Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi

14, 57, 15-25 2005 Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi Vecdi DEMÝRCAN, Hasan YILMAZ Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarým Ekonomisi Bölümü 32260, Çünür-ISPARTA Özet Bu çalýþmada, Isparta ili elma üretiminde tarýmsal ilaç kullanýmýnda, üreticilerin çevresel duyarlýlýklarýnýn belirlenmesi ve ilaç kullanýmýnýn ekonomik analizinin yapýlmasý amaçlanmýþtýr. Çalýþma Eðirdir, Gelendost ve Senirkent ilçelerinde elma üretiminin yoðun olduðu köylerde 2002-2003 üretim döneminde yürütülmüþtür. Araþtýrmada kullanýlan veriler 109 elma üreticisinden anket yöntemi ile elde edilmiþtir. Araþtýrma sonuçlarýna göre üreticilerin %32,11'inin kendi deneyimlerine, %25,69'unun ise ilaç bayilerinin önerilerine göre ilaç seçimini yaptýklarý saptanmýþtýr. Üreticilerin %38,53'ünün ilaç kalýntýlarýnýn yýkanma ile kaybolacaðýný, %22,02'sinin ilaçlarýn kalýntý býrakmayacaðýný düþündükleri ve %42,20'sinin ilaçlamadan sonra ambalajlarý rasgele çevreye attýklarý tespit edilmiþtir. Ýncelenen iþletmelerde elma üretiminde etkili madde olarak dekara tarýmsal ilaç kullanýmýnýn 2.266 g olduðu belirlenmiþtir. Kullanýlan ilaçlarýn %74,32'sini fungusitler, %23,43'ünü insektisitler ve %2,25'ini akarisitler oluþturmuþtur. Ýþletmelerde elma üretiminde fungusitlerin %5,71 ile %186, insektisitlerin %14,71 ile %116,67 ve akarisitlerin %12 ile %105,26 arasýnda deðiþen oranlarda önerilen dozlardan daha fazla kullanýldýðý belirlenmiþtir. Araþtýrma bölgesinde elma üretiminde dekara kullanýlan ortalama ilaç maliyetinin %48,37'sinin aþýrý kullanýmdan meydana geldiði hesaplanmýþtýr. Ýþletmelerde tarýmsal mücadele masrafýnýn üretim ve deðiþen masraflar içindeki paylarý ise sýrasýyla %21,64 ve %29,83 olarak saptanmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Çevresel duyarlýlýk, ekonomik analiz, tarýmsal ilaç. The Analysis of Pesticide Use in Apple Production in Isparta Province in terms of Economy and Environmental Sensitivity Perspective Abstract The aim of this research is to determine environmental sensitivity of producers and to perform an economic analysis of pesticide use in apple production in Isparta province. The study was carried out in the main apple production villages of Egirdir, Gelendost and Senirkent districts during the 2002-2003 production season. The data used in this study were obtained by questionnaires applied to 109 apple producers. Results of this research show that 32.11% of the producers select pesticides based on their own experiences, while 25.69% of them select pesticides based on suggestions of pesticide distributors. The study revealed that 22.02% of the producers believe that pesticides do not leave residues and 38.53% of them think that the pesticides residues on the products will be removed by washing. It was also determined that 42.20% of the producers dispose used pesticide containers randomly to the environment. The results of this study showed that average usage of pesticide is 2,226 g per decare as an active ingredient. The percentage of used pesticides are 74.32%, 23.43% and 2.25% fungicide, insecticide and acaricides, respectively. It was determined that among the pesticides, fungicides, insecticides, and acaricides were used 5.71%-186%, 14.71%-116.67%, and 12-105.26% more than the recommended dosages, respectively. In the research area, it was calculated that 48.37% of average pesticide cost per decare was due to overuse of pesticides in apple production. It was found out that proportion of plant protection cost in total production cost and variable cost were 21.64% and 29.83%, respectively. Keywords: Economic analysis, environmental sensitivity, pesticides. GÝRÝÞ Dünyada ve Türkiye'de hýzlý nüfus artýþýna paralel olarak, tarýmsal üretimin ve gýda arzýnýn ayný oranda ve sürekli olarak artýrýlmasý olanaklarý kýsýtlýdýr. Bu nedenle tarýmda birim alandan elde edilebilecek verimi artýrmak için yeni tarým No: 57, 2005 15

V. DEMÝRCAN, H. YILMAZ tekniklerinin geliþtirilmesi ve uygulanmasýna gereksinim duyulmaktadýr. Tarýmsal üretime yönelik bilimsel ve teknolojik geliþmeler, üretimde entansifleþme eðilimlerini artýrmýþ ve tarýmda yýðýn üretime geçilmesini teþvik etmiþtir. Tarýmda sertifikalý ve kontrollü tohum kullanýmý, gübreleme, hastalýk ve zararlýlar ile mücadele, sulama, toprak iþleme, çapalama gibi teknik önlemler ile birim alandan elde edilen verim artýrýlmýþtýr (Anonymous 2001). Dünyada özellikle geliþmiþ ülkeler baþta olmak üzere, bütün ülkelerde 1980'li yýllarýn baþlarýna kadar tarýmsal üretimi, birim alan verimini yükselterek artýrmak ve bu yolla üretim maliyetini azaltmak, baþlýca tarým politikasý hedefi olmuþtur. Ancak yoðun girdi kullanýmýnýn doðal kaynaklar ve insan saðlýðý üzerindeki doðrudan ve dolaylý olumsuz etkileri, 1980'li yýllardan sonra geliþmiþ ülkelerden baþlayarak bütün dünyada en önemli kalkýnma ve çevre sorunu olarak ortaya çýkmýþtýr (Tanrývermiþ 2000). Türkiye'de pestisit kullanýmý 1960'lý yýllardan sonra hýzla artmakta olup, toz kükürt ve göztaþý hariç, ortalama 