Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm I. Başlangıç Bakanlar Kurulu Değişiklik Onayı Sonrası Konsolide

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı Bölüm I. Başlangıç Şehir Planlama Dairesi İçişleri Bakanlığı Lefkoşa - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2015

Bu metin, 55/89 İmar Yasası altında yayınlanmış Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı nın, 17 Haziran 2015 tarihinde, Bakanlar Kurulu tarafından alınan Y(K-I)1099-2015 sayılı kararla onaylanmış, Rapor ve değişikliklerin konsolide edilmiş kopyasıdır. Ülkesel Fizik Planı nın kullanılmasında kullanıcının, Esas Planın ve Değişikliklerinin birlikte okumasını kolaylaştırmak amacı ile hazırlanmıştır. Yasal döküman İçin KKTC Resmi Gazetesinde Yayınlanmış olan Esas Ülkesel Fizik Planı Raporu ve değişiklik metinleri geçerlidir.

2031 Koruyarak gelişen, üreterek büyüyen, dünya ile bütünleşen, yenilikçi, İnsanların yaşamaktan, iş yapmaktan mutlu olduğu Bir Kuzey Kıbrıs 2

İçindekiler I. Önsöz... 3 II. Teşekkür... 4 III. Sunuş... 5 IV. Hazırlayanlar... 6 V. Ülkesel Fizik Plan Kurumlar Arası Çalışma Grupları... 7 1. Giriş... 8 1.1 Mekansal Planlama Nedir?...8 1.2 Sürdürülebilir Kalkınma ve Mekansal Planlama İlişkisi...8 2. Ülkesel Fizik Plan ın Geçmişi, Amacı, Niteliği ve Kapsamı... 9 2.1 Ülkesel Fizik Plan ın Geçmişi...9 2.2 Ülkesel Fizik Plan ın Görünümü ve Kapsamı...9 2.3 Ülkesel Fizik Plan ın Niteliği, Getirecekleri, Etkisi ve Yararları... 11 3. Planın Yasal Dayanağı ve İlkeleri... 13 3.1 Planın Yasal Dayanağı ve Gerekleri... 13 3.2 Planlama ve Plan İlkeleri... 14 4. Planlama Süreci ve Metodolojisi... 15 4.1 Planlama Süreci... 15 4.2 Metodolojik Yaklaşım ve Planlama Sürecinde Yapılan Çalışmalar... 16 4.3 Yasal Süreç... 19 4.4 ÜFP Çalışmalarında Dikkate Alınmış Çalışmalar, Programlar, Projeler ve Raporlar... 20 Şekiller Şekil 1 : Sürdürülebilir Kalkınma Ve Mekansal Planlama İlişkisi... 8 Şekil 2 : Ülkesel Fizik Planının İlişkili Olduğu Diğer Planlar... 13 Şekil 3 : Planlama Süreci... 15 Şekil 4 : Ülkesel Fizik Planı Hazırlanma Süreci... 18 Şekil 5 : Ülkesel Fizik Plan Hazırlama Yasal Süreci... 19

2031 I. Önsöz Yıllardır eksikliğinden söz edilen Ülkesel Fizik Plan nın hazırlanmasına yönelik çalışmalar, İmar Yasası nın yürürlüğe girdiği 1989 yılından bu yana, çeşitli hükümetler döneminde başlatılmış ancak çeşitli nedenlerle kesintiye uğramış ve sonuca gidilememişti. Son olarak, 2010 Mayıs ta Avrupa Birliği uzman desteği ile başlatılan, 2012 yılı sonunda tartışmaya açılan ve Aralık 2012 - Temmuz 2013 döneminde tartışılan Ülkesel Fizik Plan, uzun ve meşakkatli bir sürecin sonunda olgunlaştırılmış son şekli ile, Bakanlar Kurulu tarafından 17 Haziran 2015 tarihinde onaylanmıştır. Çalışmaları, yıllardır özveri ve kararlılıkla yürütülen bu önemli Plan ın, Bakanlığımız döneminde sonuçlanmış olması gurur vericidir. Sınırlı bütçe olanakları ve insan kaynağı ile, mümkün olan uzmanlık desteği sağlanarak, elde edilebilir her türlü bilgi ve veri kullanılarak ve mümkün olan her türlü kurumlararası işbirliği yapılarak, erişilebilen tüm toplum kesimlerini kapsayarak, mümkün olan her türlü katılım ve danışma süreçleri çalıştırılarak, uzlaşı zemininde mümkün olan yakınlaştırılmış görüş ve önerileri içeren bir plan hazırlanmıştır. Hazırlanması beş yılı bulan Ülkesel Fizik Plan, her yıl değişen koşullara, gelişen bilgi ve verilere göre gözden geçirilmeye ve geliştirilmeye açık dinamik bir Plan dır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti topraklarının tamamının ve kentlerimizin fiziki planlamadan yoksun oluşu, Ülkemiz in en ciddi eksikliklerindedir. Ülkesel Fizik Plan, Ülke nin tümünün planlı bir gelişme ortamına taşınabilmesi ve Ülke düzeyinde nüfus, insan yerleşmeleri ve ekonomik sektörlerin mekânsal planlama stratejilerinin belirlenmesi için atılan önemli ve kapsamlı adımlardan birisidir. Ülkesel Fizik Plan aslında bir sonuç değildir. İnsanımızın refahı, yaşam kalitesinin yükseltilebilmesi, çevresel kaynaklarımızın, doğal ve zengin tarihi ve kültürel mirasımızı koruyarak kalkınmanın sağlanabilmesi için Ülke toprağının ve kaynaklarının akıllıca kullanılmasına yönelik planlamaların başlangıcıdır. Önümüzde yürünecek ve kat edilecek çok yol vardır. Ülkemiz için ilk kez hazırlanmış olan Ülkesel Fizik Plan, Ülke nin genel kalkınma politikalarının geliştirilmesinde, mekansal planların ve sektörel planların hazırlanmasında zemin olacak ve nüfus hareketlerine bağlı olarak teknik ve sosyal altyapılara yönelik gerekli yatırımlar için bütçe oluşturmak ve dış kaynak yaratmak için bir dayanak oluşturacaktır. Ülkesel Fizik Planı nın yürürlüğe girmesi ile bundan sonraki hedef, emirnamelerin planlara dönüştürülmesi ve Ülke nin her yerinde mekansal planlarının tamamlanmasıdır. Ülkesel Fizik Plan, bundan sonraki aşamalarda hazırlanacak sektörel planlara, yerel ölçekteki her türlü kent planlamasına, uygulama programlarına ve projelere yol gösterecek kılavuz olacaktır. Planın hazırlanmasında özveri ile çalışan Şehir Planlama Dairemizi, bugüne kadar gereken her aşamada işbirliği yapan, bilgi ve veri sağlayan tüm kurumlarımızı, emeği geçenleri, Danışma sürecinde toplantılara katılarak, yazılı olarak görüş ve önerilerini vererek, son süreçte uzlaşıyı mümkün kılarak, daha sürdürülebilir gelişmenin sağlamasına, yaşam kalitesinin yükseltilmesine ve herkesin yaşamak ve çalışmaktan mutlu olacağı koşulların yaratılmasına katkı koyanları kutluyor, teşekkür ediyorum Teberrüken Uluçay Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İçişleri Bakanı Haziran 2015 3

