OKUL ÖNCESĠ DÖNEM ÇOCUKLARININ AĞIZ VE DĠġ SAĞLIĞININ BAZI DEĞĠġKENLER AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ THE RESEARCH OF PRE-SCHOOL CHILDREN S ORAL AND DENTAL HEALTH IN TERMS OF SOME PARAMETERS Öğr. Gör. Zeynep Seda ÇAVUġ Düzce Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Y.O., Çocuk geliģimi Bölümü,zeynepsedacavus@gmail.com Doç. Dr. Yasemin AYDOĞAN Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü Okul Öncesi Öğretmenliği ABD, yaseminaydogan@yahoo.com ÖZET AraĢtırmada okul öncesi dönem çocuklarının ağız ve diģ sağlığına aile tutumlarının etkisini incelemek amaçlanmıģtır. AraĢtırmanın çalıģma grubu 2009-2010 eğitim öğretim yılında Düzce Ġl merkezinde bulunan farklı eğitim bölgesini temsil eden okullara devam eden 520 çocuk ve ailesinden oluģmaktadır. AraĢtırmada iliģkisel tarama modeli kullanılmıģtır. AraĢtırma verilerinin elde edilmesinde, araģtırmacı tarafından geliģtirilen Ağız ve DiĢ Sağlığı Anket Formu kullanılmıģtır. Bu çalıģmada elde edilen veriler bilgisayar ortamında değerlendirilmiģ ve elde edilen demografik özelliklere ait değiģkenler için frekans ve yüzde değer dağılımları, ağız ve diģ sağlığını etkileyen faktörlerin belirlenmesinde ise Ki- Kare testi kullanılmıģtır. AraĢtırma sonucunda anne-baba öğrenim durumlarının ve mesleklerinin ağız ve diģ sağlığına iliģkin davranıģ ve tutumlarını etkilediği, özellikle çalıģan anne-babaların ağız ve diģ sağlığına daha fazla önem verdikleri görülmüģtür. Ailelerin ağız ve diģ sağlığı konusunda bilgi eksikliklerinin bulunduğu ve buna bağlı olarak yanlıģ tutumlar sergiledikleri sonucuna ulaģılmıģtır. AraĢtırmada ailelerin ve okul öncesi dönem çocuklarının ağız ve diģ sağlığı hakkında bilgilendirilmesi ve eğitici programların hazırlanması gerektiği sonucuna ulaģılmıģtır. Anahtar Kelimeler: Okul öncesi eğitim, ağız ve diģ sağlığı, beslenme. ABSTRACT In this research, the impact of family manners on pre-school children s oral and dental health is aimed to be examined. The relational scanning model has been used in the research. It consists of 520 children who go to the schools representing different education territories in Düzce City Center in 2009-2010 academic year and their family. The Oral and Dental Health Questionnaire Form, which was prepared by the researcher, has been used in order to get the research results. A computer-based statistical packet analysis programme has been used in the analysis of the data and the frequency and percentile range have been used for the variables in the demographic features. Other than this, the chisquare test has been used in order to detect the factors affecting children s oral and dental health. As a result of the research, it has been found out that the parents educational background affects the manners of oral and dental health. It has been seen that also the parents jobs affect the family s manners about oral and dental health and working parents pay more attention to oral and dental health. It has been found out that the families lack information about oral and dental health and as a result of this, they show wrong behaviors. As a result of the research, it has been understood that families and pre-school children should be instructed about oral and dental health and some instructional programmes should be prepared. Keywords: Pre-school education, oral and dental health, nutrition. 