32733 ton ilaç tüketilmektedir. Ýlaç tüketiminin %42,4'ünü insektisitler, %22,4'ünü herbisitler, %19,0'unu fungisitler, %2,7'sini akarisitler, %8,1'ini yaðlar ve %5,4'ünü ise diðer pestisitler oluþturmaktadýr. Türkiye'de etkili madde olarak hektara 0,63 kg ilaç kullanýlmaktadýr. Hektara etkili madde olarak pestisit tüketimi, baþlýca geliþmiþ ülkelere oranla 7 ile 28 kat daha düþük düzeydedir (Anonymous 2000). Ancak birçok geliþmiþ ülkenin aksine, Türkiye'de bölgeler ve iller arasýnda pestisit kullanýmý yönünden heterojen bir yapý gözlenmektedir. Zirai ilaçlarýn bilinçli ve yerinde kullanýmý, hedeflenen zararlý böcek ve yabancý otlarýn yok edilmesini saðlarken, bilinçsiz kullanýmý ise faydalý böcekleri, mikroorganizmalarý, bitkileri, suyu ve hatta insan saðlýðýný olumsuz etkilemektedir. Headley ve Lewis (1970) yaptýklarý çalýþmada pestisit kullanýmýnýn faydalarý, neden olduðu çevre sorunlarý ile ilgili kamu politikalarý ve öncelikli araþtýrma konularýný tartýþmýþlardýr. Dubgaard (1991) Danimarka'da pestisitlerin flora ve fauna üzerindeki etkileri ile yer altý suyu kirlenmesi yönünden tehlike oluþturduðunu vurgulamýþtýr. Ferguson ve ark. (1992) tarýmda pestisit kullanýmýnýn insan ve çevre saðlýðý ile ilgili çeþitli sorunlara neden olduðunu, tarýmda ilaçlamanýn yeraltý suyu kirliliði ve gýda maddelerinde ilaç kalýntýlarý gibi olumsuz etkilerinin toplumda daha fazla önemsenmeye baþladýðýný vurgulamýþlardýr. Elma, meyvecilik potansiyeli yüksek olan Isparta ilinde yetiþtirilen önemli meyvelerden biridir. 2003 yýlý verilerine göre Türkiye'nin elma üretimi 2,5 milyon ton olarak gerçekleþmiþtir. Isparta ili Türkiye elma üretiminin %19,4'ünü karþýlayarak ilk sýrada yer almaktadýr. Isparta ilinin toplam meyvelik alaný 28992 ha olup, elmanýn meyvelik alan içindeki payý %56'dýr (Anonymous 2003a). Bu çalýþmada, Türkiye elma üretiminde önemli bir yeri olan Isparta ilinde elma üretimi tarýmsal ilaç kullanýmýnda, üreticilerin çevresel duyarlýlýklarý ve ilaç kullanýmýnýn ekonomik analizinin yapýlmasý amaçlanmýþtýr. Çalýþmada, elmada görülen çeþitli hastalýklara karþý hangi tarýmsal ilaçlarýn kullanýldýðý tespit edilmiþ, ilaç ve ilaçlama konusunda üreticilerin tutum ve davranýþlarý saptanmýþ, tarýmsal ilaçlarýn kullanýlan ve kullanýlmasý gereken miktarlarý karþýlaþtýrýlarak ekonomik kayýplar belirlenmiþ ve tarýmsal mücadele masraflarýnýn üretim masraflarý içindeki paylarý hesaplanmýþtýr. Bugüne kadar zirai ilaç kullanýmý ve çevresel etkileri konusunda çalýþmalar yapýlmýþ olmakla birlikte, araþtýrma bölgesinde zirai ilaç kullanýmýnýn elma üretimi açýsýndan incelendiði çalýþmalara rastlanmamýþtýr. Bu anlamda bu çalýþma bundan sonra bölgede yapýlacak olan araþtýrmalara ýþýk tutacaktýr. Ayrýca, iç tüketimi yoðun olan ve bölge ekonomisi açýsýndan ihracat potansiyeli taþýyan elma üretiminde zirai ilaç kullanýmýnýn ekonomik analizinin yaný sýra çevresel boyutuyla çok yönlü olarak ele alýnmasý önem arz etmektedir. Çalýþmanýn sonucunda üretici tutum ve davranýþlarýnýn deðiþtirilmesi, kimyasal kalýntý içermeyen kaliteli elma üretilmesi, çevreyle dost üretim yönteminin geliþtirilmesi ve toprak verimliliðini koruyacak üretim tekniklerinin kullanýmýný amaçlayan yasal, teknik ve üreticilerin eðitimine yönelik bir takým önlem ve öneriler ortaya konmuþtur. MATERYAL VE METOT Araþtýrmada kullanýlan verilerin önemli bir kýsmýný araþtýrma yöresinde pazara yönelik elma 16 No: 57, 2005

Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi Ekoloji üretimi yapan tarým iþletmelerinden anket yöntemi ile toplanan birincil veriler oluþturmuþtur. Bu verilerin yaný sýra konu ile ilgili çeþitli kiþi ve kuruluþlar tarafýndan yapýlan benzer çalýþmalardan ve istatistiklerden de yararlanýlmýþtýr. Araþtýrma alanýný Isparta iline baðlý Eðirdir, Gelendost ve Senirkent ilçeleri oluþturmuþtur. Araþtýrma alaný olarak seçilen bu ilçelerin ilin toplam elma üretimi içindeki payý yaklaþýk %73'tür (Anonymous 2003b). Bu nedenle araþtýrma bölgesi, Isparta ilinde elma yetiþtiriciliði yapan tarým iþletmelerini temsil edebilecek nitelikleri taþýmaktadýr. Anket verileri 2002-2003 üretim dönemini kapsamaktadýr. Tarým Ýl Müdürlüðü teknik elemanlarýndan ve elma üretim faaliyeti ile ilgili kayýtlarýndan elde edilen bilgiler doðrultusunda pazara yönelik elma üretiminin yapýldýðý Eðirdir, Gelendost ve Senirkent ilçelerine baðlý 14 köy gayeli olarak seçilmiþtir. Bu köylerde araþtýrmanýn amacýna uygun olan tüm tarým iþletmeleri araþtýrmanýn ana kitlesini oluþturmuþtur. Anket uygulanacak iþletmelerin seçiminde aþaðýda verilen Basit Tesadüfî Örnekleme Yöntemi kullanýlmýþtýr (Çiçek ve Erkan 1996). N * σ n = ( N 1) * D 2 2 + σ 2 Formülde; n: Örnek hacmini, N: Populasyondaki iþletme sayýsýný?2: Populasyon varyansýný D 2 : (d/t)2 olup, d ortalamadan belirli bir orandaki (%5) sapmayý, t ise %95 güven sýnýrýna karþýlýk gelen t tablo deðerini (1,96) ifade etmektedir. Yukarýdaki formül kullanýlarak yapýlan hesaplama sonucunda %95 güvenilirlik sýnýrlarý ve %5 hata payý ile toplam 109 iþletme ile anket yapýlmasý gerektiði ortaya çýkmýþ olup, anket uygulanan