2031 II. Teşekkür Bu Ülkesel Fizik Plan Taslağının hazırlanması; aşağıdaki politikacılar, kurumlar, yerel ve uluslararası uzmanların politik, teknik ve lojistik desteği ve katkıları olmasaydı, mümkün olamazdı: Özkan Yorgancıoğlu, Başbakan ( Eylül 2013 den itibaren) Sibel Siber, Başbakan (Haziran 2013 - Eylül 2013 arası) İrsen Küçük, Başbakan (Mayıs 2010- Haziran 2013 arası) Teberrüken Uluçay, İçişleri Bakanı ( Eylül 2013 den itibaren) Gülsüm Yücel, İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanı (Haziran 2013 - Eylül 2013 arası) Nazım Çavuşoğlu, İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanı ( Nisan 2011 Haziran 2013 arası) İlkay Kamil, İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanı (Mayıs 2010 Nisan 2011 arası) Başbakanlık Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi Kurumlararası Teknik Çalışma Komitesi Üyeleri ve Bağlı Oldukları İlgili Daireler Kıbrıs Türk Belediyeler Birliği Tüm Belediyeler Tüm Kaymakamlıklar Ekonomistler Odak Grubu Katılımcıları Ayşe Dönmezer Erdal Güryay Fatma Güven Lisaniler Fehiman Eminer Mustafa Besim Necdet Ergün Ünal Akifler Yenal Süreç Avrupa Birliği Komisyonu Avrupa Birliği Proje Destek Ofisi Lynda Thorne - Teknik Uzman - Danışman Ara Danışma Toplantıları Belediyeler 1. Danışma Toplantısı Temmuz 2010 Sektörel Daireler 1. Danışma Toplantısı - Temmuz 2010 Ekonomistler Odak Grubu Toplantıları Mart Mayıs 2011 Belediyeler 2. Danışma Toplantısı Haziran 2011 Sektörel Daireler 2. Danışma Toplantısı - Haziran 2011 Danışma Süreci Toplantıları Katılımcıları ve Yazılı Görüş verenler 8 Ocak- 7 Şubat 2013 tarihleri arasında düzenlenen 6 adet Bölge ve 4 adet sektör Danışma Toplantısına temsilci göndererek katılan ve görüşleri ile katkı koyan tüm kamu kurum ve kuruluşları, Belediyeler, Üniversiteler, Sivil Toplum Kuruluşları ve Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ve bağlı odaları. Yazılı Görüş veren Tüm Resmi Kurumlar, Belediyeler, Sivil Toplum Örgütleri, Üniversiteler, Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine Bağlı Odalar, kişiler Danışma Sürecinin Organizasyonu Profil Reklam ve Danışmanlık Ltd. Ekonomik Odak Grubu Toplantıları Organizasyonu ve Yönetimi The Management Centre of the Mediterranean Planlama Makamı - Şehir Planlama Dairesi - Ekim 2014 4

2031 III. Sunuş Stratejik planlama yaklaşımı temel alınarak; Ülkenin kalkınması amacıyla; ülkesel düzeyde üretilen politika, plan ve stratejiler ile yerel düzeyde, sektörel alanda yürütülecek faaliyetler arasındaki ilişkiyi belirlemek; Yerel düzeyde ve sektörel alanda yetki ve sorumluluğu olan kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu güçlendirmek; Ülkesel ve bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak; Kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlayarak ülkenin, bölgelerin ve insanlarının potansiyelini harekete geçirmek Ülkesel, bölgesel ve yerel düzeyde ve sektörel alanlardaki mekânsal yer seçimlerine kılavuzluk yapmak ve Ülkesel, bölgesel ve yerel düzeyde ve sektörel alanlardaki program ve projelere temel oluşturmak üzere, koordinasyon, yönlendirme ve strateji belgesi olarak hazırlanan Ülkesel Fizik Plan taslağı, 55/89 İmar Yasası nın 5 inci maddesinin (1) inci fıkrası uyarınca, Odalar ile Meslek Kurum ve Kuruluşlarının görüş ve önerilerini almak üzere 19 Aralık 2013 tarihinde tartışmaya açılmış, Temmuz 2013 tarihine kadar süren tartışma ve görüş alış verişi sonucunda, danışma süreci görüş ve öneriler dikkate alınarak gözden geçirilerek olgunlaştırılmıştır. Danışma süreci sonunda, Planlama Makamı tarafından, değerlendirme, görüş ve öneriler dikkate alınarak, geliştirilip yeniden düzenlenen tasarı Ülkesel Fizik Plan, 55/89 İmar Yasası nın 5 inci maddesinin (2) inci fıkrasının (B) bendi uyarınca Bakanlar Kurulu nun onayına sunulmaktadır. Ülkesel Fizik Plan, ülkesel, bölgesel ve yerleşimler düzeyinde birçok alanda mekânsal strateji ve politikaları ile bunların uygulamasına yönelik düzenlemeleri, uygulama eylem planı ve öncelikli alanlara yönelik mali programı içermektedir. Tasarı Ülkesel Fizik Plan, tüm Kuzey Kıbrıs için özel olarak geliştirilmiş olan, diğer sektörlerin ÜFP ye girdi olarak vermiş olması gereken kabarık bir dilek ve temenniler listesi olarak görünen birçok politikayı da içermektedir. Birçok alanda gerçekleştirilmesi gereken bu sektörel politikaların tümünün mekânsal planlama aracılığı ile gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Normal olarak, Şehir Planlama Dairesi diğer sektörel alanlardaki yetkili kurumlarla birlikte, her bir sektörün kendi yazılı politikalarını altlık ve girdi olarak kullanarak mekânsal planları hazırlamalıdır. Ne var ki birçok sektör alanında yazılı resmileşmiş politikaların bulunmayışı planın hazırlanış sürecinde en önemli zorluklardan biri olmuştur. Planın hazırlanışı sürecinde sektörlerle ilgili alanlarda yetkili olan Dairelerin katılımı ile kurumlar arası çalışma grubu oluşturulmuş ve yazılı politikalar bulunmayan sektörlerde yeni politikalar geliştirilmeye, mevcut politikaların ise ÜFP hedefleri ile uyumlaştırmaya çalışılmıştır. Ülkesel Fizik Plan, ülkesel düzeyde ekonomik, sosyal, kültürel, çevresel ve mekânsal gelişme hedeflerine ulaşmak, iş ve istihdam olanakları, hizmetler ve altyapılara yönelik gerekli arazi kullanım dağılımı ile nüfus dağılımını optimize etmek, toprağı ve kaynakları korumak ve verimli kullanımını sağlamak amacı, tüm sektörlerin yeni politikalar oluşturma veya mevcutları geliştirmeleri için bir temel olacaktır. Önceliklendirilerek uzun dönemde uygulanması gereken üç yüzü aşkın politika ve bunların uygulamasına yönelik ölçülebilir hedefler belirlenmiştir. Bu politikalar ve uygulanabilir hedefler, ülkede tüm sektörlerin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel açıdan birbirini tamamlayıcı olarak, koruyarak gelişmesinin ne kadar önemli ve kapsamlı bir çabayı olduğunun görülmesi bakımından son derece önemlidir. Bu şekli ile Ülkesel Fizik Plan, ülkenin genel kalkınma politikasının geliştirilmesinde altlık olacak ve nüfus hareketlerine bağlı olarak teknik ve sosyal altyapılara yönelik gerekli yatırımlar için bütçe oluşturma ve kaynak yaratma için bir dayanak oluşturacaktır. Ülkesel Fizik Plan Tasarısı nı oluşturan, yedi ayrı kitapta yer alan yedi ayrı bölümden oluşan Plan Raporu, Plan ın strateji ve politikalarının gösterildiği Ana Mekânsal Gelişme Strateji Haritası, 5 ayrı sektör için Sektör Politikaları Haritaları ve 5 ayrı Planlama Bölgesi İçin Bölge Strateji ve Politikalar Haritaları görüş, yöneri ve onayınıza saygı ile arz olunur. Ertan Öztek Planlama Makamı Şehir Planlama Dairesi Müdür Ekim 2014 5

