II. BÖLÜM UNESCO VE DÜNYA MİRASI LİSTESİ & ÜLKEMİZDEKİ UYGULAMALARI 2.1. UNESCO VE DÜNYA MİRASI LİSTESİNE DAHİL OLMA SÜRECİ 2.1.1. UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO), dünyanın çeşitli yerlerinde insanlık için önemli kabul edilen kültürel mirasın ve tabiat mirasının belirlenmesi, korunması ve sahip çıkılması için çaba göstermektedir. Bu amaç, 1972 tarihli Dünya Kültürel Miras ve Tabiat Mirası nın Korunması hakkındaki uluslararası konvansiyon ile resmiyet kazanmıştır. Kültür mirası, anıtları, yapı gruplarını; tarihi, estetik, arkeolojik, bilimsel, etnolojik ve antropolojik değeri olan alanları kapsamaktadır. Tabiat mirası ise, önemli fiziki, biyolojik, jeolojik oluşumları; bilimsel, korunması gereken, estetik değeri olan bitki türleri ve alanlar ile tehdit altındaki hayvan türlerinin yaşam alanlarını kapsamaktadır. UNESCO, evrensel değer taşıyan ortak kültürel mirasın korunması amacıyla Dünya Mirası Listesi oluşturmaya başlamış ve günümüze gelindiğinde Dünya Mirası Listesi ne dahil olan özellikli yerlerin sayısı 200 ü geçmiştir. 2.1.2. UNESCO NUN DÜNYA MİRASI İLE İLGİLİ MİSYONU UNESCO nun Dünya Mirasi ile ilgili misyonu şu şekilde özetlenebilir: Ülkeleri Dünya Mirası Konvansiyonunu imzalamaya teşvik etmek; tabii ve kültürel mirasın korunduğundan emin olmak; Konvansiyona taraf olan devletleri, kendi ulusal sınırları içerisinde Dünya Mirası listesine girecek alanları belirlemeye teşvik etmek; Taraf ülkeleri kendi Dünya Mirası Alanlarının korunma durumu ile ilgili raporlama sistemlerini kurmaya ve yönetim planı oluşturmaya teşvik etmek; Teknik destek ve profesyonel eğitim sağlayarak Dünya Mirasının korunması için Taraf Devletlere yardım etmek; Birdenbire ortaya çıkan tehlikeler karşısında Dünya Mirası kabul edilen alanlar için acil destek sağlamak; 6
Taraf Devletlere, Dünya Mirasının korunması amacıyla kamu bilinci oluşturma konusunda destek vermek; Yerel halkın kendi kültürel ve tabii mirasını sahiplenmesi konusunda katılımlarını teşvik etmek; Dünyamızın kültürel ve tabiat mirasının korunmasında uluslararası işbirliğini teşvik etmektir. 2.1.3. DÜNYA MİRASI LİSTESİNE DAHİL OLMA SÜRECİ İzmir Tarihi Kent Merkezi nin Dünya Mirası Listesi ne dahil olma süreci, birkaç aşamalı olarak gerçekleşebilir. Bu süreç, yerel yönetim ile merkezi yönetimin ortak çabasını gerektirmektedir. Öncelikle yerel yönetim, Dünya Mirası Listesi ne dahil edilmek istenen İzmir Tarihi Kent Merkezi için, bu konuda hazırlanmış bir dosya ile, merkezi hükümete başvurmalıdır. Aşama 1: Merkezi yönetim, bu başvuruyu uygun bulduktan sonra, İzmir Tarihi Kent Merkezi ni Geçici Listeye alarak Dünya Mirası Komitesi ne başvurur. Geçici Liste (tentative list), ülke sınırları içerisindeki Dünya Mirası Listesi ne alınması istenen özellikli alanların bir envanteridir ve herhangi bir zamanda güncellenebilir. Eğer bir özellikli alan, Üye Devletlerin Geçici Listesi nde yer almamış ise Dünya Mirası Komitesi adaylık önerisini kabul edemez. Geçici Liste, bir ön inceleme sürecidir ve konvansiyona taraf