Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2000; 4: 101-105 Cerrahi Kliniklerdeki Hastane nfeksiyonlar n n Hastanede Kal fl Dr. A. Tevfik SÜNTER*, Dr. Y ld z PEKfiEN*, Dr. Cihad DÜNDAR*, Dr. Sevgi CANBAZ*, Hem. Ayfle GÜÇLÜ GÖKTAfi** * Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi, Halk Sa l Anabilim Dal, ** Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi, Hastane nfeksiyon Kontrol Komitesi, Samsun. ÖZET Hastane infeksiyonlar (H ) morbidite ve mortalitesinin yüksek, ekonomik yükünün fazla olmas ve temel uygulamalarla k smen önlenebilir olmas yla önemli infeksiyonlard r. Bu çal flmada amac m z, Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Araflt rma Hastanesi'ndeki cerrahi kliniklerde görülen H 'lerin da l m n, neden olduklar ek yat fl süresini ve ek maliyeti belirlemektir. Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Araflt rma Hastanesi'ndeki cerrahi kliniklerde 01 Ocak-31 Mart 1999 tarihleri aras nda yat r larak izlenen 1767 hastadan 27 (%1.5)'sinde 35 H geliflmifltir. H tan s konan 27 hastadan 20'si ile bu hastalara efl özelliklere sahip H geliflmemifl 20 hastaya ait hastane kay tlar incelenmifl, her iki hasta grubu için de ortalama hastanede kal fl süresi ve ortalama maliyet hesaplanm flt r. Saptanan H 'ler içinde en s k görüleni cerrahi alan infeksiyonu (%48.6) olup, en s k izole edilen etken Klebsiella spp. (%27.5) olmufltur. Ortalama hastanede kal fl süresi H li grupta 29.4 ± 3.2 gün, H geliflmeyen grupta 19.7 ± 3.4 gün olarak hesaplan rken (p < 0.01), H 'li ve H 'siz hastalar n ortalama maliyetleri s ras yla 1.056.007.000 TL (3352.4 USD) ve 528.150.300 TL (1676.6 USD) olarak hesaplanm flt r (p < 0.01). Hastane infeksiyonunun getirdi i ek maliyet ise 527.857.000 TL (1675.7 USD) olarak bulunmufltur. Bu çal flmayla H 'lerin ve bu infeksiyonlar n önlenmesi için al nmas gereken önlemlerin önemine dikkat çekilmek istenmifltir. Anahtar Kelimeler: Hastane nfeksiyonu, Hastanede Kal fl Süresi, Maliyet. SUMMARY The Effect of Hospital Infections on Hospital Stay and Cost in Surgical Departments Hospital infections constitute an important health problem with morbidity, prolongation of hospital stay, increased cost of direct patient care and high mortality. A prospective study was conducted in surgical departments of Ondokuz May s University Medical Faculty between January-April 1999 in order to determine the prevalence and cost of hospital infections and length of hospitalization by matching infected patients with uninfected controls. During the study period 35 hospital infections occurred in 27 (1.5%) of 1767 operated patients. Surgical wound infection (48.6%) was the most common infection and Klebsiella spp. (27.5%) were the most common isolated microorganisms. The mean total length of stay was 29.4 ± 3.2 and 19.7 ± 3.4 days for infected and uninfected patients, respectively (p < 0.01). The average total hospital costs were 1.056.007.000 TL (3352.4 USD) for infected patients and 528.150.300 TL (1676.6 USD) for uninfected patients (p < 0.01). The mean excess cost of hospital infections for each patient was calculated as 527.857.000 TL (1675.7 USD). The importance of hospital infection and control measures to be taken were once wanted to be emphasized with this study. Key Words: Hospital Infection, Hospital Stay, Cost. 101