1. GiriĢ Okul öncesi eğitim, çocuğun doğumdan ilköğretime baģlayıncaya kadar olan tüm yaģantılarını içeren bir eğitim sürecidir (Oktay ve Unutkan, 2005:11). YaĢamın ilk altı yılı çocukların geliģimlerinin hızlı olduğu dönemdir. KiĢilik yapısının Ģekillenmeye baģladığı ve temel alıģkanlıklarının kolayca kazandırılabildiği bu dönem çocuğun yaģamındaki en önemli yıllardır. Bu kritik yıllarda kazandırılan temel alıģkanlıklar, bireyin yaģadığı doğal ve toplumsal çevreye uyumunu sağlayan davranıģlardır. Bu davranıģlar bir kez kazandırıldıktan sonra, tekrarlanarak yaģam boyu varlıklarını sürdürürler (Oktay, 1985: 176).
Toplumun örf ve adetleri, yani toplumsal yaģam biçimi ile çok yakından iliģkili olan alıģkanlıklar zamana, yönlendirmeye ve tekrara bağlı olan kazanılmıģ davranıģlardır. Özellikle tekrar, alıģkanlıkların kazanılmasında en önemli etkenlerden biridir. Bu yüzden baģlangıçta iyi ve doğru alıģkanlıkların, doğru yollarla kazandırılmaya çalıģılması son derece önemlidir. Çünkü kazanılan alıģkanlıkların düzeltilmesi çok güç, bazen de olanaksızdır (Tolon, 2002, aktaran: Gazezoğlu, 2007:20). Çocuğun okul öncesi dönemde aldığı izler olumlu ise daha sonra kalıcı ve gerçek alıģkanlıkların kazanılması kolay olacaktır. Bir çocuğun ağız ve diģ sağlığının temelleri doğum öncesinde atılmaktadır. Bu nedenle diģ geliģiminin baģladığı fetal hayatın 5-6. haftasından hatta gebelik öncesinde itibaren yeterli dengeli beslenme hem annenin hem de bebeğin genel sağlığı ve ağız-diģ sağlığı için oldukça önemlidir. Doğum sonrasındaki ağız hijyeni ise özellikle bebeğin ilk diģlenmeye baģladığı 6. ayda önem kazanır. Bu dönemde bebeğin ağız hijyeni ihtiyacını karģılayan anne ya da yetiģkin her besleme veya emzirmeden sonra bebeğin diģlerinin yüzeyini temizleyerek ağız hijyenini sağlar. Çocuklar için ağız hijyenin önem kazandığı bir diğer dönem ise süt diģlerinin tamamlandığı 2,5-3 yaģa kadar olan süredir. Bu dönemde biberon çürüklerine sık rastlanır. Biberon çürüklerinin temel nedeni ise her besleme sonrasında annenin ihmal ettiği ağız hijyeninden kaynaklanmaktadır (Tekir ve ÇalıĢkan, 2007: 112). Çocukluk döneminde anne eğitimi okul öncesi çocukların temel eğitimlerinde ve kalıcı alıģkanlıklarının oluģturulmasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu eğitim döneminde aileler çocuklarına temel davranıģ Ģekillerini oluģturmaları açısından rol model olmaktadırlar (Sakallıoğlu ve diğ., 2003: 62). DiĢler ile ilgili sorunlar çoğunlukla okul öncesi dönemde baģlamaktadır. Bu dönemde tüketilen yüksek karbonhidratlı bazı besinlerin ağız içindeki ph yı düģürmeleri diģlerin yıkımı için uygun bir ortam hazırlamaktadır (Eronat ve Bruerd, 1992, aktaran: Aydın, 2007:16).TatlandırılmıĢ içeceklerin öğünlerle birlikte tüketilmemesi ya da birebir sulandırarak verilmesi, uyku sırasında süt vb. yiyeceklerin verilmemesi ve yatmadan önce diģlerin mutlaka fırçalanması alınabilecek temel önlemlerdir. (Gökçay ve Garipağaoğlu, 2002, aktaran: Kobak, 2009:32). Ağız sağlığına iliģkin koruyucu önlemlerin ve eğitim programları kritik bir öneme sahiptir. Küçük yaģtan itibaren çocuklarda ağız hijyeninin kazandırılmasında ana-baba, öğretmen ve arkadaģ rolünün diģ hekimlerinden daha önemli olduğu bilinmektedir (Akt. Bozkurt ve Kıran, 2005: 32). Dünya Sağlık Örgütünün 2000 yılı ağız diģ sağlığı hedeflerinde, altı yaģındaki çocukların %50 sinde diģ çürüğü bulunmaması, 2020 yılında ise bu oranın %80 lere çıkarılması amaçlanırken Türkiye de, altı yaģ çocuklarının %85 inin ağzında diģ çürüğünün bulunması ve bu oranın yaģ ilerledikçe artması konuya olan önemi artırmaktadır. Türkiye geneline ait 1990 verileri, 35 ile 44 yaģları arasındaki çürüklü birey oranının %96 lara vardığını göstermektedir (Akıncı, 2008:15). Sakallıoğlu ve arkadaģları (2003: 64) yaptıkları çalıģmada anne eğitiminin okul öncesi çağındaki çocukların diģ ve diģeti sağlığı üzerine etkisini incelemiģler ve sonuçta annelerin eğitim seviyesi yükseldikçe çocukların genel ağız sağlıklarında bir iyileģme olduğu bulgusuna ulaģmıģlardır. Ağız sağlığında sosyoekonomik düzey de eğitim kadar önemli bir faktördür. Özellikle sosyoekonomik koģulların yetersizliği ağız sağlığı ve hijyenini olumsuz etkilemekte ve daha fazla çürük ve periodental hastalıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır (Quteish Taani, 2004: 295; Gillcrist ve diğ., 2001: 216). Quteish Taani (2004: 396) yaptığı çalıģmada sosyoekonomik koģullar ve ağız sağlığı arasındaki iliģkiyi incelemiģ ve devlet okulunda okuyan çocuklarında diģ kaybı, diģ çürüğü ve dolgulu diģ sayısının özel okulda okuyan çocuklardan daha yüksek düzeyde olduğunu belirlenmiģtir. Peterson ve Mzee (1998: 256) okulöncesi çocukların ağız sağlığı ve hijyen alıģkanlıkları konusunda anne ve öğretmenlerinden etkilenme durumlarını incelemiģlerdir. Sonuçta anneler ve öğretmenlerin benzer oral hijyen bilgisine sahip olduklarını ve çocukların günlük diģ fırçalama alıģkanlıklarının anneleriyle benzer özellikler taģıdığı belirlenmiģtir. Çürük sıklığı ve dağılımına yönelik çalıģmalar sonucunda, koruyucu önlemlerin ve konuya iliģkin farkındalığı artıracak eğitim programlarının önemli olduğu belirlenmiģtir (Tulunoğlu ve diğ., 2003:12; Macpherson ve diğ., 2010:74). Eronat ve Koparal (1997: 600) çocuklarda beslenme alıģkanlıkları ve diģ çürükleri arasındaki iliģkiyi incelemiģler ve çocuklardaki çürük sıklığı ile Ģeker içerikli besin tüketimi sıklığının doğru orantılı olduğunu, annelerin eğitim düzeyi yükseldikçe çocukların çürük sayısında azalma görüldüğünü ve diģlerin düzenli ya da hiç fırçalanmaması konusunda annelerin çocukları üzerinde önemli etkilerinin olduğunu belirlemiģlerdir. Yapılan araģtırmalar incelendiğinde, erken çocukluk çağı döneminde diģ çürümesi, beslenme alıģkanlıkları, besin tüketimi ve besin tüketiminin çürük ile iliģkilerini bir bütün olarak inceleyen çalıģmaların az sayıda olduğu (Usmen, 1975; Bilgin ve ark., 1994; Aydın, 2007:2), mevcut çalıģmaların ise okul öncesi dönemden çok ilköğretim seviyesi çocuklarla yapıldığı görülmektedir. Bu nedenle
