İnsanı Tanımak,İnsanı Anlamak (Psikoloji) Prof. Dr. Güler Bahadır Doç.Dr.Nilüfer.Nilüfer Alçalar İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı
Önce biz tanışalım 2
3
İnsanı Tanımak dersinin amacı İnsanın ruhsal yapısını tanımanın tıptaki yerini ve önemini kavramak İnsana biyo-psiko-sosyal sosyal bir bütünlüğü olan varlık olarak yaklaşmak 4
Amaç İnsanı tanımada psikoloji biliminin yerini ve psikolojiyi tanımlamak; psikolojinin tarihçesini, ekollerini ve uygulama alanlarını açıklamak 5
Öğrenim Hedefleri: Öğrenciler; İnsanı tanımanın gerekliliğini açıklayabilmeli Psikolojinin tanımını yapabilmeli Psikolojinin tarihsel gelişimini açıklayabilmeli Psikoloji akımlarının özelliklerini açıklayabilmeli Psikolojinin uygulama alanlarını tanımlayabilmeli 6
İnsanı Tanımak Ne Demek? 7
Psyche Logos Ruh, Nefes, Zihin Bilgi, Düzenli söz Psikoloji = Ruhbilim,davranış bilimi 8
Bilim : Sistematik bilgiler bütünüdür Bilimsel bilgi * Gözlenebilir * Denenebilir * Nesnel gerçekliği vardır 9
DAVRANIŞ Organizmanın iç ve dış uyaranlara verdiği tepki * Duygular * Tutumlar * Tüm içsel süreçler (düşünme, hayal kurma ) 10
Fizik Kimya Biyoloji Psikofizik Davr. Nörokimyası Psikobiyoloji PSİKOLOJİ Sosyoloji Antropoloji Sosyal Psikoloji Etnoloji 11
Psikolojinin Tarihçesi 12
Psikoloji Üzerinde Felsefenin Etkileri
Platon ( M.Ö. 427-342 ) Ruh: Duyum yoluyla fark edilmeyen cevher, öz dür. Varlığı ancak akıl yoluyla kavranır 14
Platon'a göre akıl, ruh ve içgüdü 15
Aristoteles ( M.Ö. 384-322 ) Ruh: Yaşamsal işlevlerin bir bütünüdür Beden varsa ruh vardır 16
Aristoteles e göre, gerçekte var olanlar tek tek şeylerdir. Şu anda görmediğimiz idealar değildir Aristoteles e göre, bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir 17
Rene Descartes (1596-1650 ) Ruh : Düşünce sonucu ulaşılan bir kavramdır 18
Rene Descartes "Ben kati anlamıyla yalnızca düşünen bir şeyim (res cognitans), yani ben bir 'zihin veya zekâ veya akıl veya ratioyum* *(mens, sive animus, sive intellectus, sive ratio,) 19
Psikoloji akımları
Psikoloji akımları Yapısalcılık (Structuralism) İşlevselcilik (Functionalism) Davranışçılık (Behaviorism) Biçimsel/Bütünsel Psikoloji (Gestalt) Humanistik Psikoloji (Humanistic) Ruhsal Çözümleme (Psychoanalysis ) Bilişsel Psikoloji (Cognitive) Psikobiyolojik (Psychobiological) 21
YAPISALCILIK (Structuralism) 22
YAPISALCILIK ( Structuralism ) Zihin Duyum ( sensation ) adı verilen öğelerden oluşmuştur. İnceleme Yöntemi (introspection ) İçebakış 23
Yapısalcılığın Öncüleri Wilhelm Wundt Edward Bradford Titchener ( 1832-1920 ) (1867-1927) 24
Wundt un Çalışmaları Wundt ilk çalışmalarında duyum ve imgeleri araştırdı Wundt ve izleyenler karmaşık zihinsel yaşantıların yapısını incelemeye çalışmıştır Bu nedenle bu ekole yapısalcılık denir 25
İlk Psikoloji Laboratuarının Kurulması 1879 - Leipzig Üniversitesinde W. Wundt tarafından kuruldu 26
Titchener ın sınıfı, Goldwin Smith Hall, Cornell Üniversitesi, 1905 27
İŞLEVSELCİLİK ( Functionalism ) 28
İŞLEVSELCİLİK ( Functionalism ) Zihin ne içindir? sorusunu sormuşlar ve işlevlerini araştırmışlardır W. James ( 1842-1910 ) J. Dewey ( 1859-1952 ) 29
William James (1842-1910) James'e göre bilgi, kişilik, bilinç, gerçek düşünce gibi şeyler faydalılık, verimlilik, pratiklik ölçüsüyle değerlendirilir Önemli olan teori değil, iş ve uygulamadır 30
William James e göre Yaşamda var olan, uygulanabilen ve bir etki oluşturan şey gerçektir Zihnen ve soyut olarak ne kadar doğru olur ya da görünürse görünsün pratiği olmayan ve yaşamda bir etki oluşturmayan şey bir değer ifade etmez ve gerçek de sayılmaz 31
