ZEMİNLERDE GERİLME DAĞILIMI

ZEMİN ETÜDLERİ ve ARAZİ DENEYLERİ Pro. Dr. Mustaa LAMAN ZEMİNLERDE GERİLME DAĞILIMI Çukurova Üniversitesi Müh.-Mim. Mim. Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 9 OCAK 03 Zeminde Kendi Ağırlığı Nedeniyle Düşey Gerilmeler σ Birim hacim ağırlık tabaka boyunca sabitse v = γ z Birim hacim ağırlık tabakadan tabakaya değişiyorsa Zeminde Yatay Gerilmeler σh = K σ v K: Yanal Zemin Basınç Katsayısı K O : Sükunetteki Yanal Zemin Basınç Katsayısı σ v = n i = γ i z i K A : Akti Yanal Zemin Basınç Katsayısı K P : Pasi Yanal Zemin Basınç Katsayısı (K P >K O >K A ) İlave Düşey Gerilmeler Yüzey yükü Mevcut düşey gerilme (zeminin kendi ağırlığından) İlave düşey gerilme (yüzey yükünden) 0.5B B z Derinlik.5B

İlave Düşey Gerilmeler (Basit Kabul) İlave Düşey Gerilmeler (Basit Kabul) B Q L Z qbl σz = = q I (B + z)(l + z) L, temelin uzun kenar boyutu, B, temel genişliği ve I tesir katsayısıdır. (L+Z) (B+Z) İlave Düşey Gerilmeler (Elastik Çözümler) Elastik Çözümler (Tekil Yük Durumu) Boussinesq (885), σ z Q = I z p I p = 3 π [( r z) + ] 5 Burada I p tesir katsayısı olup arklı (r/z) oranları için tablolardan da elde edilebilir. Westergaard (938), Elastik Çözümler (Tekil Yük Durumu) Elastik Çözümler (Dairesel Yük Durumu) I w σ z q = I z π = r + z w 3

Elastik Çözümler (Dairesel Yük Durumu) Boussinesq İadesi: Westergard İadesi: σ z = q I w σz = q I I = Elastik Çözümler (Dikdörtgen Yük Durumu) 3 R + z Iw = k [k + (R z ) ] Elastik Çözümler (Dikdörtgen Yük Durumu) Zemin etüt yönetmeliği Boussinesq İadesi: σ z = q I r Ir = Yanlı hazırlanmış genelgeler mn m + n + mn m + n + m + n + + tan m + n m n + 4π m + n m n + m + n + Yetki kargaşası Westergard İadesi: σz = q I r Ir = ν ν cot + + π ν m n ν m n SONUÇ: maddi kayıplar, can kayıpları ve mahkeme dosyaları Zemin Etüdü Hiç Yapılmamış Ya da Hatalı (Eksik) Yapılmış Projelerden Bazı Örnekler 3

4

Ve Deprem Hasarları Zeminde Sıvılaşma Sonucunda Meydana gelen Hasarlar 5

TDY 008, Bölüm 6..: Bütün deprem bölgelerinde YASS nin yüzeyden 0 metre içinde olduğu durumlarda D grubu zeminlerde sıvılaşma potansiyelinin incelenmesi ve sonuçların belgelenmesi zorunludur.. zorunludur Derinliği 5 5m m ile 0 0m m arasında bulunan ve düşey basınç gerilmeleri yüksek olmayan, suya doygun kumlu ve siltli kumlu, killi kumlu zeminler, Dane çapı dağılımı üniorm olan silt silt--kum cinsi ve özellikle eekti çap (D0) değerinin 0.005 005mm mm ile 0.5 5mm mm arasında Sıvılaşma potansiyeli yüksek olan zeminler; Standart penetrasyon değerleri yüzeye yakın yerlerde (ilk 0 metrede), N0 < 0 ve daha derinde N0 < 0 olan kumlu zeminler, olduğu zeminler ve elek analizinde 0.005 005mm den mm den geçen kısmı ağırlıkça %5 5 den den daha az, likit limit değeri 0.35 35 den den küçük ve su muhtevası likit limit değerinin 0.90 katından daha büyük olan killi zeminler. zeminler. Zemin Etütlerinde Yapılan Hatalar ve Eksiklikler 6