olan herhangi bir devletin, önümüzdeki 5 10 yıllık süreçte bu özellikli alanın kabulüne karar vermesi açısından, özellik arz edip etmediğine dair bir ön fikir oluşmasını sağlar. Aşama 2: Geçici Liste de yer alan İzmir in Tarihi Kent Merkezi, Dünya Mirası Listesi ne girmesi yönünden uygun bulunduğu takdirde adaylık süreci başlar. Bu süreç içerisinde, merkezi yönetim, adaylık dosyasını ne zaman sunacağını planlar. Bu aşamada yerel yönetim, bu özellikli alanın tarihi değerini ortaya koymak amacıyla, yapıların özelliklerini tüm detayları ile birlikte içeren bilgi, tescil durumunu gösterir belge, plan, çizim, harita vs hazırlamalı; bu yapıların restorasyon ve konservasyon planları ile alanın nasıl iyileştirileceği, nasıl yönetileceği ve finansmanının nasıl sağlanacağı ile ilgili yönetim planını oluşturmalıdır. Dünya Mirası Merkezi, gerekli dokümanların ve haritaların dahil edilmiş olmasından emin olmak için mümkün olduğunca ayrıntılı olması gereken bu dosyanın hazırlanmasında üye ülkeye öneri ve destek sunmaktadır. 7
Adaylık başvurusu, dosyanın tamam olup olmadığının kontrol edilmesi ve gözden geçirilmesi için, Dünya Mirası Merkezi ne elden yapılır. Adaylık başvuru dosyası tam olarak hazır ise bir sonraki aşamaya geçilir. Aşama 3: Adaylık başvurusunun ardından danışman kurullar, İzmir in Tarihi Kent Merkezi ile ilgili dosyayı inceleyecektir. Dosya üç ayrı kurul tarafından ayrı ayrı incelenecektir. Bu kurullar: Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi (ICOMOS) Dünya Konservasyon Birliği (IUCN) Uluslararası Kültürel Alanların Restorasyonu ve Korunması Çalışmaları Merkezi (ICCROM): Eğitim faaliyetlerinin yanı sıra, kültürel alanların korunması hakkında uzman görüşü sunan hükümetler arası bir organizasyondur. Bu kurullar dosyayı detaylı olarak inceledikten sonra raporunu Dünya Mirası Komitesi ne sunar. Aşama 4: Hükümetlerarası Dünya Mirası Komitesi, kurulların raporuna göre İzmir in Tarihi Kent Merkezi hakkındaki nihai kararını verecektir. Komite, hangi alanların listeye alınacağını görüşmek üzere, yılda bir kez toplanmaktadır. Komite bu toplantıda kararını erteleyebilir ve/veya başvuruyu yapan taraftan daha fazla bilgi talep edebilir. 2.1.4. DÜNYA MİRASI LİSTESİNE DAHİL OLMA KRİTERLERİ Özellikli bir alanın Dünya Mirası Listesi ne girebilmesi için evrensel bir değer taşıması ve komite tarafından belirlenmiş 10 kriterden en az birini karşılaması gerekir. Bu kriterler: 1- İnsanın yaratıcı dehasının bir örneği olması; 2- Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşımını sergilemesi; 3- Yaşayan ya da kaybolmuş bir medeniyete veya kültürel geleneğe ait eşsiz ya da en azından ayırt edici kanıt taşıması; 4- İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması; 8
