226 Turizm Sektörü
Turizm Sektörü İKİNCİ BÖLÜM 1. MEVCUT DURUM Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Türkiye Turizm Stratejisi 2. Eylem Planı Eğitim başlığı altında istihdama ilişkin iki tedbire yer verilmiştir. Bu tedbirlerden biri Meslek standartlarının belirlenmesi tedbiridir. Bu tedbire göre Mesleki eğitimde standardizasyon, uluslararası standartlaragöre verimlilik, hizmet kalitesinin niteliği ve istihdam içingerekli olan beceri düzeyleri belgelendirilecektir. Bir diğer tedbir ise Kaçak personel çalıştırılmasının engellenmesi tedbiridir. Bu tedbire göre de İlgili birlik ve meslek örgütlerinin yetkilendirilmesi ve sorumlu kılınması yoluyla istihdamın kayıt altına alınması için gereken tedbirler belirlenecektir. Türkiye de turizm sektörü büyümeye ve ülke ekonomisi içindeki payını artırmaya devam etmektedir. Turizm sektörü Türkiye de 2013 yılında bir önceki yıla göre % 10 büyümüştür. Turizm geliri ise 2013 yılında bir önceki yıla göre yüzde 11,4 artarak 32 milyarı aşmıştır. Söz konusu turizm gelirinin yüzde 78,9 u yabancı ziyaretçilerden, yüzde 21,1 i ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ülkemize gelen turist sayısı da artmaya devem etmektedir. TURSAB verilerine göre, 2012 yılında yaklaşık 36 milyon turist ülkemize gelirken 2013 yılında bu sayı bir önceki yıla göre % 8 artarak 39 milyona ulaşmıştır. Turizm sektöründe istihdamda son yıllarda artış göstermiş olup 2013 yılında bu artış hızlanmıştır. Turizm sektöründe önceki üç yılda yaklaşık 1.2 milyon kişi istihdam edilirken 2013 yılında bu sayı 1.3 milyona ulaşmıştır. AKTOB verilerine göre, sektör çalışanlarının % 56 sı yiyecek içecek hizmetlerinde, % 30 u konaklama sektöründe, 5,7 si seyahat acentelerinde, % 7 si eğlence ve dinlence hizmetlerinde ve % 1,2 si ise havayolu ulaştırmasında istihdam edilmektedir. Turizm sektöründe istihdamın artmasıyla birlikte sektörün istihdam içerisindeki payı da artmaya devam etmektedir. TUROFED verilerine göre, turizmin ülke istihdamındaki payı 2012 yılında % 6,2 iken 2013 yılında bu oran % 6,8 e yükselmiştir. Turizm sektöründe yaşanan önemli gelişmelerden birisi de sektörde kayıtlı istihdamın artmasıdır. SGK tarafından açıklanan 2013 yılı Nisan ayı verilerine göre, turizm ile ilgili 5 ana faaliyet kolunda çalışanların sayısı 715 binden 835 bine çıkarak % 17 artış göstermiştir. Bu artışın temel nedeni SGK kapsamına giren firma sayısındaki yükseliştir. Fakat hala sektörde kayıtdışı istihdam yüksek seviyededi ve sektörde 1.3 milyon kişinin istihdam edildiği düşünüldüğünde kayıt dışı çalışan oran % 35 tir. 227
İKİNCİ BÖLÜM 2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUM Politika No ve Adı: 1. Sektörde mevcut istihdam imkanları geliştirilecek ve çalışanların istihdam şartları iyileştirilecektir. 1.1 Haftalık çalışma süresi fazla mesai ve denkleştirme yapılması hallerinde 55 saatle sınırlandırılacaktır. Kurum: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Çalışma Genel Müdürlüğü bünyesinde yapılan çalışmalarda sektörden gelen talepler değerlendirilmekte, talepler doğrultusunda mevzuat çalışmaları yapılmaktadır. Haftalık çalışma süresinin sınırlandırılmasına dair mevzuat çalışmaları 2015 yılı içinde sosyal taraflar ve turizm sektörünün önde gelen temsilcileri ile paylaşılacaktır. Sosyal diyalog temelli hazırlanacak olan mevzuat çalışması 2016 yılında bitirilecektir. Söz konusu tedbir maddesi kapsamında sektörün sorunlarını daha iyi bilen sektör temsilcileri ile sosyal tarafların görüşlerinin alınması, çalışmalara dahil edilmesi amacıyla işbirliği yapılan kurum/kuruluşlara sosyal taraflar ifadesinin eklenmesinin uygun olacaktır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde, sosyal taraflar işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara eklenmiştir. 1.2 Çalışanların işyerine giriş ve çıkış saatlerini belirlemek üzere turizm işletme belgesine sahip işyerlerine kart sistemi zorunluluğu getirilecektir. Kurum: Kültür ve Turizm Bakanlığı İlgili Birim: Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü 228
