SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv İnşaat Kasım İtibarıyla 2013 Otomobil Satışları 2012 nin Üzerine Çıktı Konut Fiyat Artışında Hızlanma Var İnşaat Sektörü İstihdamında Düşüş Devam Ediyor Turizm Enerji Turist Sayısındaki Artış Kasım Ayında Yavaşladı Elektrik Üretimi Ekim-Kasım Döneminde 3. Çeyreğe Kıyasla Hızlandı Diğer Göstergeler Yılın Üçüncü Çeyreğinde Büyümede Sektörler Bazında Genele Yayılan Bir Artış Var Son Çeyrekte Özel Tüketim Canlılığını Koruyor Yatırım Harcamaları için Öncü Göstergeler Net Sinyal Vermiyor Son Çeyrekte Sipariş Beklenti Endekslerinde Artış Sürdü Sanayi Sektöründe İstihdam Son Dört Aydır Düşüş Eğiliminde Sektörel Gelişmeler /Aralık 2013 1
SEKTÖREL GELİŞMELER ANALİZLER Otomotiv Kasım Ayı İtibarıyla 2013 Otomobil Satışları 2012 nin Üzerine Çıktı Eylül-Ekim ayında artış hızı yavaşlayan otomobil iç satışları Kasım ayında tekrar hızlanarak yıllık bazda %23 artış gösterdi. Böylece 2012 yılında %6 azalan otomobil satışları Ocak-Kasım 2013 te yıllık %19 arttı. Kasım ayı itibarıyla 2013 yılı otomobil satışları 563 bin ile 2012 yılı toplam satışlarını geçti. Ticari araç satışları ise Kasım ayında daralma hızı yavaşlasa da yıllık bazda azalmaya devam etti. Ticari araç satışları Ocak-Kasım döneminde yıllık %12 azaldı. Mevsimsel etkilerden arındırılmış veriler ise hem otomobil hem de ticari araç tarafında bir önceki aya göre satışlarda belirgin hızlanma olduğuna işaret ediyor. (bin) 1,000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Otomotiv Pazarı Toplam Satışlar 911 Otomobil Satışları 793 818 527 306 576 370 510 594 758 556 563 2008 2009 2010 2011 2012 2013/11 (İstatistik kaynak: OSD, TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları) İnşaat Konut Fiyat Artışında Hızlanma Var 67,000 57,000 47,000 37,000 27,000 17,000 7,000 İç Satışlar (mevsimsel arındırılmış) 11/07 03/08 07/08 11/08 03/09 07/09 11/09 03/10 07/10 11/10 03/11 07/11 11/11 03/12 07/12 11/12 03/13 07/13 11/13 Binek Araç Ticari Araç TCMB nin açıkladığı Ağustos-Eylül-Ekim dönemi Konut fiyat endeksi, (TKFE) konut fiyatlarının bir önceki yıla göre %12.9 arttığına işaret ediyor. Böylece Eylül 2012 de %11.5 olan konut fiyat artışının 2013 yılında 1.4 puan daha yüksek olduğu görülüyor. Yeni konuıtlarda ise yıllık bazda fiyat artışı %12.6 ile önceki yılkı %12.2 nin sınırlı üzerinde. Buna göre, 2013 yılında yeni konut fiyatlarındaki hızlanmanın daha zayıf olduğu görülüyor. Kasım ayı verisini içeren Reidin konut fiyat endeksi ise yıllık bazda %13.3 ile önceki iki aya göre hızlanmaya işaret ediyor. Reel bazda TCMB konut fiyat endekslerindeki artış ise Eylül de Mayıs ayı sonrası en yüksek seviyeye çıktı. 14% 13% 12% 11% 1 Konut Fiyat Endeksleri (Yıllık Değişim) 17% 13.3% 13% 12.9% 11% 9% 7% 10/13 08/13 06/13 04/13 02/13 12/12 10/12 08/12 06/12 04/12 02/12 12/11 10/11 TKFE Reidin - sağ 6% 4% 3% 2% 1% -1% TCMB Konut Fiyat Endeksleri (Reel Değişimler) TYKFE 4.7% 4.4% TKFE (İstatistik kaynak: TCMB, TUİK, Reidin, Garanti Bankası Hesaplamaları) Sektörel Gelişmeler /Aralık 2013 2