2031 IV. Hazırlayanlar İdare 1. Teberrüken Uluçay - İçişleri Bakanı ( Eylül 2013 ten İtibaren ) 2. Gülsün Yücel - İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanı ( Haziran 2013 Ağustos 2013 ) 3. Nazım Çavuşoğlu İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanı ( Nisan 2011 Haziran 2013) 4. İlkay Kamil - İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanı ( Mayıs 2009 Nisan 2011) 5. Salih Tacan Ersümer - İçişleri Bakanlığı Müsteşarı ( Kasım 2014 ten itibaren ) 6. Hasan İslamoğlu - İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanlığı Müsteşarı ( Mayıs 2009 Kasım 2013) 7. Ertan Öztek - Şehir Planlama Dairesi Müdürü ( Kasım 2013 ten İtibaren ) 8. Cevdet Hacıoğlu - Şehir Planlama Dairesi Müdürü ( Temmuz 2011- Ağustos 2013) 9. Layık Topcan Mesutoğlu - Şehir Planlama Dairesi Müdür Muavini - Proje Yöneticisi Danışman 1. Lynda Thorn - Proje Teknik Uzman Danışmanı ( Mayıs 2010- Aralık 2011 ) Planlama Ekibi ve Sorumlu Oldukları Sektörler 1. Hülya Davulcu - Baş Mimar - Proje Koordinatörü Çevre ve Kültür Mirası, Tarihi ve Kültürel Miras, Ulaşım Sektörleri 2. Ali Aremek I. Sınıf Şehir Plancısı - Teknik Altyapı, Konut, Katı Atık, Kirlilik Kontrolü Sektörleri, Kıyı Stratejileri 3. Nurhan Hızal I. Sınıf Şehir Plancısı - Sosyal Altyapı, Doğal Çevre, Turizm, Rekreasyon Sektörleri 4. Hıvsiye Öztoprak - II. Sınıf Şehir Plancısı Ekonomik Gelişme, Nüfus, Ekonomi, Sanayi, Ticaret, Sosyal Hizmetler Sektörleri 5. Serhan Gökkaya - İnşaat Mühendisi - Su ve Atık Su Altyapısı, Haberleşme ve Enerji Altyapısı, Potansiyel Risk ve Tehlikeler Sektörleri (Mart 2014 e kadar) 6. Cemaliye Manalı Mimar Eğitim Sektörü (Haziran 2012 ye kadar) 7. Sinem Sevindik Üçöz - Şehir Plancısı - Çevre ve Kültür Mirası, Yerleşim Kademelenmesi, Ulaşım Stratejileri, Yüksek Eğitim Sektörü (Haziran 2012 den itibaren) 8. Elda İstillozlu Şehir Plancısı - Ekonomik Gelişme, Nüfus, Ulaşım Stratejileri, Kıyı Stratejileri, Emlak Geliştirme Sektörü (Haziran 2012 den itibaren) 9. İrem Aktepe - Şehir Plancısı - Sosyal Altyapı, Yerleşim Kademelenmesi, Ulaşım Stratejileri, Planlama Kavramsal Temeli (Haziran 2012 den itibaren) 10. Berkay Ramiz - Şehir Plancısı - Teknik Altyapı, Ulaşım Stratejileri, Potansiyel Risk ve Tehlikeler Sektörü, Coğrafi Bilgi Sistemi (Haziran 2012 den iitibaren) 11. Cemile Canselen Teknisyen - Sağlık Sektörü (Haziran 2012 ye kadar) 12. Mehmet Beyaz Teknisyen - Haritalar Kurumlar Arası Teknik Komite 1. Devlet Planlama Örgütü 2. Çevre Koruma Dairesi 3. Jeoloji ve Maden Dairesi 4. Eski Eserler ve Müzeler Dairesi 5. Su İşleri Dairesi 6. Tarım Dairesi 7. Orman Dairesi 8. Turizm Planlama Dairesi 9. Sanayi Dairesi 10. Karayolları Dairesi 11. Telekomünikasyon Dairesi 12. Elektrik Kurumu Tüm Belediyeler 6

Ülkesel Planın Geçmişi, Amacı, Niteliği Ve Kapsamı 2012 V. Ülkesel Fizik Plan Kurumlar Arası Çalışma Grupları ÇALIŞMA GRUBU ÇALIŞMA KONULARI 1 ÇEVRE 1 ( yeşil ) BİYO ÇEŞİTLİLİK ( FLORA / FAUNA) SU KAYNAKLARI, DENİZ SUYU, ORMAN, TOPRAK İKLİM 2 ÇEVRE 2 (kahverengi) 3 NÜFUS VE DEMOGRAFİK YAPI / SOSYAL ALTYAPI 4. EKONOMI VE EKONOMİK AKTİVİTELER TARİHİ VE MİMARİ MİRAS GÖRSEL / ESTETİK /MANZARA DEĞERLER ENTEGRE KIRLİLİK, ATIK YÖNETİMİ, ATIK SU YÖNETİMİ, GÜRÜLTÜ, HAVA KALİTESİ TOPRAK KİRLİLİĞİ SU KİRLİLİĞİ NÜFUS VE DEMOGRAFİK YAPI SAĞLIK, EĞİTİM SOSYAL HİZMETLER KONUT EKONOMI YAPI EKONOMİK AKTİVİTELER TURİZM SANAYI MADENCILIK TARIM HIZMET 5. TEKNİK ALTYAPI SU ALTYAPISI, KATI ATIK ALTYAPISI ATIK SU ALTYAPISI HABERLEŞME ALTYAPISI ELEKTRIK ALTYAPISI, ULAŞIM ALTYAPISI ŞEHİR PLANLAMA DAİRESİNDEN İLGİLİ SEKTÖREL SORUMLU NURHAN AREMEK HÜLYA DAVULCU ALİ AREMEK SERHAN GÖKKAYA ALİ AREMEK HIVSİYE ÖZTOPRAK VE CEMALİYE MANALI CEMİLE CANSELEN HİVSİYE ÖZTOPRAK NURHAN AREMEK HULYA DAVULCU SERHAN GÖKKAYA ALİ AREMEK İLGİLİ KURUM DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ İLGİLİ KURUMDAN GÖREVLENDIRILEN KİŞİ (LER) BELGİN EMİNER ÇEVRE KORUMA DAİRESİ HASİBE KUSETOĞULLARI / HURİYE GECEYATMAZ ORMAN DAİRESİ JEOLOJİ VE MADEN DAİRESİ TARIM DAİRESİ ESKİ ESERLER DAİRESİ METEROLOJİ DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ ÇEVRE KORUMA DAİRESİ SU İŞLERİ DAIRESİ SANAYİ DAİRESİ TARIM DAİRESİ DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ EĞİTİM BAKANLIĞI SAĞLIK BAKANLIĞI SOSYAL HİZMETLER DAİRESİ DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ/ EKONOMİ BAKANLIĞI TURİZM PLANLAMA DAİRESİ SANAYİ DAİRESİ TARIM DAİRESİ JEOLOJİ VE MADEN DAİRESİ TELEKOMÜNİKASYON DAİRESİ ELEKTRİK KURUMU ÇEVRE KORUMA DAİRESİ MEHMET KUTLAR /CEMİL KARZAOĞLU MEHMET NECDET ERSÜ HAYDAR / DUYGU BEREKET HANDE TERZİOĞLU/ GÖZEM GÖKHAN AYKUT UZUN YUSUF SANCARLI İBRAHİM ALKAN AYNUR NEŞELİ OSMAN ÖZKARALTAY MEHMET AKİF UNSAL ARTUN DOĞU VE EĞİTİM SAĞLIK SEKTÖRLERİ TEMSİLCİLERi EMEL TEL/ AYTUNÇ ŞİRKET SELMA YILMAÇ/ NİGAR KOÇ AYDAN BAŞKURT YUSUF SANCAR / BELGİN EMİNER KONU İLE İLGİLİ GÖREVLENDİLEN KİŞİ EFSUN SALEL / YILBAY GECEYATMAZ HURIYE KUTUP / BENGÜ VEYSİOĞLU MEHMET A. ÜNAL/ DUYGU BEREKE TUĞRUL AKÇALI BİLGİÇ KANAL/ FATMA CONKBAYIR AHMET DARGIN/ HÜSEYİN AKİF İBRAHİM ALKAN KARAYOLLARI DAİRESİ MUSTAFA DEMİRCİOĞLU/ İBRAHİM SOYGÜR/ HASAN DOĞAN BELEDİYELER BİRLİĞİ MERİH BEYDOLA