Turizm Sektörü İKİNCİ BÖLÜM b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Kart sisteminin sadece Turizm İşletme Belgeli tesislerde aranması, turizm belgesi bulunmayan turizm tesislerinde istihdam edilen çalışan-işveren hakları ve piyasa koşulları açısından olumsuz ve dengesiz bir durum ortaya çıkaracaktır. Bu nedenle konunun sadece turizm belgeli tesisler kapsamında ele alınmayarak, tüm turizm tesislerini kapsayacak şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Turizm tesislerinde çalışma saatlerine ilişkin düzenlemeler ile buna yönelik kart sistemi oluşturulması Kültür ve Turizm Bakanlığı Teşkilat Kanunu kapsamında Bakanlığın yetki ve sorumluluğunda değildir. Dolayısıyla söz konusu tedbir maddesinde gerekli düzeltmenin yapılması talep edilmektedir. Bu kapsamda, kart sisteminin tüm turizm tesislerini kapsaması, turizm belgesi bulunan ve/ veya turizm belgesi alınmaksızın ilgili yerel idaresi tarafından belgelendirilerek faaliyet gösteren turizm tesislerinde kart sistemine ilişkin sorumlu kurum/kuruluş olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının belirlenmesi; işbirliği yapılacak kurum/kuruluş olarak ise Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığının tanımlanmasının uygun olacaktır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde, İçişleri Bakanlığı işbirliği yapılacak kurum/kuruluşa eklenmiştir. 1.3 Denkleştirme süresi dört ay olarak düzenlenecek, bu süre toplu iş sözleşmeleriyle altı aya kadar artırılabilecektir. Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Çalışma Genel Müdürlüğü bünyesinde yapılan çalışmalarda sektörden gelen talepler değerlendirilmekte, talepler doğrultusunda mevzuat çalışmaları yapılmaktadır. Denkleştirme süresinin düzenlenmesine dair mevzuat çalışmaları 2015 yılı içinde sosyal taraflar ve turizm sektörünün önde gelen temsilcileri ile paylaşılacaktır. Sosyal diyalog temelli hazırlanacak olan mevzuat çalışması 2016 yılında bitirilecektir. 229 Söz konusu tedbir maddesi kapsamında sektörün sorunlarını daha iyi bilen sektör temsilcileri ile sosyal tarafların görüşlerinin alınması, çalışmalara dahil edilmesi amacıyla işbirliği yapılan kurum/ kuruluşlara sosyal taraflar ifadesinin eklenmesinin uygun olacaktır.
İKİNCİ BÖLÜM e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde, sosyal taraflar işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara eklenmiştir. 1.4 Turizmin yoğun olduğu illerde çocuk bakım hizmetleri geliştirilecektir. Kurum: İçişleri Bakanlığı İlgili Birim: Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, MEB d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 14.02.1985 tarihli ve 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde İçişleri Bakanlığının görevleri sayılmış olup, tedbir konusu Bakanlığın görev alanına girmemektedir. Bu nedenle, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının ve/veya istihdam alanında yetkili kurum/ kuruluşların sorumlu kuruluş olarak belirlenmesinin, İçişleri Bakanlığının ise işbirliği yapılacak kuruluşlar arasında yer almasının daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde, sorumlu kurum/kuruluş olarak ASPB belirlenmiş; İçişleri Bakanlığı ise işbirliği yapılacak kurum/kuruluşa aktarılmıştır. Politika No ve Adı: 2. Sektördeki işgücü niteliği geliştirilecektir. 2.1 Tüm konaklama tesislerinin Tek Belge Sistemi altında birleştirilmesi sağlanacaktır. Kurum: Kültür ve Turizm Bakanlığı İlgili Birim: Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Kültür ve Turizm Bakanlığının 230