Sünter AT, Pekflen Y, Dündar C, Canbaz S, Güçlü Göktafl A. Cerrahi Kliniklerdeki Hastane nfeksiyonlar n n Hastanede Kal fl G R fi Hastane infeksiyonu (H ), hastan n hastaneye baflvurdu u anda mevcut veya inkübasyon döneminde olmayan, hastaneye baflvurudan 48-72 saat sonra geliflen ya da hastanede geliflmesine karfl n, bazen hasta taburcu olduktan sonra 10 gün içinde ortaya ç kabilen infeksiyon olarak tan mlanmaktad r (1-3). H 'ler morbidite ve mortalitesinin yüksek, ekonomik yükünün fazla olmas ve temel uygulamalarla k smen önlenebilir olmas yla çok önemli infeksiyonlard r (4). Türkiye ve di er birçok ülkede H oran %2.4-10.0 aras nda de iflmektedir. En s k görülen H, üriner sistem infeksiyonudur. Bunu cerrahi alan infeksiyonu, pulmoner infeksiyon ve bakteremi de iflen oranlarda izlemektedir (4-14). H 'lerin tedavi maliyeti oldukça yüksek oldu undan koruyucu önlemler önem kazanmaktad r. H 'lerin kontrolü özellikle cerrahi savafl mda önemlidir. En s k rastlan lan postoperatif H 'lerin, cerrahi alan infeksiyonlar oldu u bildirilmektedir. Bunu üriner sistem infeksiyonlar, alt solunum yollar infeksiyonlar ve bakteremi izlemektedir (15,16). Hastane infeksiyonlar n n ekonomik yönünü belirlemek oldukça zordur. Çünkü ekonomik maliyetin bir hastan n fazla yatak iflgali, hastaya hastane infeksiyonu nedeniyle uygulanan ek ilaçlar ve tedaviler, hastane personelinin ekstra ifl gücü kayb gibi kolay hesaba vurulabilecek; hastan n kaybetti i ifl günleri ve üretim kayb gibi daha güç hesaplanabilecek; hastan n çekti i zd rap, fonksiyon kay plar, kalabilecek sekeller, yaflam kalitesindeki düflüfl, bazen ölüm, yak nlar na verdi i üzüntü gibi hiç hesaba gelmeyecek yönleri vard r (17). Bu çal flmada amac m z, Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Araflt rma Hastanesi'ndeki cerrahi kliniklerde görülen H 'lerin ve etken patojenlerin da l m n, neden olduklar ek yat fl süresini, ek maliyeti ve bu maliyet içinde infeksiyonun tedavisi için kullan lan antibiyotiklerin pay n belirlemektir. MATERYAL ve METOD Bu çal flmada 01 Ocak-31 Mart 1999 tarihleri aras nda Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Araflt rma Hastanesi'ndeki cerrahi kliniklerde yat r larak izlenen 1767 hastadan, Hastane nfeksiyon Kontrol Komitesi'nce, Centers for Disease Control and Prevention (CDC) kriterlerine göre H tan s konan 27 hastadan, 3'ü çal flma bitti i tarihte halen klinikte yatmakta oldu undan, 4'ü için de efl özelliklere sahip H geliflmemifl vaka bulunamad ndan hastanede kal fl süresi ve maliyet de erlendirmelerinde çal flma d fl tutulmufl, geriye kalan 20'si ile bu 20 hastaya efl özelliklere sahip, ayn tan lar alm fl ancak H geliflmemifl 20 hastaya ait hastane kay tlar incelenmifl, her iki hasta grubu için de ortalama hastanede kal fl süresi ve ortalama maliyet hesaplanm flt r. Ayr ca H 'lerin tedavisi