Giriş 2031 1. Giriş 1.1 Mekansal Planlama Nedir? 1.1.1 Planlama, kavram olarak belli bir andan daha ileriye doğru düşünülen, tasarlanan bir düşünce biçimidir, olasılıkları irdeler, karşılaştırır ve değerlendirir. Planlama, sosyal, ekonomik, politik, psikolojik, antropolojik ve teknolojik faktörleri içeren çok yönlü bir faaliyet, disiplinler arası, kuralcı, demokratik katılımcılığa açık, seçenek eylem yollarını arayıcı bir bilim olarak tanımlanmaktadır. 1.1.2 Mekansal planlama içinde 4 ayrı başlıkla tanımlanan hem politik hem de teknik bir mekâna müdahale sürecidir. Buna göre; Mekansal yapı, yapılı ve doğal çevreye ait unsurların dağılımını gösterir, Mekansal gelişme ise bu dağılıma müdahaleyi gerektirir. Ancak bu müdahale sadece fiziksel olmamakta, sosyal faaliyetler de buna bağlı değişmekte ve fırsatlara ulaşmada yeni olanaklar yaratılmaktadır. Mekansal gelişme dinamiklerine etki edebilmek için ise Mekansal planlama kullanmakta olup, bu planlama yerel, bölgesel, uluslararası ve sınır ötesi düzeylerde hazırlanmaktadır. Mekansal politika planlama süreci, dikeyde yönetim ve karar alma süreçlerini koordine ederken, yatayda sektörel uygulamaları, ekonomik ve sosyal aktivitelerin dağılımını koordine eder. 1.1.3 Mekansal planlama, klasik, geleneksel arazi kullanım planlamasının ötesindedir. Toprağın - arazinin gelişmesi ve kullanımı ile ilgili politikalar ile İnsanların yaşamak, çalışmak, boş zamanlarını geçirmek ve kaliteli yaşam sürdürmek için gerekli her türlü hizmetlerini aldıkları yerleri etkileyen diğer politika ve programları birbiri ile entegre eder, bütünleştirir. 1.1.4 Arazi kullanım biçimi üzerinde etkisi olabilecek politikaları dâhil eder, örneğin gerçekleştirilmesi mümkün olmayan veya planlama onayı başvurusunun onaylanması veya reddedilmesi veya bir başka yöntemlerle uygulanması suretiyle, yatırım ihtiyaçlarını veya taleplerini etkileyen politikaları içerir. Başka yöntemlerle gerçekleştirilmesi gerekli olan durumları açıkça tanımlar. Planlama politikaları, diğer başka mevzuat alanlarının gereklilikleri kapsamında olan hususları tekrar etmez veya onlara zarar vermez. 1.2 Sürdürülebilir Kalkınma ve Mekansal Planlama İlişkisi Şekil 1 : Sürdürülebilir Kalkınma Ve Mekansal Planlama İlişkisi 8

Planın Geçmişi, Amacı, Niteliği ve Kapsamı 2031 2. Ülkesel Fizik Plan ın Geçmişi, Amacı, Niteliği ve Kapsamı 2.1 Ülkesel Fizik Plan ın Geçmişi 2.1.1 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde sektörel hedef ve yatırımlar fiziki mekândan bağımsız olarak düşünülmekte, bundan dolayı da ülke kaynakları doğru ve verimli bir şekilde kullanılamamaktadır. Bugüne kadar yapılan çalışmaları ülke kaynakları üzerine oturtulmadığından ve sektörler arası ilişkiler sağlanamadığından, parçacı çözüm olarak yürütülmüş ve beraberinde de birçok sorunu getirmiştir. 2.1.2 Gelinen aşamada, son yıllarda yaşanan inşaat patlamasına bağlı olarak gelişmelerin hızlı ve yaygın olduğu alanlarda doğal ve kültürel kaynakların tüketilmesinin önlenebilmesi ve bu alanlarda 55/89 İmar Yasası uyarınca bir plan hazırlanıncaya kadar geçecek sürede yürürlükte kalmak üzere, gelişmelerin sınırı ile kural ve koşullarını belirleyen Emirnameler yayınlanması yoluna gidilmiştir. Son olarak, 2010 yılı başında, bu emirnameler gözden geçirilerek bir dizi değişiklikler yapılmıştır. 2.1.3 Hali hazırda, Lefkoşa İmar Planı, Girne Koruma Çevre Planı, Alagadi Koruma Çevre Planı ile 2004 yılından beridir görev yapmakta olan hükümetler döneminde yayınlanmış olan, Karpaz, Tatlısu- Büyükkonuk, Akdeniz-Sadrzamköy, Bafra Turizm Alan, Girne Boğazı, Girne Dağları Akiferini Koruma Emirnameleri ve Girne 2 inci Bölge Emirnamesi, ülkenin sadece yaklaşık % 40 nı kapsayan kısmını oluşturan bölgelerde İmar Yasası altında denetime altına olmasını sağlamaktadır. Geri kalan % 60 lık kısmındaki bölgelerde ise her hangi bir planlama düzenlemesi ve denetimi bulunmamaktadır. Bu durum başta turizm sektörü olmak üzere, sektörlerin Mekansal gelişme kararlarının verilmesini güçleştirmekte ve korunması gerekli kaynaklar ve yatırımlar açısından bölgeler arasında eşit ve adil olmayan koşullara yol açmaktadır. 2.1.4 Planlar hazırlanıncaya kadar geçecek sürede yürürlükte kalmak üzere yayınlanmış olan Emirnamelerin imar planlarına ve sektörel Mekansal planlara dönüşebilmesi ve ülkesel düzeyde planlı gelişmeye geçilmesi için, ülke düzeyinde nüfus, insan yerleşmeleri ve ekonomik sektörlerin Mekansal planlama stratejilerinin belirlenmesine gereksinim vardır. 2.1.5 55/89 İmar Yasası nın 3 üncü maddesi Planlama Makamını Ülkesel Fizik Plan hazırlanması konusunda yükümlü kılmaktadır. Ülkesel Fizik Planın hazırlanması için, Birisi Temmuz 1994, ikincisi Ağustos 1999 ve üçüncüsü ise Mayıs 2007 tarihinde olmak üzere, Bakanlar Kurulu kararları bulunmaktadır. 2.1.6 Son olarak, hazırlanması hükümet programında da hedeflenen Ülkesel Fizik Planın, faaliyetleri, sorumluluk ve yetki alanları ile ülkemizdeki sektörleri oluşturan kurum ve kuruluşların işbirliği, ortaklığı ve aktif katılımı ile, hazırlanması amacı ile 2010 yılında Avrupa Birliğinin sağladığı uzman desteği ile çalışmalar Mayıs 2010 tarihinde başlatılmıştır. Ülkesel Fizik Plan taslağı, Başbakanlık Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi katkıları, Avrupa Birliği uzman desteği, Şehir Planlama Dairesi, ilgili sektörel kamu kurumlar ve belediyelerin işbirliği ile 31 aylık bir sürede hazırlanmıştır. 2.2 Ülkesel Fizik Plan ın Görünümü ve Kapsamı 2.2.1 55/89 İmar Yasası nın 3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 6 ıncı maddeleri uyarınca hazırlanan Ülkesel Fizik Plan, ülkesel düzeyde sektörel hedef ve yatırımlar dikkate alınarak, düzenli gelişmeyi özendirmek, özellikli sosyal, kültürel, tarihsel, mimari önemi olan bölgeleri belirlemek, çevrede, ekolojik denge ile doğal güzellik ve estetiğin bozulmasını önlemek ve yatırımların dengeli bir şekilde yapılması sağlamak amacı ile düzenlenmiş, (a) Nüfusun hangi bölgelerde yerleştirileceği ve yoğunlaşacağına ilişkin politikaları; (b) Sanayi, ticaret, turizm, tarım gibi Ekonomik Gelişme Sektörleri ile ilgili ekonomik gelişme ve yaşam kalitesi için gerekli olan, Ulaşım, su, atık su, katı atık ve benzeri Teknik Altyapı, 9

Planın Geçmişi, Amacı, Niteliği Ve Kapsamı 2012 konut, eğitim, sağlık, sosyal hizmetler, rekreasyon ve benzeri Sosyal Yapı ile ilgili genel ve bölgesel mekansal gelişme politikalarını; (c) Çevresel, sosyal, kültürel, tarihsel, mimari önemi olan korunması gereken bölgeler ve koruma genel ve bölgesel strateji ve politikalarını; (d) Planda öngörülen yatırımların mali programını kapsamaktadır. 2.2.2 Plan, aşağıda belirtilen ana rapor ve haritalardan oluşmaktadır; 2.2.2.1 Strateji ve Politikaların yer aldığı (1) Bölüm I Başlangıç, (2) Bölüm II Mevcut Durum ve Eğilimler, (3) Bölüm III Vizyon ve Stratejik Hedefler, (4) Bölüm IV Mekansal Strateji, (5) Bölüm V. Sektör Politikaları, (6) Bölüm VI Bölge Strateji ve Politikaları, (7) Bölüm VII Uygulama İzleme ve Gözden Geçirme olmak üzere 7 bölümden oluşan Plan Raporu, 2.2.2.2 Plan nın Strateji ve Politikalarının gösterildiği aşağıdaki şematik haritalar; (1) Ana Mekansal Gelişme Stratejisi Haritası, (2) Sektör Politikaları Haritaları, (a) Ekonomik Sektörel Gelişme Haritası, (b) Teknik Altyapı Gelişme Haritası, (c) Sosyal Altyapı Gelişmesi Haritası, (d) Çevre, Tarihi ve Kültürel Mirası Koruma Haritası, (e) Risk Yönetimi ve Kirlilik Önleme Haritası (3) Belirlenmiş Mekansal Gelişme Stratejilerini, sektörel gelişme ve çevresel politikalarının ayrı ayrı gösterildiği 5 ayrı Stratejik Planlama Bölgesi haritası (a) Gazimağusa -Girne Kentsel Gelişme Bölgesi Haritası, (b) Lefkoşa Girne Kentsel Gelişme Bölgesi Haritası, (c) Batı - Kuzeybatı Kırsal Gelişme Bölgesi Haritası, (d) Karpaz Tatlısu Kırsal Gelişme Bölgesi Haritası, (e) Mesarya Kırsal Gelişme Bölgesi Haritası, 2.2.3 Plan, strateji ve politikaların nasıl geliştirildiğini ve dayanaklarını gösteren aşağıdaki teknik ekleri kapsamaktadır: 2.2.3.1 Mekansal Analiz Raporu, 2.2.3.2 Ekonomik Gelişme Senaryoları Raporu, 2.2.3.3 Nüfus Raporu, 2.2.3.4 Mevcut Durumun Devamı Eğilimler ve Etkileri Raporu, 2.2.3.5 Sektör Durum Raporları 10

