Diyaliz Hemşirelerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi

Diyaliz Hemşirelerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi * 1 Mehmet İshak Mazı, * 2 Hatice Günaydın, * 3 Nurdan Aksoy * Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, Konya /TÜRKİYE ÖZET Bu araştırma; Konya İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlı sağlık tesislerinin diyaliz ünitelerinde görev yapan hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, bu sağlık tesislerinin diyaliz ünitelerinde görev yapan hemşireler oluşturmaktadır. Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından oluşturulan kişisel anket formu ve Kökdemir tarafından Türkçeye çevrilmiş olan California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ile toplanmıştır. Ölçeğin iç tutarlılık katsayısı 0,88 dir. Toplanan veriler üzerinde Ortalama, Standart Sapma, Kruskal-Wallis Testi, Mann Whitney U Testi ve Independent-Samples T Testi 0,05 anlamlılık düzeyinde yapılarak elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler: eleştirel düşünme, eleştirel düşünme eğilimi, diyaliz ünitesi hemşireleri GİRİŞ Bilim, teknoloji ve tıp alanında hızlı gelişmelerin yaşandığı çağımızda, hemşirelik gibi hızlı ve doğru kararların alınmasını gerektiren meslek alanlarında akılcı kararların alınması bir zorunluluk haline gelmiştir (Kılıç ve Taşçı,2009). Bu değişimlere ayak uydurmak ve gelişimi sürdürebilmek için gerekli temel becerilerden biri olan eleştirel düşünme, hemşirelik literatüründe önemle üzerinde durulan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır (Toofany 2008, Akgün Çıtak ve Uysal 2012). Eleştirel düşünme mesleki uygulama alanlarında geniş bir yelpazede bilgiyi ve mesleki yargı süreçlerini geliştirmek amacı ile kullanılan; yorumlama, analiz, değerlendirme ve anlamlandırma sonucu, amaçlı ve otonom bir şekilde karar vermeye dayanan bilişsel bir mekanizma (Facione ve Facione, 1996 ve Kanbay ve ark, 2011) diğer bir deyişle bir sorun ya da bir durum üzerine akıl yürüterek (var olan duruma ilişkin bilgi toplamak, varsayımları ve argümanları belirlemek ve belirlenen argümanları tartışmak, kişisel çıkarsama ve sentezlerde bulunmak) bir yargıya ulaşma biçimi olarak ta tanımlanmıştır (Demir Dikmen ve Yıldırım Usta 2013). Watson ve Glaser eleştirel düşünmeyi problem çözme, sorgulama ve araştırma gibi aşamaları kapsayan genel bir süreç olarak tanımlamakta ve hem bir beceri hem de bir tutum olarak beş boyutta incelemektedirler. Bu boyutlar; sorunu tanıma (1) sorunun çözümü için uygun bilgileri toplama ve seçme (2), yapılandırılmış ve yapılandırılmamış varsayımları 1 Doktor (Uzman), Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği İdari Hizmetler Başkanlığı Eğitim Birimi,Konya 2 Hemşire, Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği İdari Hizmetler Başkanlığı Eğitim Birimi,Konya 3 Ebe, Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği İdari Hizmetler Başkanlığı Eğitim Birimi,Konya İletişim: Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği İdari Hizmetler Başkanlığı Eğitim Birimi, Konya/TÜRKİYE. E-Mail: mishak907@hotmail.com, Telefon: 0(505)22810120-0(332)2234082