İnşaat Sektörü İstihdamında Düşüş Devam Ediyor Üçüncü çeyrekte inşaat sektöründe brüt ücret-maaş artışı bir önceki çeyreğe göre %2.1 ile ikinci çeyrekteki %2.9 luk artışın sınırlı altında kaldı. Üçüncü çeyrekte mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış bazda inşaat sektöründe istihdam ise bir önceki çeyreğe göre %1.4 geriledi. Ücretli çalışanı olan işyerlerine yönelik yapılan ankete dayanarak TUIK tarafından hesaplanan istihdam, 3Ç 12 den beri geriliyor. Diğer yandan çeyrek dönem bazında açıklanan bu inşaat sektörü istihdam endeksini, yine TUIK tarafından aylık bazda açıklanan hane halkı işgücü anketi verileri ile karşılaştırdık. Hane halkı beyanına dayanan inşaat sektörü istihdam verilerinde de 2013 yılı ikinci ve üçüncü çeyrekte düşüş var (sırasıyla %7.6 ve %1.3). Buna göre, hem firma hem de hane halkı beyanı 2013 yılı ikinci ve üçüncü çeyreklerinde inşaat sektörü istihdamında, hızları farklı olmakla beraber, düşüşe işaret ediyor. Önceki dönemlerde trend olarak görülen ayrışma ise sektörde işgücü açısından kayıt dışılık göstergesi olarak düşünülebilir. 1850 1800 1750 1700 1650 1600 1550 1500 1450 1400 1350 İnşaat Sektörü İstihamı 105 104 103 102 101 100 99 98 97 3Ç13 2Ç13 1Ç13 4Ç12 3Ç12 2Ç12 1Ç12 4Ç11 3Ç11 2Ç11 1Ç11 4Ç10 3Ç10 2Ç10 1Ç10 Hanehalkı işgücü anketi (bin kişi) İstihdam endeksi - sağ (İstatistik kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları) Turizm Turist Sayısındaki Artış Kasım Ayında Yavaşladı Kasım ayında Türkiye ye gelen turist sayısı geçen yılın aynı ayına göre %4.8 artarak 1,7 milyon kişi oldu. Ocak-Kasım döneminde ise geçen yılın aynı dönemine göre %10 artış ile 33,5 milyon kişiye ulaştı. Bu dönemde turistlerin %15 i Almanya dan, %13 ü Rusya dan, %7 si İngiltere den geldi. Net turizm geliri ise Ocak-Ekim döneminde bir önceki yıla göre %10.7 artışla 21 milyar dolara yaklaştı. 2013 yılında turist sayısının 2013 yılı sonunda yaklaşık %10 civarında artış ile 34,9 milyon kişiye ulaşacağını, net turizm gelirinin de %9 artışla 23.2 milyar dolara yükseleceğini tahmin ediyoruz. (İstatistik kaynak: Merkez Bankası, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Garanti Bankası Hesaplamaları) 5 Yıllık Değişim Net Gelir Gelen Turist Sayısı 30 mlr USD Turizm geliri Turist sayısı (yıllık değişim) 25 2 2 2 20 15 1 11/10 03/11 07/11 11/11 03/12 07/12 11/12 03/13 07/13 11/13 10 5 - -2 Sektörel Gelişmeler /Aralık 2013 3
Enerji Elektrik Üretimi Ekim-Kasım Döneminde 3. Çeyreğe Kıyasla Hızlandı Kasım ayında elektrik üretimi, geçen yılın aynı dönemine göre %3.9 artışla bir önceki aya göre hızlandı. Hesapladığımız mevsimsellikten arındırılmış veriler de bu eğilimi teyit etti; elektrik üretimi bir önceki aya göre %2.8 artış kaydetti. Böylece, Ekim-Kasım döneminde, üçüncü çeyreğe göre hızlanan elektrik üretimi; yıllık bazda da üçüncü çeyrekteki %2.9 daralmadan sonra bu dönemde %3.8 arttı. Ekim-Kasım verisi, yılın son çeyreğine ilişkin ekonomik aktiviteye işaret etmesi açısından önemli. Elektrik üretim verisini özellikle sanayi üretimi için öncü gösterge olarak kullanmakla beraber, 2013 yılında iki veri arasında yaşanan ayrışma verinin yorumlanmasında dikkatli olunmasını gerektiriyor. (İstatistik kaynak: TEİAŞ, Garanti Bankası Hesaplamaları) Diğer