için kullan lan antibiyotik maliyetleri de hesaplanarak toplam maliyete oran belirlenmifltir. Kifli bafl na maliyet Türk liras (TL) ve 01.01.1999 tarihindeki döviz kurlar na göre 1 Amerikan dolar (USD) 315.000 TL kabul edilerek, USD üzerinden hesaplanm flt r. Bunlar n d fl nda, 27 hastada geliflen H tiplerinin ve etken patojenlerin s kl ve kliniklere da l m da incelenmifltir. Elde edilen verilerin de erlendirilmesinde Mann-Whitney U testi kullan lm flt r. BULGULAR 01 Ocak-31 Mart 1999 tarihleri aras nda Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Araflt rma Hastanesi'ndeki cerrahi kliniklerde yat r larak izlenen 1767 hastadan, CDC kriterlerine göre H tan s konan 27 (%1.5) hastada 35 H tespit edilmifl olup, de erlendirmeye al nan 20 H 'li hastan n yafl ortalamas 34.1 ± 5.9, H geliflmeyen 20 hastan n yafl ortalamas da 34.9 ± 6.1 olarak hesaplanm flt r. Her iki hasta grubu aras nda yafl aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark yoktu (p > 0.05). H geliflen hastalar n ortalama hastanede kal fl süresi 29.4 ± 3.2 gün olarak hesaplan rken, H geliflmeyen grupta 19.7 ± 3.4 gün olarak bulunmufl ve hastane infeksiyonlar n n 9.7 gün daha fazla yat fla yol açt görülmüfltür. Her iki grup aras nda hastanede kal fl süresi aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur (p < 0.01). H 'li hastalar n ortalama maliyeti 1.056.007.000 TL (3352.4 USD) iken H 'siz hastalar n ortalama maliyeti 528.150.300 TL (1676.6 USD) olarak hesaplanm fl olup, her iki grup aras nda maliyet aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur (p < 0.01). Hastane infeksiyonunun getirdi i ek maliyet 527.857.000 TL (1675.7 USD) olarak hesaplanm flt r. Geliflen H 'lerin tedavisi için kullan lan antibiyotiklerin ortalama maliyeti de 110.696.000 TL (351.4 USD) olarak hesaplanm fl ve bu miktar n ortalama toplam maliyetin %10.5'ini, ortalama ek maliyetin de %21.0'ini oluflturdu u görülmüfltür. 102 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2000; 4: 2
Cerrahi Kliniklerdeki Hastane nfeksiyonlar n n Hastanede Kal fl Sünter AT, Pekflen Y, Dündar C, Canbaz S, Güçlü Göktafl A. H 'lerin büyük k sm beyin cerrahi, genel cerrahi ve pediatrik cerrahi kliniklerinde saptanm fl olup sonuçlar Tablo 1'de gösterilmifltir. Saptanan H 'ler içinde en s k görüleni cerrahi alan infeksiyonu (%48.6) olup, bunu %14.3 erlik oranlarla üriner sistem infeksiyonu ve bakteremi izlemektedir (Tablo 2). H 'li 27 hastadan al nan 43 materyalde 40 mikroorganizma üremifl olup, 3 materyalde üreme olmam flt r. En s k izole edilen etken Klebsiella spp. (%27.5) olmufltur. nfeksiyon etkenlerinin infeksiyon bölgelerine göre da l m Tablo 3'te sunulmufltur. TARTIfiMA Ülkemizde çeflitli merkezlerde yap lan çal flmalarda hastane infeksiyon oran n n %2.4 ile %10.0 aras nda de iflti i görülmektedir (6-14). Çal flmam zdaki oran (%1.5) bu oranlardan daha düflük bulunmufltur. Bu düflük oran n yan lt c olabilece i; pürülan ak nt s olmayan cerrahi Tablo 1. Hastane nfeksiyonlar n n Kliniklere Göre Da l m. Klinik Say % Beyin cerrahi 10 28.6 Genel cerrahi 9 25.7 Pediatrik cerrahi 