LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak artar. Albümin: Artmış albümin dehidratasyon da, azalmış albümin ise karaciğer hastalıklarında, nefrotik sendromda, kalp yetmezliğinde, açlık ve yetersiz beslenmede, barsak emilim bozukluklarında, lösemide olur. Alkali Fosfataz (ALP): Yüksek alkali fosfataz ergenlikte hızlı kemik gelişimi dönemlerinde, kemik hastalıklarında, kırıklarda, karaciğer ve kemik tümörlerinde, lösemide görülür. Aspartat Transaminaz ( AST=SGOT): Yüksekliği alkolizm, siroz, hepatit, ilaca bağlı, safra yolu hastalıklarında görülür. Azalmış AST üremide, B6 eksikliğinde ve ilaca bağlı olarak görülür. Direk Bilirübin: Artmış direk bilirübin hepatit, siroz, neoplazm, safra yolu hastalıkları ve yeni doğan sarılığında görülür.
Total Bilirübin: Karaciğer hastalıkları (hepatit, siroz, neoplazm), alkolizm, hemolitik hastalıklar, safra yolu hastalıkları ( taş, tıkanma, tümör) yeni doğan sarılığı ve anoreksi de görülür. Kalsiyum: Artmış kalsiyum hiperparatiroidizm de, akciğer ve meme kanserinde, kemik resorbsiyonu nun arttığı durumlarda görülür. Azalmış kalsiyum beslenme bozukluklarında, barsak emilim bozukluklarında, Vit D eksikliğinde görülür. Karbon Dioksit: Artmış karbon dioksit Respiratuvar asidoz ve/ veya metabolik alkalozda, azalmış karbon dioksit respiratuvar alkaloz ve / veya metabolik asidoz da görülür. Klor ( Cl): Artmış klor miktarı dehidratasyonda, metabolik asidozda, azalmış klor miktarı ise aşırı hidrasyonda respiratuvar asidoz ve metabolik alkaloz da görülür. Total kolesterol: Artmış total kolesterol, beslenme bozukluğu, hipotiroidizm de görülür. Azalmış total kolesterol beslenme bozukluğu, emilim bozukluğu ve hematolojik hastalıklarda görülür. Kreatinin: Artmış kreatinin renal hastalıklarda, böbrek yetmezliğinde, Glomerüler filtrasyonun düştüğü durumlarda artar, düşük kreatinin ise kas kitlesinin azaldığı durumlarda, karaciğer
hastalıklarının ileri dönemlerinde görülür. Ferritin: Artmış ferritin hemokromatoz, hematolojik hastalıklar, akut karaciğer hastalıkları, lenfoma ve hepatosellüler karsinomada görülür. Düşük ferritin ise demir eksikliğinde görülür. Gama Glutamik transferaz ( GGT): GGT safra yolu tıkanmalarında, siroz da, hepatitlerde, karaciğer ve pankreas kanserlerinde ve alkolizm de artar. Glikoz: Kan şekeri diyabet de yüksek, insülinoma da düşük seyreder. High Density Lipoprotein ( HDL): Artmış HDL östrojen yüksekliğinde, Doğum kontrol hapları kullanımı sırasıdna, ilaçlara bağlı olarak yüksek seyreder, obezite de, diyabette ve üremi de düşük seyreder. Demir ( Fe): Yüksek demir hemakromatoz da, hemolitik anemide, akut karaciğer hastalıklarında yüksek görülür. Düşük demir ise demir eksikliği anemisinde görülür. Laktat Dehidrojenaz (LDH): Neoplazm larda, hematolojik hastalıklarda, miyokard, pulmoner ve renal infarktüslerde, infeksiyöz mononükleozisde LDH yükselir. Low Density Lipoprotein (LDL):
Yüksek LDL ateroskleroz ve koroner kalp hastalıklarında yüksek bulunur. Magnezyum (Mg): Yüksek Mg böbrek yetmezliği ve solunum yetmezliğinde, düşük Mg epilepsi ataklarında, tetani de, kardiak aritmilerde, Ca ve K düşüklüğünde görülür. Fosfor ( fosfat) : Böbrek taşlarına, böbrek yetmezliğinde, akromegalide, hipoparatiroidizm de, kemik metastazlarında yüksek görülür. Osteomalazi de, hiperparatiroidide düşük bulunur. Potasyum (K): Yüksek potasyum travma ve ezilmelerde, Addison hastalığında, asidoz da, böbrek hastalıklarında yüksek bulunur. Primer aldosteronizm de metabolik alkaloz da, Cushing sendromunda, renal tübüler hastalıklarda ise düşer. Total Protein: Dehidratasyonda total protein yüksek bulunur, beslenme bozukluğu, emilim bozuklukları ve ödem de düşük bulunur. Sodyum (Na): Yüksek Na dehidratasyonda, Cushing sendromunda, aldosteronizm de görülür. Düşük Na ise addison hastalığı, over hidrasyon, hipopituitarizm ve karaciğer hastalıklarında görülür. Total Demir Bağlama Kapasitesi (TDBK): Artmış TDBK demir eksikliğinde. Azalmış TDBK hemokromatoz
da görülür. Trigliserid: Artmış trigliserid aterosklerotik hastalıklarda, koroner arter hastalıklarında, aşırı karbonhidrat alımında, obezite ve pankreatitte görülür. Üre: Artmış üre kronik böbrek hastalıklarında, akut böbrek yetmezliğinde, ketoasidoz da, dehidratasyonda ve GİS kanamalarda görülür. Düşük üre ise gebeliğin son dönemlerinde, protein alımının azaldığı durumlarda, aşırı hidrasyonda, SIADH ve karaciğer yetmezliğinde görülür. Ürik Asit: GUT hastalığında, böbrek taşında, metabolik hastalıklarda, diüretik kullanımında, dissemine neoplazm larda, alkol alımında, böbrek yetmezliğinde hipertansiyonda artar. SODYUM ( Na+) Na+; Sodyum klor ile birlikte serumun en önemli mineralidir. Hücrelerin içinde yaşayabilecekleri ortamı sağlarlar. Hücre içinde az bulunur. Gıdayla alınır, idrar, ter ve dışkıyla atılır. Böbrekten büyük oranda süzülür ve geri emilir, az bir kısmı atılır. Sodyum İçin Normal Değerler: Sodyum normalde 137-145 mmol/l arasında olmalıdır.