iþletmeler tesadüfî seçilmiþtir. Ýþletmelerden anket yöntemi ile toplanan veriler Microsoft Excel programýnda analiz edilerek tablolar oluþturulmuþ ve mutlak ve nispi daðýlýmlar ile basit ve tartýlý ortalamalar yöntemi kullanýlarak yorumlanmýþtýr. BULGULAR Üreticiler çeþitli hastalýk ve zararlýlara karþý kullanacaklarý ilaçlarý seçerken çeþitli kaynaklardan yararlanmaktadýrlar. Elma üretiminde üreticilerin tarýmsal ilaç seçiminde yararlandýklarý bilgi kaynaklarý Tablo 1'de verilmiþtir. Tablo 1'de görüldüðü gibi incelenen elma iþletmelerinde üreticilerin %32,11'i kendi bilgi ve tecrübelerine göre, %6,42'si komþu ve akrabalarýnýn önerilerine göre, %25,69'u ilaç bayilerinin önerilerine göre, %11,01'i Tarým Ýl/Ýlçe Müdürlüðü teknik elemanlarýnýn önerilerine göre, %2,75'i yazýlý kaynaklara göre, %15,60'ý hem kendi bilgi ve tecrübesine hem de ilaç bayilerinin önerilerine göre ve %6,42'si ise hem kendi bilgi ve tecrübesi hem ilaç bayilerinin önerileri ve hem de Tarým Ýl/Ýlçe Müdürlüðü teknik elemanlarýnýn önerilerine göre ilaç seçtiklerini belirtmiþlerdir. Ýlaçlarýn amaca uygun olarak kullanýlmasý ve bunlarýn neden olduklarý çevre kirliliðinin kontrolü açýsýndan, ilaç kullaným dozunun saptanmasý çok önemlidir. Ýncelenen iþletmelerde elma üreticilerinin ilaç kullaným dozunu belirlemede yararlandýklarý bilgi kaynaklarý Tablo 2'de verilmiþtir. Tablo 2'ye göre üreticilerin %43,12'si ilacýn ambalajýndaki etiket bilgisine göre, %4,59'u kendi deneyimlerine göre, %1,83'ü komþu ve akrabalarýn önerilerine göre, %21,10'u ilaç bayilerinin önerilerine göre, %3,67'si Tarým Ýl/Ýlçe Müdürlüðü teknik elemanlarýnýn önerilerine göre, %8,26'sý hem ilacýn ambalajýndaki etiket bilgisine hem de ilaç bayilerinin önerilerine göre, %7,34'ü hem ilacýn ambalajýndaki etiket bilgisine hem de kendi bilgi ve tecrübelerine göre, %10,09'u ise hem ilacýn ambalajýndaki etiket bilgisine hem de Tarým Ýl/Ýlçe Müdürlüðü teknik elemanlarýnýn önerilerine göre ilaç kullaným dozunu belirledikleri saptanmýþtýr. Ýlaçlamada insan saðlýðýný ilgilendiren en önemli konulardan biri gýda maddelerinde bulunan tarýmsal ilaç kalýntýlarýdýr. Ýncelenen elma iþletmelerinde üreticilerin kullandýklarý tarýmsal ilaçlarýn kalýntýsý hakkýndaki görüþleri Tablo 3'de verilmiþtir. Tablo 3'e göre üreticilerin %38,53'ü kullandýklarý ilaçlarýn üründe býrakacaklarý kalýntýlarýn yýkanma ile kaybolabileceðini, %22,02'si kullanýlan ilaçlarýn üründe kalýntý býrakmayacaðýný, %29,36'sý bazý ilaçlarýn ürünlerde kalýntý býrakabileceðini ve %10,09'u ilaç kalýntýlarý hakkýnda herhangi bir fikrinin olmadýðýný belirtmiþlerdir. Ayrýca üreticilerin ilaçlama ile hasat zamaný arasýnda No: 57, 2005 17

V. DEMÝRCAN, H. YILMAZ geçmesi gereken süre hakkýndaki düþünceleri ile bu süreye uyup uymadýklarý sorulmuþtur. Üreticilerin %27,45'i son ilaçlama ile hasat zamaný arasýnda geçmesi gereken bir süreden haberdar olmadýklarýný ve süreye uymaksýzýn ürünü hasat ettiklerini belirtmiþlerdir. Tarým ilaçlarýnýn kullanýmýndan sonra ambalajlarýnýn deðerlendirilmesi konusu hem insan Tablo 1. Tarýmsal ilaç seçiminde üreticilerin yararlandýðý bilgi kaynaklarý. İlaç seçiminde yararlanılan bilgi kaynakları saðlýðý hem de çevre açýsýndan önem taþýmaktadýr. Ýlaç ambalajlarýnýn içerdiði maddeler yüzey sularýna karýþarak çevre sorunlarýna neden olmaktadýr. Ýncelenen elma iþletmelerinde kullanýlan ilaç ambalajlarýnýn nasýl deðerlendirildiði Tablo 4'te verilmiþtir. Tablo 4'te görüldüðü gibi Ýþletmelerin %42,20'si ilaçlamadan sonra ambalajlarý düzensiz olarak çevreye attýðýný, %22,02'si ambalajlarý yakarak Üreticilerin sayısı (Adet) Üreticilerin oranı (%) A Üreticilerin kendi bilgi ve tecrübelerine göre ilaç seçimi yapanlar 35 32,11 B Komşu ve akrabaların önerilerine göre ilaç seçimi yapanlar 7 6,42 C İlaç bayilerinin önerilerine göre ilaç seçimi yapanlar 28 25,69 D Tar ım İl/İlçe Müdürlüğü teknik elemanlarının önerilerine göre ilaç seçimi yapanlar 12 11,01 E Yazılı kaynaklara (kitap, dergi, gazete, broşür vb.) göre ilaç seçimi yapanlar 3 2,75 F Radyo ve televizyon programlarına göre ilaç seçimi yapanlar G A+D 17 15,60 H A+C+D 7 6,42 Toplam 109 100,00 Tablo 2. Üreticilerin ilaç kullaným dozunu belirlemede yararlandýklarý bilgi kaynaklarý. Üreticilerin sayısı Üreticilerin oranı Üreticilerin ilaç kullanım miktarını belirlemede yararlandıkları bilgi kaynakları (Adet) (%) A İlacın ambalajındaki etiket bilgisine göre 47 43,12 B Üretici olarak kendi bilgi ve tecrübesine göre 5 4,59 C Komşu ve akrabaların önerilerine göre 2 1,83 D İlaç bayilerinin önerilerine göre 23 21,10 E Tar ım il/ilçe Müdürlüğü teknik elemanlarının önerilerine göre 4 3,67 F Radyo ve televizyon programları G A+D 9 8,26 H A+B 8 7,34 I A+C 11 10,09 Toplam 109 100,00 Tablo 3. Üreticilerin kullanýlan ilaç kalýntýlarý hakkýndaki görüþleri. Üreticilerin ilaç kalıntısı hakkındaki görüşleri Üreticilerin sayısı Üreticilerinoranı (Adet) (%) A İlaç kalıntılarının yıkanma ile kaybolacağını düşünenler 42 38,53 B İlaçların kalıntı bırakmayacağını düşünenler 24 22,02 C Bazı ilaçların kalıntı bırakabileceğini düşünenler 32 29,36 D İlaç kalıntıları hakkında herhangi bir düşüncesi olmayanlar 11 10,09 Toplam 109 100,00 Tablo 4. Ýþletmelerde ilaçlamadan sonra ambalajlarýn deðerlendirilmesi. Ambalajların değerlendirilmesi Üreticilerin sayısı Üreticilerin oranı (Adet) (%) A İlaçlamadan sonra ambalajları düzensiz olarak çevreye atanlar 46 42,20 B İlaçlamadan sonra ambalajları yakarak imha edenler 24 22,02 C İlaçlamadan sonra ambalajları toprağa gömenler 17 15,60 D İlaçlamadan sonra ambalajları poşetleyerek çöp kutusuna atanlar 22 20,18 Toplam 109 100,00 18 No: 57, 2005

Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi Ekoloji Tablo 5. Ýþletmelerde elma üretiminde tarýmsal ilaç kullaným amaçlarý, zamaný, sýklýðý ve uygulama þekilleri. İlaç gruplarına göre etkili madde isimleri İlaç gruplarına göre ticari preparat isimleri Kullanım amaçları Kullanım zamanı (Ay) Kullanım sıklığı (Defa) Uygulama ºekilleri Fungusit Metiram Polyram DF Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Difenoconazole Score Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Kresoxim methyl Candit Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Trifloxystrobin Flint Külleme Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Cyprodinil Chorus Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Cymoxanil Antracol Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Dithianon Delan 70 WG Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Mancozeb Trimanoc DG Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Captan Captan Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Flusilazole Punch Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Myclobutanil Külhane Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Myclobutanil Nimbus Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Myclobutanil Systhane Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Mancozeb Dithane Blue Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Dodine Kor Prex Dodine Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Pyrimethanil Mythos Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Fenbuconazole İndar Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Hexaconazole Anvil Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Bakıroksiklorür Koruma Bakır Kara leke Ocak Mart 1 Pülverizatör Kükürt Koruma Kükürt Kara leke Ocak Mart 1 Pülverizatör Triadimenol Shavit Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Thiram Thiraflo Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Bitertanol Baycor Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Benomyl Benolex Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Benomyl Hector Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Propineb Pomarsol Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Carbendazim Derosal Kara leke Nisan Haziran 1 Pülverizatör Bakıroksiklorür Cupravit Kara leke Nisan Haziran 1 2 Pülverizatör Bakır sülfat Bordo Bulamacı Kara leke Mildiyö Ocak Mart 1 2 Pülverizatör İnsektisit Azinphos methyl Gusathion Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Chlorpyrifos ethyl Dursban 4 Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Bifenthrin Talstar Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Lambda cyhalothrin Karate Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Tau fluvalinate Mavrik Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Fenthion Lebaycid Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Parathion methyl Folidol Elma ağ kurdu Haziran Ağustos 1 3 Pülverizatör Parathion methyl Korthion Elma ağ kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Oxydemeton methyl Metasystox Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Phosalone Zolone Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Phosalone Balance Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Cypermethrin Arrivo Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Diflubenzuron Dimilin Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Omethoate Folimat Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Carbosülfan Marshal Yaprak biti Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Fenpropathrin Meothrin Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Fenvalerate Sumicidin Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Hexaflumuron Consult Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Methidathion Supracide Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Methidathion Suprathion Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Deltamethrin Decis Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Acetamiprid Goldplan Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 3 Pülverizatör Acetamiprid Hekplan Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör Acetamiprid Mospilan Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 3 Pülverizatör Endosülfan Thiodan Methyl Yaprak biti Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Thiacloprid Calypso Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 Pülverizatör Cypermethrin İmperator Elma iç kurdu Haziran Ağustos 1 2 Pülverizatör No: 57, 2005 19