5- Özellikle geri çevrilemez değişimlerin etkisi altında zayıf kaldığında, insanın çevre ile olan etkileşimini ya da bir kültürü(kültürleri) temsil eden deniz ya da karadaki geleneksel insan yerleşiminin önemli bir örneği olması; 6- Evrensel bir öneme sahip edebi ve artistik eserler, inançlar, fikirler, olaylar ya da yaşayan gelenekler ile önemli derecede ya da direkt ilişkisi olması (Komite bu kriterin diğer kriterlerle birlikte değerlendirilmesi gerektiğini söylemektedir); 7- Sıradışı doğal güzelliğe ve estetik öneme sahip alanlar olması ya da doğanın önemli fenomenlerinden biri olması; 8- Önemli fizyografik ya da jeomorfik özellikleri olan kara formlarının gelişiminde devam eden jeolojik süreçleri, yaşam kaydını içeren, dünya tarihinin temel aşamalarını gösteren önemli örnekler olması, 9- Hayvan ve bitki topluluklarını, kıyı ve deniz ekosistemlerini, temiz suları, karasal gelişim ve evrimdeki süregelen önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri gösteren bir örnek olması. 10- Bilimsel bakış ve koruma açısından tehlike altındaki önemli türleri barındıran biyolojik çeşitliliğin yerinde korunması için önemli doğal yaşam alanlarının korunması; Özelliklerin korunması, idaresi, orijinalliği ve bütünlüğü de göz önünde bulundurulmaktadır. 1992 yılından beri doğal çevre ile insanlar arasındaki önemli etkileşimler kültürel peyzaj olarak tanımlanmaktadır. Yoruma ve önerilere açık olmakla beraber, bu çalışmada İzmir in Tarihi Kent Merkezi nin aşağıdaki kriterleri karşılayabileceği düşünülmüştür: 2. Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşımını sergilemesi; 3. Yaşayan ya da kaybolmuş bir medeniyete veya kültürel geleneğe ait eşsiz ya da en azından ayırt edici kanıt taşıması; 4. İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması; 5. Özellikle geri çevrilemez değişimlerin etkisi altında zayıf kaldığında, insanın çevre ile olan etkileşimini ya da bir kültürü(kültürleri) temsil eden deniz ya da karadaki geleneksel insan yerleşiminin önemli bir örneği olması; 6. Evrensel bir öneme sahip edebi ve artistik eserler, inançlar, fikirler, olaylar ya da yaşayan gelenekler ile önemli derecede ya da direkt ilişkisi olması (Komite bu kriterin diğer kriterlerle birlikte değerlendirilmesi gerektiğini söylemektedir); 9
2.1.5. ŞEHİRLER PROGRAMI Komite nin Dünya Mirası Listesine dahil ettiği 200 den fazla alan içerisinde şehirler, mirasın en çeşitlilik gösteren en kalabalık kısımlarından birisidir. Bu miktar ve çeşitlilik, konseptlerin ve yaklaşımların sürekli olarak değiştiği ve geliştiği yerlerdeki kent mirasının korunması ile ilgili dinamiklere bağlıdır. Dünya Mirası Konvansiyonu kentsel mirasların korunması ve kollanması amacıyla gösterilen çabaların bir sonucu olarak Dünya Mirası Şehirler Programını oluşturmuştur. Dünya Mirası Şehirler Programı; şehirlerde altyapı, iskan ve hizmetlerin sürekli olarak geliştirilmesi ve kalitesinin yükseltilmesi ihtiyacı nedeniyle, tarihi karakterini ve kimliğini tehlikeye atmaksızın, şehir merkezlerinde ve tarihi merkezlerde nasıl yatırım yapılır, modernizasyon açısından ihtiyaçlar nasıl uygulanır ile ilgili kalıcı çalışmaları göstermeyi amaçlamaktadır. İzmir in Tarihi Kent Merkezi nin modern kentin içinde yer almasından dolayı, bu programdan ve programın geliştirdiği deneyimlerden yararlanmak oldukça önemlidir. Bu konuda örnek teşkil etmesi açısından aşağıda 2005 yılında Dünya Mirası Listesi ne dahil edilmiş şehirler kısaca ele alınmıştır. 