Sodyum Testi ne için yapılır? Sodyum dengesi bizi hayatta tutar. Böbrek hastalıkları, diyabet, karaciğer hastalıkları ve tansiyon için diüretik gibi ilaçların kullanımında sodyum ve elektrolit dengesi kolayca bozulur, bu nedenle bu hastaların izlenmesinde sodyum miktarına sıklıkla bakılır. Sodyum Miktarını Arttıran Sebepler Aşırı tuz almak, Böbrek hastalıkları, Aşırı su kaybetmek, Böbrek üsü bezi hastalıkları, Şekersiz diyabet, Şeker hastalığı, İdrar söktürücüler. Sodyum Miktarını Azaltan Sebepler Böbrek hastalıkları, Böbrek üstü bezi hastalıkları, İdrar söktürücüler, İlaçlar, Aşırı terleme, İshal gibi hastalıkların izlenmesinde Sodyum değeri önemlidir. KLOR Chloride test blood; Serum chloride test; Cl-; Klor negatif yüklü bir iyondur. Diğer mineraller ve iyonlar ile birlikte kan elektrolitlerini ve asit baz dengesini oluştururlar. Aralarındaki dengeye homeostaz denir ve bu dengenin korunması yaşam için çok önemlidir. Kan klor miktarı kandaki klor miktarını ölçen laboratuar testidir. Diğer
elektrolitler (sodyum, potasyum, bikarbonat) ile birlikte değerlendirilir. Test birçok faktörden etkilenebilir. Kan klor miktarını arttıran ilaçlar: Asetazolamid, Amonyum klorür, Androjenler, Kortizon içeren ilaçlar, Östrojen, Guanetidin, Metildopa, Ağrı kesici ilaçlar kan klor miktarını arttırır. Kan klor miktarını düşüren ilaçlar: Aldosteron, Bikarbonat içeren ilaçlar, İdrar söktürücüler (loop diüretikler), Tiazid gurubu idara söktürücü ilaçalr, Triamteren kan klor miktarını düşürür. Kan klor miktarına ne için bakılır? Kan elektrolit ve asit baz dengesinin, böbrek fonksiyonlarının, metabolik fonksiyonların değerlendirilmesinde diğer elektrolitler ile birlikte kullanılan bir laboratuar testidir. Kan Klor miktarı için normal değer: Normal değerler: 96 106 neq/ml dir. Kanda klor miktarını arttıran (hiperkloremi) sebepler: Bromid zehirlenmesi, Karbonik anhidraz inhibitörü kullanımı (glokomda kullanılır), Metabolik asidoz, Respirtatuar alkaloz ( kompanse), Renal tübüler asidoz,
Kan klor miktarının azalmasına ( hipokloremi ) neden olan hastalıklar: Addison hastalığı, Bartter sendromu, Yanıklar, Konjestif kalp yetmezliği, Dehidratasyon (susuzluk), İshal, kusma, terleme ile su kaybı, Hiperaldosteronizm, Metabolik alkaloz, Respiratuar asidoz (kompanse), Uygunsuz Anti Diüretik Hormon ( ADH ) salınımı, Kan klor seviyesi Multipl Endokrin Neoplazi Tip II ve Primer Hiperaldosteronmizm hastalıklarının teşhisinde kullanılır. Referanslar: 1. DuBose TD Jr. Disorders of acid-base balance. In: Brenner BM, ed. Brenner and Rector s The Kidney. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2008:chap 14. 2. Seifter JL. Acid-base disorders. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 119