Baba Anne çalıģmada okul öncesi dönem çocuklarının ağız ve diģ sağlığına aile tutumlarının ve beslenme alıģkanlıklarının etkisinin incelenmesi amaçlanmıģtır. Bu bağlamda araģtırmada elde edilecek bulguların, hem eğitimcilerin hem de ailelerin kendileri ve çocuklarının ağız ve diģ sağlığını doğru uygulamalar sergileyerek korumalarını ve çevrelerine model olmalarını teģvik edeceği düģünülmektedir. 2. Materyal ve Yöntem Okul öncesi dönem çocuklarının ağız ve diģ sağlığına aile tutumlarının ve beslenme alıģkanlıklarının etkisinin incelenmesi amacıyla gerçekleģtirilen bu araģtırmada iliģkisel tarama modeli kullanılmıģtır. AraĢtırmanın evrenini, 2009-2010 eğitim-öğretim yılında Düzce Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı ilköğretim okullarında ve anaokullarında öğrenim gören öğrenciler ve aileleri, örneklemini ise araģtırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden 526 çocuk ve ailesi oluģturmuģtur. ÇalıĢmada eksik ve yanlıģ iģaretleme yapılan anketler değerlendirme dıģı bırakılmıģtır. AraĢtırmada örneklemin % 98 ine ulaģılmıģtır. AraĢtırmanın verileri literatür doğrultusunda geliģtirilen Ağız ve DiĢ Sağlığı Anket Formu kullanılarak elde edilmiģtir. Anket formu için 10 kiģinin uzman görüģü alınmıģtır. Hazırlanan anket formunda öğrencilere ve ailelerine ait demografik bilgilerin yanı sıra, çocukların ve ailelerin ağız diģ sağlığı ve beslenme davranıģlarına yönelik sorular yer almıģtır. 30 kiģilik bir ön çalıģma ile test edilen anket formlarının uygulanmasında gönüllük esasına bağlı kalınmıģtır. Bu çalıģmada elde edilen veriler bilgisayar ortamında değerlendirilmiģ ve elde edilen demografik özelliklere ait değiģkenler için frekans ve yüzde değer dağılımları, ağız ve diģ sağlığını etkileyen faktörlerin belirlenmesinde ise Ki-Kare testi kullanılmıģtır. 3. Bulgular ve TartıĢma AraĢtırmaya katılan okul öncesi eğitim öğrencilerinin % 53.3 ü kız öğrenci, annelerinin % 52.3 ü 31-40 yaģ arasında, babalarının % 65.6 sı 31-40 yaģ arasında, annelerinin % 43.8 i orta dereceli okul mezunu, babalarının % 42.7 si orta dereceli okul mezunudur. AraĢtırmaya katılan okul öncesi öğrencilerinin annelerinin mesleklerine bakıldığında ise % 54.4 ü ev hanımı, babalarının ise % 37.9 unun iģçi, olduğu görülmektedir. Öğrencilerin anne- babalarının eğitim durumlarına göre diģ fırçalama sıklıkları Tablo 1 de sunulmuģtur. Tablo 1. Anne ve babaların öğrenim durumlarına göre diģ fırçalama sıklıkları DĠġ FIRÇALAMA SIKLIĞI Ara sıra Bir-iki kez Üçveyadaha fazla Toplam Öğrenim Durumu N Ġlkokul mezunu 47 29.9 99 63.1 11 7.0 157 Lise mezunu 35 15.4 177 77.6 16 7.0 228 Yüksekokul mezunu 11 10.5 82 78.1 12 11.4 105 Lisans üstü mezun -- -- 27 90.0 3 10.0 30 X 2 =28.51 sd= 6 p. 00 Ġlkokul mezunu 29 33.3 52 59.8 6 6.9 87 Lise mezunu 87 39.2 