2.1.5.1. 2005 Yılında Dünya Mirasına Dahil Edilmiş Tarihi Kent Merkezleri 1) Çin-Makao Kentinin Tarihi Merkezi Kabul Kriterleri: Kültür (ii)(iii)(iv)(vi) Kısa Bilgi: Uluslararası ticaretin gelişmesinde stratejik öneme sahip karlı bir liman olan Makao, 16. yüzyılın ortalarından Çin in hâkimiyetine girdiği 1999 yılına kadar Portekiz in yönetiminde kalmıştır. Tarihi sokakları, Portekiz ve Çin işçiliği konutları, dinsel yapıları ve kamu binaları ile Makao nun tarihi merkezi, Batının ve Doğunun teknolojik, mimari, kültürel ve estetik izlerini bir yerde toplayan eşsiz bir buluşmaya tanıklık eder. Tarihi kent merkezi, sur yapısını ve Çin deki en eski deniz fenerini içinde barındırır. Merkez, Çin ve Batı dünyası arasında uluslararası ticaretin canlılığı bazında en erken ve en uzun sürede sonlanan mücadelelerden birine şahitlik eder. 10
2) Rusya Federasyonu- Yaroslavl Şehrinin Tarihsel Merkezi Kabul Kriterleri: Kültür (ii)(iv) Kısa Bilgi: Moskova nın 250 km kuzeydoğusunda Volga ve Kotorosl nehirlerinin buluştuğu noktada yer alan tarihi Yaroslavl şehri, 11. yüzyılla birlikte büyük bir ticari merkez olarak gelişti. 1763 yılında tüm Rusya ya hükmeden İmparatoriçe Büyük Katherina nın kent planlama reformunun önemli bir örneği olarak ve çok sayıdaki 17. yüzyıl kiliseleri ün yaptı. Kentin Bazı önemli tarihi yapılarını korunurken, şehir, radyal kent master planı çerçevesinde neoklasik tarzda yenilendi. Kent, 12. yüzyılın sonunda bir pagan tapınağının alanında inşa edilen, fakat zaman içerisinde yeniden yapılan, Yukarı Volga bölgesinin en eski Manastırlarından biri olan Spassky Manastarında 16. yüzyıldan öğeler de taşır. 3) Arnavutluk-Gürokastra Müze-Kasaba Kabul Kriterleri: Kültür (iii)(iv) Kısa Bilgi: Arnavutluk un güneyindeki Drinos nehri vadisinde yer alan Gürokastra tarihi kasabası, geniş topraklara sahip çiftçiler tarafından inşa edilmiş, iyi korunmuş az sayıdaki Osmanlı kasabalarından bir tanesidir. 13. yüzyıl surları, tipik kule evleri ile şehrin odak noktasıdır. Balkan bölgesinin karakteristik yapısı, Gürokastra, 17. yüzyılda parlayan bir yapı tipi olan önemli kule örneklerini içinde barındırır. Aynı zamanda 19. yüzyıldan çarpıcı örnekler de mevcuttur. Kule yüksek bir temele sahiptir, birinci katı soğuk mevsimlerde, ikinci katı sıcak mevsimlerde kullanılmak içindir. İç kısım, özellikle misafirlerin ağırlandığı bölümde, zengin dekoratif detaylar ve çiçek bezemeli motifler içerir. Kasabanın bir pazaryeri, 18. yüzyıldan kalma bir camii ve aynı dönemden kalma iki kilisesi vardır. 4) Bosna Hersek - Eski Mostar Şehrinin Eski Köprü Bölgesi Kabul Kriteri: Kültür (vi) Kısa Bilgi: Neretra Nehrinin derin vadisinde konumlanmış Tarihi Mostar Kasabası, 15. ve 16. yüzyılda Osmanlı nın sınır kasabası olarak ve 19. ve 20. yüzyılda Avusturya- 11