Ayrıca, Arazi ve/veya laboratuar çalışmaları yapılmayan, Deney sonuçları kullanılmadan keyi hesaplanan, Sondaj yerine daha ucuz yöntemlere başvurulması Sondaj sayı ve derinliği tayininde keyi davranılan, Yalnızca jeoizik-jeolojik araştırmalara dayanan, İyi planlanmamış, karşılaşılan durumlara göre revize edilmeyen zemin etüt raporları. Kilde SPT deneyleri ile taşıma gücünün hesaplanması, Geoteknik uzmanın arazi çalışmalarına hiç katılmaması, Temel kazısında karşılaşabilecek sorunlar ve iksa sistemi hakkında bilgilendirme yapılmaması, Uygun olmayan zeminlerde, zemin veya temel açısından alınabilecek önlemlerin belirtilmemesi. Muayene çukurlarının yapı oturum alanında açılması Zemin proili ve özelliklerinin doğru belirlenmemesi Zemin Etüt Çalışmaları A. Ön Çalışmalar B. Arazi Çalışmaları C. Laboratuar Çalışmaları D. Parametrelerin Belirlenmesi ve Analizler E. Zemin Etüt Raporlarının Hazırlanması A. Ön Çalışmalar Arazi gezilir arazi ve yapı ile ilgili mevcut bilgiler toplanıp değerlendirilir. İncelenen arazinin konumu ve son durumu, Topograyası, Arazi jeolojisi, Arazi su durumu (mevcut kuyulardan) Zemin proili (mevcut yarmalardan) Daha önce çevrede zemin kaynaklı problemler olup olmadığı Komşu yapıların durumu varsa zemin etüt raporları, Belediye ve diğer kuruluşlardan altyapılarla ilgili bilgiler alınması İnşa edilecek yapının özellikleri (önemi, mimarisi, yükleri, boyutları, arklı ve toplam oturmalara toleransı) 7

Arazi incelemesi neden yapılır? B. Arazi Çalışmaları El Aletleri Sondaj Makinası Kazıcı Zemindeki Zemin yatay yöndeki değişimler proili, Y.A.S.S. Kil Muayene Çukuru - m Genişlik 3-5 m Derinlik Örselenmiş Sondaj Kuyusu 50-75-90 mm Çap 6-30 m Derinlik İndeks ve Örselenmemiş Numune deneyler ve Sınılandırma için; Oturma ve Mukavemet parametrelerinin belirlenmesi. Muayene Çukuru Yüzeysel inceleme amaçlı 5 6 m derinliğe kadar incelenebilir Genellikle JCB gibi makineler ile kazılır Hai yapılarda veya sondajları doğrulama Amaç: Gözle inceleme Numune alma Tüp örnek Torba örnek Muayene Çukuru Zemin tabakaları ve türleri gözle incelenir, ortamında deneyler yapılır ve örselenmemiş blok numuneler alınabilir. 8

Tüp ile numune alma Çukur tabanından numune almak için çelik borular kullanılır kullanılır.. Boruların; oruların; iç çapı 0.6 cm (4 inç inç), ), et kalınlığı 0.3 mm (/8 inç inç), ), boyu 80 cm dir. cm dir. Çakmadan önce borunun içi gresle yağlanır. yağlanır. Torba Numune Alımı (Örselenmiş numune): numune): Deneyler için torba numune alımında alımında tüp çakılan çukur tabanından kazılarak ve tüpü çıkarırken çevresinden alınan yaklaşık 0 0--5 kg toprak torba içine doldurulur. doldurulur. Torbanın ağzı bağlanır ve etiketlenir etiketlenir.. Etiket üzerine tüp alınırken düşülen bilgiler aynen geçirilir. geçirilir. Veya bu iş için kavanozlar da kullanılabilir. 9

SONDAJ KUYUSU SONDAJ KUYUSU Tijler (sondaj borusu): Dönme, baskı kuvveti ve sondaj sıvısını matkaba ileten çelik borulardır. Farklı çaplarda olabilir (33mm, 4mm, 50mm ve 60mm) Farklı uzunluklarda olabilir Tijlerin bir ucu erkek diğer ucu dişi dişlidir. Sağlamdır, bağlantı yerlerinde sıvıyı sızdırmazlar. Karotiyer: sondaj ilerleme sırasında matkabın kestiği karotu içine alarak bu örneğin yerüstüne çıkarılmasını sağlayan ekipmandır. Üç tip karotiyer kullanılır: Tek tüplü Çit tüplü Wire-line 0

