E S Kİ ÇAĞ YAZ ILARI 3 S. ŞAHİN, F. BAZ, N. GÖKALP ÖZDİL, F. ONUR, M. ALKAN, C. AR]KAN, S. UYAR, B. TAKMER, H. UZUNOĞLU ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI
AKRON ESKİÇAĞ ARAŞTIRMALARI AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ AKDENİZ DİLLERİNİ VE KÜLTÜRLERİNİ ARAŞTIRMA MERKEZİ KİTAP DİZİSİ 3 DİZİ EDİTÖRLERİ A. Vedat ÇELGİN İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü E-mail: celgin@ttmail.com Tel: (0212) 455 57 00 / 15855, 15860 Faks: (0212) 245 68 77 N. Eda AKYÜREK ŞAHİN Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü E-mail: edasahin@akdeniz.edu.tr Tel: (0242) 310 6l 84 Faks: (0242) 227 85 77
ESKİÇAĞ YAZ ILARI 3 YAYINA HAZIRLAYANLAR N. Eda AKYÜREK ŞAHİN Burak TAKMER Fatih ONUR Mehmet ALKAN, Hüseyin UZUNOĞLU, Sevgi SARIKAYA ve Elif ALTEN in Katkılarıyla ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI
A R K EO L O Jİ V E SA N A T Y A Y IN L A R I ESKİÇAĞ YAZILARI 3 Yayımlayan Nezih BAŞGELEN Uygulama: Serdar KIRAN Baskı: Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti Taksim Cad. Yoğurtçufaik Sok. No: 3 Beyoğlu-İstanbul Baskı: (0212) 249 40 60 Sertifika no: 13723 ISBN: 978-605-396-208-3 2012 Arkeoloji ve Sanat Yayınları Her türlü yayın hakkı saklıdır / Ali rights reserved. Yayınevinin ve yazarın yazılı izni olmaksızın elektronik mekanik, fotokopi ve benzeri araçlarla ya da diğer kaydedici cihazlarla kopyalanamaz, aktarılamaz ve çoğaltılamaz. Sertifika no: 10459 Kitaptaki bölüm yazarlarının her türlü görüş ve düşüncelerinin, bilimsel değerlendirmelerinin yasal sorumluluğu yazarlarına aittir. Kitabevi/Satış Mağazası: arkeopera www.arkeopera.com Yeniçarşı Cad. No: 16/A, Galatasaray, İstanbul Tel.: O 212 249 92 26 Fax: O 212 244 31 64 www.arkeoloiisanat.com / info arkeoloiisanat.com
İÇİNDEKİLER Editörlerden A. V edat ÇELGÎN - N. E d a AKYÜREK ŞAHİN VII Kragos Oros, Titanis Petra ve Patara Apollon Tapmağı Lykia nın Tarihi Coğrafyası na İlişkin Bir Lokalizasyon Denemesi S en cer ŞAHİN 1 İ. S. 1.-2. Yüzyıllarda Side Kentine N eokoros Unvanı Verilip Verilmediğine İlişkin Düşünceler F erit BAZ 29 Lykia-Pamphylia P ro co n su tu Iulius Tarius Titianus N uray GÖKALP ÖZDİL 47 Perge den İki P rocu rator Yazıtı F atih ONUR 55 Lydia da Tanrıça Anahita Kültü ve Yazıtları M ehm et ALKAN 77 Lykia da Erken Bizans Devri ne Ait Bir Define: Korydalla Hâzinesi C an an ARIKAN 129 Gökçebey/Tefen den (Zonguldak) Yeni Kurşun Ağırlıklar S a d i UYAR 187 Anadolu'nun Önemli Tarihi Yazıtları 2 Lykia Eyaleti Gümrük Yasası: Nero Dönemi'ne Ait Andriake Gümrük Yazıtı Hakkında Ön Rapor B u ra k TAKMER 201 Anadolu nun Önemli Tarihi Yazıtları 3 Erythrai dan Bir Halk Meclisi Kararı ve İ.Ö. 5. Yüzyıl Ortasına Kadar Kentteki Siyasi Gelişmeler H üseyin UZUNOĞLU 241
Engin bilgisi, karizmatik kişiliği ve kattığı değerlerle Eski Anadolu Dilleri uzmanlık alanının kurumlaşma aşamasına damgasını vuran, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü ve Hititoloji Anabilim Dalı Eski Başkanı, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü nün Kurucu Başkanı, Sevgili Hocamız Prof. Dr. Ali Muzaffer DİNÇOL un unutulmaz anısına, minnet ve saygıyla...