V. DEMÝRCAN, H. YILMAZ Tablo 5. Devamý. DNOC Winterwash Kabuklu bit Ocak ªubat 1 Pülverizatör Akarisit Propargite Comite Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 2 Pülverizatör Propargite Omite Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Cyhexatin Acarstin Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Cyhexatin Pennstyl Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Cyhexatin Trinan FA Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Fenazaquin Totem Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 2 Pülverizatör Etoxazole Zoom Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 2 Pülverizatör Fenpyroximate Meteor Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Tebufenpyrad Masai Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Fenbutatin oxide Torque Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Dicofol Kelthane Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Tetradifon Kor Dion Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Amitraz Kortraz Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Clofentezine Apollo Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör Spirodiclofen Envidor Kırmızı örümcek Temmuz Eylül 1 Pülverizatör imha ettiðini, %15,60'ý ambalajlarý topraða gömdüðünü ve %20,18'i ambalajlarý poþete koyarak çöp kutusuna attýðýný belirtmiþlerdir. Araþtýrma yöresinde elma yetiþtiriciliðinde hasara neden olan kara leke, elma iç kurdu ve kýrmýzý örümcek gibi hastalýk ve zararlýlarýn kontrolü için genellikle kimyasal mücadele yöntemi uygulanmaktadýr. Elma üretiminde kullanýlan tarýmsal ilaçlar, fungusit, insektisit ve akarisit þeklinde gruplandýrýlmýþtýr. Ýþletmelerde kara leke ve mildiyö ile mücadelede 29 farklý fungusit genellikle Ocak-Haziran aylarýnda 1-2 defa, elma iç kurdu ile mücadelede 28 farklý insektisit Haziran-Aðustos aylarýnda 1-3 defa ve kýrmýzý örümcek ile mücadelede 15 farklý akarisit Temmuz-Eylül aylarýnda 1-2 defa kullanýlmaktadýr. Araþtýrma yöresinde ticari isim olarak toplam 72 farklý tarýmsal ilacýn kullanýldýðý tespit edilmiþtir. Ýþletmelerde elma üretiminde hastalýk ve zararlýlarla mücadelede 26 fungusit, 23 insektisit ve 12 akarisit olmak üzere toplam 61 farklý etkili madde içeren tarýmsal ilacýn kullanýldýðý belirlenmiþtir. Ýlaçlama genellikle pülverizatör ile yapýlmaktadýr (Tablo 5). Ýncelenen iþletmelerde elma üretiminde yabancý otlarýn kontrolü için pestisitlerin kullanýlmadýðý, genellikle bu amaçla ara sürüm ve çapalama gibi kültürel önlemlerin tercih edildiði belirlenmiþtir. Araþtýrma bölgesinde elma üretiminde kullanýlan ilaçlarýn ruhsatlý olup olmadýklarý da incelenmiþtir. Buna göre elmada kullanýlýp, fungusit grubuna giren ilaçlardan sadece shavit, insektisit grubuna giren ilaçlardan goldplan, mospilan ve hekplan'ýn ruhsatsýz geri kalan ilaçlarýn ise tamamýnýn ruhsatlý olduklarý belirlenmiþtir (Anonymous 2002). Buna göre iþletmelerde elma üretiminde kullanýlan tarýmsal ilaçlarýn büyük bir çoðunluðunun ruhsatlý olduðu söylenebilir. Araþtýrma bölgesinde elma üretiminde kullanýlan insektisit, fungusit ve akarisit miktarlarý Tablo 6'te verilmiþtir. Tabloya göre elma üretiminde dekara kullanýlan toplam ilaç miktarý etkili madde olarak 2266 g olup, bunun %74,32'sini fungusitler, %23,43'ünü insektisitler ve %2,25'ini akarisitler oluþturmaktadýr. Kullanýlan ilaç miktarlarý içerisinde fungusitlerin büyük pay tutmasýnýn en önemli nedeni iþletmelerde göztaþý kullanýmýnýn yaygýn olmasýdýr. Nitekim incelenen iþletmelerde dekara kullanýlan göztaþý miktarý etkili madde olarak 1160 g olup fungusitler içerisinde %68,89 pay almaktadýr. Ýncelenen iþletmelerde elma üretiminde kullanýlan ve kullanýlmasý gereken ilaçlar karþýlaþtýrýlarak ekonomik kayýplar ortaya konulmuþtur. Bunun için üreticilerin birim alana etkili madde olarak kullandýklarý ortalama ilaç miktarlarý, ruhsatlý tarým ilaçlarý listesinde birim alana önerilen dozlar ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Buna göre araþtýrma bölgesinde elma üretiminde Tablo 6. Ýþletmelerde elma üretiminde tarýmsal ilaç kullanýmý miktarý. Ýlaç gruplarý Kullaným miktarý etkili madde (g/da) Oran (%) 20 No: 57, 2005

Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi Ekoloji Tablo 7. Ýþletmelerde elma üretiminde yoðun kullanýlan bazý ilaçlarýn kullanýlan ve kullanýlmasý gereken miktarlarýnýn karþýlaþtýrýlmasý (Etkili madde). Kullanılan ilaçların etkili madde isimleri Kullanılan ilaçların ticari isimleri Kullanılan miktar (cc g/da) fungusitlerin %5,71 ile %186 arasýnda deðiþen oranlarda önerilen dozlardan daha fazla kullanýldýðý belirlenmiþtir. Bunun iþletme ekonomisine getirdiði ilave ilaç maliyeti ise dekara 29,86 YTL olarak saptanmýþtýr. Ýþletmelerde kullanýlan diðer önemli ilaç grubu insektisitlerdir. Ýnsektisitlerin %4,71 ile %16,67 arasýnda deðiþen oranlarda önerilen dozlardan daha fazla kullanýldýðý tespit edilmiþtir. Önerilen dozun üzerinde insektisit kullanýmýnýn dekara getirdiði ilave maliyetler 12,62 YTL olarak hesaplanmýþtýr. Akarisitler ise %12 ile %105,26 Kullanılması gereken miktar (cc g/da) Fark (cc g/da) Fark (%) Ekonomik kayıp (YTL/da) Fungusit Metiram