281 AET N N (AVRASYA EKONOM K TOPLULU U) BÖLGESEL EKONOM K BÜTÜNLEfiME SÜREC NDEK ROLÜ Sergey TRUBAROV AET Entegrasyon Komitesi Sekretaryas, Departman Müdür Yard mc s Çev: Dr. Almagül S NA Avrasya Ekonomik Toplulu u (AET) Belarus, Kazakistan, K rg zistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan gibi alt devletin üye oldu u hem uluslararas hem de bölgesel bir ekonomik kurulufltur. Ermenistan, Moldova ve Ukrayna ise AET nun gözlemci üye statüsü olan devletlerdir. Topluluk, gümrük birli i ve ortak ekonomik alan oluflturma çal flmalar n tamamlamak amac yla 10 Ekim 2000 tarihli anlaflmayla kurulmufltur. AET yi kurmay gerektiren esas ön flart, daha s k ekonomik iflbirli i yapmaya ve ekonominin reel sektörü ile sosyal alanlardaki entegrasyon süreçlerinden ortaklafla yararlanmaya yönelik ba ms z devletlerin arzular n n bir ifadesidir. Kurulufl, üzerinde 206 milyondan fazla nüfusun yaflad eski SSCB toprak yüz ölçümünün %93 ünü veya BDT na üye ülke nüfusunun toplam n n %74 ünü kapsamaktad r. Günümüzde AET dinamik geliflen ve kurumsal yap ya sahip uluslararas ve bölgesel ekonomi teflkilat d r. Kuruluflundan küresel kriz öncesine kadar AET ye üye tüm devletlerin GSY H, net maafl, sanayi ve tar m üretimi, karfl - l kl ticaret ve yat r mlar nda istikrarl bir art fl görülmüfltür. Örne in, 2000 y - l ndan 2008 y l na kadar Toplulu a üye devletlerin GSY H lar 1.7 kat artarak, 1.9. trilyon ABD dolar n oluflturmufltur. Ayn dönem içerisinde sanayi üretimlerinin hacmi 1.5 kat, tar m ürünlerinin hacmi 1.4. kat, mal nakliyesi 1.5. kat, ana sermayeye yat r m hacimleri 2.6 kat artm flt r. Yürürlükteki serbest ticaret sistemi sayesinde karfl l kl mal dönüflümü 4.5 kat art fl sa lam fl ve 2008 y - l nda toplam olarak 123 milyar ABD dolar n oluflturmufltur.
282 IV. Uluslararas Türk-Asya Kongresi / IV t h International Turkish-Asian Congress AET bünyesinde Devletleraras Kurul, Entegrasyon Komitesi, Parlamentolararas Asamble, Topluluk Mahkemesi gibi yönetim organlar oluflturulmufl ve faaliyete geçmifltir. Devletleraras Kurul AET nin en üst organ olup, Devlet Baflkanlar ve Baflbakanlardan oluflmaktad r. Devletleraras Kurul, Topluluk faaliyetinin önem arz eden meselelerini de erlendirir, entegrasyon gelifltirme stratejisi, perspektifi ve yönlerini belirler, AET nin amaç ve hedeflerinin hayata geçirilmesine yönelik kararlar al r. Entegrasyon Komitesi AET nin daimi organ olup, Komite üyeleri ise Baflbakan Yard mc lar ndan oluflur. Entegrasyon Komitesinin temel hedefleri aras nda AET organlar n n karfl l kl iflbirli ini sa lamak, Devletleraras Kurulda de erlendirilecek ve karara ba lanacak doküman ve projeler haz rlamak, ayr ca Kurulda al nan kararlar n uygulanmas n denetlemek gibi hedefleri bulunmaktad r. Entegrasyon Komitesi Sekretaryas n n görevi, Devletleraras Kurul ve Entegrasyon Komitesinin organizasyon çal flmalar n yürütmek, ayr ca bilgisel ve teknik aç dan destek sa lamakt r. Entegrasyon Komitesi Sekretaryas, Toplulu un en üst düzey yöneticisi olan Genel Sekreter taraf ndan yönetilir. Sekretarya merkezi Moskova ve Almat da bulunmaktad r. Parlamentolararas Asamble, üye ülkelerin Meclislerini temsil eden Parlamenterlerden oluflur. Ulusal (yerel) mevzuatlar n, toplulu un hedeflerini hayata geçirmeyi amaçlayan ve AET çerçevesinde imzalanan anlaflmalarla uyumlu hale getirme meseleleri bu organ n yetki alan na girmektedir. Topluluk Mahkemesinin temel amac, Tüzü ün, topluluk bünyesinde yürürlükte olan di er uluslararas anlaflmalar n ve AET organlar nca al nan kararlar n tüm üyeler için geçerlili ini sa lamakt r. Ayn zamanda Toplulu a üye devletler aras nda do abilecek ekonomik nitelikli anlaflmazl klar da de erlendirir. Kuruluflumuz BM Avrupa Ekonomik Komisyonu, Asya - Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu, UNESCO ve UNIDO da dahil olmak üzere BM in fonksiyonel ve bölgesel yap lar yla, ayr ca di er uluslararas ekonomik kurulufllarla s k iliflkilerde bulunmaktad r. AET 2003-2006 ve müteakip dönem Öncelikli Kalk nma Plan, ayr ca Ekim 2008 tarihinde (devlet baflkanlar düzeyindeki) AET Devletleraras Kurul taraf ndan onaylanan 2008-2010 ve sonraki dönemde uygulanmas öngörülen faaliyetler, Toplulu un esas kurulufl belgeleridir. Entegrasyon iflbirli inin öncelikli hedefleri: -Gümrük Birli i oluflturma; -Üyelerce mutab k kal nan ekonomi politikas uygulama; - Reel sektörde karfl l kl iflbirli i;
AET nin Bölgesel Ekonomik Bütünleflme Sürecindeki Rolü 283 -Ortak ulafl m alan oluflturma; -Enerji pazar oluflturma ve kalk nd rma; -Tar m sektöründe karfl l kl iflbirli i; -Ortak hizmet pazar ve finans alan oluflturma; - Sosyo-ekonomik yard m ve göç politikas alan nda iflbirli i; AET çerçevesinde Gümrük Birli i, Ortak Ekonomik Alan ve Ortak Ulafl m Alan oluflturma konusu, üzerinde durmay gerektiren önemli bir noktad r. Gümrük Birli i ne iliflkin karar 6 ülke devlet baflkan taraf ndan A ustos 2006 tarihinde al nm flt r. Onun hukuki temelini oluflturmak için Belarus, Kazakistan ve Rusya n n ilgili belgeleri imzalamalar istenmifltir. Gümrük Birli- i, ortak tarife, ortak gümrük alan ve ortak s n r konular n içeren uluslararas norm ve yasalara uygun kurulur. 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren uluslarüstü bir organ olan Gümrük Birli i Komisyonu çal flmalar na bafllam flt r. Di er devletler AET Gümrük Birli i ne ekonomilerinin haz rl k durumuna göre kat labileceklerdir. Gümrük Birli i sözleflmesinin hukuki temeli, 13 uluslararas sözleflme ve Gümrük Birli i komisyonu ifllevselli inin organizasyon hususlar n sa lay c belgeler de dahil olmak üzere, konuyla ilgili 27 uluslararas belgeden oluflturmaktad r. Taraflar yak n bir zaman içerisinde ortak gümrük tarifesi oluflturma, Gümrük Birli i Kodeksi ve Mahkeme statüsünü gelifltirme, ayr ca Gümrük Birli i ne üye devletlerin üçüncü ülkelerle gerçeklefltirdikleri ticaret rejimini uyumlaflt rma çal flmalar n tamamlayacaklard r. Bunun yan s ra taraflar gümrük birli ini oluflturan devletlerin d fl ticaret faaliyetlerini düzenleme alan ndaki baz yetkilerini aflamal olarak Gümrük Birli i Komisyonuna devretme ifllemlerini gerçeklefltirmeyi hedeflemektedir. Söz konusu hedefin hayata geçirilmesi, 2010 y l nda AET bünyesinde Gümrük Birli inin kurulmas n sa layacakt r. Bir yandan Gümrük Birli i oluflturulurken, di er yandan da bir sonraki aflama olan Ortak Ekonomik Alan n entegrasyon aflamalar n yasallaflt rma çal flmalar da sürmektedir. Devletlerin reel ekonomi sektörü alan nda iliflkilerini düzenleyici bir dizi belge de gelifltirilmektedir. Ortak Ulafl m Alan oluflturmaya yönelik AET çerçevesinde yürütülmekte olan çal flmalar da üzerinde durmay gerektiren bir husustur. AET bünyesinde Ortak Ulafl m Alan oluflturma süreci, ortak ulafl m hizmetleri ile sisteminin yer ald ortak pazar yaratmay öngörmektedir. Bu ama-