Sondaj Aralık ve Derinliği; Yapının Önemine Arazi Zemin Özelliklerine Yapı Boyutu ve Yüküne İnşası Düşünülen Yapı Ayrıca Arazinin Jeolojik Yapısı, Topograya ve Proje Bütçesine bağlıdır Sondaj yerleri yapıların etraında yoğunlaştırılır. Konut alanları dışında tipik olarak 0-60 m aralıkla. Sondaj derinliği ise, eekti gerilme artımının azaldığı derinliğe kadar olmalıdır (En az.5 B olmalıdır). Binalar İçin En Az Zemin Araştırma Derinliği (Z) (ZEYT) GENİŞLİK (B) KAT SAYISI (S) 4 8 6 30 5 7 6 5 Arazi çalışmalarına ilave olarak ayrıca geoteknik uzmanın uygun görmesi halinde arazide jeoizik ölçümlemeler ve uzaktan algılama tekniklerinden yararlanılır (ZEYT). 65 7 9 3 33 0 9 5 5 4 Sondaj Çalışmaları Örselenmemiş Kil Zemin Numunesi Kil Sondaj Kuyusu İnce cidarlı tüplerle (shelby tüpü) örselenmemiş kil zemin numuneleri alınır. Shelby Tüpü Lab Konsolidasyon, Üç eksenli Deney vb. numunesi Laboratuar üç eksenli ve konsolidasyon deneyleri için Kaliteli numuneler için alan oranı A R <0% O. D. I. D. Zemin A R = 00 (%) I. D. Numune tüpü Tüp et kalınlığı arttıkça, örselenme artar. Numunelerin taşınması ve alete yerleştirilmesinde dikkatli olunmalıdır. Alan oranı

Daneli (Kum-Çakıl) Zemin Tabakalarında Örselenmemiş numune almak çok zordur. Bu yüzden arazi deneylerine başvurulur. Örneğin, Penetrasyon Deneyleri Bu durumda, temel tasarımında çoğunlukla penetrasyon deneylerinden yararlanılır. Penetrasyon Deneyleri Standart ucun zemine girdirilmesi sırasında zemin dayanımı belirlenir. Sondaj Kuyusunda yapılan başlıca penetrasyon deneyleri. Standart Penetrasyon Deneyi (SPT). Presiyometre Deneyi (PMT) 3. Koni Penetrasyon Deneyi (CPT, CPTU) 4. Veyn Deneyi (VST) Standart Penetrasyon Testi (SPT) Standart ucun (numune alıcı) zemine 30 cm girmesi için gerekli düşüş sayısı kaydedilir. (SPT N) Tokmak (63.5 kg Yükseklik (75 cm) Kum Zemin Standart Uç DENEY SONUÇLARININ DÜZELTİLMESİ Derinlik Düzeltmesi Yer altı suyu Düzeltmesi

Y.A.S.S. DÜZELTMESİ Terzaghi ve Peck, YASS altındaki ince taneli ve siltli kumda boşluk suyu basıncından dolayı, SPT sayısı 5 den büyük ise aşağıdaki düzeltmeyi önermiştir. N düzeltilmiş = 5 + 0.5 ( N ölçülen 5 ) DERİNLİK DÜZELTMESİ SPT N değerleri deney seviyesinin üstündeki zeminden kaynaklanan eekti gerilmenin etkilerini gidermek için de düzeltilmelidir. Homojen zemin içerisinde derinde yapılan deneyler aynı zamanda daha sığ seviyelerde yapılan deneylerden daha yüksek N değerine sahiptir. σv': deney derinliğindeki düşey eekti gerilmesi (kn/m ) C N,: düzeltme aktörü olup; derinlik basıncına bağlı olarak, aşağıdaki derinlik eekti basıncına karşılık alınır. Pressiyometre siyometre Deneyi İstenilen derinliğe ölçen hücre (prob) indirilir. Zemin mukavemet ve oturma özellikleri belirlenir. Her tür zemine uygulanabilir. Ölçen Hücre Koruyucu Hücre pressiyometre 3