Macaristan dönemi boyunca gelişti. Mostar uzun bir süre boyunca eski Türk evleri ve daha sonra Stari Most adını alan köprüsü ile tanındı. 1990 yılında yaşanan savaşta, Mimar Sinan ın yaptığı ünlü köprüsü ve birçok eski ev yıkıldı. Eski köprü zaman içinde yeniden inşa edildi ve UNESCO tarafından kurulan uluslararası bilimsel komitenin katkılarıyla birçok ev restore edildi ya da yeniden inşa edildi. Eski Köprü bölgesi, Osmanlı öncesi, Doğu Osmanlı, Akdeniz ve Batı Avrupa mimarisinin özelliklerini taşıması nedeniyle çok kültürlü kent yerleşimlerinin en önemlilerinden biridir. Yeniden inşa edilen Eski Köprü ve Eski Mostar Şehri, barışın, uluslararası yardımlaşmanın ve farklı kültürel, etnik ve dinsel toplumların bir arada var olmasının sembolüdür. 5) Küba - Sienfuego nun Tarihi Kent Merkezi Kabul Kriterleri: Kültür (ii)(v) Kısa Bilgi: Sienfuego koloni şehri, 1819 yılında, başlangıçta Fransız orijinli göçmenlerin yerleştiği, İspanyol topraklarında kuruldu. Şeker kamışı, tütün ve kahve ticareti yapılan bir yer haline geldi. Küba nın şeker kamışı, mango, tütün ve kahve üretim sahası olan merkeze yakın güney bölgesinin Karayip kıyılarında yer alan kasaba, önceleri neo-klasik tarzda gelişim gösterdi. Daha sonraları daha eklektik bir hale geldi fakat tüm şehir görüntüsünde bir armoniyi yakalamayı bildi. Özel amaçlara hizmet eden binalar arasında Hükümet Sarayı (Şehir Salonu), San Lorenzo Okulu, Pisikoposluk Binası, Ferrer Sarayı, bir önceki eğitim salonu ve bazı malikaneler gelir. Sienfuego, 19. yüzyıldan itibaren Latin Amerika da gelişim gösteren kent plancılığındaki düzen, hijyen ve yeni modernleşme fikirlerinin ortaya çıktığı mimari bir bütünlüğün en önemli örneklerinden biridir. 12
2.1.6. DÜNYA MİRASI LİSTESİNE GİRMİŞ TÜRKİYE DEKİ YERLER Türkiye de UNESCO Dünya Mirası Listesine girmiş yerler aşağıda yer almaktadır: Göreme Ulusal Parkı ve Kapadokya Kaya Şehirleri (1985) Divriği Ulu Camii ve Hastanesi (1985) İstanbul un Tarihi Merkezi (1985) Hattuşa (1986) Nemrut Dağı (1987) Hierapolis-Pamukkale (1988) Ksanthos-Letoon (1988) Safranbolu (1994) Troya Arkeolojik Alanı (1998) 13
2.1.6.1 Göreme Ulusal Parkı ve Kapadokya Kaya Şehirleri Kabul Tarihi: 1985 Kabul Kriterleri: Kültür(i) (iii) (v) Tabiat (iii) İnsanın yaratıcı dehasının bir örneği olması; Tamamı erozyon nedeniyle oluşmuş göze hoş gelen manzarası Göreme Vadisi ve çevresi, post-ikonoklastik Bizans sanatının eşsiz kanıtlarını sağlayan kayalara oyulmuş kutsal alanlardan oluşur. Konutlar, mağara köyler ve yeraltı şehirleri- 4.yy.a tarihlenen geleneksel insan yaşam alanlarının kalıntılarıgörülebilmektedir. azından ayırt edici kanıt taşıması; Özellikle geri çevrilemez değişimlerin etkisi altında zayıf kaldığında, insanın çevre ile olan etkileşimini ya da bir kültürü(kültürleri) temsil eden deniz ya da karadaki geleneksel insan yerleşiminin önemli bir örneği olması; Hayvan ve bitki topluluklarını, kıyı ve deniz ekosistemlerini, temiz suları, karasal gelişim ve evrimdeki süregelen önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri gösteren bir örnek olması. 