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 471 tanıma (3), ilgili ve sonuca götürücü varsayımları seçme ve formüle etme (4), geçerli sonuçları çıkarma ve çıkarsamaların geçerliliğini tartışma (5) olarak özetlenebilir (Demir Dikmen ve Yıldırım Usta 2013). Özetle; Watson ve Glaser in eleştirel düşünme tanımlamasının, hemşirelik sürecinin basamakları ile paralellik gösterdiği söylenebilmektedir. Hemşirelikte karar verme sürecinde; mesleki temel bilgi, mesleki deneyim, eleştirel düşünme yeterliliği, eleştirel düşünme için gerekli olan tutumlar ve eleştirel düşünme standartlarının önemli olduğu bilinmektedir (Dirimeşe ve Dicle 2006, Güral Arslan ve ark. 2009). Tüm profesyonel mesleklerde olduğu gibi hemşirelikte de eleştirel düşünmenin önemi ulusal ve uluslararası hemşirelik kuruluşları tarafından vurgulanmakta, eleştirel düşünme gücü hemşirelik uygulamalarının temel öğelerinden birisi olarak kabul edilmektedir (Facione, Facione ve Sanchez 1994; Öztürk ve Ulusoy 2008). Hemşirelerin eleştirel düşünme becerileri hasta bakımda önemli bir rol oynamaktadır (Martin 2002; Demir Dikmen ve Yıldırım Usta 2013). Diyaliz üniteleri kronik böbrek yetmezliği olan hastaların tedavi edildiği, yaşam fonksiyonlarının desteklendiği, komplike biomedikal cihazların kullanıldığı hasta bakım ve tedavisinin özel eğitim almış personellerce (Diyaliz hekimi, diyaliz hemşiresi, diyaliz teknikeri) sağlandığı bölümlerdir. Bu nedenle hızlı ve doğru kararların alınması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. İlgili literatürler incelendiğinde, Dünya da hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerini inceleyen birçok çalışmanın bulunduğu (Profetto-McGrath 1999, Ip ve ark 2000, Hicks ve ark 2003, Raymond ve ark 2005, Wangensteen ve ark 2010) ancak özel bir alan olan diyaliz ünitesinde çalışan hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerini inceleyen çalışma olmadığı görülmektedir. Ülkemizde yapılan çalışmalarda hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerini inceleyen çalışmalar oldukça sınırlıdır (Dirimeşe ve Dicle 2006, Güral Arslan ve ark 2009). Yapılan çalışmalarda hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerinin düşük ve orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ülkemizde diyaliz hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimini inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu nedenle bu konuda çalışma yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Araştırmanın ilgili literatüre katkı sağlayacağı ve bu ihtiyaca cevap vereceği düşünülmüştür. Bu bilgiler ışığında yapılan araştırma; diyaliz ünitelerinde çalışan hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi amacıyla planlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Evren Ve Örneklem Tanımlayıcı olarak planlanan araştırmanın evrenini, Konya İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlı sağlık tesislerinde görev yapan diyaliz hemşireleri oluşturmuştur. Araştırmada örneklem seçimine gidilmemiş, tüm evrene ulaşılması hedeflenmiştir. Ancak 11 hemşireye rapor durumu, izin ve çalışmaya katılmada isteksizlik gibi nedenlerle ulaşılamadığından toplam 50 hemşirenin verileri değerlendirmeye alınmıştır. Yanıtlama oranı % 82 dir.