Boşluk hacminde oluşan bu artış kuyunun yalnız radyal olarak genişlemesi şeklindedir (boyunda değişim olmaz). Bir deney zonuna en az 0 kademe basınç uygulanır. Bir deney yaklaşık 0-5 5 dakika sürer. (Bu killerde drenajsız, kum-çakıllarda ise drenajlı deney yapmak anlamına gelir ve bir yapının inşası düşünülürse temel zemininde ani yükleme durumuna uygundur) Kayıtların alımından sonra hacim ve basınç değerleri üzerinde gerekli düzeltmeler yapılır. artan XY koordinat sisteminde Y ekseni basınç (bar, kg/cm), X ekseni hacim değişimlerini (cm3) gösterecek şekilde basınç deormasyon eğrisi çizilir. PMT DÜZELTMELERİ Sonuçlar basınç hacim graiğindeki gibi işaretlenmeden önce bir seri düzeltme yapmak gerekir. Basınçlar, basınç ölçer ile sonda arasındaki hidrostatik yük ve sonda membranının direnci ile gerekli basınç nedeni ile düzeltilmektedir. Hacimler ise hacim ölçüm düzeneğinin ve boruların genişlemesi, sonda membranının sıkışması, ölçüm sıvısının sıkışması nedeni ile düzeltilmelidir. Tipik eğride P zemine etki eden düzeltilmiş gerilme V ölçüm sisteminde düzeltilmiş su hacmi AB elastik az V0 boşluğun başlangıçtaki hacmi P krip basıncı V elastik az sonu hacim C zeminin çökme noktasını Pl gerçek yada tahmin ile bulunan limit basınç değerini P0 zeminde sukunetteki yanal gerilmeye eşit varsayılan elastik az başındaki basınç. BÖLGE (Başlangıç arazi koşullarına dönüş) OA bölümü: Probun şişerek PL kuyu çeperlerine temas etmesi 800 ve zeminin kuyu açılmadan önceki gerilme koşullarına 600 gelmesidir. B A noktasında arazi başlangıç gerilme koşulları yeniden 400 oluşmuştur (P 0m ). Bu noktadaki hacim V 0 olarak tanımlanır. V 0 = υ o + V c 00 υ o = A noktasının apsisi A V c = Volumetredeki sıır O okuması 0 0 00 00 300 400 500 B asınç 000 Hacim okumaları 4

. Bölge (Elastik bölge) Üçüncü bölge (plastik bölge) AB bölgesi: A ile B arasındaki doğrusal bölüm. Elastik bölgedir. Deneyin A noktasında başladığı kabul edilir. Zeminin deormasyon modülü (E M =Menard deormasyon modülü) bu doğrusal bölgenin eğiminden hesaplanır. B noktasının koordinatları υ ve P dir. P aynı zamanda akma gerilmesidir. B noktası aynı zamanda plastik bölgenin başlangıç noktasıdır. B asınç 000 800 600 400 00 PL A B B noktasından sonra plastik deormasyonlar başlar ve eğri yataya doğru asimptot kalır. Limit basınç (P L ): kuyu hacminin iki katı olması için gereken basınç olarak tanımlanır (υ L ). υ L - υ 0 = V 0 = V c + υ 0 υ L = V c + υ 0 B asınç 000 800 600 400 00 PL A B O 0 0 00 00 300 400 500 O 0 0 00 00 300 400 500 Hacim okumaları Hacim okumaları Net limit basınç (P L *) PMT DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ P L * = P L - P 0 PMT Verileri İle Oturma Hesabı Kayma Mukavemeti Parametresi Killerde P L *<300 kpa ise c u =P L */5.5 P L *>300 kpa ise c u =P L */0+5 Kumlu zeminlerde P L *=.5* (φ-4/4) 5

Koni Penetrasy syon Deneyi (CPT) Zemine cm/s hızla itilerek girdirilir. Derinlik boyunca sürekli yapılabilir. q c = Q uç 0 ( kg / cm ) 0 cm Kesit Alanlı Yüzey Sürtünmesi ( s ) Koni Uç Direnci (q c ) CPT tüpü, gerilmeleri, çevre sürtünmelerini ve boşluk suyu basıncını (BSB) ölçer. Bazıları yüzey dalga hacimlerini ölçmek için GEOFON adı verilen cihazlarla donatılmıştır. Yumuşak kil, silt ve ince orta kum zeminlerde uygundur. Datalar bilgisayar taraından okunur ve ekranda gerçek zamanlı olarak belirli derinlik aralıklarında kaydedilir. Piezocone (CPTU) CPT ÇEŞİTLERİ Mekanik CPT Elektronik CPT Sismik SCPT CPTU adıyla BSB yi de okuyan düzeneği ile sıvılaşma riski olan bölgelerde kullanılmaktadır. 6