2.1.6.2. Divriği Ulu Camii ve Hastanesi, Sivas Kabul Tarihi: 1985 Kabul Kriterleri: Kültür (i) (iv) İnsanın yaratıcı dehasının bir örneği olması; Anadolu nun bu bölgesi 11 yy.ın başında Türkler tarafından ele geçirildi. 1228 29 yıllarında Emir Ahmet Şah, bir hastane yapısının dahil olduğu bir cami kurdu. Cami, tek bir salon ve iki küçük kubbeden oluşmaktadır. Oldukça karmaşık kubbe yapım tekniği, yaratıcı ve zengin dekoratif heykeltıraşlığı- süssüz iç duvarların aksine özellikle üç kapıdan giriş yolunda- İslam sanatının bu başyapıtının eşsiz özellikleridir. İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması. 14
2.1.6.3. İstanbul un Tarihi Merkezi Balkanlar ve Anadolu, Karadeniz ile Akdeniz arasındaki stratejik konumu ile Boğazdaki yarımadanın üstünde kurulu olan İstanbul 2000 yıldan daha uzun bir süredir büyük politik, dinsel ve artistik olaylara sahne olmuştur. Kabul Tarihi: 1985 Konstantin Hipodromu, Ayasofya (6.yy) ve Süleymaniye Camii(16.yy) günümüzde nüfus baskısının, endüstriyel kirlenmenin ve kontrolsüz kentleşmenin tehditi altındadır. Kabul Kriteri: Kültür (i) (ii) (iii) (iv) İnsanın yaratıcı dehasının bir örneği olması, Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşamını sergilemesi, azından ayırt edici kanıt taşıması, İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması. 2.1.6.4. Hattuşa, Çorum Kabul Tarihi: 1986 Kabul Kriterleri: Kültür (i) (ii) (iii) (iv) İnsanın yaratıcı dehasının bir örneği olması, Hitit imparatorluğunun ilk başkenti olan Hattuşa arkeolojik alanı, Yazılıkayadaki kaya sanatı örneği, Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı nın zengin süslemeleri, surları, kraliyet konutları, tapınakları gibi korunmuş yapı tipleri ve şehir organizasyonu açısından önem arz eder. Şehir, MÖ 2.bin yılda Kuzey Suriye ve Anadolu da önemli bir etkiye sahipti. Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşımını sergilemesi, azından ayırt edici kanıt taşıması, İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması. 15
2.1.6.5. Nemrut Dağı Kommegene de hüküm sürmüş ve Kuzey Suriye de İskender in imparatorluğu dağıldıktan sonra Euphrates te bir krallık kurmuş olan, Antiokhos un Mozelesi (69 34), Helenistik dönemin en önemli en tutkulu yapılarından biridir. Onun tanrılar dünyasının farklı bileşimi, onun Yunan ve Pers efsanelerine, çift kaynaktan beslenen krallık kültürünün kanıtıdır. Kabul Tarihi: 1987 Kabul Kriterleri: Kültür (i) (iii) (iv) İnsanın yaratıcı dehasının bir örneği olması, Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşımını sergilemesi, azından ayırt edici kanıt taşıması 2.1.6.6. Hierapolis - Pamukkale Kabul Tarihi: 1988 Ovaya 200 metre civarında bir yükseklikten bakan bir kayalıktaki su kaynaklarından doğan, kalsit yüklü sular Pamukkale de, mineral yığılmaları ile meydana gelmiş, taşlaşmış şelaleler ve bir dizi terastan oluşan gerçeküstü bir manzara oluşturmuştur. MÖ 2. yy.ın sonunda, Pergamon Kralları, Attalos un sülalesi, Hierapolis termal kaplıcalarını kurdu. Hamam kalıntıları, tapınaklar ve diğer Yunan anıtları sitede görülebilir. Kabul Kriterleri: Tabiat (iii) Kültür(iii) (iv) azından ayırt edici kanıt taşıması İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması Hayvan ve bitki topluluklarını, kıyı ve deniz ekosistemlerini, temiz suları, karasal gelişim ve evrimdeki süregelen önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri gösteren bir örnek olması. 16
