Lojistik Yönetim Sürecinin Analitik Modeli Ve Sektörel Uygulaması Yrd.Doç.Dr. Safiye Turgay Doç.Dr. İsmail Erol Fulya Türkmen Abant Izzet Baysal Universitesi
Giriş İş dünyasında uluslar arası düzeyde rekabetin hızlı bir şekilde artması, lojistik yönetimini firma performansının önemli belirleyicilerinden biri haline getirmiştir.
Lojistik yönetimi, müşteri gereksinimleri doğrultusunda sevkiyat noktası/noktaları ile teslimat nokta/noktaları arasındaki malzemelerin iki yönlü akışı boyunca yer alan faaliyetlerin bütünsel bir biçimde ele alınması olarak tanımlanmaktadır.
Bu tanımdan da anlaşılabileceği gibi, bir lojistik sisteminin temel karar verme sürecinde maliyetlerin minimize edilmesi ve müşteri memnuniyetinin sağlanması gerekmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye de faaliyet gösteren bir Üçüncü Parti Lojistik (3PL) firmasının operasyonel süreçlerine ilişkin bilgi ve malzeme akışının optimum hız ve maliyetlerle gerçekleştirilebilmesi için bir çözüm önerisi ortaya konulmuştur.
Önerilen model, dinamik karar süreçlerini tamsayılı doğrusal programlama yöntemi ile değerlendirecek ve böylelikle sistem davranışı eniyilenecektir.
Karar verme sürecinde, firma maliyetleri, müşteri hizmet seviyesi ve kaynakların verimli kullanımı temel başarım kriterleri olarak göz önünde bulundurulacaktır
Bu çalışmada, lojistik dağıtım ağının karar parametreleri tamsayılı doğrusal programlama yöntemi ile değerlendirilmiştir.
Bu yaklaşımda, merkezi depo, araçlar ve müşterilerden gelen siparişin alınması, depoya nakledilmesi ve tekrar depodan alınıp ilgili son noktaya teslim edilmesi süreci yer almaktadır.
Önerilen modelde, merkezi depoya gerçekleştirilecek araç atama sürecinde maliyetler ve zaman faktörü dikkate alınarak en uygun atama işleminin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
Araçlar ve merkezi depo arasındaki gerçekleştirilen atama işlemi talep dağılım durumları dikkate alınarak gerçekleştirilen duyarlılık analizi ile sistemin karar performansı değerlendirilmektedir.
Lojistik Yönetim Konseyi (The Council of Logistics Management-CLM) tarafından 1948 de lojistik tanimi: Lojistik, müşterileri ihtiyaçlarını karşılmak üzere her türlü ürün, servis hizmeti ve bilgi akışının başlangıç noktasından, tüketildiği son noktaya yani nihai tüketiciye/kullanıcıya kadar olan tedarik zinciri içindeki hareketin etkili ve verimli bir şekilde planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulması faaliyetidir şeklinde gerçekleştirilmiştir (www.csmp.org: 2008, Lambert ve Stock, 1999).
Literatür Taraması Fisher, M.L., Jornsten, K.O., Madsen, O.B.G.(1997)- zaman kriterli araç rotalama problemine ait optimizasyon modeli geliştirmiştir.
Literatür Taraması Dell Olmo, P.ve Lulli, G. (2003) hava trafik yönetimi için yeni bir hiyerarşik mimari yapı modellemiş ve önermiştir. Burada doğrusal programlama yöntemi ile sezgisel yöntemin karşılaştırmasını yapmıştır.
Literatür Taraması Ruiz, R., Maroto, C., Alcanaz, J. (2004)- iki aşamalı araç rotalama problemi için karar verici yazılımı geliştirmiştir. List, G.F., Wood, B., Turnquiat, N.A., Nozick, L.K., Jones, D.A., Lawton, C.R. (2006)- araç rotalama modelini geliştirmiştir.
Model Formülasyonu Lojisitik ağ tasarımında gelen sipariş değerlendirilirken, yer, araç atama ve rotalama kararları gözönünde bulundurulmaktadır. Özellikle, dağıtım ağında, gelen siparişler değerlendirilerek en hızlı ve en düşük maliyette dağıtım işlemini gerçekleştirecek atama işlemi hedeflenmektedir.
Model Formülasyonu Bu atama işleminde, araç kapasitesi ve konumu önem arz etmektedir. Dağıtım bir noktadan gerçekleştirilmektedir ve iki tür akış bulunmaktadır, bunlar ise gelen ve giden akışlardır.