284 IV. Uluslararas Türk-Asya Kongresi / IV t h International Turkish-Asian Congress ca ulaflmay sa layan hukuki temel, 1998 y l nda AET üye devletleri taraf ndan imzalanan Ulafl m Birli i Sözleflmesi dir. Belirtmek gerekiyor ki, Ulafl m Birli inin kurulmas ve ulafl m potansiyelinin gelifltirilmesi, AET nin en öncelikli hedeflerinden biridir. Ortak Ulafl m Alan oluflturma hususunda topluluk ciddi ad mlar atm flt r. AET Ortak Ulafl m Alan oluflturma konseptini hayata geçirmek üzere çal flmalar yürütülmektedir. Söz konusu konsept, 2020 y l na kadar ulafl m alan n gelifltirmeyle ilgili önemli proje belgesi niteli indedir. Bu projeyi uygulamaya koyma, ortak ulafl m hizmetleri yaratmay, ulafl m altyap s, modern ulafl m tekni i, yolcu ve yük tafl ma teknolojisi ile transit potansiyelini gelifltirmeyi, ulafl m güvenli ini sa lama ve çevre korumaya yönelik düzenleme çal flmalar ile personel/kadro potansiyelini güçlendirmeyi ve yönetim sistemini mükemmellefltirmeyi hedeflemektedir. AET lojistik merkez sistemi oluflturma ve gelifltirme stratejisi gelifltirilmifltir. Üye devletler aras nda uluslararas ulafl m koridorlar infla etme ve gelifltirme konusunda ortak politika uygulamas na ve ayr ca uluslararas motorlu tafl t yollar n n inflas na iliflkin sözleflmeler imzalanm flt r. AET üye devletlerince Ulafl m Güzergâh Listesi nin onaylanmas yla, bu durum karayollar ve demiryollar n n teknik durumlar göz önüne al narak, çeflitli tafl ma alanlar n n gelifltirilmesi, geniflletilmesi ve onlar n geçifl kapasitelerinin art r lmas na yönelik temel planlar n belirlenmesini sa layacakt r. Avrupa ve Asya ulafl m sistemleri aras ndaki engelleri kald rmak için hukuki temel haz rlayan uluslararas 25 sözleflme ve BM konvansiyonlar na kat l mla ilgili çal flmalar aral ks z olarak devam etmektedir. Yük tafl mac l nda demiryollar tarifesini belirleme ve uygulama, AET üye ülkeleri genelinde demiryollar geçifl yolu tarifelerini tespit etme düzenine iliflkin genel prensipler onaylanm flt r. Bu, mal fiyat ndaki ulafl m pay n n optimizasyonunu etkilemeye, ihraç mallar n n rekabet gücünü art rmaya ve üye ülkelerin transit mallar n n tafl nmas için demiryollar n n daha çekici hale gelmesine imkan tan yacakt r. Tafl mac l k ve ulafl m alan nda faaliyet gösteren Uluslararas Karayolu Tafl mac l Birli i (IRU), AB Ulafl m Dairesi, BM Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK), ESCAP (BM Asya-Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), Merkezi Asya Bölgesel Ekonomik flbirli i, fianghay flbirli i Örgütü (fi Ö) ve Karadeniz Ekonomik flbirli i Örgütü (KE Ö) gibi uluslararas kurum ve kurulufllarla temas ve yo un bilgi al flverifli sa lanm flt r. Bu kurulufllarla iflbirli i yapmak, Topluluk s n rlar üzerinden geçen uluslararas ulafl m koridorunun geliflmesi, onun transit politikas n n uygulanmas için ek ortam yaratacakt r.