Planın Geçmişi, Amacı, Niteliği ve Kapsamı 2031 (1) İçme ve Kullanma Suyu Raporu (2) Konut (3) Atık Su (4) Çevre (5) Doğal Afet (6) Eğitim (7) Elektirik (8) Ekonomi ve Finans (9) Katı Atık (10) Kirlilik (11) Kültürel Miras Alanları Yönetimi (12) Sağlık (13) Sanayi ve Ticaret (14) Sosyal ve Demografik Yapı (15) Tarım (16) Telefon (17) Turizm (18) Ulaşım 2.2.3.6 Mevcut Durum Haritaları, 2.3 Ülkesel Fizik Plan ın Niteliği, Getirecekleri, Etkisi ve Yararları 2.3.1 Ülkesel Fizik Plan, stratejik nitelikte bir plandır. Daha alt ölçekteki İmar Planları nın konusu olan ayrıntılı politikaları ve parsel ölçeğinde kararları kapsamamaktadır. 2.3.2 Ülkesel Fizik Plan, ülkesel, bölgesel, sektörel ve yerel ekonomik ve sosyal dinamikler, potansiyeller ve hedefler dikkate alınarak, ülke düzeyinde, ekonomik gelişme, altyapı ve korumaya ilişkin kalkınma planları ve sektörel kararlara mekansal boyut getiren, (a) Ülkesel düzeydeki strateji, politika, plan ve programlar ile bölgesel, sektörel ve yerel düzeydeki öncelikler arasında köprü kurucu, tamamlayıcı, bütünleyici ve uyumlaştırıcı üst ölçek mekânsal strateji ve politikaları düzenleyen; (b) Yerleşimler düzenini, yerleşimlerin hizmet faaliyetlerine göre ülke düzeyinde kademelenmesini, ekonomik faaliyetler ve nüfus bakımından gelecekteki yeni gelişme/ büyüme odakları ve koridorları ile bölgeleri belirleyen; (c) Ülkenin kalkınması ve yaşam kalitesinin gelişmesi için gerekli ulaşım, teknik ve sosyal altyapı sistemini düzenleyen; (d) Doğal varlıklar ve kaynakların, kültürel, tarihi ve kültürel mirasın, ekolojik değerlerin ve çevresel açıdan hassas bölgelerin korunmasını, ihtiyatlı kullanımı ve potansiyellerinin ekonomiye katkısının sağlanması için mekansal stratejileri belirleyen; (e) Potansiyel afet tehlikelerinin etkilerinden sakınan ve riskleri azaltan önlemlere yönelik strateji ve politikaları belirleyen; (f) Bölgelerin sosyo - ekonomik gelişme eğilimlerini, sektörel hedefleri gözeterek, ülkesel düzeydeki mekânsal strateji ve sektör politikaları ile bölgesel gelişme potansiyelleri arasında bağlantı kuran bölgesel strateji ve politikaları düzenleyen; 11

Planın Geçmişi, Amacı, Niteliği Ve Kapsamı 2012 alt ölçekteki mekansal planlar ve sektör planlar için bağlayıcılığı olan, yönlendirici ve yol gösterici nitelikte bir plandır. 2.3.3 Plan da, dört temel alanda düzenleme getirmektedir; 2.3.3.1 Ekonomik Gelişme: (a) Plan da Sektörel ekonomik hedef ve ilkeleri çerçevesinde, bölgelerarası mukayeseli avantajlar dikkate alınarak, çevre ve kültürel kaynakların, bugünkü ve gelecekteki nesiller tarafından dengeli kullanılabilmesini sağlayacak şekilde sektörel hedef ve yatırımların genel ve ortak mekansal gelişme vizyon, politika, stratejileri ile uygulama öncelikleri ve araçları belirlenmiştir. (b) Plan, bölgeler arası dengesizliği gidermek için ekonomik gelişme ve yatırımların yönlendirileceği, yeni büyüme/cazibe merkezleri ile ilgili stratejiler ve politikaları kapsamaktadır 2.3.3.2 Ekonomik Gelişmeyi, Yaşam Kalitesini Destekleyici Altyapı ve Hizmetlerin Gelişmesi: Plan da Ekonomik gelişmeye ve nüfus artışına bağlı olarak gelecekte hangi bölgede ne kadar konut, okul, sağlık hizmetleri, ulaşım, elektrik, su, kanalizasyon, haberleşme altyapısı ihtiyacının karşılanmasına yönelik strateji ve politikalar belirlenmiştir. 2.3.3.3 İhtiyatlı Davranılması ve Korunması Gereken Alanlar: (a) Plan da, ekonomik büyüme teşvik edilerek desteklenirken, ekonomik gelişme ve yaşam kalitesini destekleyici altyapı sağlanırken, çevrenin ekonomik değerinin yanı sıra, ekolojik değerinin de dikkatli şekilde yönetilebilmesi, çevrenin temel unsurlarını korunabilmesi, ziyaretçileri çekebilecek kalitede turizm çekim alanları yaratılabilmesi, halk sağlığının ve kaliteli yaşam standartlarının sağlanabilmesi ve evresel değerlerin iyi bir durumda gelecek nesillere bırakabilmesinin sağlanabilmesi için, ihtiyatlı kullanılması veya korunması gereken hassas doğal-ekolojik alanlar ile tarihi kültürel miras alanlarına yönelik strateji ve politikalar belirlenmiştir. (b) Plan, çevrede, ekolojik denge ile doğal güzellik ve estetiğin bozulmasının önlenmesini ve yatırımların dengeli bir şekilde yapılması sağlayacak gerekli önlemleri kapsamaktadır. 2.3.3.4 Potansiyel Tehlikelerin Etkilerinin ve Risklerin Azaltılması: Plan da, ekonomik gelişmeyi ve yaşam kalitesini tehdit edebilecek, ekonomik ve beşeri kayıplara yol açabilecek, deprem, taşkın, çökme, erozyon, iklim değişikliği gibi potansiyel tehlikelerin etkilerinin ve risklerin azaltılmasına yönelik strateji ve politikalar düzenlenmiştir. 2.3.4 Plan ının etkin olarak uygulanmasını sağlamak için Uygulama Eylem Planı, Öncelikli Yatırım Mali Programı hazırlamış ve uygulamaya yönelik örgütlenme modelleri geliştirilmiştir. 2.3.5 Plan ın, belirlenecek aralıklarla düzenli olarak güncelleştirebilmesi için Ülkesel Fizik Plan İzleme Süreci ve Mekanizması geliştirilmiştir. 2.3.6 Plan, İmar Yasası uyarınca hazırlanacak İmar Planları, Çevre Planlar, Öncelikli Alan Planları ve Emirnameler ile diğer sektörel alanlarda hazırlanacak sektörel planların stratejik çerçevesini oluşturmaktadır. 2.3.7 Plan, iş çevrelerinin, potansiyel yatırımcıların ihtiyacı olan istikrarlı ve adil bir iş, yatırım ortamı oluşmasına olanak sağlamaktadır.. 12