CPT DÜZELTMELERİ Boşluk Suyu Basıncı: Penetrasyon sırasında, penetrometre etraında oluşan boşluk suyu basıncı bsb (u c ), ölçülen q c ve s değerlerini etkiler. Düşey yükün uygulandığı şatın ve konik başlığın kesit alanlarının eşit olmaması bu etkiye neden olmaktadır. Kısaca alan oranı denilebilir. Bu nedenle ölçülen değerler boşluk suyu basıncına göre düzeltilmektedir. qt: Düzeltilmiş uç direnci qc: Ölçülen uç direnci uc: Ölçülen Boşluk Suyu Basıncı a: Alan Oranı Ölçülen Parametreler: Ölçülen q c, s ve u derinlikle değişimi graik olarak aynı sayada anlaşılır bir şekilde gösterilmelidir. CPT SONUÇLARININ SUNUMU t: Düzeltilmiş sürtünme direnci s: Ölçülen sürtünme direnci uc: Ölçülen Boşluk Suyu Basıncı Asb: Sürtünme yüzeyinin en kesit alanı As: Sürtünme alanı CPT nin sonuçları;. Zemin sınıının belirlenmesinde. Zeminlerin mühendislik özelliklerinin belirlenmesinde Relati sıkılık Drenajsız kayma mukavemeti Sıkışabilirlik Kayma modülü 3. Sıvılaşma potansiyeli analizinde 4. Temellerin taşıma gücünün belirlenmesinde 5. Temellerin oturma tahmininde kullanılmaktadır. CPT sonuçları kullanılarak zemin sınılandırması (Robertson ve Campanella, 988) Kohezyonlu zeminlerde; drenajsız kayma mukavemeti (cu) aşağıdakişekilde hesaplanır: qc= Nk*C u+po C u= (qc-po)/nk cu: Drenajsız kesme mukavemeti, kn/m qc: Uç Direnci, kn/m Po: z derinliğinde toplam jeolojik yük, kn/m Nk: Koni aktörü (boyutsuz) Genel uygulama için CPT deneyinden elde edilen uç direnci okumaları kullanılarak yüzeysel temelin son taşıma gücü: q B D + qc Rkq C B d = c + σ Burada C=.m, Rk=0., σ ise hesaplama derinliğinde etkiyen toplam gerilme değeridir. Formüldeki qc temel altından en az B derinliğe kadar ölçülmüş koni uç dirençlerinin ortalaması olarak alınmalıdır 7

Veyn Testi (VST) Sondaj Kuyusu Vane d Yumuşak Kil Burulma Momenti h d Kanat genişliği d = 0-00 mm Yumuşak kil zeminlere uygulanır. Zemine girdirilen kanatçıkların zemini silindirik olarak kesecek şekilde döndürülmesinden elde edilen Burulma Momenti Drenajsız serbest basınç mukavemeti, c u vane Bu deney çok yumuşaktan, orta serte değişen kıvamda, doygun, normal konsolide killerde artı kesitli bir kanatlı kesiciyle uygulanan burulma yoluyla kayma direncinin yerinde ölçümüne dairdir. Kanatlı kesici takım, mevcut sondaj kuyusuna indirilir, veya kılııyla zemine çakılarak ölçüm yapılır. Zemin genellikle -5 dakika içinde kesilir. Burulma momenti göstergesi okumalar yaklaşık 5 saniye aralıkla kaydedilir. HESAPLAR Kanatlı kesici zemin kesilene kadar çevrilerek örselenmemiş ve yoğrulmuş dirençler ölçülür. Deneyin bitiminde kesici tekrar kılı içine çekilerek zeminin ve kuyunun dışına alınır. Uzatma çubuklarının zemine değdiği durumlarda meydana gelecek sürtünmeyi ölçmek için deney, çubukların ucunda kanatlı bulunmadan, benzer derinlikte kalibrasyon amacıyla tekrarlanmalıdır. kesici T D = D H πc u + 3 D 6 Burada D, H cm, T kg.cm ve Suv kg/cm dır. T = (Suv, D, H), Suv=T/K. Suv= Drenajsız kayma mukavemeti dayanımı. Kırılma anında ölçülen moment (tork), zeminin mukavemeti ve geometrik boyutların bir onksiyonudur. T c = 3 u D H D π + 6 El Penetrometresiresi Kil zeminlerde serbest basınç dayanımının elde edilmesinde kullanılır (q u = c u ). Muayene çukurlarında kullanılır. Uygulamacı her Geoteknik Mühendisinde bulunmalı Kile girdirilir ve....mukavemet okunur 8