2.1.6.7. Ksanthos - Letoon Likya nın başkenti olan bu site, Likya geleneklerini ve Helen etkisini bir arada harmanlar, özellikle ölü gömme sanatında. Kitabeler, Likya Halkının tarihini ve onların Hint-Avrupa dil ailesine üye dillerini anlamamız açısından çok önemlidir. Kabul Tarihi: 1988 Kabul Kriterleri: Kültür (ii) (iii) Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşamını sergilemesi; azından ayırt edici kanıt taşıması 2.1.6.8. Safranbolu 13.yy.dan 20.yy. başında tren yolunun gelişine kadar Safranbolu, Doğu-Batı ana ticaret yolunun önemli istasyonlarından biriydi. Eski Cami, Eski Hamam ve Süleyman Paşa Medresesi 1322 yılında inşa edildi. 17. yy.daki en parlak döneminde, Safranbolu mimarisi Osmanlı İmparatorluğu nun birçok yerindeki kent gelişimini etkilemiştir. Kabul Tarihi: 1994 Kabul Kriterleri: Kültür (ii) (iv) (v) Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşımını sergilemesi, İnsanlık tarihi içindeki önemli aşama/aşamaları gösteren mimari veya teknolojik grup ya da peyzaja sahip önemli bir yapı tipinin örneği olması, Özellikle geri çevrilemez değişimlerin etkisi altında zayıf kaldığında, insanın çevre ile olan etkileşimini ya da bir kültürü(kültürleri) temsil eden deniz ya da karadaki geleneksel insan yerleşiminin önemli bir örneği olması. 17
2.1.6.9. Troya Arkeolojik Alanı Troya, 4000 yıllık tarihi ile, dünyadaki en ünlü arkeolojik alanlardan bir tanesidir. İlk kazılar ünlü arkeolog Heinrich Schliemann tarafından 1870 yılında yürütüldü. Kapsamlı kalıntıları, bilimsel anlamda, Anadolu ile Akdeniz dünyası arasındaki ilk karşılaşmaların en önemli canlandırmasıdır. Dahada ötesi, 13. ya da 12. yy.da Yunanistan dan gelen Spartalı ve Akhalı savaşçılar tarafından yapılan Troya kuşatması, Homeros tarafından İlyada Destanı ile ölümsüzleştirilmiştir, günümüze kadar dünyanın birçok yerinde önemli yaratıcı sanatçılara ilham kaynağı olmuştur. Kabul Tarihi: 1998 Kabul Kriterleri: Kültür (ii) (iii) (vi) Dünya Kültür sahası içinde veya belirli bir zaman dilimi üzerinde, mimarlıkta ya da tasarımındaki gelişimlerde insani değerlere dair kültür paylaşımını sergilemesi, azından ayırt edici kanıt taşıması, Evrensel bir öneme sahip edebi ve artistik eserler, inançlar, fikirler, olaylar ya da yaşayan gelenekler ile önemli derecede ya da direkt ilişkisi olması (Komite bu kriterin diğer kriterlerle birlikte değerlendirilmesi gerektiğini söylemektedir). Yazıtlar üzerinden doğrulama: Troya Arkeolojik Alanı Avrupa Medeniyetinin erken dönemlerinde kritik bir aşamadaki gelişimini anlamamızda derin bir öneme sahiptir. Daha da ötesi, Homeros un İlyada sının iki bin yıldan daha fazla bir süredir yaratıcı sanatlardaki köklü etkileri nedeniyle, yüksek derecede kültürel öneme sahiptir. 18