Planın Yasal Dayanağı ve İlkeleri 2031 3. Planın Yasal Dayanağı ve İlkeleri 3.1 Planın Yasal Dayanağı ve Gerekleri 3.1.1 55/ 89 İmar Yasası uyarınca, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde Mekansal planlama, planların kademeli birlikteliğine dayalıdır. Buna göre, 3.1.1.1 En üst kademede Ülkesel Fizik Plan bulunmaktadır. Ülkesel Fizik Plan, beş yıllık kalkınma planlarının hedeflerine uygun olarak hazırlanır. 3.1.1.2 Bir alt kademede ise, İmar Planları yer almaktadır. İmar Planları, Ülkesel Fizik Plan a, Ülkesel Şekil 2 : Ülkesel Fizik Planının İlişkili Olduğu Diğer Planlar Fizik Plan ının olmadığı durumlarda ise beş yıllık Kalkınma Planı nın genel ilke, amaç ve hedeflerine uygun olarak, herhangi bir kentin veya daha küçük bir yerleşim biriminin veya birden fazla yerleşim birimini içine alan bir alan için hazırlanır. Bu kademede ki bir diğer plan türü ise, Çevre Planları dır. Çevre Planları Ülkesel Fizik Plan kapsamında veya bir imar planının yapıldığı alan planları içerisinde veya iki imar planı sahası arasında kalan herhangi bir yerleşme veya alanda, gelişmenin, yenileşmenin hızlı, sorunların yoğun olduğu tarihi, mimari, turistik, tarımsal, konut, ticaret, endüstri, ulaşım, kültürel ve doğal kaynaklar bakımından önemi olan ve bunlardan bir veya birkaçını içerecek şekilde, kendine has bölgeleri için hazırlanır. 3.1.1.3 Üçüncü kademe Öncelikli Alan Planları yer almaktadır. Bu planlar İmar Planı kapsamı içinde sorunların yoğun ve ivedilik arz ettiği öncelikli müdahale alanları için hazırlanır. 3.1.1.4 Bu planlar dışında, gelişmelerin yaygın ve hızlı olduğu yerleşme birimleri veya alanlarda, İmar Planı onaylanmadan önce veya İmar Planı olmadığı durumlarda, İmar Planları hazırlanıncaya kadar geçecek sürede uygulanacak Emirnameler hazırlanabilir. 3.1.2 55/ 89 İmar Yasası uyarınca Ülkesel Fizik Plan, 3.1.3 Ülkesel düzeyde sektörel hedef ve yatırımlar dikkate alınarak, düzenli gelişmeyi özendirmek ve denetlemek; nüfus yerleştirilmesi ve yoğunlaşması; sanayi, ticaret, turizm, ulaşım, altyapı, kamu ve sosyal servisler ve tarım ile ilgili genel politikalar ile özellikli sosyal, kültürel, tarihsel, mimari önemi olan bölgeleri belirlemek amacı ile yapılır. 3.1.4 Planda öngörülen yatırımların mali programlarını da kapsar ve 3.1.5 Çevrede, ekolojik denge ile doğal güzellik ve estetiğin bozulmasının önlenmesi için, gerekli önlemler alınarak, yatırımların dengeli bir şekilde yapılması sağlanır. 13

Planın Yasal Dayanağı ve İlkeleri 2012 3.2 Planlama ve Plan İlkeleri 3.2.1 Planlama İlkeleri; 3.2.1.1 Sürdürülebilir Gelişmeyi sağlama: Bir ada ülkesi olarak sınırlı olan kaynakların verimliliği, sürdürülebilir şehirler ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, Tarihi ve Kültürel Mirası ve doğal kaynakları koruyarak, gelecek kuşaklara aktarabilecek sosyal ve ekonomik bir gelişme sağlamak, 3.2.1.2 AB politikaları ve mevzuatları ile uyum: Avrupa Birliği nin, su, atık su, doğa koruma, katı atık, enerji verimliliği, çevresel değerlendirme ve benzeri politika ve mevzuat gereklerine uyumlu olmak, 3.2.1.3 Sorumluluk Paylaşma ve Ortaklaşa Yönetim: Planlama sistemine saygılı, ortaklığa dayalı çalışmayı ve sorumluluk paylaşımını içeren, planlama sürecinin her aşamasına, toplumun tüm kesimlerini (tüm paydaşları) dâhil eden, katılımcı, çeşitli sektörlerin ve farklı toplum kesimlerinin endişelerinin, hassasiyetlerinin, beklentilerinin ve çıkarlarını dikkate alan ve uzlaştırılmasına dayanan, müzakereye açık, şeffaf ve hesap verilebilir bir planlama yaklaşımı benimsemek, 3.2.1.4 Etkili, Girişimci (Pro-Aktif) ve Dönüştürücü: Yaşadığımız çevreyi olumlu yönde dönüştürebilen, girişimci, planlamayı güçlendiren, yeni planlama araçları ile desteklenen, dinamik, değişimlere açık olmayı sağlayacak şekilde esnek olarak uygulanan kriter ve politikalara dayalı etkili planlama kararları geliştirmek. 3.2.2 Planın İlkeleri 3.2.2.1 Bütüncül yaklaşım. Ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı sağlamaya yönelik çabalar ile çevresel değerlerin, doğal kaynakların ve kültürel mirasın korunmasına yönelik çabalar ile arasındaki bu rekabetin, kaynakların, taşıma kapasiteleri oranında adil paylaşımına dönüştürülebilmesi, sosyal ve ekonomik kalkınmaya yönelik politikaların, çevreyi korumaya yönelik politikalar ve Mekansal gelişme politikaları ile bütünleştirilmesi ilkesi benimsenmiştir. 3.2.2.2 İhtiyatlılık ilkesi: Sürdürülebilir kalkınma ilkesinin bütüncül bir parçasıdır. Sürdürülebilir kalkınma kaynakların bugünkü ve gelecekteki nesil için adil kullanımı ile ilgilidir. Bu nedenle de ciddi ve tamiri mümkün olmayan hasar tehditlerinin olduğu çevresel hassas kaynakların bozulmasını önlemek için, etkin tedbirlerin ertelenmemesi gerekmektedir. Çevre ve insan sağlığını veya ekonomik sosyal gelişme potansiyelini tehdit eden ve yarattığı sonuçların tamiri mümkün olmayan insan faaliyetleri için ihtiyatlı olunmalıdır. Bu bağlamda, herhangi bir insan faaliyetinin insan ve çevre sağlığı ile ekonomik gelişme potansiyeli üzerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmayacağının bilimsel olarak hiç bir kuşkuya yer bırakmayacak şekilde kesinleşmesine veya bilimsel kanıtın ortaya çıkmasına kadar beklemeden ve çok geç olmadan bu faaliyetlerin yapılmaması veya önlem alınması ilkesi benimsenmiştir. 3.2.2.3 Önleme İlkesi: Zararın tam olarak ortaya çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınması gereğinin altını çizmektedir. Yerine getirilmesi gereken koşullar; bilginin tüm karar vericiler için kullanılabilir olması, gerçek durumunun ve karar alma süreçlerinde kabul edilmiş olan önlemlerin alınması ilkesi benimsenmiştir. 14

Planlama Süreci ve Metodolojisi 2031 4. Planlama Süreci ve Metodolojisi 4.1 Planlama Süreci 4.1.1 Ülkesel Fizik Plan, tüm planlama süreçlerinde geçerli olan adımlar izlenerek hazırlanmıştır. Bu süreçte, 4.1.1.1 İlk adımda planın hazırlanabilmesi için veri ve bilgiler toplanmıştır. 4.1.1.2 İkinci adımda; (1) Toplanan bu bilgi ve verilerin, çeşitli analiz yöntemleri kullanılarak analizleri yapılmıştır, (2) Planla bir çözüm getirilmesi veya hakkında tutum ve politika geliştirilmesi gereken konu ve sorunlar saptanmıştır, (3) Ekonomik gelişme senaryoları ve gelişme alternatifleri geliştirilmiştir, (4) Vizyon ve stratejik hedefler geliştirilmiştir, (5) Vizyon ve stratejik hedeflere ulaşılabilmek için, planlama konu ve sorunları ile ilgili politikalar ve bu politikaların uygulanmasına yönelik ölçülebilir hedefler ve sorumlu kurumlar belirlenmiştir, (6) Sorunların belirlenmesi, ekonomik gelişme senaryolarının geliştirilmesi, stratejilerin saptanması ve geleceğe yönelik ilk politikaların belirlenmesi aşamalarında, ilgili sektörel kamu kuruluşları ve belediyelerle ara danışma ve tartışmalar yapılmıştır, (7) Bu ara danışma ve tartışma çerçevesinde, (a) Kamu kurumları ile bilgilendirme, sorumluluk paylaşımı ve görüş alış verişi toplantıları yapılmıştır. (b) Belediyeler ile bilgilendirme ve bölgeleri ile ilgili sorunlar ve geleceğe yönelik öngörüleri ile ilgili görüş alış verişi yapılan toplantılar yapılmıştır. (c) Tüm Belediye lere kapsamlı anket verilmiştir. Şekil 3 : Planlama Süreci (d) Üniversitelerden ve çeşitli farklı kesimlerden ekonomistlerle görüş alış verişi toplantısı yapılarak, gelecek 5 ve 10 yıllık dönemlerdeki sektörel ekonomik gelişme ve büyüme tahminleri üzerinde çalışmalar yapılmıştır. (8) Planlama süreci ve yapılan çalışmalar ile ilgili olarak sivil toplum örgütlerine yazılı bilgi verilmiştir. 4.1.1.3 Üçüncü adımda, Danışma Sürecinde tartışmaya açılan plan taslağı hazırlanmıştır. 15