Plaka Yükleme Deneyi Kare (daire) plaka (300 mm x 300 mm) göçene kadar yüklenir. Yük-Oturma graiği çizilir. Temel boyutlarına dönüştürülür. Yol vb dolgular için idealdir. C. Laboratuar Çalışmaları Endeks özelliklere yönelik deneyler Kayma mukavemeti deneyleri Oturma Deneyi Yük Oturma Deney düzeneği. plaka Likit Limit Permeabilite Konsolidasyon Veyn 9

Serbest Basınç Kesme Kutusu Arazi ve Laboratuar Çalışmalarından Elde Edilen Bilgiler Zemin Proili Endeks Özellikler Mukavemet ve Oturma Özellikleri Üç Eksenli Diğer (YASS) D. Parametrelerin Belirlenmesi ve Analizler Zemin proili geoteknik tasarım parametreleri belirlenir. Uluslararası kabul görmüş bağıntılarla (Terzaghi, Brinch Hansen, Meyerho ve Skempton vb.) taşıma gücü ve gerekli durumlarda oturma hesabı yapılır. 0

Temellerin, aynı anda sağlaması gereken koşullar:. Taşıma Gücü Koşulu q e min = qd Gs q q max emin. Oturma Koşulu 3. Ekonomik Olma Koşulu D Temeller D /B Yüzeysel (Sığ) Temel Yüzeysel Temel Kum ve Kil Zeminler için Taşıma Kapasitesi ve Oturma Parametreleri Tekil Mütemadi Radye D /B> Derin Temel D r, φ, E d,ν d c u, E u, ν u e, mv, C c, C r Kazık Ayak Keson Kum Kil Yüzeysel Temellerde Zemin Taşıma Gücü;. Taşıma gücü ormülleri ile (Teorik yaklaşım) Terzaghi Taşıma Gücü Formülü; Kare Temel için: q γ γ B γ d =.3* c* N c + * D * N q + 0.4* N * * Dairesel Temel için: q γ γ B γ d =.3* c * Nc + * D * N q + 0.3* N * * Sürekli temel: q ( kn / m, t / m ) d Q B L u = = c Nc + γ B Nγ + γ D N q B : Temelin genişliği (m) L : Temelin uzunluğu (m) γ : Zemin birim hacim ağırlığı (kn/m3, t/m3) D : Temel derinliği c : Temel altındaki zeminin kohezyonu (kn/m, t/m) Nc, Nq, Nγ : Taşıma gücü parametreleri (boyutsuz)

Skempton Taşıma gücü Formülü (B<L); D/B<.5 için; D B qd c B = 5 + 0. + 0. L D/B.5 için; q d B = 7.5 + 0. c L. Arazi deneyleri İle; SPT-N e Göre Taşıma Gücü Formülleri. PARRY (977) Taşıma Gücü İadesi; q u = 0.4N q u : Temelin nihai taşıma gücü D D + 0.73B + 0.75B N : Temel tabanından itibaren 0.75B derinlikteki ort. SPT N değeri D ve B: Temel derinliği ve genişliği. Meyerho-Terzaghi-Peck; ( B.m ise) D ( B.m ise) D qa = N + 3B B + 0.3 D qa = 8N + B 3B Derin Temeller Kum ve Kil Zeminler için Taşıma Kapasitesi ve Oturma Parametreleri B < D ise ) + =. 33 3 B ( D q a = 5 mm. oturma için emniyetli taşıma gücü (kn/m ) N = SPT darbe sayısı D = Temel derinliği (m) B = Temel genişliği (m) D r, φ, δ, K o, E d,ν d Kum c u, φ u, E u, ν u Kil Derin Temellerde Taşıma Gücü:. Statik Kazık Formülü İle Q Q yan Q uç Q yan Q=Q uç +Q yan Q yan = + Kazıkta uç ve çevresel sürtünme mukavemetini tanımlayan mekanizma Q Q uç Q uç = ( π D D ) c + ( π D D ) ( γ D K tan φ ) Quç = qd Auç q =.3 c N + γ d yan c a D + Nq 0. 3 D N γ γ o