Polyram DF 328 160 168 105,00 0,59 Difenoconazole Score 13 6 7 116,67 1,63 Kresoxim methyl Candit 33 19 14 73,68 4,82 Trifloxystrobin Flint 38 20 18 90,00 6,91 Cyprodinil Chorus 93 50 43 86,00 6,10 Cymoxanil Antracol 648 438 210 47,95 1,90 Dithianon Delan 70 WG 74 70 4 5,71 0,06 Mancozeb Trimanoc DG 245 225 20 8,89 0,05 Captan Captan 286 100 186 186,00 1,32 Hexaconazole Anvil 13 5 8 160,00 0,84 Kükürt Koruma kükürt 641 547 94 17,18 0,19 Bakır sülfat Göztaşı 1370 536 834 155,60 5,45 Toplam 29,86 İnsektisit Chlorpyrifos ethyl Dursban 4 240 180 60 33,33 2,76 Lambda cyhalothrin Karate 4 3 1 33,33 0,30 Fenthion Lebaycid 206 125 81 64,80 0,71 Parathion methyl Folidol 130 90 40 44,44 0,65 Oxydemeton methyl Metasytox 78 68 10 14,71 0,24 Phosalone Zolone 134 75 59 78,67 2,90 Diflubenzuron Dimilin 36 28 8 28,57 0,35 Omethoate Folimat 195 141 54 38,30 1,32 Fenpropathrin Meothrin 26 12 14 116,67 0,71 Fenvalerate Sumicidin 15 12 3 25,00 0,40 Methidathion Supracide 136 107 29 27,10 1,44 Deltamethrin Decis 3 2 1 50,00 0,73 Acetamiprid Goldplan 8 5 3 60,00 0,11 Toplam 12,62 Akarisit Propargite Comite 271 198 73 36,87 0,29 Propargite Omite 78 38 40 105,26 0,49 Cyhexatin Pennstyl 43 32 11 34,38 1,26 Cyhexatin Trinan FA 36 32 4 12,50 0,11 Fenazaquin Totem 28 25 3 12,00 0,06 Etoxazole Zoom 11 7 4 57,14 1,54 Fenpyroximate Meteor 11 6 5 83,33 0,60 Spirodiclofen Envidor 20 12 8 66,67 0,50 Toplam 4,85 Genel Toplam 47,33 arasýnda deðiþen oranlarda önerilen dozlardan daha fazla kullanýlmakta olup, önerilen dozdan daha fazla akarisit kullanýmýnýn dekara getirdiði ilave maliyet 4,85 YTL olarak saptanmýþtýr. Ýncelenen iþletmelerde fungusit, insektisit ve akarisit kullanýmýnýn dekara getirdiði toplam ilave maliyet ise 47,33 YTL olarak hesaplanmýþtýr (Tablo 7). Araþtýrma bölgesinde elma üretiminde dekara kullanýlan ortalama ilaç (materyal) maliyeti 97,85 YTL olarak belirlenmiþ olup (Tablo 8), ilaç maliyetinin %48,37'sinin aþýrý kullanýmdan meydana No: 57, 2005 21

V. DEMÝRCAN, H. YILMAZ Tablo 8. Ýþletmelerde elma üretiminde ilaç kullanýmýnýn ekonomik ölçütleri. Ekonomik ölçütler Deðer Oran (YTL/da) (%) Üretim masraflarý 776,98 Deðiþen masraflar 563,83 Tar ýmsal ilaç masrafý 97,85 Ýlaçlama masrafý 70,32 Tar ýmsal mücadele (ilaç ve ilaçlama) masrafý 168,17 Tar ýmsal ilaç masrafýnýn üretim masraflarý içindeki payý 12,59 Tar ýmsal ilaç masrafýnýn deðiþen masraflar içindeki payý 17,35 Ýlaçlama masrafýnýn üretim masraflarý içindeki payý 9,05 Ýlaçlama masrafýnýn deðiþen masraflar içindeki payý 12,47 Tar ýmsal mücadele (ilaç ve ilaçlama) masrafýnýn üretim masraflarý içindeki payý 21,64 Tar ýmsal mücadele (ilaç ve ilaçlama) masrafýnýn deðiþen masraflar içindeki payý 29,83 geldiði hesaplanmýþtýr. Ýncelenen iþletmelerde elma üretiminde ilaç kullanýmýnýn ekonomik analizi yapýlarak elma üretiminde dekara kullanýlan fiziki girdi miktarlarý ile deðiþen ve sabit masraflarý belirlenmiþtir. Araþtýrma bölgesinde elma yetiþtiriciliðinde dekara düþen üretim masraflarý 776,98 YTL, deðiþen masraflar ise 563,83 YTL olarak saptanmýþtýr. Üretim masraflarý içinde tarýmsal ilaç masraflarýnýn payý %12,59, ilaçlama masraflarýnýn payý %9,05 ve tarýmsal mücadele (iþgücü, çeki gücü ve kullanýlan ilaçlarýn toplam maliyeti) masraflarýnýn payý %21,64 olarak belirlenmiþtir. Deðiþen masraflar içinde ise tarýmsal ilaç masrafý %17,35, ilaçlama masrafý %12,47 ve tarýmsal mücadele masrafý %29,83 oranýnda bir pay almaktadýr (Tablo 8). TARTIÞMA VE SONUÇ Isparta ili Türkiye'nin elma üretimi içerisinde önemli bir yer tutmaktadýr. Bu çalýþmada, Isparta ili elma üretiminde tarýmsal ilaç kullanýmýnda, üreticilerin çevresel duyarlýlýklarýnýn belirlenmesi ve ilaç kullanýmýnýn ekonomik analizinin yapýlmasý amaçlanmýþtýr. Araþtýrma sonuçlarýna göre üreticilerin %32,11'inin kendi deneyimlerine, %25,69'unun ise ilaç bayilerinin önerilerine göre ilaç seçimi yaptýklarý saptanmýþtýr (Tablo 1). Buna göre tarýmsal ilaç seçiminde aðýrlýklý olarak üreticilerin kendi deneyimleri ve ilaç bayilerinin önerilerinin etkili olduðu söylenebilir. Tanrývermiþ (2000) Orta Sakarya Havzasý'nda yaptýðý bir çalýþmada, üreticilerin %47,50'sinin ilaç bayilerinin, %15'inin kendi bilgi ve deneyimlerinin, %21,25 'inin ise hem kendi deneyimleri hem de ilaç bayilerinin önerilerinin etkisiyle ilaç seçimi yaptýklarýný belirlemiþtir. Ýlaç seçiminin daha bilinçli yapýlabilmesi için tarýmsal ilaçlarýn reçete ile satýlmasýnýn zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir. Ýncelenen iþletmelerde üreticilerin %43,12'sinin ilacýn ambalajýndaki etiket bilgisine göre, %21,10'unun ise ilaç bayilerinin önerilerine göre ilaç kullaným dozunu belirledikleri saptanmýþtýr (Tablo 2). Ýçel ilinde üreticilerin %40,18'inin ilaç bayilerinin önerilerine, %29,92'sinin üreticilerin kendi tecrübelerine, %16,23'ü ise etiket bilgilerine göre ilaç dozunu belirledikleri saptanmýþtýr (Zeren ve ark. 1996). Baþka bir çalýþmada ise, üreticilerin Fethiye'de %5'inin, Antalya ilinde %21'inin ve Ýçel ilinde %38'inin ilaç dozunu göz kararý ile belirledikleri tespit edilmiþtir (Delen ve Özbek 1992). Üreticilerin