Planlama Süreci ve Metodolojisi 2031 4.1.1.4 Dördüncü adımda ise, 55 / 89 İmar Yasası nın Ülkesel Fizik Plan ile ilgili kuralların düzenlendiği 3, 4, 5 ve 6 ıncı maddeleri uyarınca, 40 günlük süre içinde plan taslağının tartışılması gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla Taslak Plan ilgili Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, sivil toplum örgütlerinin ve meslek odalarının görüş ve önerilerine sunulmuştur. 4.1.1.5 Danışma Süreci nden sonraki beşinci adımda, Danışma Süreci nde yapılan tartışmalar, görüş alış- verişleri sonucunda ortaya çıkan görüş ve önerilerin analizi yapılarak, mekansal planlama ile ilişkili olan görüşler, bunların hangilerinin Ülkesel Fizik Plan veya alt ölçekli planlar veya diğer sektörel politikalar aracılığı ile hayata geçebilecek olanları belirlenmiştir. Bu çerçevede Ülkesel Fizik Plan ın etkilenen strateji ve politikaları gözden geçirilmiştir. (Bknz. Plan nın eki Danışma Süreci Raporu). Böylece Danışma Süreci nde ortaya çıkan görüş ve öneriler dikkate alınarak plana son şekli verilerek sonuçlandırılmış ve Bakanlar Kurulu nun onayına sunulmuştur. Plan, Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmasından sonra yürürlüğe girecektir. 4.1.1.6 Planın yürürlüğe girmesinin ardından altıncı adımda her beş yıllık kalkınma planı döneminde ve her program yılında, uygulama izlenecek, bilgi ve veriler güncellenerek değerlendirilecek ve belirlenen değişimler doğrultusunda gerekli değişikliklerin yapılması için Plan gözden geçirilecek ve günün koşullarına uyumlu olması sağlanacaktır. 4.2 Metodolojik Yaklaşım ve Planlama Sürecinde Yapılan Çalışmalar 4.2.1 Ülkesel Fizik Plan ın en önemli ve vakit alan aşaması veri toplama ve analiz yapma aşamaları olmuştur. Veri ve bilgi toplama aşamasında sırasıyla aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır: 4.2.1.1 Planlama çalışmalarının kurumlar arası işbirliği anlayışı ile verimli olarak sürdürülebilmesi için Şehir Planlama Dairesi ile işbirliği içinde çalışacak tüm sektörel kamu kurumlarının her birinden ikişer temsilci ilgili sektörel kurumlar tarafından görevlendirilmiştir. 4.2.1.2 Planın teknik çalışmalarının yürütülmesinden sorumlu Teknik Plan Ekibi oluşturulmuştur. Bu ekipte Devlet Planlama Örgütü, Çevre Koruma Dairesi, Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Eski Eserler ve Müzeler Dairesi, Orman Dairesi, Tarım Dairesi, Meteoroloji Dairesi, Turizm Planlama Dairesi, Sanayi Dairesi ve Karayolları Dairesi nden temsilciler yer almıştır. Kurumlar arası Teknik Plan Ekibi nde görev yapan temsilcilerin katılımı ile bilgilendirme, sorumluluk paylaşımı ve görüş alış verişi toplantıları yapılmıştır. 4.2.1.3 Kurumlar arasında ortak anlayış geliştirilmesi, istenen bilgi ve belgelerin Plan ın hazırlanmasını kolaylaştıracak kapsamda, ayrıntıda ve zamanında verilmesini sağlamak amacı ile tüm sektörel kurumların katılımı ile bilgilendirme ve görüş alış verişi toplantıları yapılmıştır. 4.2.1.4 Önemli role sahip olan Belediyeler in bu sürece etkin bir biçimde dâhil edilmelerini sağlamak amacı ile Belediyeler ile planlama çalışması hakkında bilgilendirme ve bölgeleri ile ilgili sorunları ve geleceğe yönelik öngörüleri ile ilgili görüş alış verişinde bulunma toplantıları gerçekleştirilmiştir. 4.2.1.5 Belediyelerin bölgelerinin durumu ve sorunları ile ilgili bilgi, görüş ve değerlendirmelerinin alınabilmesi ve ÜFP den beklentilerinin belirlenebilmesi için kapsamlı anket çalışması yapılmıştır. 4.2.1.6 Planlama çalışması için gerekli olan sektörel bilgi ve verilerin toplanabilmesi amacı ile ilgili sektörel kurumlara yazılı olarak başvurularak, sektörlerinin mevcut durumu, plan ve projeleri, geleceğe yönelik öngörü ve politikaları ilgili bilgi, veri ve görüşleri toplanmıştır. 4.2.1.7 Tüm çalışmaların sağlıklı ve gerçekçi bir temele dayalı olarak yürütülebilmesi için bütün bölgelerde inceleme gezileri yapılmıştır. 4.2.2 Toplanan veri ve bilgilerin analiz etme aşamasında sırasıyla aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır: 4.2.2.1 Ülkesel Fizik Planı ekibi, kurumlar arası teknik çalışma grubu işbirliği ile Nüfus ve Sosyal Yapı, Ekonomik Yapı, Ulaşım, Su, Atık Su, Katı Atık, Haberleşme, Elektrik ve Enerjiyi kapsayan Teknik Altyapı, Konut, Eğitim, Sağlık, Sosyal Hizmetler, Rekreasyonu kapsayan Sosyal Altyapı, Çevre, 16