. Arazi Deneyleri İle SPT N değerlerine bağlı olarak; Kumlu Zeminlerde ; 40 N L Q = 400 N kn / m D Kohezyonsuz siltlerde; _ Q 300 N kn / m _ N, SPT sayısı; kazık ucundan 0D yukarıda ve 4D aşağıda ortalama değer Çakma kazıkların çakılması sırasında zeminin içine batmaya karşı gösterdikleri dirençten taşıma gücünü hesaplamak üzere geliştirilen çok sayıda amprik taşıma gücü denklemi mevcuttur. Kazık Grubu Taşıma Kapasitesi Bir kazık grubunda tek bir davranışı kazığın komşu kazıklar ve grubun geometrisinden etkilenir. Çevre Sürtünmesi L Temellerde Oturma Hesabı H H H 3 Yüzey yükü İlave düşey gerilme (yüzey yükünden) Sömellerde oturma limitleri 3-4 cm civarındadır. Radye temellerde; * kohezyonsuz zeminler için 5 cm ve * kohezyonlu zeminler için 0 cm z Derinlik ρ : Zeminin Cinsine Bağlı Katsayı ρ : 0.75-.00 N.K.K. ρ : 0.50 A.K.K. H = m. H. p H v = m v. H. p H = ρ H + ρ H +... Radye temeller aşırı oturma veya taşıma gücünden dolayı tasarlanamıyorsa; ) ya derin temel ) ya da zemin ıslahı düşünülür. 3

Kazık temellerin oturma hesabında ise, grubun yükü zemine nasıl aktardığı konusunda varsayım yapılarak bu transerin gerçekleştiği yerde hayali bir temel varsayılıp oturma hesaplanır. Literatürde aşağı ğıdaki varsayımlar görülmektedir; m 3 m Y.A.S.S. Kazık boyunun /3L aşağısında kazıklarca çevrelenen hayali bir temel. Yüzeyden itibaren 4 düşey yatay açı ile genişleyen ve yine /3L de bir hayali temel m C u =50 kn/m m v =0.03 cm /kg φ=40 γd=8. kn/m3 γ d =8 kn/m 3 Kil Kum 3. Kazıkların ucunda kazıkların çevrelediği hayali bir temel 4. Kazık ucunda daha geniş alanlı hayali bir temel qd ( kn / m, t / m ) = c Nc + γ D Nq + γ B Nγ Sadece Kil Olması Durumu q = 50 5.7 + 6 + 0 d q = 30 kpa d (3 kg cm Sadece Kum Olması Durumu q d = 3 kpa ( kg cm Zeminde Birden azla Tabaka Durumu c = x c + x c φ = x φ + x φ φ = 6.7 γ = x γ + x γ γ d = 8.06 kn / m q d = 76.3 kpa (7.6 kg cm ) ) ) c = 6.67 kpa 3 φ N c N q N γ 0 5.7.0 0.0 40 95.66 80.00 00.00 h h = ; x = H H x E. Zemin Etüt Raporlarının Hazırlanması (ZEYT). GENEL BİLGİLER a) Amaç ve parselin tanıtımı b) Parselin jeolojisi c) İmar bilgileri (tapu, imar durumu) d) Alanın depremselliği e) Yapının özellikleri ve yükler 3. DEĞERLENDİRME. TEMEL ZEMİNİ ÖZELLİKLERİ a) Arazi çalışmaları b) Laboratuar çalışmaları c) Yeraltı su seviyesi ve bilgileri a) Temel zemininin modellenmesi b) Deney sonuçlarının değerlendirilmesi c) Zemin parametrelerinin seçimi d) Analizler ve sonuçları e) Temel sisteminin seçimi ve boyutlandırılması ) Kazıdan çıkacak malzemenin kullanılabilirliği 4

4. SONUÇ VE ÖNERİLER a) Temel tipi b) Zeminin sınılandırılması (TDY uyarınca) c) Önerilen ek işlemler (var ise); i) Drenaj ii) İyileştirme iii) Kazı derinliği ve destek sistemi iv) Heyelan tehlikesi, v) Y.A.S.S. ve zararları, vi) Zemin iyileştirme yöntemleri TEŞEKKÜRLER 5