Zeytinyağı Sektöründe Yapılması Gereken AB Uyum Çalışmaları Evren GÜLDOĞAN AB Uzmanı 18 Nisan 2008, Đstanbul
Kapsam Dünya Zeytin Piyasası Sektörel Büyüklük ve Nitelikler AB Zeytincilik Politikaları Türkiye nin Durumu
Dünya Zeytin Piyasası 5,4 4,7 4,2 2,4 5,3 78,4 AB Tunus Suriye Türkiye Fas Diğer Dünya Zeytinyağı Üretimi 2001/02-2006/07 Ortalaması
Dünya Zeytin Piyasası 2,6 6,2 5 11,2 19,3 55,7 AB Tunus Türkiye Suriye Fas Diğer Dünya Zeytinyağı Đhracatı 2001/02-2006/07 Ortalaması
Dünya Zeytin Piyasası 4,1 2 21,4 11,8 AB ABD Suriye 7,7 Türkiye Fas 71 Tunus Diğer Dünya Zeytinyağı Tüketimi 2001/02-2006/07 Ortalaması
Dünya Zeytin Piyasası 1,8 4,7 4,2 5,1 5,2 15 ABD AB 36,9 Japonya Avustralya Brezilya Kanada İsviçre Diğer 27,1 Dünya Zeytinyağı Đthalatı 2001/02-2006/07 Ortalaması
Dünya Zeytin Piyasası 1995-97 Ort. 2005-07 Ort. Üretim 2.162.250 2.522.000 Đhracat 347.250 654.500 Tüketim 2.065.000 2.799.000 Đthalat 363.000 681.000 Cari Denge 81.500-303.500 Dünya Zeytinyağı Piyasası On Yıllık Değişim (Ton)
Dünya Zeytin Piyasası Yükselen piyasa Zeytin dikimleri Uluslararası ticaret hacmi artışı daha fazla Yeni piyasalar daha önemli Eğilimler dengesiz Stokların artan önemi Orta vadede arz fazlası riski! Daha rekabetçi ortam
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler AB genişledikçe zeytinci olmuş! 1957: Đtalya, Fransa 1981: Yunanistan 1986: Đspanya, Portekiz 2004: Slovenya, Kıbrıs, Malta Adaylar: Hırvatistan ve Türkiye Üretimde % 32 den % 78,5 a % 83?
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Đstatistikler sorunlu! Zeytincilik doğası gereği heterojen Yıllar farklı AB üretim yardımı sisteminin etkisi Olistat, Oliarea, Zeytincilik-CBS Türkiye de tarımsal istatistikler CBS çalışmaları
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Ülke Ağaç (milyon) Yeni (milyon) Bakılan yetişkin (milyon) Đspanya 309 66,5 221,5 Đtalya 238 44,5 185 Yunanistan 171 21 131 Portekiz 72 8,5 55 AB 797 141 596 Türkiye 107 12 95?
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Ülke Zeytinlik Alan ( 1000 ha) Zeytinlik/Toplam Tarımsal Alan (%) Đspanya 2.424 7 Đtalya 1.431 9 Yunanistan 1.026 20 Portekiz 529 14 AB 5.500 4 Türkiye 644 2,8
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Ülke Zeytinlik Büyüklüğü (ha) Profesyonel Zeytinlik Büyüklüğü (ha) Đspanya 6,1 13,5 Đtalya 1,5 4,0 Yunanistan 2,0 3,2 Portekiz 5,6 9,4 AB?? Türkiye 5-6?
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Geleneksel Entansif Geleneksel Entansif Modern Tipik Türk Tipik Lokasyon Tepelik ve dağlık alanlar, yerleşim çevresi. Tepelik ve engebeli araziler. Engebeli ve düz araziler. Tepelik ve dağlık alanlar (% 75), fakir topraklar. Ağaçların Yoğunluğu 40-250/ha ve dağınık ağaçlar 80-250/ha 200-400/ha 100-250/ha Ağaçların Özellikleri ve Bakımı Yaşlı. Seyrek budama. Karışık olabilir. Daha genç. Daha sık budama. Daha sık ağaç. Gövdesi küçük cinsler. Mekanik budama. Geleneksel plantasyonlarda yaşlı. Yenilerde genç, daha sık.
