Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Anıtı ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları Yrd. Doç. Dr. Yiğit H. Erbil, Hacettepe Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Anıtı ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 yılı çalışmaları Yrd. Doç. Dr. Yiğit Hayati Erbil başkanlığında 11.09.2013-20.09.2013 tarihleri arasında yürütülmüştür. Yüzey Araştırmasının ilk gününde antik Mysthia Kenti nin yer aldığı tepenin güneydoğu eteğinde yer alan Fasıllar Köyü nden Eflatunpınar Anıtı ve Konya Hatıp Kabartması arasındaki antik yolların belirlenerek bu yolların takibiyle yol güzergahları üzerindeki yerleşimlerin tespit edilmesi doğrultusunda çalışmalara başlanmıştır (Harita 1). Geçmiş dönemdeki yolların tespiti sonucunda Roma yolları ile Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde kullanılan kervan yollarının izlenmesi çalışmada temel alınmıştır. 12.09.2013 Fasıllar Anıtı malzemesinin Eflatun Pınar Anıtı ile aynı taş ocağını işaret etmesi ve Fasıllar ile Eflatunpınar Anıtı nın arasındaki olası ilişkinin anlaşılması kapsamında Eflatunpınar ziyaret edilmiş, Anıtın çevresindeki yerleşimlerle Fasıllar Anıtı nın bir bağlantısının olup olamayacağını anlamak üzere bölgedeki yerleşimler incelenmiştir. Eflatunpınar ın 500 metre kadar güneyinde yer alan, halk tarafından Höyük olarak adlandırılan yerde (37º 49 24 kuzey 31º 40 21 doğu) tespit edilen döşenmiş taş izleri bize buradan bir yol geçtiğini düşündürmüştür. Anıtın hemen kuzeyindeki Bayat Höyük ün de bulduğumuz yolun uzantısında yer alması sonucu Höyük ziyaret edilmiş, yol güzergahı anlaşılmaya çalışılmıştır. Buna göre harita üzerindeki çalışmalarımız ve Sadıkhacı Beldesi yaşayanları ile konuşmalarımız sonucunda bu bölgede Kirsecik, Kocadere, Kırbadem, Başhöyük, Horoz Mevkii, Urfarlık, Emen ve Sarıköy adıyla bilinen yerleşimler tespit edilmiştir. Kirsecik Höyüğü (37º 47 2 kuzey 31º 40 47 doğu), Kocadere Höyüğü (37º 51 38 kuzey 31º 38 7 doğu) ve Kırbadem (37º 47 25 kuzey 31º 40 19 doğu) yerleşimleri tespit edilen antik yol güzergahını takip etmesi bakımından önem taşımaktadır. Kocadere Höyüğü nde Hitit Dönemini işaret eden seramik parçaları yanında Kırbadem den ele geçen kadın figürini ve haç bezemeli seramik parçası dikkati çeken tespitlerdir. 13.09.2013 Başhöyük (37º 49 12 kuzey 31º 39 31 doğu) Tespit edilen yolun uzantısı kapsamında konumlanan yerleşim üzerinde Erken Tunç Dönemi ve Klasik Dönem lere işaret eden seramik parçaları tespit edilmiştir. Yerleşimin biraz ilerisinde yer alan ve Horoz Mevkii olarak bilinen (37º 47 13 kuzey 31º 40 0 doğu) yerleşim ise yüzeydeki buluntulara göre değerlendirildiğinde Kalkolitik, Erken Tunç ve M. Ö. II.Bin e ait olabilecek kap formları ile dikkati çekmektedir. Kaçak kazı çalışmalarının da tespit edildiği höyük boyut olarak büyük bir yerleşimi işaret etmektedir. Bir diğer kaçak kazı yapılan yerin varlığının anlaşılması üzerin Urfarlık diye bilinen yerleşimin ilerisindeki kaçak kazı yerleri tespit edilmiştir (37º 47 8 kuzey 31º 40 4 doğu) ancak yerleşim ve kaçak kazı alanında herhangi bir malzemeye rastlanılmamıştır. 14.10.2013 Değirmen Önü (Höyük Dibi) diye bilinen yerleşim (37º 47 32 kuzey 31º 49 31 doğu) alan olarak geniş bir yerleşimi kapsamakta ve yükseklik olarak diğer yerleşimlere göre fazlalık göstermektedir. Geç dönem seramiklerin yüzeyde olmasına rağmen yerleşimin boyutları dikkate alındığında erken dönemlerde de iskan görmüş olması kuvvetle muhtemeldir. Burada da kaçak kazı çukuru tespit edilmiştir. 1