Önerilen model aşağıdaki parametreler ile sembolize edilmiştir: Indeksler v-araç n-müşteri r- rota i- başlangıç noktası j- bitiş noktası
Karar Değişkenleri x ijv = 1 0 v aracı i noktasin dan j degilse noktasin a gidiyorsa y ijv = 1 0 i nokta sin dan j nokta sin a tes lim at deg ilse icin v aracina rota a tan mis ise
Parametreler q v - v aracının kapasitesi d i i müşterisinin talebi - gidilecek yerler(noktalar), 1 den ye kadar; 0 merkezi depoyu ifade etmektedir. c ij - talebin i müşterisinden j müşterisine ulaştırılması maliyeti t ij - talebin i müşterisinden j müşterisine ulaştırılması süresi
s i i müşterisinden gelen talebe yönelik servis hizmet süresi a i - i müşterisinden gelen talebin teslim edilmek üzere, en erken işleme başlama zamanı b i - i müşterisinden gelen talebin teslim edilmek üzere, en geç işleme başlama zamanı
z ij - i müşterisinden gelen talebin istenen gerçekleştirilme süresi r ij - i müşterisinden gelen talebin istenen gerçekleştirilme süresinde gerçekleştirilmemesi maliyeti
merkezi depodan talebi karşılamak üzere j noktasına araç atamasının yapılmış olduğunu gösteren kısıt min v V i N j N c x r t z ij ijv + ij* ( ij ij ) i noktasından j noktasına v aracı talebin karşılanması maliyeti ve ceza maliyeti x ijv v V j N j N xijv = 1, i C, i noktasından j noktasına v aracı atanmış ise x 0 jv = 1, v V,
i N x ihv j N x hjv = 0, h C, v V, i noktasından j noktasına talebi karşılamak üzere görev i N x atamasının gerçekleştirildiğini gösteren kısıt. i,n + 1,v = 1, v V, gelen talebin ilgili rota kullanılarak gerçekleştirildiğini gösteren kısıt.
x ijv y ijv a i y iv b i, i N, v V, Rotalari atanmış olan araçların belli bir zaman dilimi işlemi içerisinde bu rotayı tamamlayacaklarını belirten kısıt { } 0,1, i N, j N, v V. { 0,1 }, i N, j N, v V. dağıtım yapan araçların sayısının tamsayı olduğunu belirtir.
Uygulama Sektörel uygulama uluslar arası bir lojistik alanda kurumsal bazda taşımacılık yapan bir lojistik firma için gerçekleştiriilmiştir. 1988 yılında Türkiye'de faaliyet gösteren firma Türkiye de, 715 çalışanı, 370 aracı ve 29 lokasyonu ile hizmet veriyor. Türkiye genelinde 22 şubesi ve 7 acentası bulanan firma, tamamı yabancı sermayeli bir şirkettir.
Şirketin müşterilerine sağlamış olduğu zaman periyotlu hizmet tipleri aşağıdaki biçimde sınıflandırılmıştır. Zamanı belli hizmetler Günü belli hizmetler Özel hizmetler Express Economy Express Express Import Yurtiçi Sameday(aynı gün) 9:00 Exspress 10:00 Express 12:00 Express 12:00 Economy Express Special Exspress Hava Kargo Charter Uçak Karayolu Depolama,dağıtım Özel taşımacılık proj Tehlikeli maddeler Ek özel hizmetler
Uygulama çözümü esnasında dikkate alınan kriterler Şirkette bulunan araç tipleri ve araçların tonaj kapasitesi Şirkette bulunan araç adedi Toplama ve dağıtımda(operasyon sürecinde) çalışan toplam işçi sayısı İstanbul ili için bölgelere olan kurye sayısı dağılımları Hizmet verilen bölgeler(dağıtım ve toplama yapılan bölgeler)
Uygulama çözümü esnasında dikkate alınan kriterler Aylık olarak bölgelere gerçekleştirilen sefer sayısı km başına düşen birim maliyet Birim taşıma maliyeti(bir adet konşimentonun taşınma maliyeti) Çalışan kuryelerein ortalama aylık ücreti Bir bölgede aylık olarak kullanılan ortalama yakıt tutarı Yakıtın ortalama litre fiyatı
LINDO 6.1 programı kullanılarak yukarıda ifade edilen parametreler kullanılarak çözülen model sonucunda elde edilen optimal değerler ise; elde edilen 24 iterasyon sonucunda amaç fonksiyon değeri 938,
VARIABLE VALUE X11 39.000000 X12 34.00000 X16 4.500000 X22 67.000000 X36 34.000000 X43 45.000000 X52 65.000000 X62 56.000000 X71 13.00000 X72 2.00000 X78 18.000000 X82 23.000000 X92 21.000000 X99 24.000000 X104 66.000000
Sonuç ve Öneriler Problemin çözümü esnasında özellikle 10 noktadan gelen sipariş ve siparişin dağılımında bile modelde dikkate alınan parametre sayısı arttıkça n n adetlik bir artış sözkonusudur. Talep miktarının artması ve değişken kriterlerinin artması modelin optimizasyon sürecinin zor ve zaman alması durumu sözkonusudur.
Bu durumda bir sonraki çalışmada talep noktalarının bölgelere ayrılması ve her bir bölge için sezgisel yöntemler ile minimum maliyet ve zaman parametrelerini dikkate alan sıralamanın gerçekleştirilmesi gerekmektedir.