7 20.0 Ortopedi 2 5.7 Kad n do um 2 5.7 Di er 5 14.3 Toplam 35 100.0 Tablo 2. Hastane nfeksiyonlar n n Da l m. nfeksiyon tipi Say % Cerrahi alan infeksiyonu 17 48.6 Üriner sistem infeksiyonu 5 14.3 Bakteremi 5 14.3 Menenjit 3 8.5 Di er 5 14.3 Toplam 35 100.0 alan infeksiyonunun, mikrobiyolojik tetkik için örnek al nmadan ve infeksiyon hastal klar klini- ine dan fl lmadan ampirik tedavi bafllanan üriner sistem ve solunum yolu infeksiyonlar ile bakteremilerin gözden kaçabilece i, yine hastanemiz ifl yükünün ve hasta sirkülasyonunun fazla olmas, taburcu olan hastalar n poliklinik takiplerinin düzenli yap lamay fl gibi nedenlerin hastane infeksiyonlar n n tespitini güçlefltirece i düflünülmüfltür. Çal flmam zda bulunan ortalama 9.7 günlük ek yat fl süresi ülkemizde ve yurt d fl nda yap lan çal flmalarda bildirilen ortalama 8.2-20.3 günlük ek yat fl süresi s n rlar içinde yer alm flt r (18-21). Hastane infeksiyonunun getirdi i ek maliyet 527.857.000 TL (1675.7 USD) olarak hesaplanm fl olup, bu de er de iflik araflt rmalarda belirlenen ek 1018-3600 USD de erleri aras ndad r (18,20,22-25). Geliflen H 'lerin tedavisi için kullan lan antibiyotiklerin ortalama maliyetinin ortalama toplam maliyetin %10.5'ini, ortalama ek maliyetin de %21.0'ini oluflturdu u görülmüfltür. Coflkun ve arkadafllar çal flmalar nda H 'nin tedavisi için kullan lan antibiyotiklerin ek maliyetin %41.0'ini oluflturdu unu bulmufllard r (20). H 'lerin büyük k sm beyin cerrahi, genel cerrahi ve pediatrik cerrahi kliniklerinde saptanm flt r. Mam ko lu ve arkadafllar n n çal flmas nda da cerrahi klinikler aras nda, H en s k olarak beyin cerrahi klini inde saptanm flt r (26). Yine Yalç n ve arkadafllar iki üniversite hastanesinde geliflen H 'leri inceledikleri çal flmada, her iki hastanede de cerrahi klinikler aras nda en fazla H saptanan klini in beyin cerrahi klini i oldu unu, onu genel cerrahi klini inin izledi ini bildirmifllerdir (27). Çal flmam zda en s k görülen H, cerrahi alan infeksiyonu (%48.6) olup, de iflik çal flmalarda, en s k rastlan lan postoperatif H lerin cerrahi alan infeksiyonlar oldu u bildirilmektedir (6,7,28). Da ve arkadafllar çal flmalar nda cerrahi alan infeksiyonu oran n %65.4 olarak bildirmifllerdir (29). En s k izole edilen etken Klebsiella spp. (%27.5) olmufltur. En s k izole edilen mikroorganizma türü konusunda farkl çal flmalarda farkl mikroorganizmalar n ad geçmektedir. Erhan ve arkadafllar en s k Escherichia coli (%20), Mam ko lu ve arkadafllar en s k Pseudomonas spp. (%14.8) ve Da ve arkadafllar da en s k Staphylococcus au- Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2000; 4: 2 103
