EĞİTİM DİZİSİ BEN BİR ERGENİM SİZE İHTİYACIM VAR! SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN EMİNE ÖZDEMİR
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN Genel Yayın Yönetmeni Yaşar Hız Editör Taşkın KOKSAL Dizgi Efkan DEMİRÖZ Kapak Tasarım Hatice UZUN Birinci Basım Mart 2015 ISBN. 978-605-9867-81-8 copright Bu kitabın yayın hakkı Gece Kitaplığına aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, izin almadan hiçbir yolla çoğaltı lamaz. Kim lik Yayınevi Gece K itaplığın ın yan kuruluşudur. gecekitapligi@gmail.com Baskı & Cilt Bil Ofset Tesviyeci Cad. 1/4 İskitler ANKARA Sertifika No:23261 2
EMİNE ÖZDEMİR EMİNE ÖZDEMİR 1979 yılında Hatay'ın Reyhanlı İlçesinde doğdu. İlk ve Orta Okulu ReyhanlI'da okudu. Liseyi Antakya'da bitirdikten sonra 2001 yılında Çukurova Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü'nden mezun oldu. 2012 yılında Zirve Üniversitesi ve ardından Süleyman Demirel Üniversitesi Aile Danışmanlığı Sertifika programlarını tamamladı. Kişisel Gelişim Derneği Hipnoz Programına katıldı. 200'ü aşkın seminer düzenledi. İnternette yazılar yazdı. Bir ortaöğretim kurumunda Psikolojik Danışman olarak görev yapan Emine ÖZDEMİR, evli ve iki çocuk annesidir. Halen Bireysel ve Aile Terapi Derneği Başkanlığını yürüten ve Aile Danışmanlığı yapan yazar, bireysel ve grup danışmanlık hizmetleri vermektedir. Yayınlanmış Eserleri Çözüm Var Sorun Yok İletişim www.ailedanismaniniz.com facebook.com/ailedanismaniemineozdemir twitter.com/ailedanismaninz instagram.com/ailenizindanismani 3
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN İÇİNDEKİLER Teşekkür...6 Giriş... 7 1. Bölüm : Ergenleri Tanıyalım... 11 1.1. Ergenlerin Fiziksel Gelişimi... 15 1.2. Ergenlerin Bilişsel-Zihinsel Gelişi... 21 1.3. Ergenlerin Duygusal-Psikolojik Gelişimi... 27 1.4. Ergenlerin Sosyal-Ahlaki Gelişimi... 31 Bir Şiir Molası... 33 2. Bölüm: Ergenler Ne İster?...35 2.1. Ailem Beni Dinlesin...37 2.2. Ailem İhtiyaçlarımı Karşılasın... 50 2.3. Ailem Bana Güven Duysun... 53 2.4. Ailem Görüşlerimi Dikkate Alsın...57 2.5. Ailem Arkadaşlarıma Değer Versin...60 Bir Şiir Molası...64 3. Bölüm: Ergenler Ne istemez?...65 3.1. Ailem Beni Başkasıyla Kıyaslamasın...67 3.2. Ailem Beni Sürekli Eleştirmesin... 72 3.3. Ailem Katı Disiplin Uygulamasın...76 Bir Şiir Molası... 80 4. Bölüm: Anne Baba Tutumları... 81 4.1. Baskıcı-Otoriter Anne Baba Tutumu...83 4.2. Aşırı Koruyucu Anne Baba Tutum u...84 4.3. Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu...88 4.4. İlgisiz Anne Baba Tutum u... 94 4
EMİNE ÖZDEMİR 4.5.Tutarsız Anne Baba Tutumu... 97 4.6. Aşırı Hoşgörülü Anne Baba Tutumu... 99 4.7. Destekleyici-Demokratik Anne Baba Tutum u... 104 Bir Şiir Molası... 107 5. Bölüm: Ergen Sorunları - Çözüm Önerileri...109 5.1. Çocuğum Ders Çalışmıyor... 111 5.2.Telefon ve Bilgisayar Bağımlısı...119 5.3. Karşı Cinsle Arkadaşlığı V a r... 125 5.4. Odasına Kapanıp Saatlerce Çıkmıyor... 133 5.5. Sıra Dışı Giyinmek İstiyor... 137 5.6. Öfke Nöbetleri V a r...142 5.7. Onaylamadığımız Arkadaşları V a r...150 5.8. Kardeşiyle Anlaşamıyor...154 5.9. Sorumluluklarını Yerine Getirmiyor...159 5.10.Yalan Söyleme, Hırsızlık Gibi Davranış Bozuklukları V a r... 164 5.11.Hiçbir Şeyden Mutlu Olmuyor... 169 Bir Mektup M olası... 175 Son Sözler... 179 Kaynakça...187 5