Göstergeler Yılın Üçüncü Çeyreğinde Büyümede Sektörler Bazında Genele Yayılan Bir Artış Var Yılın üçüncü çeyreğinde yıllık büyüme %4.4 ile %4.1 lik ortalama piyasa beklentisinin sınırlı üzerinde gerçekleşti. Önceki iki çeyrek büyümesinin de yukarı yönlü güncellenmesiyle, ilk 3 çeyrekte büyüme yıllık bazda %4.0 a ulaştı. Üçüncü çeyrekte, sektörler bazında büyümede genele yayılan bir artış var. Büyüme artışı hızlanan sektörler inşaat, ticaret, sanayi, finansal kurumlar olarak ön plana çıkarken; tarım sektörü büyüme hızında ise yavaşlama var. İnşaat sektöründe büyüme, geçen yılın aynı dönemine göre, üçüncü çeyrekte bir önceki çeyrekteki %7.6 dan %8.7 ye hızlanırken; sektörün büyümesi ilk 9 ayda %7.4 e ulaştı. Sanayi sektöründe büyüme üçüncü çeyrekte %4.3 ile %3.8 olan sanayi üretim endeksi artış hızının üzerinde gerçekleşti, ilk 9 aylık büyüme %3.1 oldu. Ticaret sektörü büyüme hızı, üçüncü çeyrekte yıllık değişim bazında %6.1 e ulaşarak ikinci çeyrekteki %5.8 in üzerine çıktı. Diğer yandan finansal kurumlar sektörü %11 ile üçüncü çeyrekte büyüme hızı en yüksek sektör oldu. Tarım sektöründe ise büyüme ikinci çeyrekteki %5.7 artıştan %2.9 artışa yavaşladı; ilk 9 ayda %3.9 büyüme artışı kaydedildi. Son açıklanan bitkisel üretim tahminleri bir önceki tahmine göre azalsa da veriler, tarım sektörünün 2012 yılına göre daha hızlı büyüdüğüne işaret ediyor. 1 8% 6% tarım inşaat Sektörler Bazında Büyüme Yıllık Değişim sanayi ticaret 4% 2% -2% 2Ç13 1Ç13 4Ç12 3Ç12 2Ç12 1Ç12 (İstatistik kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları) 3Ç13 Sektörel Gelişmeler /Aralık 2013 4
Son Çeyrekte Özel Tüketim Canlılığını Koruyor İç tüketim göstergesi olarak takip ettiğimiz otomobil iç satışlarında üçüncü çeyrekte kaydedilen %19 luk yıllık artış, Ekim-Kasım döneminde %16 ya yavaşlasa da; hızlı artış devam ediyor. Diğer iç tüketim göstergesi beyaz eşya iç satışlarında ise üçüncü çeyrekteki %12 lik yıllık artış, Ekim-Kasım döneminde %4 e yavaşladı. Mevsimsellikten arındırılmış veriler de bu trendi destekledi; arındırılmış veriler üçüncü çeyreğe kıyasla %4 daralma kaydetti. Diğer yandan, Ekim-Kasım döneminde tüketim ithalatı üçüncü çeyreğe kıyaslas hız keserken; Bayram sebebiyle eksik çalışma gününe sahip Ekim ayı verilerinden, perakende satış hacminde hızlanma kaydedildi. 650,000 600,000 550,000 500,000 450,000 400,000 İç Satışlar (Mevsimsellikten Arındırılmış, adet) Beyaz Eşya Otomobil (sağ eksen) 65,000 55,000 45,000 35,000 4 2 - -3 05.11 08.11 Tüketim Göstergeleri (3 Aylık Ortalama, Yıllık Değişim) 11.11 02.12 05.12 Tüketim ithalatı 08.12 11.12 02.13 05.13 08.13 11.13 9 6 4-1 -3 Beyaz eşya satışları Perakende Satışlar Oto satışları -sağ (İstatistik kaynak: OSD, TURKBESD, Garanti Bankası Hesaplamaları) Yatırım Harcamaları için Öncü Göstergeler Net Sinyal Vermiyor Reel kesim güveni altında bulunan, gelecek 12 aya ilişkin yatırım harcaması beklenti endeksi, mevsimsel arındırılmış bazda, son 2 aydır artış kaydederek; son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre iyileşme sinyali verdi. Yatırım harcamaları açısından diğer bir öncü gösterge olan ağır ticari araç satışları da Kasım da hızlı artış göstererek; Ekim deki düşüşünü telafi etti ve Ekim-Kasım ortalaması olarak üçüncü çeyreğin üzerine çıktı. Takip ettiğimiz diğer göstergelerden sermaye malı üretiminde ve reel sermaye malı ithalatındaki artış ise, eksik işgünü içeren Ekim verileri ile yavaşlama kaydetti. Bu açıdan, Ekim verilerinin yanıltıcı olduğunu düşünüyor ve Ekim i Kasım la birlikte değerlendirmeyi daha doğru buluyoruz. 