ilaç etiket bilgisine uygun doz ayarlamasý yapmalarýný saðlanmak amacýyla eðitim çalýþmalarýna aðýrlýk verilmeli, üreticilerin zirai mücadele uygulamalarý açýsýndan kendi kendilerine yeterli hale gelmeleri saðlanmalýdýr. Araþtýrma bölgesinde üreticilerin %38,53'ünün ilaç kalýntýlarýnýn yýkanma ile kaybolacaðýný, %22,02'sinin ise ilaçlarýn kalýntý býrakmayacaðýný düþündükleri tespit edilmiþtir (Tablo 3). Bu sonuçlara göre araþtýrma bölgesinde elma üreticilerinin ilaç kalýntýlarý hakkýnda yeterli bilinç düzeyine sahip olmadýklarý söylenebilir. Türkiye'nin son yýllarda sebze ve bahçe ürünleri ihracatýnda özellikle tarýmsal ilaç kalýntýlarý bakýmýndan önemli sorunlar yaþadýðý bir gerçektir. Bu nedenle pro-aktif bir yaklaþýmla ilaç kalýntýsý üzerinde hassasiyetle durulmalý, daha üretim aþamasýnda iken sorunun ortaya çýkmasý engellenmelidir. Aksi halde kalýntý nedeniyle ürünlerin iade edilmesi halinde ortaya 22 No: 57, 2005

Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi Ekoloji çýkan imaj kaybýný düzeltmenin maliyeti çok daha pahalý olacaktýr. Ýþletmelerde üreticilerin %42,20'sinin ilaçlamadan sonra ambalajlarý düzensiz olarak çevreye attýklarý belirlenmiþtir (Tablo 4). Zeren ve ark. (1996) Ýçel ilinde yaptýklarý bir çalýþmada üreticilerin %45,29'unun ilaç ambalajlarýný rasgele çevreye attýklarýný saptamýþlardýr. Ýlaç ambalajlarýnýn zararsýz hale getirilmesi üzerinde önemle durulmasý gereken bir konudur. Ýlaç ambalajlarýnýn ilaç bayisi veya firmalar tarafýndan depozit karþýlýðý geri alýnmasý saðlanmalýdýr. Üreticilerin %27,45'i son ilaçlama ile hasat zamaný arasýnda geçmesi gereken süreden haberdar olmadýklarýný ve süreye uymaksýzýn ürünü hasat ettiklerini belirtmiþlerdir. Erbatur ve Erbatur (1995) yaptýklarý çalýþmada, son ilaçlama ile hasat arasýnda geçmesi gereken minimum süreye üreticilerin uymadýklarý ve gerekli özeni göstermedikleri için ülkemizde kalýntý limitlerinin altýnda da olsa sebze ve meyvelerde çeþitli pestisit kalýntýlarýna rastlandýðýný belirtmiþlerdir. Ýncelenen iþletmelerde elma üretiminde gözlenen hastalýk ve zararlýlara karþý genellikle kimyasal mücadele yöntemi kullanýlmaktadýr. Kimyasal ilaç kullanýmýnýn azaltýlmasý ve çevreye olan olumsuz etkilerinin giderilmesi bakýmýndan kimyasal mücadelenin alternatiflerinden biri olan biyolojik mücadele uygulamalarý yaygýnlaþtýrýlmalýdýr. Biyolojik preparatlarýn kimyasal preparatlarla rekabet edebilmesi ve piyasada bulundurulmasý için gerekli tedbirler alýnmalýdýr. Araþtýrma alanýnda elma yetiþtiriciliðinde etkili madde olarak tarýmsal ilaç kullanýmý 2,266 g olarak belirlenmiþtir. Kullanýlan ilaçlarýn %74,32'sini fungusitler, %23,43'ünü insektisitler ve %2,25'ini akarisitler oluþturmaktadýr (Tablo 6). Elma üretiminde dekara kullanýlan tarýmsal ilaç miktarý etkili madde olarak, Karaman, Tokat, Amasya ve Ýçel Ýllerinde sýrasýyla 345, 341, 384 ve 430 g olarak belirlenmiþtir (Anonymous 2001). Sayýlan bu bölgelerde kullanýlan ilaç miktarlarýna göztaþý ve kükürt miktarlarý dâhil edilmemiþtir. Bu sonuçlara göre araþtýrma yöresinde elma üretim faaliyetinde dekara kullanýlan ilaç miktarýnýn söz konusu bölgelere göre daha yüksek olduðu söylenebilir. Ýncelenen iþletmelerde elma üretiminde fungusitlerin %5,71 ile %186, insektisitlerin %14,71 ile %116,67, akarisitlerin ise %12 ile %105,26 arasýnda deðiþen oranlarda önerilen dozlardan daha fazla kullanýldýðý belirlenmiþtir (Tablo 7). Ülkemizde deðiþik bölgelerde yapýlan baþka çalýþmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiþtir. Nitekim Çukurova Bölgesi (Yurdakul ve ark.1994), Ankara-Sincan ilçesi (Erkuþ ve ark. 1992), Adana (Þengül 1996), Ýçel (Zeren ve ark.1996), Tokat (Kavak 1998), Orta Sakarya Havzasý (Tanrývermiþ 2000) ve Trakya Bölgelerinde (Kubaþ ve ark. 1999) deðiþik ürünlerde üreticilerin genellikle önerilen dozun üzerinde ilaç kullandýklarý tespit edilmiþtir. Ýncelenen elma iþletmelerinde fungusit, insektisit ve akarisitlerin önerilen dozlardan daha fazla kullanýmýnýn dekara getirdiði ilave maliyet 47,33 YTL olarak hesaplanmýþtýr. Araþtýrma bölgesinde elma üretiminde dekara kullanýlan ortalama ilaç (materyal) maliyetinin %48,37'sinin aþýrý kullanýmdan meydana geldiði saptanmýþtýr (Tablo 7). Ýþletmelerde fazla ilaç kullanýmý, uygulanan dozun ve ilaçlama sayýsýnýn fazla olmasý ile her ilaçlamada birden fazla ilacýn karýþtýrýlarak uygulanmasýndan kaynaklanmaktadýr. Önerilen dozdan daha yüksek düzeylerde ilaç kullanýmý maliyetlerin artmasýna neden olduðu gibi, çevre kirlenmesi, doðal dengenin bozulmasý, ürünlerde ilaç kalýntýsý, hastalýk ve zararlýlarýn ilaçlara karþý direnç kazanmasý gibi bir dizi sorunlara da neden olmaktadýr. Bu nedenle iþletmelerde tarým ilaçlarýnýn uygulanma süreçlerinin konunun uzmaný ziraat mühendislerince izlenmesi gerekmektedir. Bu yolla ruhsatlý ilaçlar, uygun dozlarda uygun ürünlere ve zamanýnda verilebilecek ve gereksiz ilaç kullanýmý ortadan kaldýrýlabilecektir. Ýncelenen iþletmelerde tarýmsal mücadele masrafýnýn üretim masraflarý ve deðiþen masraflar içindeki paylarý sýrasýyla %21,64 ve %29,83 olarak tespit edilmiþtir (Tablo 8). Bu konuda yapýlan baþka çalýþmalarda elma üretiminde tarýmsal mücadele masrafýnýn üretim ve deðiþen masraflar içindeki paylarý sýrasýyla Karaman ilinde %12,60, %17,53, Tokat ilinde %11,63, %17,53, Amasya ilinde %6,39, %7,91 ve Ýçel ilinde %7,75, %8,81 olarak saptanmýþtýr (Anonymous 2001). Buna göre araþtýrma bölgesinde tarýmsal mücadele masrafýnýn üretim ve deðiþen masraflar içindeki paylarýnýn diðer No: 57, 2005 23