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Ülke Varyasyon (%) Dünya 26,7 AB 23,4 Tunus 49,8 Suriye 36,4 Türkiye 59,7 Fas 40,5
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Ülke Yağhane Rafineri Pirina Tesisi Şişeleme Tesisi Sofralık Zeytin Tesisi Đspanya 2.500 29 53 440 404 Đtalya 6.500 13 45 300 53 Yunanistan 2.800 27 42 90 256 Portekiz 930 8 13 49 30 AB 12.730 77 153 879 743 Türkiye 1.005 15 18 100 478
Sektörel Büyüklük ve Nitelikler Üretici örgütleri güçlü Kamu destekleri Pazarlama kanalları farklı Đspanya ve Portekiz de kooperatifler/yağhaneler Đtalya ve Yunanistan da çiftçiler Üç piyasa: Jaen, Bari ve Hanya Dış ticarette Đtalyan ağırlığı
AB Zeytincilik Politikaları Ortak Tarım Politikası Genel bakış Zeytincilik düzenlemeleri Tarihsel gelişim Destekleme Sektörel kalite önlemleri Özel stoklama Standartlar Yatay düzenlemeler Dış ticaret
AB Zeytincilik Politikaları Ortak Tarım Politikası Genel bakış Avrupa entegrasyonu Siyasal proje OTP Üye Devletler in çıkarlarının uzlaşması Gerçekte sosyal politika! Piyasa koşullarına aykırı Kaynakların israfı Arka arkaya reformlar
AB Zeytincilik Politikaları Reformların özü: Piyasalaşma Doğrudan destekleme Kırsal kalkınmanın artan önemi Çağdaş söylem: Tarımın çokişlevliliği 1992 MacSharry 1999 Gündem 2000 2003 Fischler Olumlu refah etkileri
AB Zeytincilik Politikaları Tek ödeme sistemi Bağlantısız Tarihsel referans dönemleri Sektörel/Bölgesel istisnalar Kısmen bağlantısız Kalite önlemleri Çapraz uyum Zorunlu Đyi tarım uygulamaları Topluluk kuralları Çiftlik danışmanlık sistemi Modülasyon Zorunlu
AB Zeytincilik Politikaları Zeytincilik düzenlemeleri Tarihsel gelişim Sıvı ve katı yağ OPD si Zeytinyağı Marjinal ürün Genişlemeyle artan önem OTP nin genel sorunları geçerli Arka arkaya reformlar Tüketimin teşvik edilmesi Üretimin kısıtlanması Sofralık zeytin üvey evlat
AB Zeytincilik Politikaları Fischler Reformu sonrası 2004 Akdeniz ürünleri paketi 2005 sonu yürürlük Tek ödeme sistemi Zeytinyağı ve sofralık zeytin OPD si Tek OPD Orta vadede temel kurallarda değişiklik olmayacak.
AB Zeytincilik Politikaları Bütçe açısından nötr Üretim yardımı sistemi: Destekleme 1322.5 /ton x 1.777.261 ton AGM (toplam UGM) = 2,350 milyar Referans dönem: 1999/2000 2002/2003 Ulusal zarf esnekliği CBS denetimi
AB Zeytincilik Politikaları Đşletmeci örgütleri piyasanın izlenmesi ve idaresi çevrenin korunması Sektörel kalite önlemleri üretim kalitesinin iyileştirilmesi ürün kalitesinin izlenmesi, sertifikalandırılması, muhafaza edilmesi ve denetlenmesi bu faaliyetlere dair halkla ilişkiler kampanyaları Đtalya, Yunanistan, Fransa
AB Zeytincilik Politikaları Özel stoklama yardımı Tek emniyet mekanizması Arz Pazarlanan zeytinyağının stoka çekilmesi Đdari ve teknik kapasite Takdire bağlı olarak Otomatik - Fiyat eşikleri Natürel sızma 1.779 /ton
AB Zeytincilik Politikaları Fiziko-kimyasal standartlar Belirli parametreler Numune alım yöntemleri Organoleptik standartlar Standartlar Onaylanmış tadım panelleri Pazarlama standartları Etiketleme Ambalajlama
AB Zeytincilik Politikaları Yatay Düzenlemeler Promosyon ve bilgilendirme Yedi dahili kampanya, 1978-2002 Hedef pazarlarda UZK promosyon kampanyaları 2000 sonrası yataylaşma % 50 finansman 8,8 milyon Euro
AB Zeytincilik Politikaları Kalite sistemleri Coğrafi işaret ve organik tarım Talep yüksek! Kırsal kalkınma açısından önemli Coğrafi işarette iki tür + GSG KCĐ = Menşe işareti KMT = Mahreç işareti Organik tarımda denetim ve logo
AB Zeytincilik Politikaları Dış Ticaret Uruguay Raundu kuralları altında korunma Đthalat lisansları Đhracat iadesi Preferanslar Karşılaştırma: Türkiye nin preferansları zayıf.
Türkiye nin Durumu AB nin dört anlamı 1. Hedef pazar 2. Üçüncü ülkelerde rakip 3. Uyum nesnesi 4. Model
Türkiye nin Durumu Kota meselesi Hedef Pazar Yüksek katma değerli ürünler Üçüncü ülkelerde rakip Yeni piyasalar Pazarlama bağlantıları Organik ve markalı
Türkiye nin Durumu Mevzuat ve idari kapasite Kısa/orta/uzun vade Etki analizleri Uyum ve Model 2001 Ulusal Programı Zayıf 2003 Ulusal Programı Zeytinyağı ana unsur 2007 Ulusal Planı Zeytinyağı kayıp! 5488 sayılı Tarım Kanunu yasal dayanak
Türkiye nin Durumu Kısa/Orta vade Özel stoklama Türkiye de alternans yüksek Emniyet mekanizması daha gerekli Đdari ve teknik kapasite hükmü kısıtlayıcı olmamalı Kalite önlemleri Đşletmeci örgütü yeteri kadar var. 5488 Madde 19 BKK ve Uygulama Tebliğ
Türkiye nin Durumu Uzun vade CBS Büyük yatırım Ulusal faydalar araştırma projeleri Tek ödeme sistemi Müzakerelerde odak: Đstatistikler önemli Kalite önlemlerine finansman mutlaka Ulusal zarf için erken Đthalat rejimi
Türkiye nin Durumu Uyum süreci faydalı... Ancak yeterli değil! Dikkat! Bağımsız ulusal politikalarla desteklenmeli Zeytinliklerin toplulaştırılması Tesislerin modernleştirilmesi Güçlü tanıtım faaliyeti Doğru düzenleme ve teşvikler
TEŞEKKÜRLER... Evren GÜLDOĞAN evren@evrenguldogan.com