126 56.8 9 4.1 222 Yüksekokul mezunu 25 15.2 129 78.2 11 6.7 165 Lisans üstü mezun -- -- 39 84.8 7 15.2 46 X 2 =51.423 sd=6 p. 00 Tablo 1 e göre annesi ve babası lisansüstü eğitim mezunu olan çocukların diģlerini günde bir- iki kez olmak üzere diğer gruplara göre daha sık fırçalamaktadırlar. Yapılan ki- kare analiz sonuçlarına göre, annelerin diģ fırçalama durumuyla öğrenim durumları arasındaki fark anlamlı bulunmuģtur [X 2 (6) =28.512, p<.05].anne ve babanın öğrenim düzeyi arttıkça diģ fırçalama sıklığının arttığı gözlenmiģtir. Ünlüer (2007) in eğitim düzeyine göre ağız hijyeni alıģkanlıklarını araģtırdığı çalıģmasında, 34-45 yaģ arası bireylerde eğitim düzeyi arttıkça diģ fırçalama sıklığının arttığı belirlenmiģtir. ÇalıĢma bulguları bu çalıģmayla benzer niteliktedir. Fakat aynı çalıģmada 65-74 yaģ arası kadınların eğitim düzeyi arttıkça diģ fırçalama sıklığı artmasına rağmen istatistiksel olarak anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır.
Anne Tablo 2. Annelerin öğrenimlerine göre çocuklarına bebeklik dönemi beslenme davranıģ biçimleri Bebeklik Dönemi Beslenme DavranıĢ Biçimi Öğrenim durumu Emzik ya da biberon Ģekerleme Uyku arası Ģekerli süt Hiçbir Toplam N Ġlkokul Mezunu 58 36.9 20 12.7 79 50.3 157 Lise Mezunu 62 27.2 39 17.1 127 55.7 228 Yüksekokul Mezunu 16 15.2 15 14.3 74 70.5 105 Lisansüstü mezunu 10 33.3 3 10.0 17 56.7 30 X 2 = 17.305 sd= 6 p. 008 Tablo 2 incelendiğinde annelerin öğrenim durumları ile bebeklerine davranıģ biçimleri arasındaki gözlenen fark anlamlıdır [X 2 (6) = 7.838, p <.05]. Eğitim düzeyi arttıkça doğru davranıģ biçimi de artmaktadır. Sadece lisansüstü eğitim alan annelerde bu durum tersine anlaģılmaktadır, Bu da lisanüstü eğitim alan annelerin akademik çalıģmalarla brilikte bebek bakımını da üstlenmek zorunda kalıp, çocuklarını bir an önce uyutup çalıģmalarına devam etmek isteğinde olduklarından kaynaklanmaktadır. Annelerin eğitim düzeyi arttıkça doğru davranıģ biçimi de artmaktadır. Sadece lisansüstü eğitim alan annelerde eğitim düzeyi davranıģ biçimini etkilememiģtir. Demir ve arkadaģları (2008), erken çocukluk döneminde çürüğe neden olabilecek çeģitli risk faktörlerini belirlemeyi amaçladıkları çalıģmada, biberon kullanma alıģkanlıkları değerlendirildiğinde çocukların %26.5 i biberonu su için, %36.6 sının süt veya mama gibi ek gıdaların alımında kullandığı, %36.9 unun ise biberon kullanmadıklarını saptamıģlardır. ġeker ve Ģekerli ürünlere batırılarak emzik kullanımının ise oldukça düģük olduğu gözlenmiģtir. AraĢtırmaya katılan çocukların yaģ ortalamasının düģük olması nedeniyle çürük oluģmaya baģlamamasına karģın, aileler potansiyel riskler konusunda bilgilendirilmiģtir. Aynı çalıģmada eğitim düzeyi arttıkça diģler sürer sürmez fırçalanmaya baģlanmalıdır cevabı artmıģtır. Tablo 3. Annelerin yaģlarına ve mesleklerine göre çocuklarını ağız ve diģ sağlığı hakkında bilgilendirme yöntemleri Annelerin Çocuklarını İlk Bilgilendirme Şekli Kendim Model Olarak Dergi, kitap vb. yararlanarak Çevredeki insanları örnek göstererek DiĢ hekim yardımı