Sünter AT, Pekflen Y, Dündar C, Canbaz S, Güçlü Göktafl A. Cerrahi Kliniklerdeki Hastane nfeksiyonlar n n Hastanede Kal fl Tablo 3. nfeksiyon Etkenlerinin nfeksiyon Bölgelerine Göre Da l m. Santral Cerrahi Üriner sinir alan sistem Bakteremi sistemi Di er Toplam Mikroorganizma n n n n n n %* Klebsiella spp. 4 3 1-3 11 27.5 S. aureus koagülaz (+) 2-4 - - 6 15.0 S. aureus koagülaz (-) 1-1 4-6 15.0 E. coli 2 1 1 2-6 15.0 Enterobacter spp. 1 1 - - - 2 5.0 Pseudomonas spp. 1 - - - 1 2 5.0 Candida spp. 1 - - - 1 2 5.0 Di er 3 1 - - 1 5 12.5 Toplam 15 6 7 6 6 40 100.0 n: Say, **Sütun yüzdesi reus (%22.9) izole ettiklerini bildirmifllerdir (26,29,30). H, yol açt morbidite, mortalite ve ekonomik kay plar nedeniyle önemli bir sa l k sorunudur. Bu sorunun çözümü ve olumsuz sonuçlar - n n önlenebilmesi için bu infeksiyonlar n kontrolüne önem verilmelidir. nfeksiyonun kontrolü konusunda ülkelerin yapt çal flmalar, yay nlar, konferanslar, tecrübeler birlefltirilmeli ve ülkeler aras koordinasyonlar sa lanmal d r. Sonuç olarak, H lerin önlenmesi için her ülkenin koruyucu programlar belirlemesi ve bunlar gelifltirmek için uluslararas deneyimlerden yararlanmas gerekmektedir. KAYNAKLAR 1. Garner JS, Jarvis WR, Grace Emori T, et al. CDC definitions for nosocomial infections, 1988. Am J Infect Control 1988;16:128-40. 2. Pekflen Y. Hastane infeksiyonlar n n epidemiyolojisi. Klimik 1993;6(3):100-1. 3. Töreci K. Hastane infeksiyonlar n n tan mlanmas, epidemiyolojisi ve ekonomik yönü. Ankem Derg 1997;11(2):181-4. 4. Korten V. Hastane infeksiyonlar n n epidemiyolojisi ve genel risk faktörleri. In: Akal n HE (ed). Hastane nfeksiyonlar. 1. Bask, Ankara, Günefl Kitabevi, 1993;34-44. 5. Leblebicio lu H. S k görülen hastane infeksiyonu türleri ve etkenleri. Klimik 1993;6(3):106-10. 6. Yalç n H, Swenson S, Akal n HE ve ark. Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri nde nozokomiyal infeksiyonlar. Ankem Derg 1989;3(2):51. 7. Akal n HE, Ifl k F, Baykal M ve ark. Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri nde hastane infeksiyonlar. Ankem Derg 1990;4(2):276. 8. Bak r M, Gültekin A, Dülger M ve ark. Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi nde hastane infeksiyonu durumu. 1. Türk Hastane nfeksiyonu Kongresi ( stanbul 7-10 Ocak 1992) Kongre Kitab stanbul 1992:138. 9. Ifl k F, Hayran M, Özkuyumcu C ve ark. Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri nde hastane infeksiyonlar. Ankem Derg 1992;6:181. 10. Korten V, K l ç G, Eskitürk A ve ark. Marmara Üniversitesi Hastanesi nde 1991 y l nda tespit edilen nozokomiyal infeksiyonlar. 1. Türk Hastane nfeksiyonu Kongresi ( stanbul 7-10 Ocak 1992) Kongre Kitab, stanbul 1992:182. 11. Dinç G, Mam ko lu L, Gülseren F ve ark. Akdeniz Üniversitesi Hastanesi nde hastane infeksiyonlar : Ön rapor. Mikrobiyol Bült 1994;28:235-9. 12. Willke A, Kurnaz KT, Baskan S. Nosocomial infections in bni Sina Hospital. The International Symposium and Workshop on Hospital Hygiene and Hospital Infection Control. Abstracts of free papers. zmir, Turkey 1996;2. 13. Saniç A, Leblebicio lu H, Nas Y ve ark. Ondokuz May s Üniversitesi Hastanesi nde hastane infeksiyonlar. Mikrobiyol Bült 1996;30:147-52. 14. Görenek L, Beflirbellio lu BA, Gül CH ve ark. GA- TA E itim Hastanesi nde hastane infeksiyonu insidans. Hastane nfek Derg 1997;1:97-100. 15. Howard RJ. Surgical infections. In: Swartz Sl, Shires TG, Spencer FC (eds). Principles of Surgery. Mc Graw-Hill Inc., USA, 1994;145-73. 16. Chen J, Gutkin Z and Bawnik J. Postoperative infections in breast surgery. J Hosp Infect 1991;17: 61-5. 104 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2000; 4: 2