AET nin Bölgesel Ekonomik Bütünleflme Sürecindeki Rolü 285 Kanaatimize göre, küresel ve ekonomik kriz ortam nda karayollar ve demiryollar n gelifltirmeye, yeni liman ve havaalan infla etmeye, uluslararas lojistik merkezleri a oluflturmaya yönelik AET nin çabalar, krizi atlatma ve modern ulafl m altyap s oluflturma gibi önemli iki hedefe ulaflmada destek sa layacakt r. Bu ba lamda, AET üyelerinin sadece kendi kapasitelerine de il, ayn zamanda AET bünyesinde bulunan Avrasya Kalk nma Bankas ve devlet baflkanlar n n kararlar yla kurulan Kriz Önleme Fonu gibi kuruluflumuzun finansal yap lar n n imkanlar ndan da yararlanabileceklerini belirtmek önemlidir. Avrasya Kalk nma Bankas 2006 y l nda Rusya ve Kazakistan taraf ndan 1.5 milyar dolardan oluflan kurulufl sermayesiyle oluflturulmufltur. Belarus, Tacikistan ve Ermenistan Bankan n kurucu üyesi olacaklar na dair aç klamalarda bulunmufllard r. Ulafl m alan da dahil olmak üzere, AET s n rlar nda gerçeklefltirilen büyük çaptaki yat r m proje ve programlar, bankan n kredi portföyünün öncelikleri olarak tespit edilmifltir. AET Kriz Önleme Fonu fiubat 2009 da al nan kararla kurulmufltur. Fon sermayesi üyelerin kat l m ücretleriyle meydana gelmekte olup, 10 milyar ABD dolar ndan oluflmaktad r. Fon araçlar geri ödenilebilirlilik, öncelik ve rücu kapasitesi esaslar na göre, küresel ekonomik krizin olumsuz etkilerini ortadan kald rmak ve devletleraras yat r m projelerini finanse etmek üzere, üyelere ba ms z hisse fleklinde da t lacakt r. Kriz Önleme Fonu, AET üye devletlerinin bir nevi cankurtaran olarak ifade edilebilir. Topluluk üyeleri, ulafl m altyap s n gelifltirirken, hem ulusal ve hem de AET ekonomisi aç s ndan çok büyük önem arz eden sorunlar çözmekle s n rl kalmay p, ayn zamanda kendi co rafi konumlar na göre, Do u-bat, Kuzey-Güney ve Transsib karayolu ulafl m koridorlar üzerinden mal hareketini sa lama imkan na da kavuflacaklard r. Elbette ki bunun için mevcut ulafl m altyap s ndaki bölgesel eflitsizliklerin giderilmesi, mevcut altyap s n rlamalar n n kald r lmas ve Tüzük Fonlar n n yenilenmesi gereklidir. Örne in, Rusya Federasyonu Ulaflt rma Bakanl n n verilerine göre, karayollar araç geçifl rand man n n düflüklü ünün verdi i kay p Rusya GSY H n n %3 üne tekabül ederken, yollar n %30 u ise fazla yük kapasitesi ile ifllemektedir. Benzer durum toplulu a üye di er devletlerde de mevcuttur. Yukar da sözü edilen sorunlar n çözümü, AET s n rlar üzerinden geçen uluslararas ulafl m koridorlar n n cazibesini art rmak ve transit potansiyelinden yararlanmak için gerekli ön flartlar oluflturmada büyük rol oynayacakt r. Halihaz rda AET nin toplam transit potansiyeli 230 milyon ton civar nda ve fiilen ortalama olarak %50 sinden yararlan lmaktad r. Tahminlere göre, 2020 y l na do ru Toplulu un transit potansiyeli artarak, 430 milyon tona ula-