Toplam YaĢ N 30 yaģ ve altı 148 67.3 9 4.1 41 18.6 22 10 220 31-40 yaģ 183 67.3 16 5.9 31 11.4 42 15.6 272 41 yaģ ve üzeri 18 64.3 4 14.3 2 7.1 4 14.3 28 Meslek X 2 =13.070 sd= 6 p.042 ĠĢçi 32 9.2 8 27.6 18 24.3 6 8.8 64 Memur 83 23.8 5 17.2 9 12.2 25 26.8 122 Serbest meslek 31 8.9 1 3.4 11 14.9 8 11.8 51 Ev hanımı 203 58.2 15 51.7 36 48.6 29 42.6 283 X 2 =34.115 sd= 9 p.000 Tablo 3 incelendiğinde 30 yaģ ve altındaki annelerin ve 31-40 yaģ arasındaki annelerin %67,3 ü çocuklarına kendileri model olarak ağız ve diģ sağlığı hakkında ilk bilgileri verdiklerini, 41 yaģ ve üzerindeki annelerin de %64,3 ü bu yöntemi kullandığını belirtmiģlerdir. Bu konuda diģ hekiminden yararlanan annelerin ise %15,6 sı 31-40 yaģ arası annelerden oluģmaktadır. Yapılan ki-kare analiz sonuçlarına göre annelerin yaģları ve kullandıkları bilgilendirme Ģekilleri arasındaki fark anlamlıdır [X 2 (6)=13.070, p<.05]. Yine aynı tabloda mesleklerine göre annelerin çocuklarını ilk bilgilendirme Ģekillerini incelediğimizde ĠĢçi annelerin %27.6 sı dergi, kitap vb.den yararlanarak, Memur annelerin %26.8 i de diģ hekiminden yardım alarak, serbest meslek sahibi annelerin %14.9 u çevredeki insanları örnek göstererek, Ev hanımı annelerin ise %58.2 si kendisi model olarak çocuklarını bilgilendirdiklerini belirtmiģlerdir. Yapılan ki- kare analiz sonucuna göre annelerin çocuklarını ağız ve diģ sağlığı hakkında ilk bilgilendirme Ģekilleri ve meslekleri arasında gözlenen fark anlamlıdır [X 2 (9)=34.115, p <.05]. Annelerin çoğunluğu ağız ve diģ sağlığı hakkındaki ilk bilgileri kendilerinin model olarak verdiklerini belirttiklerine göre, annelerin ağız ve diģ sağlığı hakkında doğru bilgi ve tutuma sahip olmalarının çok önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
Baba Anne Tablo 4. Ailelerin öğrenim durumlarına göre çocuklarının ağız ve diģ bakımına baģlama zamanları Çocuğun Ağız DiĢ Bakımına BaĢlama YaĢı Öğrenim Durumu Ġlk diģten sonra 1 yaģından sonra 2 yaģından sonra 3 yaģından sonra Toplam N Ġlkokul m. 15 9,5 13 8.3 22 14,0 107 68,2 157 Lise mezunu 18 7,9 36 15,8 43 18,9 131 57,5 228 Üniversite m. 6 5,7 22 21.0 35 33,3 42 40,0 105 Lisansüstü m. 7 23,3 0 0 4 13,3 19 63,3 30 TOPLAM 46 8,8 71 13,7 104 20.0 299 57,5 520 X 2 =42,709 sd= 9 p.000 Ġlkokul m. 6 6,9 7 8,0 4 4,6 70 80,5 87 Lise mezunu 18 8,1 27 12,2 45 20,3 132 59,5 222 Üniversite m. 15 9,1 34 20,6 50 30,3 66 40,0 165 Lisansüstü m. 7 15,2 3 6,5 5 10,9 31 67,4 46 TOPLAM 46 8,8 71 13,7 104 20,0 299 57,5 520 X 2 =51,250 sd= 9 p.000 Tablo 4. incelendiğinde anne ve babaların öğrenim durumlarına göre çocuklarının ağız ve diģ bakımına baģlama yaģları belirtilmiģtir. Ġlkokul mezunu annelerin %68.2 si, Lise mezunu annelerin %57.5 i Üniversite mezunu annelerin ise %5.7 si Lisans üstü mezun annelerin ise %63.3 ü 3 yaģından sonra çocuklarının ağız ve diģ bakımına baģladıklarını belirtmiģlerdir. Çocuklarının ağız ve diģ bakımına ilk diģ çıktıktan sonra baģlayanların ise %23.3 ü Lisansüstü eğitim alan annelerden oluģmaktadır. Yapılan ki-kare analiz sonucuna göre diģ bakımına