EDİTÖRLERDEN Yayın hayatına yeni başlayan kitap dizimiz Akron un 3- sayısıyla karşınızdayız. Dizimizin bu kitabı da yine bir Eskiçağ Yazıları ortak kitabı olup birçoğu özgün ama aralarında çeviriler de bulunan yazılardan oluşmaktadır. Yazılar Anadolu nun özellikle Antikçağ siyasi, ticari ve dini tarihi ile ilgili kapsamlı bilgiler vermektedir. Kitabın ilk yazısında Sencer Şahin Lykia Bölgesi nde yer alan ve Patara kentinin en önemli kutsal alanı olan Apollon Tapınağı nın hâlâ belirlenemeyen yeri hakkında önemli bir lokalizasyon önerisi sunmaktadır. Yazı, çevrenin tarihi, mitolojisi ve tarihi coğrafyasına ilişkin önemli ve kapsamlı bilgiler içermektedir. Ferit Baz yazısında, Roma İmparatorluk Dönemi nin 1. ve 2. yüzyıllarında Side kentine yıeokoros unvanı verilip verilmediğine dair antik yazarlar, bölge yazıtları ve arkeolojik belgeler ışığında bir değerlendirme yapmaktadır. Bir sonraki yazı olan Nuray Gökalp in yazısında, tanıtılan yeni yazıtta Iulius Tarius Titianus isimli bir vali karşımıza çıkmaktadır. İlginç bir prosopografik belge olan söz konusu yazıt, başka yazıtlardan da tanıdığımız bu şahsın sanıldığı gibi Asia değil Lykia-Pamphylia valisi olduğunu kesinleştirmesi dolayısıyla dikkat çekicidir. Fatih Onur yazısında, Perge de yeni bulunmuş ve yayımlanmış iki Latince yazıtın düzeltmesini yaparak içerikleri hakkında geniş bilgiler sunmaktadır. Yazıtlarda anılan Sextus Afranius Burrus ve Lucius Pupius Praesens isimli iki Romalı procu ratof un ve onları onurlandıran Tiberius Claudius Plocamus un prosopografik incelemesinin yapıldığı yazı, Pamphylia nın Nero ve Claudius dönemlerinde Galatia ya bağlı olduğunu öğrenmemizi sağlaması açısından önemlidir. Mehmet Alkan geniş kapsamlı yazısında, Lydia Bölgesi nde saygı gören bir Pers tanrıçası olan Anahita nın kültünü araştırmakta ve bölgede ele geçmiş ilgili bütün yazıtları bir araya toplamaktadır. Türkçe çevirileriyle verilen yazıtlar bu kült hakkında çok değerli bilgiler sunmaktadır. Canan Arıkan uzun yazısında, hem bütün Anadolu hem de Lykia Bölgesi açısından çok önemli olan bir Erken Bizans Dönemi define-
VIII sini ele almaktadır. Ttirkçede Kumluca Definesi adıyla bilinen söz konusu önemli define hakkında bugüne kadar bu denli ayrıntılı bir yazı kaleme alınmamıştır. Yazıda, definenin önemi, ait olduğu dönem, tarihsel yorumu, tek tek eserler ve üzerlerindeki yazılar vb. konularda ayrıntılı bilgiler bulacaksınız. Sadi Uyar yazısında, Zonguldak ın ilçesi Gökçebey (eski adıyla Tefen) de iki nehrin birleştiği, Kayıkbaşı denilen yerde bulunan iki yeni kurşun ağırlığı tanıtmaktadır. Eserler yine aynı yerde ele geçmiş olan öteki ağırlıklara benzemektedir. Yeni buluntular Anadolu da çokça ele geçen ağırlıklar hakkmdaki bilgimizi zenginleştirmesi dolayısıyla dikkate değerdir. Eskiçağ Yazıları nın bu sayısında Anadolu nun Önemli Tarihi Yazıtları serisine iki ayrı yazı ile devam ediyoruz. Burak Takmer tarafından kaleme alınan ilk yazı Lykia da, Myra mn liman yerleşimi Andriake de yeni bulunmuş olan bir yazıt hakkındadır. Yazıt Lykia Eyaleti nin Gümrük Yasası olup hem bölgenin idari tarihi hem de Roma gümrük sistemi hakkmdaki bilgilerimize önemli katkılar sağlamaktadır. Takmer in bir ön rapor niteliğindeki bu yazısını ilgiyle okuyacağınızı umuyoruz. Yazıt serisinin ikinci, kitabın ise son yazısı Hüseyin Uzunoğlu tarafından kaleme alınmıştır. Yazar bir Ionia kenti olan Erythrai da ele geçmiş iki önemli yazıt hakkında bilgi vermekte ve bölgenin İ.Ö. 5. yüzyıldaki siyasi gelişmelerini bu yazıtlar aracılığı ile değerlendirmektedir. Okurlarımıza Akron dizimizin bu 3- kitabıyla Anadolu nun zengin ve görkemli tarih birikiminden küçük bir kesit sunabildiysek kendimizi mutlu sayarız. A. Vedat ÇELGİN N. Eda AKYÜREK ŞAHİN