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN TEŞEKKÜR Kitabın hazırlanmasında bana manevi olarak destek olan ve sorumluluklarımı paylaşarak yardımlarını esirgemeyen sevgili eşim Ömer Faruk'a, Kitabın hazırlanmasında katkı sunan değerli arkadaşım Edebiyat Öğretmeni Fatma SALAN'a, Kitaba çizimleriyle destek olan Rukiye KÜÇÜKSOY'a ve İrem ÜLKE'ye, Beni sevgi ve özveriyle büyüten ve yetiştiren değerli anneme ve babama, Son olarak bana inanan, dua eden, katkı sağlayan tüm dostlara teşekkürlerimi sunuyorum. 6
EMİNE ÖZDEMİR GİRİŞ Merhabalar sevgili kitap dostları! İlk kitabım 'Çözüm Var Sorun Yok' 'dan sonra içime, durdurulamaz bir yazma şevki doğdu. Karşılaştığım vakaları, sorunları ve çözüm önerilerini ihtiyaç duyan kişilere ulaştırma arzusuydu bu. 'Size İhtiyacım Var! Suçlamayın Yol Gösterin' bu şekilde ortaya çıktı. Kitabı yazmaya başlamadan önce kafamda konuları hayalen kaleme aldım. Hayalimde tamamladığım kitabı silinmesin diye hemen yazıya dökmek istedim ve ilk satırlar bu şekilde oluşmaya başladı. İlk satırları yazdığım şu anda gözüm saate ilişiyor. Saat gecenin 01: 25'ini gösteriyor. Gözüme uyku girmiyor. Bu saatte içime, kafamda tasarladığım konuları kaleme alma aşkı doğuyor ve 'Bismillah' diyerek başlıyorum yazmaya. İlk satırları yazdığım bu gece aynı zamanda 'Regaib Kandili'. Hayırlara vesile olmasını dileyerek yeni esere başlıyorum. İnşallah dualarla ve desteğinizle başladığım bu eser amacına ulaşır ve ergen ebeveynlerine yol gösterici olur. Bu kitabı yazmaya nasıl karar verdim? Bunun en önemli sebebi, 14 yıldır gençlerle ve ebeveynleriyle yaptığım yüzlerce görüşme neticesinde, ebeveynlere yaşadıkları sorunların çözümüne ilişkin önerebileceğim kaynak eksikliği hissediyor olmamdır. 7
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN İkinci olarak, ebeveynlere yönelik yazılmış olan eserlerin neredeyse tamamının küçük çocuğu olan ebeveynlere yönelik olmasıdır. Şimdi dilerseniz kitabımızın içeriğinde yer alan konuların neler olduğunu birlikte inceleyelim. Birinci bölümde; ergenlerin fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimi yer almaktadır. İkinci bölümde; ergenlerin, anne - babalarından beklenti ve isteklerinin neler olduğu anlatılmaktadır. 'Ergenler Ne İstemez?' konulu olan üçüncü bölümde; ergenlerin rahatsız oldukları ebeveyn davranışlarına yer verilmiştir. Dördüncü bölümde anlatılan konumuz anne - baba tutumlarıdır. Beşinci bölümde ise ebeveynlerin ergenlerle karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri ele alınmıştır. Bu bölümde anlatılan örnek vakalar, gerçek hayattan alınmış, isimleri ve yaşları değiştirilmiş ve yeniden kurgulanmıştır. Son bölüm ise, ebeveynlere yönelik genel önerilerden oluşmaktadır. Kitabımızı okuduktan sonra kitapla ilgili önerilerinizi ve eleştirilerinizi iletişim adresimize yazarak bizimle paylaşırsanız çok seviniriz. Böylece kitabımızı geliştirme imkanı yakalayabiliriz. Kitabımızın hitap ettiği kesime gelince; kitabımız, başta ergen çocuğu olan anne - babalara, ortaöğretim kurumlarında 8
EMİNE ÖZDEMİR çalışan öğretmenlere, ergenlere eğitim veren ve onlarla iletişim halinde olan tüm yetişkinlere yöneliktir. Kitabımız ergenlerle yaşanan sorunların çözümüne ışık tutmak ve istifadenize sunmak için hazırlandı. Gayret bizden, netice Allah'tan diyor, hayırlara vesile olmasını diliyoruz. Şimdi sizi, kitabımızla baş başa bırakıyoruz. 2 Mayıs 2014 Emine ÖZDEMİR 9