baģlama yaģı ve annelerin eğitim durumları arasında gözlenen fark anlamlı bulunmuģtur [X 2 (9) = 42.709, p <.05]. Ġlkokul mezunu babaların %80.5 i, Lise mezunu babaların %59.5 i üniversite mezunu babaların ise %40 ı, Lisans üstü mezun babaların ise %67.4 ü 3 yaģından sonra çocuklarının ağız ve diģ bakımına baģladıklarını belirtmiģlerdir. Çocuklarının ağız ve diģ bakımına ilk diģ çıktıktan sonra baģlayanların ise %15,2 si Lisansüstü eğitim alan babalardan oluģmaktadır. Yapılan ki-kare analiz sonucuna göre diģ bakımına baģlama yaģı ve babaların eğitim durumları arasında gözlenen fark anlamlı bulunmuģtur [X 2 (9) = 51.250, p <.05]. Ailelerin çoğu çocuklarının diģ bakımına 3 yaģından sonra baģladıklarını belirtmiģlerdir. Oysa ilk diģler sürer sürmez diģ bakımına baģlanılması çok önemlidir. Bebekler diģ çürüğüne neden olan bakterileri doğumdan sonra edinirler (Çubukçu, 2007). Lisansüstü eğitim alan bireylerin ilk diģ sürdükten sonra diģ bakımına baģlamaları eğitim seviyesinin önemi ortaya koymaktadır. Anne ve babanın eğitim seviyesi arttıkça ağız ve diģ bakımına verdikleri önemin de arttığı söylenebilir. 4. Sonuç ve Öneriler Okul öncesi dönem çocuklarının ağız ve diģ sağlığına aile tutumlarının ve beslenme alıģkanlıklarının etkisinin incelendiği araģtırmada, anne ve babaların öğrenim düzeyinin ağız ve diģ sağlığı davranıģ ve tutumlarını etkilediği bulunmuģtur. Anne ve baba mesleğinin de ailelerin ağız ve diģ sağlığı hakkındaki davranıģlarını etkilediği, çalıģan anne ve babanın ağız ve diģ sağlığına daha fazla önem verdiği görülmüģtür. AraĢtırmaya katılan çocukların ağız-diģ sağlığı hakkında aileleri tarafından bilgilendirildikleri ortaya çıkmıģtır. Ailelerin ağız ve diģ sağlığı konusunda bilgi eksikliklerinin bulunduğu ve buna bağlı olarak yanlıģ tutumlar sergiledikleri sonucuna ulaģılmıģtır. Bu bağlamda araģtırmacılara ve öğretmenlere bazı önerileri sunmak mümkündür. Okul öncesi dönem çocuklarının ağız-diģ sağlığı ve beslenme alıģkanlıkları konusunda ailelerin sorumlulukları ve model oluģturmaları çok önemlidir. Bu konuda ailelere ihtiyaç duydukları eğitim desteğinin sunulması ve bu desteğin ailelerin yaģam kalitesini arttıracak Ģekilde uygulamaya dönüģtürülmesi önemlidir. Benzer bir çalıģmanın daha geniģ örneklemle ve disiplinler arası bir yaklaģımla ele alınması konunun daha ayrıntılı ele alınmasını sağlayacak ve bu konuda aileler için uygulamaya dönük nitelikli eğitim programlarının hazırlanmasına ıģık tutacaktır. Bu sayede ağız-diģ sağlığı ve beslenmeye yönelik Aile Eğitim Projelerinin geliģtirilmesi ve Türkiye de konuya iliģkin ortak standartlar oluģturulması mümkün olabilecektir.