V. DEMÝRCAN, H. YILMAZ bölgelere göre daha yüksek olduðu görülmektedir. Bunun nedeni incelenen iþletmelerde tarýmsal ilaç kulaným düzeyinin yüksek ve ilaçlama sayýsýnýn fazla olmasýdýr. Araþtýrma bölgesinde ilaç pazarlamasý yapan kuruluþlar arasýnda rekabet ortamýnýn yeterince oluþturulamamýþ olmasý, ilaç fiyatlarýndaki yüksek artýþlar ve vadeli satýþlarda uygulanan farklar üretim faaliyetinin karlýlýk düzeyini doðrudan etkileyebilmektedir. Bu bakýmdan tarým ilaçlarý piyasalarýnýn ilgili tarým kuruluþlarý tarafýndan il/ilçelerde denetlenmesi ve yerel piyasalardaki geliþmelerin sürekli izlenmesi gerekmektedir. Sonuç olarak araþtýrma bölgesinde zirai mücadele ve ilaç kullanýmý ile ilgili ciddi bir eðitim ve yayým eksikliði vardýr. Bu konuda eðitim programlarý yapýlarak eðitim çalýþmalarýna hýz verilmelidir. Eðitim çalýþmalarýnýn artmasý ile çiftçiler ürün kalitesine odaklanacaklar, daha fazla bilgi ve danýþmanlýk hizmeti isteyeceklerdir. Bu geliþme; kullanýlan ilaç miktarýnda, ilaçlama sayýsýnda, ilaçlama ile hasat arasýnda geçmesi gereken süre konusunda üreticilerin bilinçlenmesini artýracaktýr. Bunun neticesinde ayný miktar veya daha az ilaç kullanýmý ile ilaç maliyeti düþecek, üreticiler daha az ilaç maliyeti ile çok daha yüksek üretim deðerlerine ulaþýlabilecektir. Ayný zamanda çevre kirliliði önlenmiþ ve ilaç kalýntýsý olmayan saðlýklý ürünler üretilmiþ olacaktýr. KAYNAKLAR Anonymous (2000) Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüðü Kayýtlarý, Ankara. Anonymous (2001) Türk Tarýmýnda Kimyasal Ýlaç Kullanýmý: Etkinsizlik, Sorunlar ve Alternatif Düzenlemelerin Etkileri. T.C. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý, Tarýmsal Ekonomi Araþtýrma Enstitüsü Yayýnlarý No: 63, Ankara. Anonymous (2002) Bitki Koruma Ürünleri. T.C. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüðü, Ankara. Anonymous (2003a) Devlet Ýstatistik Enstitüsü Bilgi Ýþlem Kayýtlarý. Ankara. Anonymous (2003b) Isparta Tarým il Müdürlüðü Kayýtlarý. Isparta. Çiçek A, Erkan O (1996) Tarým Ekonomisinde Araþtýrma ve Örnekleme Yöntemleri. Gaziosmanpaþa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayýnlarý No:12, Tokat. Delen N, Özbek T (1990) Türkiye'de Tarým Ýlacý Kullanýmý ve Yarattýðý Sorunlar. In: Türkiye Ziraat Mühendisliði III. Teknik Kongresi, 8-10 Ocak 1990, Ankara, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý, T.C. Ziraat Bankasý Kültür Yayýnlarý No:26, Ankara, 1015-1028. Dubgaard A (1991) Pesticide Regulation in Denmark, In: : Hanley N (ed), Farming and Countryside: An Economic Analysis of External Cost and Benefit, CAB International, Wallingford, 48-58. Erbatur NG, Erbatur O (1995) Doðu Akdeniz Bölgesinde Pestisit Kirliliðinin Araþtýrýlmasý. TÜBÝTAK Proje No: KTÇAG: 134, Adana. Erkuþ A, Toros S, Yalçýn ÖF (1992) Sincan ilçesi sebze üreticilerinin zararlý ve hastalýklara karþý ilaç kullaným durumu ve ilaç kullanýmýn ekonomik analizi üzerine bir araþtýrma. Tarým Ekonomisi Dergisi 1, 59-66. Ferguson WL, Moffit LJ, Davis RM (1992) Short-run welfare implications of restricting fungicide use in vegetable production. Journal of Agribusiness 10, 41-50. Headley JC, Lewis JN (1970) The Pesticide Problem: An Economic Approach to Public Policy. Resources for the Future Inc., Washington, D.C. Kavak Y (1998) Tokat Ýli Kazova Yöresi Meyvecilik Ýþletmelerinde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaþa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarým Ekonomisi Anabilim Dalý, Tokat. Kubaþ A, Ýnan ÝH, Gaytancýoðlu O, Azabaoðlu ÖM (1999) Trakya'da Yerüstü Su Kirliliðinin Neden Olduðu Ürün Kayýplarý ve Çözüm Önerileri. In: Kent Yönetimi Ýnsan ve Çevre Sorunlarý Sempozyumu '99, 17-19 Þubat 1999, Ýstanbul, III, 237-243. Þengül M (1996) Adana Ýli Yüreðir Ovasýnda Turunçgil Üretiminde Tarýmsal Savaþ Ýlaçlarý Kullanýmý ve Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarým Ekonomisi Anabilim Dalý, Adana. 24 No: 57, 2005

Isparta Ýli Elma Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Çevresel Duyarlýlýk ve Ekonomik Açýdan Analizi Ekoloji Tanrývermiþ H (2000) Orta Sakarya Havzasý'nda Domates Üretiminde Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Ekonomik Analizi. T.C. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý, Tarýmsal Ekonomi Araþtýrma Enstitüsü Yayýnlarý No: 42, Ankara. Yurdakul O, Özgür AF, Akbay C (1994) Çukurova da Tarýmsal Ýlaç Kullanýmýnýn Ekonomik Analizi. TOAG-922 No'lu Proje Kesin Raporu, Adana. Zeren O, Kumbur H, Taþdemir H (1996) Ýçel Ýlinde Tarýmsal Ýlaç Pazarlama Kullaným Tekniði ve Etkinliði Üzerinde Araþtýrmalar. In: Tarým-Çevre Ýliþkileri Sempozyumu, 13-15 Mayýs 1996, Mersin, 259-269. No: 57, 2005 25