286 IV. Uluslararas Türk-Asya Kongresi / IV t h International Turkish-Asian Congress flacakt r. Karfl l kl yük tafl ma hacmi 2020 y l na kadar 490 tona artacak, yolcu tafl ma hacmi ise 1.9 kat art fl sa layacakt r. Toplulu a üye devletlerin uluslararas ulafl m koridorunu gelifltirmeye olan ilgisi, Asya Pasifik ve Avrupa bölgeleri aras ndaki artan dünya yük ak - fl n n hacminden kaynaklanmaktad r. AET nin dünya genelindeki pay %20-25 olup, her y l 700 milyar ABD dolar n ( ve daha fazla) oluflturmaktad r. Ancak bu rakam n gelecekte art fl göstermesi beklenmektedir. Tahminlere göre, Avrupa-Asya aras ndaki mal dönüflümünün toplam hacmi k sa zaman içerisinde 1 trilyon ABD dolar na ulaflacakt r. fiimdilik topluluk üyeleri bu rakamdan en fazla %2-3 pay alabileceklerdir. Do u-bat, Kuzey-Güney ve Transsib güzergahlar na demiryoluyla gerçeklefltirilen konteyn r tafl mac l n n pay n art rmak için her fleyden önce tafl ma belgelerinin standartlaflt r lmas, altyap yetersizli inin giderilmesi, lojisti in gelifltirilmesi ve transit yüklerinin hareket sürecinin kolaylaflt r lmas gibi sorunlar çözülmelidir. Topluluk üyeleri modern depo terminali hususunda ciddi bir s k nt yaflamaktad r. Bu ba lamda, 2008 y l nda Ortak Ulafl m Alan oluflturma konsepti çerçevesinde gelifltirilerek, devlet baflkanlar taraf ndan imzalanan AET Lojistik Merkez Sistemleri Oluflturma ve flletmeye liflkin Stratejinin hayata geçirilmesi söz konusu bofllu un doldurulmas nda ayr bir etki sa layacakt r. Söz konusu strateji kapsam nda temelini lojistik merkezlerin oluflturdu u mal ak fl n n en fazla yafland geçifl noktalar nda infla edilecek destek a n n 2012 y l na kadar tamamlanmas planlanmaktad r. Bunlar: Belarus daki Brest- Minsk güzergah n kapsayan AET Bat Kap lar ; Kazakistan daki Almat veya Dost k (Horgos) hudut noktalar n kapsayan AET Do u Kap lar ; Rusya n n Sankt-Petersburg flehrindeki AET Kuzey Kap lar ; Tacikistan daki Kurgan-Töbe ve K rg zistan n Ofl flehrindeki AET Güney Kap lar d r. Destek a, Gümrük Birli i üyeleri ve muhtemel kat l mc lar n Ortak Gümrük Alan nda bulunan ana koridorlar n ifllevselli ini art rmay amaçlamaktad r. AET merkezi lojistik destek a n n kurulmas, Bat Avrupa-Bat Çin karayolu koridoru yap m nda ve gelifliminde büyük rol oynayacakt r. Proje, uluslararas ulafl m ve lojistik merkez güzergahlar üzerinde modern servis tesislerinin kurulmas n, uydu takip ve afl r yo un bölgelerde ücretli geçifl sistemi uygulamas n öngörmektedir. Topluluk s n rlar üzerinden geçen uluslararas ulafl m koridorlar n n geniflletilmesi, h zl ulafl m sa layarak, onun rekabet gücünü yükseltecektir. Gümrük Birli inin kurulmas, topluluk s n rlar üzerinden geçen uluslararas ulafl m koridorunun cazibesini ve rekabet edebilirli ini art rarak, yük nakliye süresini k saltabilir. Bu da bürokratik engelleri azaltma (tüm gümrük,