5000 4000 3000 2000 1000 12.08 Ticari Araç Satışları & Yatırım Harcaması Beklenti Endeksi (Mevsim. Arın.) 06.09 12.09 06.10 12.10 06.11 12.11 06.12 12.12 06.13 Ağır ticari araç iç satışlar - sol Yatırım beklentisi (gelecek 12 ay) 12.13 125 105 85 65 45 6 4 2-2 -4 10.11 Yatırım Göstergeleri (3 Aylık Ortalama, Yıllık Değişim) 12.11 02.12 04.12 06.12 08.12 10.12 12.12 02.13 Reel sermaye malı ithalatı 04.13 06.13 08.13 10.13 Taşımacılık hariç reel sermaye malı ithalatı Sermaye malı üretimi (Sağ eksen) 2 2 1 - -1 (İstatistik kaynak: OSD, TCMB, TÜİK, Garanti Bankası Hesaplamaları) Sektörel Gelişmeler /Aralık 2013 5
Son Çeyrekte Sipariş Beklenti Endekslerinde Artış Sürdü Hesapladığımız mevsimsel arındırılmış verilere göre, reel kesim güveni altındaki endekslerden gelecek 3 aya ilişkin ihracat beklentisindeki bir önceki aya göre düşüş, Aralık ta hızlanma kaydetti. Gelecek 3 aya ilişkin iç sipariş beklentisinde de Aralık ayında sınırlı düşüş görülse de; her iki sipariş beklentisi son çeyrekte üçüncü çeyreğin üzerinde kaldı. 145 135 125 115 105 95 85 75 4Ç'07 2Ç'08 Gelecek 3 Aya İlişkin Sipariş Beklentileri (mevsimsel arındırılmış) 4Ç'09 2Ç'09 4Ç'10 2Ç'10 4Ç'11 2Ç'11 4Ç'12 dış piyasa iç piyasa 2Ç'12 4Ç'12 2Ç'13 4Ç'13 (İstatistik kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları) Sanayi Sektöründe İstihdam Son Dört Aydır Düşüş Eğiliminde Ağustos-Eylül-Ekim dönemini kapsayan verilere göre Eylül ayında işsizlik oranı bir önceki yıla kıyasla 0.8 puan artarak %9.9 a yükseldi. Mevsimsel arındırılmış işsizlik oranı ise %10.2 ile Haziran 2011 den sonraki en yüksek seviyesine ulaştı. Bu dönemde, mevsimsel arındırılmış bazda tarım ve sanayi sektörlerinde istihdam edilen kişi sayısı (sırasıyla 141 bin ve 50 bin kişi) düşerken; inşaat ve hizmet sektörlerinde istihdam edilen kişi sayısı (sırasıyla 22 bin ve 18 bin kişi) arttı. Bu anlamda, sanayi sektöründe istihdamının son 4 aydır düşüş göstermesini ekonomik aktivite açısından olumsuz buluyoruz. 16% 14% İşsizlik oranı (M.A.) İşsizlik oranı 25 5 Eylül'13 İstihdam Edilen Kişi Sayısı (arındırılmış aylık değişim) 12% 1 10.2% 9.9% -15-35 Tarım Sanayi İnşaat Hizmet 8% 09.07 03.08 09.08 03.09 09.09 03.10 09.10 03.11 09.11 03.12 09.12 03.13 09.13-55 -75 Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Garanti Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktaysa da bu bilgiler, hiçbir şekilde yatırım danışmanlığı faaliyeti olarak değerlendirilemeyecektir. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Garanti Bankası A.Ş. hiçbir sorumluluk kabul etmez. İşbu rapor içerisindeki bilgilere ait telif hakkı Bankamıza ait olup, üçüncü kişilerce izinsiz kullanılamaz, çoğaltılamaz veya kopyalanamaz. Sektörel Gelişmeler /Aralık 2013 6