John Dewey (1859-1952) Eğitimde deneysel laboratuar okulunu başlatmıştır 32
İşlevselcilere göre İşlevselciler davranışı, çevreye uyum süreci olarak tanımlamıştır 33
İşlevselciler İçin Önemli Olan Zihnin gerçek dünyada pratik sonuçlara sebep olan işlevleri Zihinsel süreçlerin faydası (organizmanın bulunduğu çevreye uyum sağlaması) 34
Deneysel Psikolojide İlk Çalışmalar * Gustav Theodor Fechner ( 1801-1887 ) * Ernst Heinrich Weber ( 1795-1878 ) 35
Gustav Theodor Fechner (1801-1887) 1887) Alman filozof ve doğa bilgini Leipzig Üniversitesi Tıp fakültesinden mezun olmuştur 36
Fechner Ölçeği İki uyaran arasında algılanabilen en ufak farkları saptamaya yarayan psikofizik yönteme dayanan temel duyumlar ölçeği 37
Ernst Heinrich Weber (1795-1878) 1878) Araştırmalarında öncelikle duyu organlarının fizyolojisi ile ilgilendi Weber'in en göze çarpan ve süreklilik gösteren çalışmaları bu alandadır 38
Hermann von Helmholtz (1821-1894) 1894) Alman fizyolog ve fizikçi Çok yönlü ilgi alanları ve çalışmalarıyla, özellikle de sinir iletimi, işitme ve görme üzerine yaptığı klasikleşmiş araştırmalarla yaşadığı dönemde "fiziğin başbakanı" olarak adlandırılan araştırmacı. 39
Hermann von Helmholtz, Fizyolojik optikler üzerine yaptığı çalışma sırasında gözün retina tabakasını incelemek için kullanılacak oftalmoskop adında bir alet geliştirdi 1856-18661866 yılları arasında yayınladığı Fizyolojik Optikler adlı üç ciltlik çalışması önemli bir etki yarattı. 40
İlk Zeka Testi 1890 yılında Paris Eğitim Bakanlığı Eğitim Bakanlığı, zeka seviyesi farklı çocuklara farklı bir eğitim programı sunmayı amaçlamıştı Böylece Alfred Binet ve arkadaşları, tarihteki ilk zeka testinin temellerini attı 41
DAVRANIŞÇILIK (Behaviorism) 42
43
Davranışçılar Psikolojinin bilim haline gelebilmesi için gözlenebilir, ölçülebilir fenomenlerin doğa bilimlerinde kullanılan objektif ve bilimsel yöntemlerle incelenmesi gerektiğini ileri sürmüştür Yapısalcıların ve işlevselcilerin kullandıkları iç gözlem yönteminin kullanılmasını bilime aykırı bulmuşlardır 44
Davranışçılık ( Behaviorism ) * U O T (Uyaran) (Organizma) (Tepki) * Koşullu Refleks * Gözlenebilir - Ölçülebilir Davranış 45
Davranışçılığın öncüleri J. Watson (1878-1958), I. Pavlov (1849-1936) B. F. Skinner (1904-1979) 46
Pavlov un köpeklerde salya salgılama tepkisini incelemek için geliştirdiği düzenek 47
48
Gestalt Psikolojisi (Bütüncül / Biçimsel Psikoloji) 49
Gestalt Psikolojisi (Bütüncül/Biçimsel Psikoloji) İnsanlar, nesneleri bütün olarak nasıl algılar ve yaşantılar? 50
Gestaltçilerin Öncüleri Max Wertheimer (1880-1943) 1943) Wolfgang Köhler (1887-1967) 1967) Kurt Koffka (1886-1941) 1941) 51
52
53
54
55
Gestaltçiler Algı ve bellek konusunda inceleme yapmışlardır İç gözlem, gözlem ve deney yöntemlerinden yararlanmışlardır Görüşleri özellikle eğitim alanında kullanılmıştır Gestalt psikolojisinin temsilcileri davranışların bir bütün olduğunu, bunun parçalara ayrılamayacağını savunmuşlardır 56
57
Psik(o)analiz (Psychoanalysis) 58
Psik(o)analiz (Psychoanalysis) S. Freud (1856-1939) 59
Psik(o)analiz Bilinçdışı Çocukluk Yaşantıları İd-Ego-Süperego İçgüdüler 60
61
62
63
Hümanist Psikoloji (Humanistic) 64
Hümanist (İnsancıl) Psikoloji Çağdaş bir psikoloji akımıdır. Kurucuları Gestaltçılardan etkilenmiştir Varoluşçu felsefe akımının görüşlerini benimsemişlerdir 65