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 472 Veri Toplama Araçları Araştırmanın verileri, Ocak- Şubat 2015 tarihleri arasında diyaliz hemşirelerinin sosyo-demografik özelliklerine ilişkin toplam 11 sorudan oluşan Kişisel Bilgi Formu ve California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Ölçeğin Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışması Kökdemir (2003) tarafından yapılmış olup, 51 madde ve Doğruyu Arama, Açık Fikirlilik, Analitiklik, Sistematiklik, Kendine Güven, Meraklılık olmak üzere toplam altı alt ölçekten oluşmaktadır. Ölçek, 6 lı Likert tipinde olup hiç katılmıyorum ifadesine:1, katılmıyorum ifadesine:2, kısmen katılmıyorum ifadesine:3, kısmen katılıyorum ifadesine:4, katılıyorum ifadesine:5, tamamen katılıyorum ifadesine:6 puan verilerek değerlendirilmektedir. Ölçekten alınan toplam 239 ve altı puan düşük, 240-299 arası puan orta, 300 ve üstü puan yüksek eleştirel düşünme eğilimini göstermektedir (Dirimeşe ve Dicle 2006). Ölçeğin toplam iç tutarlılığı 0.88 ve alt ölçekler için sırası ile Doğruyu Arama: 0.61, Açık Fikirlilik: 0.75, Analitiklik: 0.75, Sistematiklik: 0.63, Kendine Güven: 0.77 ve Meraklılık: 0.78 olarak bulunmuştur. Çalışmamızda da örneklem grubu için California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeğinin toplam Cronbach alfa kat sayısı 0.70 saptanmıştır. Araştırmanın Değişkenleri Bağımlı Değişkeni: Hemşirelerin eleştirel düşünme eğilim puanları ve alt ölçek puanları. Bağımsız Değişkenleri: Hemşirelerin yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, ekonomik durum, meslekteki çalışma süresi, diyaliz ünitesindeki çalışma süresi, hemodiyaliz / periton diyalizi hemşireliği sertifika durumu, sosyal etkinliğe katılma durumu, bilimsel etkinliğe katılma durumu ve bilimsel yayın takip etme durumu. VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Araştırmanın verilerinin değerlendirilmesi, SPSS 16.0 programında, Ortalama, Standart Sapma, Kruskal-Wallis Testi, Mann Whitney U Testi Ve Independent-Samples T Testi kullanıldı. Sonuçlar p 0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirildi. ARAŞTIRMANIN ETİK İLKELERİ Araştırmanın yapılması için Konya İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği nden makam onayı ve diyaliz ünitelerinde çalışan hemşirelerden sözel izin alınmıştır. BULGULAR Araştırmaya katılan diyaliz hemşirelerinin yaş ortalamasının 36.34±7.05, %80 inin evli, %68 inin bayan, % 46.0 ının önlisans mezunu olduğu saptanmıştır.

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 473 Mesleki özelliklere göre Diyaliz hemşirelerinin dağılımı incelendiğinde; %22.0 ının 16-20 yıl mesleki deneyimi olduğu, %30.0 ının 1-5 yıl diyaliz ünitesinde çalıştığı, %58,0 ının bazen sosyal etkinliklere katıldığı, %54.0 ının hiçbir zaman bilimsel etkinliğe katılmadığı, %66.0 ının bazen bilimsel bir yayın takip ettiği, %42.0 ının ise diyaliz sertifikasına sahip olduğu belirlenmiştir. Grafik 1: Diyaliz Ünitesi Hemşirelerinin Eleştirel Düşünme Eğilimi Alt Ölçek Puan Ortalamalarının Dağılımı 60 50 40 30 20 10 0 Grafik 1 de, hemşirelerin toplam eleştirel düşünme eğilimi ve alt ölçek puan ortalaması 226,58±20.67 tır. Alt boyut puan ortalamaları incelendiğinde Analitiklik 47,62±6.31, Açık Fikirlilik 52.92±5.75, Meraklılık 40.30±6.06, Kendine Güven 29.06±5.82, Doğruyu Arama 28.74±4.46 Ve Sistematiklik 27.90±3.84 olarak bulunmuştur. Araştırmaya katılan diyaliz hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilim puan ortalamalarının düşük düzeyde olduğu saptanmıştır. Türkiye de yapılan çalışmalarda diyaliz hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimini inceleyen çalışma bulunmamakla birlikte hemşire gruplarında yapılan çalışmaların sonuçları değerlendirildiğinde; eleştirel düşünme eğilim puanlarının düşük olduğu tespit edilmiştir (Kıranşal ve ark. 2006, Güral Arslan ve ark.2009). Dirimeşe ve Dicle (2006) Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde 143 lisans mezunu hemşire ile yaptıkları çalışmada, hemşirelerin eleştirel düşünme eğilim puanlarının orta düzeyde olduğu bildirmiştir. Yurt dışında yapılan çalışmalarda ise hemşirelerin eleştirel düşünme eğilim puanları orta düzeyde olduğu bildirilmiştir (Ip ve ark 2000, Hicks ve ark 2003, Profetto-Mc Grath ve Heskets 2003). Hemşirelerde eleştirel düşünme eğilim puanlarının düşük düzeyde olmasının iş yoğunluğu, iş doyumsuzluğu gibi yönetimsel nedenlerin yanı sıra bireysel farklılıklar, düşünsel gelişim göstermeme, hemşirelik eğitim sistemindeki farklılıklar ve farklı bakış açıları geliştirememe gibi faktörlerde ilişkili olduğu söylenebilir (Dirimeşe ve Dicle 2006, Güral Arslan ve ark.2009, Eser ve ark 2007).