Planlama Süreci ve Metodolojisi 2031 Tarihi ve Kültürel Miras, Potansiyel Tehlike ve Riskler alanlarında toplam 18 adet Sektörel Mevcut Durum Raporu ve haritaları hazırlanmıştır. 4.2.2.2 Sektörel mevcut durum raporları ve haritaları incelenerek ülkenin ve sektörlerin fırsatları, zayıf yanları, tehditleri ve olanaklarını içeren SWOT 1 analizi yapılmıştır. 4.2.2.3 Topoğrafik, nüfus ve sosyal yapı, ekonomik gelişmişlik düzeyi, kentleşme düzeyleri dikkate alınarak 8 ayrı analiz bölgesi belirlenerek, her biri için Gelişmişlik Analizi, Duyarlılık Analizi, Eğilim Analizi ve Nüfus ve Yerleşimlerin Kademelenmesi Analizini kapsayan Mekansal Analiz çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda bölgeler, gelişmişlik ve duyarlılık düzeylerine göre gelişmişlik ve duyarlılık düzeyi yüksek, orta ve düşük olarak sınıflanmıştır. Her bir bölgenin SWOT analizi yapılarak mevcut sorunlar, potansiyeller ve ihtiyaçlarını kapsayan, planlama konuları belirlenmiştir. 4.2.2.4 Üniversitelerden ve çeşitli farklı kesimlerden ekonomistlerle görüş alış verişi toplantısı yapılarak, üç farklı senaryoya göre gelecek 5 ve 10 yıllık dönemlerdeki sektörel ekonomik gelişme ve büyüme tahminleri üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışma kapsamında KKTC nin geleceği ile ilgili olarak üç alternatif senaryo geliştirilmiş ve bu senaryoların parametreleri ortaya konmuştur. (1) Birinci senaryo gelecek 5-10 yıl içinde mevcut durumun devamına göre gelişme olmasına dayalı kötümser senaryo, (2) İkinci senaryo iyimser gelişme öngörüsüne göre gelişme olmasını ve (3) Üçüncü senaryo ise yakın gelecekte gerçekleşmesi en mümkün olan gelişme senaryosuna göre gelişme olmasını kapsamaktadır. 4.2.3 Mevcut durum aynı şekilde devam etmesi durumunda gelecek 5 ve 10 yıllık dönemde mekânın ve sektörlerin nasıl gelişeceği üzerine çalışma yapılarak, kamu kurumları ve belediyelere sunulmuştur. 4.2.4 Ülkesel Fizik Plan ın kötümser tablo ile iyimser tablo arasında kalan yakın gelecekte gerçekleşmesi en mümkün olan gelişme senaryosuna dayalı hazırlanması kararlaştırılarak bu senaryoya göre vizyon, stratejik hedefler ve ana Mekansal gelişme stratejileri belirlenmiştir. Bu kapsamda, ana büyüme ve yatırım alanları olma potansiyeline sahip olan yerleşimler, kırsal bölgeler, sınır bölgeleri ile ilgili gelişme stratejileri, ihtiyatlı olunması gereken kıyı bölgeleri, dağlık alanları ile ilgili stratejiler ve korunması gereken doğal ve tarihi kültürel miras alanlarını kapsayan koruma alanları ile ilgili Mekansal stratejiler belirlenmiştir. 4.2.5 Turizm, Yüksek Eğitim, Emlak Geliştirme-İnşaat, Tarım, Sanayi ve Ticareti kapsayan, Ekonomik Gelişme Sektörleri, Ulaşım ve Trafik, Su ve Atık Su Altyapısı, Katı Atık Yönetimi ve Bertarafı, Telekomünikasyon Altyapısı ve Enerji ve Elektrik Altyapısını kapsayan Teknik Altyapı Sektörleri, Konut, Eğitim, Sağlık, Sosyal Hizmetler ve Rekreasyon ve Açık Alanları kapsayan Sosyal Altyapı Sektörleri, Su, Biyolojik Çeşitlilik, Hassas Alanlar, Kirlilik Önleme, Potansiyel Risk ve Tehlikeleri Önlemeyi kapsayan Çevre ve Tarihi ve Kültürel Miras olmak üzere toplam 5 ana başlık ve 22 sektörel alt başlık altında sektörel politikalar geliştirilmiştir. Belirlenen sektörel politikaların uygulanması için ölçülebilir hedefler ve bunların gerçekleştirilmesinden sorunlu olacak ilgili kurumlar belirlenmiştir. 4.2.6 KKTC kentsel ve kırsal olma özellikleri, nüfus yapıları, gelişmişlik düzeyleri ve topoğrafya bakımından farklıklar gösteren 5 ayrı stratejik planlama bölgesine (Lefkoşa-Girne Kentsel Bölgesi, Mağusa- Yeni İskele Kentsel Bölgesi, Karpaz-Tatlısu Kırsal Bölgesi, Mesarya Kırsal Bölgesi, Güzelyurt- Akdeniz Kırsal Bölgesi) ayrılarak bu bölgelerdeki mevcut sorunlar, potansiyeller ve ihtiyaçlarına göre uygun bölgesel strateji ve politikalar belirlenmiştir. 1 SWOT analizi, İngilizce de Strentght Güçlü yön, Weakness zayıf yön, Opportunities Fırsatlar, Threats Tehditler sözcüklerinin kısaltılmışıdır. Stratejik planlamada tesbit yapılma aşamasında kullanılan bir metotdur. 17

Planlama Süreci ve Metodolojisi 2031 4.2.7 Yukarda belirtilen çalışmaların yanı sıra, 4.2.7.1 Yerleşimlerin kademelenmesi içindeki yeri, merkezlerin nüfusu, hizmet verdiği etkili olduğu Pazar alanının büyüklüğü ve nüfusu, merkezler arası mesafeler ve tüm bunlara göre hizmet verebilme kapasiteleri, hizmetlerin yaşayabilirliliği dikkate alınarak, ülke düzeyinde belediyelerin yeniden örgütlenmesine yönelik, öneriler geliştirilmiştir. 4.2.7.2 Ölçek ekonomisi dikkate alınarak, özellikle küçük yerleşimlerin olduğu bölgelerde yerel ekonomilerin gelişmesi ve kendine yeten sürdürülebilir biçimde gelişebilmeleri için, ekonomik kümelenme çalışması yapılmış öneriler geliştirilmiştir. 4.2.7.3 ÜFP yürürlüğe girmesinden sonraki aşamada her bir bölgede alt ölçekte yerel düzeyde veya sektöre temelde İmar Planı, Çevre Planı hazırlanacak alt bölgeler ile çalışma yapılmış ve öneriler geliştirilmiştir. 4.2.8 Uygulama ve izleme politikaları geliştirilmiştir. Şekil 4 : Ülkesel Fizik Planı Hazırlanma Süreci 18

Planlama Süreci ve Metodolojisi 2031 4.3 Yasal Süreç 4.3.1 Ülkesel Fizik Plan hazırlama süreci, 55/89 İmar Yasası nın söz konusu plan ile ilgili maddeleri (3, 4, 5 ve 6. madde) göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. İmar Yasası nın Plan ın hazırlanması, onaylanıp yürürlüğe girmesi ve gözden geçirilmesi ile ilgili maddeleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Şekil 5 : Ülkesel Fizik Plan Hazırlama Yasal Süreci 19

Planlama Süreci ve Metodolojisi 2031 4.4 ÜFP Çalışmalarında Dikkate Alınmış Çalışmalar, Programlar, Projeler ve Raporlar 4.4.1 Ülkesel Fizik Plan hazırlanmasında, ilgili sektörel alanlarda ilgili kurumlardan elde edilen raporlar ve mevzuat yanı sıra, Plan ın sağlıklı olmasına katkı sağlayan birçok çalışma ve rapordan yararlanıştır. KKTC için Dünya Bankası Raporları, Türkiye Cumhuriyeti desteği ve işbirliği ile yürütülen çalışmalar, AB Mali Yardım Tüzüğü gerekse Bakanlar Kurulunca Onaylanmış olan Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Programı çerçevesinde yürütülen çalışmalar ve projelerin saptamaları, hedefleri ile politika tavsiyeleri dikkate alınmış ve ilgili olanlar plana dâhil edilmiştir. Bunlar ; 4.4.1.1 Dünya Bankası nın KKTC ile ilgili Raporları, 4.4.1.2 Türkiye Cumhuriyeti Desteği ve İşbirliği Yürütülen Çalışmalar, (1) KKTC ile Türkiye Cumhuriyeti Arasındaki Protokol ve Programı (2) Karayolları Master Planı (3) KKTC Su Temin Projesi ile Türkiye den gelecek su ile ilgili Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı koordinasyonu ile yapılan çalışmaların Sunum ve Sonuç Raporu 4.4.1.3 Avrupa Birliği Uyum Çalışmaları ve Projeleri (1) Su ve Atık Su ile İlgili uyumlaştırma ve yürütülen altyapı projeleri, (2) Katı Atık Yönetim Planı, (3) Taş Ocakları ile ilgili çalışmalar, (4) Doğa Koruma ile ilgili çalışmalar, (5) Potansiyel Natura 2000 AB Biyolojik Çeşitlilik Ağı potansiyel alanı olan Alagadi ÖÇKB si, Güney Karpaz Sahilleri ÖÇKB si, Akdeniz ÖÇKB si, Tatlısu Kıyı Şeridi ÖÇKB si, Karpaz ÖÇKB, Girne Dağları Öneri ÖÇKB si Taslak Yönetim Planları (6) Kırsal Kalkınma Planı (7) Karpaz Bölgesi Yerel Kalkınma Stratejisi, Kuzey Batı Bölgesi Yerel Kalkınma Stratejisi, Doğu Mesarya Bölgesi Yerel Kalkınma Stratejisi, (8) Özel Sektörün Geliştirme Stratejisi (9) Yol Güvenliği Çalışmaları (10) Verimli Enerji Kullanımına Yönelik Çalışmalar 4.4.1.4 Diğer Raporlar ve Çalışmalar (1) Kapı Aralığında Sıkışmış KKTC (2) Rekabet Edebilirlik Raporu (3) Yatırım Geliştirme Ajansı (YAGA) Çalışmaları ve Raporları 20