Üçpınar Höyüğü (37º 47 36 kuzey 31º 49 27 doğu) Üçpınar Köyü nün güney batısında yer alan höyük boyut ve yükseklik bakımından büyük bir yerleşimi işaret etmektedir. Kalkolitik, Tunç Çağları ve Geç Dönem seramiklerinin tespit edildiği yerleşimin buluntu açısından zenginliği, boyutları, su kaynağı yakınında yer alması ve yol güzergahını takip etmesi dikkate alındığında önemli bir yerleşimi işaret ettiği anlaşılmaktadır 16.10.2013 Yoğun yağmur yüzünden arazi çalışması yapılamamış ancak Hatıp Kaya Anıtı ziyaret edilerek Anıtın fotoğraflanıp incelenmesi yapılmıştır. 17.10.2013 Eski yol güzergahının Üçpınar Köyü ile tamamlanması üzerine Fasıllar Köyü ile yakın çevresindeki eski yol güzergahı üzerinde yer alan yerleşimlerin tespitinin ilk etabı tamamlanmıştır. Bir sonraki etapta ise Fasıllar Köyü nden Hatıp a uzanan yol güzergahı için alternatif yollar da düşünülerek hem tespit edilen eski yolun devamı olabilecek yol güzergahı hem de Kervansaray yolu olarak bilinen hat üzerindeki yerleşimlerin tespiti ile Fasıllar Hatıp arasındaki yerleşimlerin tespit edilmesi yolundaki çalışmalara başlanmıştır. Fasıllar Köyü nden Hüseyinler e giderken kuzeydoğu yönünde bir yerleşim tespit edilmiştir Yerleşimin 3 kilometre kadar ilerisinde bir han yıkıntısı olduğu yaşayanlarca anlatılmıştır (37º 38 14 kuzey 31º 56 42 doğu). Yerleşim yerinden yoğun bir malzeme ele geçmemiştir. Yazyurdu Köyü (Yaylasun) (37º 37 52 kuzey 31º 55 59 doğu) Köyün hemen girişinde sağ tarafta bir yerleşim tespit edilmiştir. Bugün üzerine yerleşilen höyükte Protohistorik Dönem malzemesi yanında geç döneme ait parçalar da tespit edilmiştir. Yerleşimin yamaç kısmına doğru bulunan döşeli taşlar, buradaki yerleşimin kalıntılarını da göstermektedir. Yazyurdu Köyü ile Hüseyinler arasında, Yazyurdu nun güney batı yönünden yaklaşık olarak 1 kilometre kadar uzağında bir höyük daha tespit edilmiştir. (Yazyurdu Höyük-2). Hüseyinler Köyü nün doğusuna düşen yerleşim oldukça büyük ve yüksek bir höyükten meydana gelmektedir (37º 39 23 kuzey 31º 55 40 doğu). Çevre yollara hâkim bir konumda, Pazaryolu ya da eski yol olarak tespit ettiğimiz yol güzergahının hemen yanında yer alan yerleşime Han kalıntısının mesafesi de oldukça yakındır. Zemindeki bitki örtüsü kesin bir boyut ölçütünün tespitini zorlaştırmakla birlikte yerleşimin büyüklüğü, yüksekliği ve kuzeydoğu eteğinde kurumuş bir derenin yatağı yerleşimin önemini vurgulamaktadır. Tespit edilen seramik parçaları arasında Neolitik, Kalkolitik parçalar yanında Tunç Çağlarına işaret edecek parçalar da yer almaktadır. Alanın kuzeydoğusunda tespit edilen işlenmiş bir taş parçası da dikkat çekicidir. 