Cerrahi Kliniklerdeki Hastane nfeksiyonlar n n Hastanede Kal fl Sünter AT, Pekflen Y, Dündar C, Canbaz S, Güçlü Göktafl A. 17. Töreci K. Hastane infeksiyonlar n n tan mlanmas, epidemiyolojisi ve ekonomik yönü. Ankem Derg 1997;11(2):181-4. 18. Coello R, Glenister H, Fereres J, et al. The cost of infection in surgical patients: A case control study. J Hosp Infect 1993;25:239-50. 19. Eksik A, Erbaydar S, Akgün A ve ark. stanbul T p Fakültesi Genel Cerrahi Klini i nde hastane infeksiyonlar n n maliyet analizi. Klinik Geliflim 1995;8:3444-7. 20. Coflkun D, Da Z, Göktafl P. Postoperatif nozokomiyal infeksiyonlar n maliyet analizi. Hastane nfek Derg 1998;2:164-6. 21. Yalç n AN, Hayran M, Ünal S. Hastane infeksiyonlar n n farmakoekonomik yönden incelenmesi: Hacettepe Deneyimi. Hastane nfek Derg 1997;1:46-9. 22. Spengler RF, Greenough WB. Hospital costs and mortality attributed to nosocomial bacteremias. JAMA 1978;240(22):2455-8. 23. Haley RW, Schaberg DR, Van Allmen SD, et al. Estimating the extra charges and prolongation of hospitalization due to nosocomial infections: A comparison of methods. J Infect Dis 1980;14:248-57. 24. Westwood JCN, Legrace S, Mitchell MA. Hospitalacquired infection. Present and future impact and need for positive action. Can Med Assoc J 1974;110:769-74. 25. Yalç n AN, Hayran M, Ünal S. Economic analysis of nosocomial infections in a Turkish University Hospital. J Chemotherapy 1997;9(6):411-4. 26. Mam ko lu L, Günseren F, Özçelik FT ve ark. Akdeniz Üniversitesi Hastanesi nde hastane infeksiyonlar : 1994-1995. Hastane nfek Derg 1998;2:42-5. 27. Yalç n AN, Bak r M, Hayran M ve ark. ki farkl üniversite hastanesinde hastane infeksiyonlar n n ekonomik yönden karfl laflt r lmas. Hastane nfek Derg 1998;2:46-9. 28. Erbaydar S. nfeksiyon kontrol komitesinin örgütlenme ve iflleyifli. Aktüel T p 1996;1:407-10. 29. Da Z, Coflkun D, Göktafl P. Genel cerrahi kliniklerinde postoperatif nozokomiyal infeksiyon sürveyans. Hastane nfek Derg 1998;2:103-11. 30. Erhan M, Tülek N, Mert A. SSK Ankara E itim Hastanesi nde hastane infeksiyonlar n n sürveyans. Hastane nfek Derg 1998;2:94-8. YAZIfiMA ADRES : Dr. A. Tevfik SÜNTER Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Halk Sa l Anabilim Dal 55139 SAMSUN Makalenin Gelifl Tarihi: 12.08.1999 Kabul Tarihi: 31.12.1999 FEMS Symposium Laboratory Monitoring of Viral Infections and Antiviral Resistance Detection The Marmara Hotel June 10-13, 2000, stanbul Congress Secreteriat Prof. Dr. Gülden YILMAZ, M.D. Department of Microbiology and Clinical Microbiology stanbul Faculty of Medicine Çapa 34390 stanbul, TURKEY Phone: + 90212 631 18 78, Fax: + 90212 635 11 86, + 90212 635 25 82 E-mail: ercuyilmaz@superonline.com Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2000; 4: 2 105
Sünter AT, Pekflen Y, Dündar C, Canbaz S, Güçlü Göktafl A. Cerrahi Kliniklerdeki Hastane nfeksiyonlar n n Hastanede Kal fl 106 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2000; 4: 2