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 474 Tablo 1. Hemşirelerin Eleştirel Düşünme Eğilim Puan Ortalamaları İle Yaş Ortalamaları Arasındaki İlişki Alt Ölçekler r P Eleştirel Düşünme Eğilim Toplam Puanı / Yaş -0.96 0.50 Açık Fikirlilik/ Yaş 0.08 0.57 Analitiklik /Yaş -0.14 0.31 Meraklılık / Yaş -0.26 0.07 Kendine Güven /Yaş -0.13 0.37 Doğruyu Arama /Yaş 0.12 0.39 Sistematiklik /Yaş 0.07 0.62 Tablo 1'de Çalışmamızda, hemşirelerin yaş ortalaması ile toplam eleştirel düşünme eğilimi (r:- 0.96 p>0.05 ) arasında negatif doğrusal bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Dirimeşe ve Dicle'nin (2006) çalışma sonucu ile yaptığımız çalışma sonucu paralellik göstermektedir. Çalışmamızda yaş ile eleştirel düşünme eğilimi alt ölçek puan ortalamalarında; Açık Fikirlilik (r:0.08 p>0.05 ), Doğruyu Arama (r:0.12 p>0.05) ve Sistematiklik (r:0.07 p>0.05) arasında pozitif doğrusal bir ilişki olduğu, meraklılık (r:-0.26 p>0.05 ), Kendine Güven (r:-0.13 p>0.05 ) ve Analitiklik (r:-0,14 p>0.05 ) arasında ise negatif doğrusal bir ilişki olduğu saptanmıştır. Rodriguez (2000) yaş ile eleştirel düşünme eğilim toplam puanı ve sadece açık fikirlilik alt ölçek puanı ile anlamlı bir ilişkinin olduğunu; Howenstein ve arkadaşları (1996) ise yaş ile eleştirel düşünme becerisi arasında negatif bir ilişki olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan diyaliz hemşirelerinin yaş ortalamasının 36.34±7.05 dir. Erken yetişkinlik dönemindeki yeni roller ve sorumluluklar bireylerde zihinsel karmaşa yaşanmasına neden olarak eleştirel düşünmelerini negatif yönde etkileyebilir. Erken yetişkinlik dönemine geçiş sürecinde bireylerin sorumlulukları artmakla birlikte bu dönem kendini gerçekleştirme dönemidir (Ignatavicius ve ark. 1995, Dirimeşe ve Dicle 2006, Güral Arslan ve ark.2009). Bu nedenle; eleştirel düşünme gelişimi ve kullanımı beklendik düzeyde olmayabilir. Tablo 2'ye bakıldığında, 1-5 yıl deneyim süresi olan hemşirelerin eleştirel düşünme eğilim puanı 226.60±24.73, 6-10 yıl deneyim süresi olanların 228.64±20.55, 11-15 yıl deneyim süresi olanların ise 225.20±17.31, 16-20 yıl deneyim süresi olanların 220.80±27.70 ve 20 yıl ve üstü deneyim süresi olanların 228.83±12.92 bulunmuştur. Deneyim süresine göre eleştirel düşünme eğilimi puanları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamsız olduğu saptanmıştır (p>0.05, Tablo 2). Dirimeşe ve Dicle'nin (2006) çalışmasında da benzer bulgular yer almaktadır. Tablo 2. Hemşirelerin Hemşirelik Deneyim Süresine Göre Eleştirel Düşünme Eğilimi ve Alt Ölçek Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması Ölçekl er 1-5 yıl X±SD 6-10 yıl X±SD 11-15 yıl 16-20 yıl 20 yıl üstü * KW p