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN 10
EMİNE ÖZDEMİR BİRİNCİ BÖLÜM ERGENLERİ TANIYALIM ıı
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN 12
EMİNE ÖZDEMİR Eğitim çocuğu tanımak ve Sevmekle başlar. Ergenlik, çocuklukla - yetişkinlik arasında yer alan ve 12. yaştan 21 yaşına kadar uzanan, pek çok alanda önemli değişikliklerin olduğu, hızlı bir büyüme ve olgunlaşma dönemidir. Bu dönemde çocukluk özellikleri yavaş yavaş kaybolmaya ve yerine ergenlik özellikleri belirmeye başlar. Ergenler arasında farklılıklar olsa da benzer özellikler baskındır. Ergenlik dönemi hakkında bilgi sahibi olmak, bu dönemin özelliklerini yakından tanımak, çocuklarımızla sağlıklı iletişim kurmanın ilk adımıdır. Çünkü tanımadığımız, hakkında fikir sahibi olmadığımız özellikler, eksik ve sağlıksız iletişimin kaçınılmaz sonu olacaktır. Ergenlik dönemini iyi bilmek bize ne kazandıracak? Öncelikle uzun yıllar önce yaşadığımız ama neredeyse unuttuğumuz gençlik dönemini hatırlayarak, çocuklarımızla empati kurmamızı kolaylaştıracak? İkinci olarak da ergen çocuklarımızla aramızda yaşanan sorunları sağlıklı bir şekilde çözmemizi sağlayacaktır. O halde vakit kaybetmeden bu dönemin özelliklerini tanımaya başlayalım. 13
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN Bu dönemin özelliklerini dört bölümde inceleyeceğiz. 1. Ergenlerin fiziksel gelişimi 2. Ergenlerin bilişsel ve zihinsel gelişimi 3. Ergenlerin duygusal ve psikolojik gelişimi 4. Ergenlerin sosyal ve ahlaki gelişimi ÇOCUĞUNUZDAN MEKTUP VAR! Sevgili Anneciğim ve Babacığım; Beni yargılamadan ve benim hakkımda fikir yürütmeden önce beni yakından tanımanızı istiyorum. Lütfen beni tanıyın! Beni anlamaya çalışın. Yanlışlarımı eleştirerek kızarak değil, doğru yolu göstererek düzeltin. Sizin beni sevdiğinizi ve bana çok değer verdiğinizi biliyorum. Lütfen bu sevginizi ve verdiğiniz değeri bana göstermede biraz daha cömert olun. Emin olun ki; ben de sizi çok seviyorum. Biraz çaba gösterebilirsek yaşadığımız sorunları aşacağımıza inanıyorum. Gelin, bu dönemi birlikte güzel bir şekilde aşalım. Biricik evladınız. 14
EMİNE ÖZDEMİR 1. ERGENLERİN FİZİKSEL GELİŞİMİ Ergenlik dönemindeki bedensel gelişim; duygusal, sosyal ve zihinsel gelişimin temelini oluşturmaktadır. Ergeni bir binaya benzetecek olursak; bir bina yapılırken önce temel atılır, sonra duvarları ve diğer bölümleri yapılır. Bedensel büyüme de tıpkı binanın temeli gibi diğer gelişimlerden önce olur. Bir başka ifadeyle ergenlik, bedensel değişmeyle başlar; duygusal, zihinsel ve sosyal gelişme ile son bulur. Peki bedensel büyüme sonucu neler olur? Fiziksel büyüme, ergende çeşitli hormonların çalışmasını, cinsiyet bezlerini ve bilişsel kavrama yeteneğini geliştirir. Bedensel değişim denildiğinde akla; boy, ağırlık, iskelet ve kas sistemi, iç salgı sistemindeki gelişim akla gelmektedir. Bunun dışında cinsel gelişim de bedensel gelişimin önemli ve ağırlıklı bölümünü oluşturmaktadır. Şimdi ergenlerin bedeninde oluşan bu gelişim ve değişimi hep birlikte inceleyelim. İç Salgı Bezleri: Bedensel değişimlerin kısa süre içinde hızla değişmesi hipofiz bezinin büyüme hormonunu salgılaması sonucu gerçekleşir. Hipofiz bezinin salgılandığı hormonlar troid, 15