KAYNAKÇA AKINCI, Z. (2008), Karma Dişlenme Dönemindeki Öğrencilerin Ağız-Diş Sağlığı Durumunun ve Bu Konudaki Eğitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. AYDIN, A. (2007), Üç- beş yaş grubu çocuklarda erken çocukluk çağı diş çürükleri ve beslenme ile ilişkisi, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. BOZKURT, F.Y, Kıran,M.(2005).YetiĢtirme Yurdunda Kalan 12-16 YaĢ Grubu Bireylerde Ağız Sağlığı Bulguları, Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 8 (1): 31-37. ÇUBUKÇU Elbek, Ç. (drl.) (2007), Prenatal dönemde ve bebeklikte ağız ve diģ sağlığı, Güncel Pediatri, 5, 77-81. DEMĠR, T., Tekçiçek, M., Altay, A. ve Alpar, R. (2008), Erken çocukluk döneminde çürüğe neden olan risk faktörlerinin değerlendirilmesi, SÜ Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 17, 198-202. ERONOAT, N. ve Bruerd, B. (1992), A comparative study of some influencing factors of rampant or nursing caries in preschool clidren. J Clin Pediatr Dent., 16, 275-279. ERONOAT, N. Koparal, E. (1997). Dental Caries Prevalance, Dietary Habits,Tooth- Brushing and Mother s Education in 500 Urban Turkish Children, Journal of Marmara University Dental Faculty, 2(4): 599-604. GAZEZOĞLU, Ö. (2007), Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 6 yaş çocuklarına öz bakım becerilerinin kazandırılmasında oyun yoluyla öğretimin etkisi, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. GILLCRIST, J. A, Brumley, D. E., Blackford, J.U. (2001). Community Socioeconomic Status and Children's Dental Health, Journal of the American Dental Association,132 (2): 216-222. GÖKÇAY, G. ve Garibağaoğlu, M. (2002), Çocukluk ve ergenlik döneminde beslenme, Ġstanbul: Ġstanbul Medikal Yayıncılık. KOBAK, C. (2009), Okulöncesi dönemde (3-6) yaş ana çocuk sağlığı ve anaokulundaki çocukların beslenme özelliklerinin karşılaştırılması, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. MACPHERSON, L.M.D. ve Diğ. (2010) Childsmile: The National Child Oral Health Improvement Programme in Scotland. Part 1: Establishment and Development. British Dental Journal, 209 (2):73-78. OKTAY, A. (1985), YaĢamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem, Ġstanbul, Epsilon Yayınları, 1985, s.176. OKTAY,A.,Unutkan, Ö. (2005), Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular, Ġstanbul: Morpa Kültür Yayınları. PETERSEN, P.E., Mzee, M.O. (1998). Oral Health Profile of School Children, Mothers and School Teachers in Zanzibar. Community Dental Health, (15):256-62. QUTEISH Taani,D. (2004). Oral health in Jordan. International Dental Journal, 54: 395-400. SAKALLIOĞLU, E.E., KeleĢ, G., Özkan, B., Kırtıloğlu, T., Açıkgöz, G. (2003). Anne Eğitiminin Okul Öncesi Çağındaki Çocukların DiĢ ve DiĢeti Sağlığı Üzerine Etkisi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 4 (2): 62-65. TEKĠR, Ö. ve ÇalıĢkan, T. (2007). Okul Öncesi Dönemdeki Ġki Farklı Grup Ġçin Ağız DiĢ Sağlığı Uygulamalarında Ebeveyn Tutumunun KarĢılaĢtırılması, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2 (4), 111-122. TULUNOĞLU, Ö., Bodur, H., Ulusu, T., Ciğer, R., OdabaĢ, M. (2003). Okul Öncesi (3-6 yaģ) ve Okul Çağınaki (7-8 yaģ) Çocuklarda DiĢ Yüzeylerindeki Çürük Dağılımının ve Prevalansının KarĢılaĢtırmalı Olarak Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 20 (3):11-16. ÜNLÜER, ġ. (2007), Türkiye de 35-44 ve 65-74 indeks yaş gruplarında ağız sağlığı durumu- 2004, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.