18.10.2013 Konya Kültür Müdürlüğü Kurulu ile bağlantıya geçilerek daha detaylı haritaların temini için Kurul Müdürlüğü nün ziyareti uygun görülmüş, Kurul ziyaret edilerek haritaların tespiti sağlanmıştır. Bir önceki yılın çalışma programında olan Fasıllar Anıtı yakın çevresinde yapılan çalışmalar neticesinde ilk defa tespit edilen yazılı ve kabartmalı buluntuları tekrar fotoğraflanmak ve geçen bir yıl süre içindeki durum tespiti için Fasıllar Köyü içinde ve çevresinde fotoğraflama çalışmalarına devam edilmiştir (Foto 1, 2). 19.10.2013 Yassıviran olarak adlanan mevkii, Fasıllar Köyü nden kuzeye doğru ilerlendiğinde Çiftlik Köyü ne ait sınırlar içinde yer almaktadır ve Erbaba Neolitik ve Kalkolitik yerleşimi ile aynı doğrultudadır. Beyşehir Gölü nün yaklaşık olarak 1,5 km. kadar doğusunda yer alan 2
Yassıviran ( Yassıveren) Höyüğü nde (37º 45 13 kuzey 31º 41 44 doğu) tespit edilen çok sayıda seramik parçası, Geç Dönem seramiklerini işaret etmektedir. Burada ele geçtiği tespit edilen ve tarla sahibi Ahmet Kılıç tan alınan bir kandil ve yarım bir kap parçası da kayıtlara geçirilerek müzeye teslim edilmiştir. Sağlık Kasabası na bağlı Yamasöken mevkii (37º 52 57 kuzey 31º 56 15 doğu) ve hemen yakınında yer alan Örenler sit alanı incelenmiştir. Sağlık kasabasının kuzeybatı yönünde, yaklaşık olarak 4 kilometre uzaklıkta yer alan yerleşimde Geç dönem yerleşime işaret eden çok sayıda seramik parçası ve taş yapı izleri tespit edilmiştir. Aynı yerde küçük bir tepe de tespit edilmiş olup (37 51 53 kuzey 32 02 15 doğu) (Çomak) incelenmiştir. Tepe üzerinde tespit edilen malzeme sayısı oldukça azdır, en tepelik kısımda taş döşemeleri yer almaktadır. Daha çok bir tümülüsü andıran tepe halk arasında höyük olarak adlandırılmaktadır. 20.10.2013 Kervansaray yolu üzerinde yer alan Kızılören mevkii yerleşimi (37 51 55 kuzey 32 04 06 doğu) büyüklük ve yükseklik bakımından dikkat çekicidir. Höyük üzerinde erken ve geç dönemlere işaret edecek çok sayıda seramik parçası tespit edilmiştir. Fasıllar Hatıp arasındaki kervansaray yolu üzerinde yer alan höyük söz konusu yola oldukça yakındır. Çalışmanın son gününde Konya Müze Müdürlüğü ziyaret edilerek etütlük malzeme teslimi yapılmış, daha sonra bilgi vermek üzere Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ne gidilerek bu seneki çalışma hakkında yetkililer bilgilendirilmiştir. Değerlendirme Tarhuntaşşa Ülkesi sınırları içerisinde Hulaya Nehri nin batı sınırında yer alan Fasıllar Anıtı ve antik yol güzergahlarının izlenerek Fasıllar ile Hatip Kaya kabartması arasındaki yollar üzerinde yapılması planlanan araştırmalar, hedeflendiği üzere 2013 yılı çalışmaları içinde tamamlanmıştır. Çalışmalar sonucunda 16 adet yerleşim tespit edilerek incelenmiştir. Tespit edilen yerlerin fotoğraflarının digital ortama aktarılması, eserlerin çizimlerinin yapılması ve gerekli kütüphane çalışmaları yanında, Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) ile yapılacak olan çalışmalar ve harita çalışmaları, Fasıllar Anıtı nın ve Tarhuntaşşa Bölgesi nin, dolayısıyla Hitit tarihi coğrafyası ile incelenen bölge ve dönemin değişen siyasi yapısının anlaşılmasına değerli katkılar sağlayacaktır. Hitit Dönemi ve farklı dönemlerdeki yerleşimlerin tespitleri ve veriler yazılı belgelerle birlikte değerlendirilecek ve yerleşim yapısıyla birlikte ele geçen buluntular da bölgenin coğrafi, siyasi ve dinsel sürekliliğine işaret eden sonuçlar verecektir. 3
Harita 1 4
Foto 1 Foto 2 5
Foto 3 6