AET nin Bölgesel Ekonomik Bütünleflme Sürecindeki Rolü 287 ulafl m, h fz s hha, veteriner ve bitki sa l denetimlerini) d fl s n rlara tafl ma ve lojistik merkez sistemlerini gelifltirme de dahil olmak üzere lojistik ulafl m altyap s n yenilemeye yönelik ortak yat r m politika uygulamas sayesinde gerçeklefltirilecektir. AET ekonomik entegrasyonu gelifltirme yoluyla uluslararas kurulufllarla ortak ve karfl l kl iflbirliklerine aç kt r. Büyük ve ciddi hedeflere ancak ortak çaba ve iflbirli iyle ulafl ld n n fark nday z. Ekonomik geliflme hususunda AET nin en büyük avantaj, üyelerinin Avrupa ile Asya aras nda do al ulafl m köprüsü niteli ine sahip elveriflli bir co rafi konumda bulunmalar d r. Bu ba lamda entegrasyon süreci ve ulafl m alanlar nda kuruluflun belirledi i amaçlar ndan biri de, üye devletlerin üzerinden geçen Avrupa ve Güney-Do u Asya aras ndaki koridorlar dahil, tüm ulafl m ve nakliye potansiyelini art rmakt r. Ocak 2008 tarihinde devlet baflkanlar taraf ndan imzalanan Ortak Ulafl m alan oluflturma konsepti bu do rultuda at lan ilk ad md r. Konseptte Ortak Ulafl m Alan n n amaçlar flu flekilde belirlenmifltir: -AET üyelerinin ulafl m potansiyelini gelifltirme; -Ortak ulafl m hizmet pazar kurma; -AET üyelerinin ulafl m altyap s n gelifltirme; -Yük ve yolcu tafl mac l için modern ulafl m teknolojisi sa lama; -Ulafl m güvenli ini sa lama ve çevre koruma çal flmalar n güçlendirme; Üyelerin ve bizzat AET aç s ndan ulafl m potansiyelinden maksimal ölçüde yararlanma, büyük önem arz etmektedir. Küreselleflme ve entegrasyon süreçlerinin h zland r lmas, bir transit bölge olarak AET nin önüne yeni hedefler koymaktad r. Bular n aras nda transitin geliflmesi için uygun flartlar oluflturmak ve onun kalitesini AET nin esas önceli i seviyesine yükseltmek gibi hedefler yer almaktad r. Çin ve Avrupa aras ndaki yeni yük ak fl n n ortaya ç kmas gibi, bizzat AET kapsam nda karfl l kl ticaretin dinamik büyümesi de transit potansiyelini gelifltirmek ve ondan verimli yararlanmak için gereken ön flartlar teflkil etmektedir. AET ulafl m ve transit koridorlar sistemi dahilinde her üye devletin transit potansiyelini hayata geçirmesi, üçüncü ülkelere ait uluslararas transit yük ve yolcu tafl malar için kara, deniz ve hava sahalar n n cazibesini art rmay, AET ulafl m koridor ve güzergahlar n n bölgesel geliflimini, bunlar n ulaflt rma altyap s n n ulusal unsurlar n n aras na dahil edilmesini öngörmektedir.