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 475 Analiti klik Açık Fikirlil ik Merakl ılık Kendin e Güven Doğru yu Arama Sistem atiklik Topla m Puan 47.80± 8.45 51.87± 6.58 41.80± 5.93 30.07± 6.41 27.47± 4.64 27.46± 4.64 226.60 ±24.73 48.00± 4.35 54.07± 6.19 40.64± 6.25 29.28± 6.28 29.21± 5.17 27.43± 4.18 228.64 ±20.55 *Kruskal-Wallis Testi, **p<0.05 X±SD X±SD X±SD 46.90± 45.20± 49.50± 6.14 8.17 2.95 52.40± 5.83 30.00± 5.42 28.70± 5.40 30.30± 2.95 27.90± 3.35 225.20 ±17.31 55.60± 4.16 35.20± 7.46 25.60± 7.09 30.40± 3.36 28.80± 3.11 220.80 ±27.70 51.50± 3.27 42.17± 4.62 29.50± 2.42 26.83± 5.23 29.33± 2.50 228.83 ±12.92 1.176 0.88 2.265 0.68 5.099 0.28 5.186 0.27 1.434 0.84 1.815 0.77 1.195 0.88 Yapılmış çalışmalarda geliştirilen eleştirel düşünme modelinde, hemşirelik kararları için hemşirelerin klinik tecrübe, uygulama ve karar verme fırsatlarına sahip olmalarının, eleştirel düşünme becerilerini geliştirebilmeleri için gerekli olduğu belirtilmektedir (Kataoka- Yahiro and Saylor 1994, Martin 2002). Rodriquez (2000) ve Hick ve arkadaşları (2003) hemşirelerin deneyim yılına göre eleştirel düşünmelerinde anlamlı bir farkın olmadığını, Gürol Arslan ve arkadaşları (2009) 11 yıl ve üzeri deneyimi olan hemşirelerin açık fikirlilik ve kendine güven alt ölçeklerinden anlamlı düzeyde daha yüksek puan aldıklarını belirtmektedir. Çalışmamızda meraklılık ve kendine güven alt ölçeklerinin anlamlı düzeyde daha yüksek puan aldığı tespit edilmiştir. Çalışmamızda diyaliz hemşirelerinin cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, gelir düzeyi, mesleki toplam çalışma süresi, sertifikasyon durumu, sosyal ve bilimsel etkinliğe katılma durumları ve bilimsel yayın takip etme tanıtıcı özelliklerine göre eleştirel düşünme eğilimi puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür (p>0.05). Bu çalışma sonucuna göre, diyaliz hemşirelerinin bu özelliklerinin eleştirel düşünme eğilimlerini etkilemediği söylenebilir. SONUÇ VE ÖNERİLER Çalışma sonucunda, diyaliz hemşirelerin eleştirel düşünme eğilim puanlarının düşük düzeyde olduğu; eleştirel düşünme eğilimi puanları ile yaş ortalaması arasında anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Diyaliz hemşirelerinin diyaliz ünitesinde çalışma süreleri ile eleştirel düşünme Kendine Güven ve Meraklılık alt ölçeğinin anlamlı olarak daha yüksek puan aldığı saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda öneriler: Diyaliz Hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin gelişimini sağlayacak; sosyal ve bilimsel etkinliklere katılımı ile bilimsel yayın takibinin teşvik edilmesi, eleştirel

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 476 düşünmelerine katkı yapacak kurumsal stratejiler geliştirilmesi, diyaliz sertifikasyon programlarında eleştirel düşünme becerilerini geliştirecek yöntemlerin kullanılması, diyaliz hemşirelerinin çalışmış oldukları alanlarda hasta sorunlarına yönelik vaka tartışmaları yapmaları önerilmektedir. KAYNAKLAR 1. Akgün Çıtak E, Uysal G. Kavram Analizi: Eleştirel Düşünme. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2012;98932):3-9. 2. Demir Dikmen Y. Yıldırım Usta Y. Hemşirelikte Eleştirel Düşünme Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2013;4(1):31-38. 3. Dirimeşe E, Dicle A. Hemşirelerin ve Öğrenci Hemşirelerin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü 2006. İzmir. 4. Eşer İ. Khorshid L. Demir Y. Yoğun bakım hemşirelerinde eleştirel düşünme eğilimi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Cumhuriyet üniversitesi hemşirelik yüksekokulu dergisi 2007.11:13-22. 