Hümanist (İnsancıl) Psikoloji Davranışçı ve psikanalitik yaklaşımlara karşı görüşleri vardır. Özellikle insanı ele alışları açısından öteki ekollerden ayrılırlar Bu yaklaşımın öncü ve temsilcileri Rogers, Maslow, Sartre, Charolette Bühler, Frankl, Binswagner dir 66
Hümanist Psikolojinin Öncüleri Carl Rogers Abraham Maslow (1902-1987) 1987) (1908-1970) 1970) 67
Hümanist Psikolojiye göre Her insanın algısı kendine göredir. Algılamada iç faktörlerin yanında kişinin o andaki gereksinimlerinin,duygularının, inançlarının, geçmiş yaşantılarının etkisi vardır 68
Bilişsel Psikoloji (Cognitive) 69
Bilişsel Psikoloji Öncüsü Jean Piaget dir (1896 1980) 1980) Biliş sözcüğü insanın dünyayı tanıma ve anlamaya yönelik etkinlikleri anlamına gelir 70
Bilişsel Psikoloji Bu yaklaşıma göre, insanın davranışlarını ve ruhsal bozukluklarını anlamak için bilinç, dikkat, algı, bellek ve düşünce gibi bilişsel işlevleri incelemek gerekir. İnsan bu işlevleri diğer insanlardan farklı olarak yorumlar ve kullanır 71
Psikobiyolojik Yaklaşım 72
Psikobiyolojik Yaklaşım Öncüsü Adolf Meyer dir. (1866-1950) 1950) Psikobiyolojik modele göre, davranışın kaynağında karmaşık sinirsel süreçler vardır Bu süreçleri düzenleyici merkez de beyindir 73
Psikobiyolojik Yaklaşım Meyer, insanı bütünselliği olan biyolojik bir birim olarak kabul eder Meyer e göre, zihinsel bozukluklar organik ve kalıtsal etkenlerin karmaşıklaştırdığı; gerçekçi olmayan beklentiler ve yanlış alışkanlıkların sonucunda ortaya çıkar 74
75
Klinik Psikoloji 76
Psikolojik Danışma Ve Rehberlik 77
Eğitim Psikolojisi 78
79
Sosyal Psikoloji 80
81
Gelişim psikolojisi 82
Endüstri Psikolojisi 83
84
Sağlık Psikolojisi 85
Deneysel Psikoloji 86
Bilişsel Psikoloji Karar verme, problem çözme, dil edinimi, bilgiyi depolama ve geri çağırma gibi pek çok zihinsel süreç incelenir Bunun için gözlemlenebilen insan davranışlarının altında yatan bu zihinsel süreçler hakkında deneysel yöntemler kullanılarak yordamalar(öngörü) yapılır 87
Spor Psikolojisi Sporcunun davranışını etkileyen faktörler araştırılır. Örneğin, motivasyon, kaygı düzeyi Bu bilgiler ışığında sporcunun performansının arttırmaya yönelik çalışmalar yapılır 88
Trafik Psikolojisi Sürücü yetenek, davranış ve tutumları üzerine ölçme araçları geliştirmek ve uygulamak Sürücü eğitimi ve rehabilitasyon programları hazırlamak 89
Adli Psikoloji 90
Psikometri Psikolojinin farklı uygulama alanlarında kullanılan testler, envanterler ve ölçeklerin doğru bir şekilde geliştirilmesi konusunda çalışırlar Psikoloji, matematik ve istatistik konularının kesiştiği bir alandır. Özellikle bireyin yetenek, kişilik, ilgi vb. özelliklerinin geçerli ve güvenilir bir şekilde ölçülebilirliği bu konunun alanıdır 91
Kaynaklar Schultz D.P., Schultz S.E.(2002) Modern Psikoloji Tarihi. İstanbul:Kaknüs Yayınları. Strathern, P. (1997). 90 dakikada Platon. İstanbul: Gendaş Yayınları. http://www.historicalsense.com/archive/platon2_.htm http://www.e-felsefe.com/filozoflar/platon-eflatun.htmleflatun.html bote.hacettepe.edu.tr/.../3/3f/davranis.jpg 92
Ders İçin Kaynakça ( meraklısına ) Atkinson RL, Atkinson RC, Smith EE, Bem DJ Nolen- Hoeksema S. Psikolojiye Giris. Çev:Yavuz Alagon. 12. Basım,İstanbul: Arkadaş Yayınevi (1999). Cüceloğlu D. İnsan Ve Davranışı, 7.Basım,İstanbul:Remzi Kitabevi (2011). Morrıs C.G. Psikolojiyi Anlamak (Psikolojiye Giriş), Ankara:Türk Psikologlar Derneği Yay.(2002). Morgan, C. T. Psikolojiye Giriş Ders Kitabı, Çev. H. Arıcı Ve Ark., Ankara: Meteksan Ltd. Şt. (1988). 93
94