288 IV. Uluslararas Türk-Asya Kongresi / IV t h International Turkish-Asian Congress Transit tafl mac l afla daki faaliyetler sayesinde gerçeklefltirilecektir: Öncelikle Kuzey-Güney ve Bat -Do u koridorlar olmak üzere, Avrasya ulafl m ba lant lar n n altyap lar n gelifltirme sayesinde demiryolu, kara, deniz ve multimodal transit yük tafl mac l n sa lama; h zland r lm fl konteyn r trenlerinin say s n art rma ve onlar teknik aç - dan donatma, ihtiyaca göre deniz limanlar n n kapasitesini geniflletme sayesinde demiryolu transit tafl mac l n iflletme; AET ülkelerinin gemilerine Rusya n n iç denizlerini aflamal olarak açarak, Azov, Karadeniz ve Balt k deniz havzalar güzergahlar ndaki nehir ve deniz transit tafl mac l n gerçeklefltirme; Merkezi havaliman a oluflturma yoluyla havayoluyla transit yolcu ve kargo tafl mac l iflletme; htisaslaflm fl konteyn r terminalleri oluflturma; D fl ticaret ve transit tafl mac l n sa lamak için multimodal lojistik sistemin entegral yap s n infla etme; 2020 y l na kadarki AET transit potansiyelinin geliflmesi, afla daki esas tafl mac l k alanlar üzerinde yo unlaflt r lacakt r: - Çin- Merkezi Asya n n AET ye üye devletleri-rusya- Belarus-Avrupa Avrasya koridorunu oluflturmak ve gelifltirmek; Kazakistan üzerinden Avrupa- Çin karayolu ulafl m sa lan rsa, mesafe deniz yoluyla k yasla iki kat, Uzak Do u ve Do u Sibirya üzerinden geçen Rusya topraklar ndaki transit mesafeyle k yasland nda ise 1000 km k salacakt r. Hal böyle olunca Transsibir demiryolu üzerinden Avrupa dan Çin e ulafl m 14 günde sa lanabilir. Ayn yol deniz üzerinden sa land nda ise 30-35 günden 45 güne kadar uzayacak, Kazakistan n bu güzergâha kat l m yla mesafe 10-12 güne inecektir; - Kuzey-Bat ulafl m güzergâh n n gelifltirilmesi (Güney Asya-Merkezi Asya-Rusya-Balt k devletleri ve limanlar, Kuzey-Güney Avrasya koridoru). Güney-Bat ulafl m istikametinin gelifltirilmesi (Güney Asya-AET ye üye Merkezi Asya ülkeleri Rusya- Rusya ve Ukrayna/Do u Avrupa devletleri ve limanlar ): - Do u ulafl m güzergâh n n gelifltirilmesi (Merkezi Asya/Belarus-Rusya- Primorsk bölgesi limanlar - Mo olistan, Çin ve Kore yar m adas, Transsib Avrasya koridoru yan yollu Asya Pasifik ülkeleri). Ortak mal distribütörlük a oluflturmak amac yla AET ulafl m koridorlar üzerinde ulafl m altyap s teflkil edilmektedir. Özellikle önemli yük ve yolcu
AET nin Bölgesel Ekonomik Bütünleflme Sürecindeki Rolü 289 aktarma ana hatlar nda uluslararas lojistik merkez sistemi oluflturulmaktad r. Bununla birlikte her baflar l ulafl m politikas n n aktif bir entegrasyon politikas yla tamamlanmas gerekti ini belirtmek önemlidir, aksi takdirde ne gönderici, ne de al c ülke mevcut transitten kazanç elde edebilecektir. Gümrük Birli i nin baflar yla oluflturuldu u bugünlerde, karfl l kl ekonomik iflbirli ini gelifltirmede ve halk n yaflam standard n yükseltmede ana faktör olarak AET nin ulafl m ve transit potansiyelinin rolü ziyadesiyle büyüktür.