5. Facione NC, Facione PA, Sanchez CA. Critical Thinking Disposition As A Measure Of competent clinical judgement: the development of the California critical thinking disposition inventoryı Journal of nursing education, 1994;33(8):345-350. 6. Facione NC, Facione PA. Externalizing the critical thinking in clinical judgment ınursing Outlook 1996;44:129-36. 7. Güral Arslan G. Demir Y. Eşer İ.Khorshıd L. Hemşirelerde Eleştirel Düşünme Eğilimini Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2009;12:1. 8. Hicks FD, Merritt SL, Elstein ASı Critical thinking and clinical decision making in critical care nursing: a pilot studyı Heart & Lung 2003; 32: 169-80. 9. Howenstein MA, Bilodeau K, Brogna MJ et al. Factors associated with critical thinking among nurses. Journal Continuing Education Nursing 1996; 27(3):100-3. 10. Ignatavicius DD, Workman ML, Mishler MA. Medical surcigal nursing: A nursing process approach. 1995:2nd.ed.Philadelphia. 11. Ip YW, Lee DTF, Lee I.FK. Ip WY, Lee DT, Lee IF, Chau JP, Wootton YS, Chang AM. Disposition towards critical thinking: A study of Chinese undergraduate nursing studentsı Journalof Advanced Nursing 2000; 32: 84-90. 12. Kanbay Y. Işık E.Aslan Ö. Hemşirelik Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri İle Akademik Başarıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. 10. Ulusal- Uluslar Arası Katılımlı Hemşirelik Öğrencileri Kongresinde Poster Bildirisi Olarak Sunulmuştur (20-28 Nisan 2011, Gaziantep). 13. Katoaka-Yahiro M, Saylor CA Critical thinking model for nursing judgment. Journal Nursing Education. 1994; 33(8):351-356. 14. Kılıç N, Taşçı S. Hemşirelik Eğitimi ve Eleştirel Düşünme. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2009:5(2):187-195

M.İ.MAZI ve ark./ ISCAT2015 Sakarya - TÜRKİYE 477 15. Kıranşal N, Adana F, Erdağ S, ve ark. Karsta Çalışan Hemşirelerin Eleştirel Düşünme Düzeylerinin İncelenmesi. 42. Ulusal Psikiyatri Kongresi Kitabı 01-05 Kasım 2006. İstanbul 16. Kökdemir D. Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Sosyal Psikoloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2003 Ankara Üniversitesi Sosy. Bil. Enst. Ankara. 17. Martin S. The theory of critical thinking of nursing. Nursing education perspectives, 2002;3(5):244-247. 18. Profetto-McGrath J. Critical thinking skills and critical thinking dispositions of baccalaureate nursing students, University of Alberta unpublished doctoral dissertation. Faculty of Nursing, 1999 Canada, 19. Raymond CL, Profetto-McGrath J. Nurse educators critical thinking: reflection and measurement. Nurse Educationin Practice 2005:5:209 217. 20. Rodriguez G. Demographics and disposition as predictors of the application of critical thinking skills in nursing practice. Dissertation Abstracts International 2000; 62(1): (UMI No. AAT 3002095). 21. Toofany S. Critical thinking among nurses. Nursing management 2008;14(9):28-31. 22. Wangensteen S, Johansson IS, Bjorkstrom ME. Critical thinking dispositions among newly graduated nursesı Journal of Advanced Nursing 2010; 66(10): 2170-2181.