Dikkate Alınmalıdır... 206 ff. 243. Maddenin Son Fıkrasına, Fiil Nedeniyle Bilişim Sisteminin İşleyişinin Etkilenmesi de Eklenmelidir... 207 gg. Haksız Erişim Nedeniyle Başkalarının Erişimine Olanak Sağlanması Suça Tesir Eden Sebep Sayılmalıdır... 207 ii. Bilişim Suçlarının İşlenmesinin Hazırlığına İlişkin Suçlar... 208 3. Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya Değiştirme Suçları... 209 a. Genel Olarak... 209 b. Korunan Hukukî Yarar... 210 c. Suçun Maddî Unsuru... 211 aa. Bilişim Sisteminin İşleyişini Engelleme veya Bozma Suçu Açısından... 211 aaa. Bilişim Sisteminin İşlemesini Engelleme... 211 bbb. Bilişim Sisteminin İşleyişini Bozma... 212 bb. Bilişim Sistemindeki Verileri Bozma, Yok Etme, Değiştirme, Erişilmez Kılma, Sisteme Veri Yerleştirme, Verileri Başka Yere Gönderme Suçu... 212 d. Suçun Manevî Unsuru... 214 e. Banka veya Kredi Kurumuna ya da Bir Kamu Kurumu veya Kuruluşuna Ait Bilişim Sistemi Üzerinde Suçun İşlenmesi... 215 aa. Banka veya Kredi Kurumuna Ait Bilişim Sistemleri... 215 bb. Kamu Kurum veya Kuruluşlarına Ait Bilişim Sistemleri... 217 f. 244. Madde Kapsamındaki Suçlar Nedeniyle Haksız Çıkar Sağlama... 217 g. Teşebbüs... 219 h. (1) ve (2) Numaralı Fıkralardaki Suçlar İçin Öngörülen Cezaların Değerlendirilmesi... 219 i. Suçun İşlenme Şekillerinden Bazıları... 220 j. 5237 Sayılı TCK nın 244. Maddesiyle İlgili Yargıtay Kararları... 220 aa. 244. Madde Kapsamında Görülen Fiiller... 220 bb. Hırsızlık Suçu ile 244. Madde Kapsamında Haksız Çıkar Sağlama... 221 aaa. Yargıtay 11. Ceza Dairesi nin Önceki Kararları... 221 bbb. Yargıtay 6. Ceza Dairesi ile 11. Ceza Dairesinin Kararlarındaki Farklılık... 222