SUÇLAMAYIN YOL GÖSTERİN adrenalin gibi salgı bezlerini de etkilemektedir. Bu bezler; büyüme gelişiminin olmasını, kadınsı ve erkeksi özelliklerin belirginleşmesini, cinsel olgunluğa erişilmesini, yumurta ve sperm hücrelerinin olgunlaşmasını sağlamaktadır. (Yumurta hücrelerinin olgunlaşması ve adet kanaması görülür, 28 günde bir periyodik olarak tamamlanır.) Boy Gelişimi: Bu dönemin en belirgin göstergesi boy uzamasıdır. Erkeklerde boy uzaması ve ağırlık artışı, 12-16 yaşları arasında daha hızlı ve belirgin bir biçimde görülmektedir. Boy uzaması ve ağırlık artışı genellikle 18 yaşına kadar sürmektedir. Kızlarda ise ergenlik öncesinde hızlı olan boy uzamasının ergenlik döneminde yavaşladığı görülür. Doğumda erkekler kızlara oranla biraz daha uzundur. 10 yaş dolaylarında ise kızlar, birkaç yıllığına erkeklerden daha boy olarak erkeklerden daha uzun hale gelirler. Ağırlık Gelişimi: Ağırlık gelişimi boy gelişimine paralel bir gelişim izler.kızlar ve erkekler arasındaki fark da aynı düzeydedir. Ergenlik öncesi kızlar erkeklerden daha hafiftirler. Ergenlik dönemine girildiğinde kızlar erkeklerden biraz daha ağır olurlar. Ancak ergenlik sonlarına doğru erkekler daha ağır olurlar. İskelet ve Kas Gelişimi: Ergenlik döneminde ağırlık artışı kemik ve kas artışıyla oluşur. Çocukluk döneminde, kaslar vücut ağırlığının % 30'unu, olgunlaşma sonucu ise %63'ünü oluşturur. Kemikler ağırlaştığı gibi hacimce de genişlerler. (Kemikleşme derecesi beslenmeyle doğrudan ilişkilidir.) Beden Şekli ve Oranları: Çocukluk döneminde kız ve erkekler arasında şekil açısından çok az farklılık varken ergenlik döneminde bu farklılığın giderek arttığı görülür. Erkeklerin şekli 16
EMİNE ÖZDEMİR genellikle dümdüz uzanan bacaklar, dar kalça, geniş omuzlar olurken; kızlar eğimli olarak uzanan bacaklar, geniş kalçalar, dar omuzlar şeklindedir. Ayrıca, erkeklerde kas kütlesinde artış gözlenirken; kızlarda yağ kütlesinde artış gözlenmektedir. Erkeklerin seslerinde kalınlaşma olurken, kızların seslerinde incelme olmaktadır. Vücudun belli yerlerinde kıllar çıkar. Kızların kalça ve göğüsleri büyürken erkeklerin omuzlarında genişleme olur. Yüzde ergenlik sivilceleri çıkmaya başlar. Ergenlikte el ve ayak gelişmesi çok hızlıdır. Yüzde burun kemiği çabuk gelişir. Bedensel gelişim bitince orantılı gelişim görülür. Gelişime bağlı olarak hormonal sistemin değişmesi sonucu sakarlık yaşanır. Sık sık düşme, bir yerlere çarpma, elindekini düşürme görülür.yeni beslenme alışkanlıkları örneğin ev yemeklerinden uzaklaşıp yağlı yiyeceklere yönelme ergenlik sivilcelerini artırır. CİNSEL GELİŞİM Ergenlik döneminde en önemli değişiklerin biri de cinsel gelişimdeki bir takım değişikliklerdir. Kız, kızlık kimliğini; erkek de erkeklik kimliğini çoktan benimsemiştir ama aşılacak son bir aşama kalmıştır o da cinsel iç salgı bezlerinin hızlı uyanışıyla ortaya çıkan yeni duruma uyum sağlamaktır. Bedende başlayan değişiklikler ve ortaya çıkan yeni duygu ve dürtüler ergeni çoğu kez ansızın yakalar. İlk ıslak düşünü ya da gece boşalımını yaşayan erkek hem haz duyar hem de şaşırır. Çoğu zaman da suçluluk duygusuna kapılır. Kendisine yabancı gelen ilk kez hissettiği bu duygular onu allak 17