Turizm Sektörü İKİNCİ BÖLÜM belgelendirdiği turizm işletmeleri dışında ilgili yerel idare tarafından belgelendirilerek faaliyet gösteren turizm tesisleri de bulunmaktadır. Bu nedenle tüm konaklama tesislerine Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belge verilme işlemi uygulanamamaktadır. İşletme belgesi olmayan konaklama tesislereine belge veremeyeceğinin istisnası vardır. 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu nda Bakanlığın pilot bölgelerde turizm işletmesi belgesi olmayan konaklama tesislerine belge verebileceği hükmü yer almaktadır. Ancak söz konusu maddenin uygulandığı bir pilot bölge düzenlemesi bulunmamaktadır. Diğer taraftan sadece yerel idarelerden alınan izinle faaliyet gösteren tesislerde nitelik düzeyi yetersiz olup, Kültür ve Turizm Bakanlığınca tüm tesislerin niteliğinin arttırılması yönünde ilgili sektör temsilcileriyle yürütülen görüşmeler ve çalışmalar devam etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, tedbirin uygulanmasından sorumlu başka kurumların da olduğunu, söz konusu tedbirin sadece Bakanlıkları tarafından yapılmasının mevzuatlarına uygun olmadığını bildirmiş, dolayısıyla herhangi bir faaliyette de bulunulmamıştır. 2.2 Meslek standartları belirlenerek, sertifikasyon sistemine işlerlik kazandırılacaktır. Kurum: MYK d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: MYK tarafından turizm sektöründe ulusal meslek standartlarının hazırlanması için sektöre ve mesleklere ilişkin yetkinliği ve temsil gücü olan kurumlar ile toplam 34 meslek standardının hazırlanmasına yönelik işbirliği protokolü yapılmıştır. Yapılan protokoller kapsamında 33 meslek standardının çalışması tamamlanarak Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 1 adet meslek standardı üzerinde çalışmalar halen devam etmektedir. MYK, meslek standartlarının turizm sektöründe belirlenmesini ve sertifikasyon sistemine işlerlik kazandırılmasına ilişkin tedbirin değiştirilmesini önermektedir. Ayrıca, eylemin sürekli yapılan bir eylem maddesi olması sebebiyle sürenin sürekli olarak değiştirilmesini önermektedir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesi Turizm sektöründe meslek standartları belirlenecektir. şeklinde yeniden düzenlenmiş; süre ise sürekli olarak değiştirilmiştir. 231
İKİNCİ BÖLÜM 2.3 Mesleki yeterlilik, ölçme ve değerlendirme süreci hızla tamamlanacaktır. Kurum: MYK d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Turizm sektöründe 13 meslekte sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. Bu sektörde dört şirkete akredite belgelendirme kuruluşu yetkisi verilmiştir. Turizm sektöründe akredite sınav ve belgelendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirmeler neticesinde başarılı olan 81 kişiye MYK tarafından Mesleki Yeterlilik Belgesi verilmiştir. Ayrıca, eylemin sürekli yapılan bir eylem maddesi olması sebebiyle sürenin sürekli olarak değiştirilmesini önermektedir. 2.4 Sektörde işçi ve işveren talepleri ile işgücü envanterinden elde edilen veriler dikkate alınarak eğitim programları hazırlanacaktır. Kurum: MEB Birim: Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 62 alan 226 dalda öğretim programı hazırlanmıştır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde sosyal taraflar işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara eklenmiştir. 232
Turizm Sektörü İKİNCİ BÖLÜM 2.5 Meslek liseleri, meslek yüksekokulları ve fakülteler bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır. 1. Kurum: MEB İlgili Birim: Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü 2. Kurum: YÖK c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 2014 yılında konaklama ve seyahat hizmetleri alanında 38 okulda bölüm açılmış, 8 okulda kapatılmıştır. Yiyecek ve içecek hizmetleri alanında ise 89 okulda bölüm açılmış 16 okulda ise kapatılmıştır. Meslek yüksekokulları ve fakülteler bünyesinde turizm ile ilgili yeni bölümlerin açılması konusundaki faaliyetlere dair YÖK den herhangi bir bilgi alınamamıştır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesi 2.5. Meslek liseleri bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır. şeklinde yeniden düzenlenmiş; tedbirden sorumlu kuruluşun olarak MEB belirlenmiştir. Ayrıca, 2.8 Meslek yüksekokulları ve fakülteler bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır. tedbiri yeni bir tedbir maddesi olarak eklenmiş; sorumlu kuruluş YÖK; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlar ise MEB ve Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak belirlenmiş; tedbir maddesinin süresi ise sürekli olarak düzenlenmiştir. 2.6 Sektöre yönelik işgücü yetiştirme kursları açılacaktır. Kurum: İŞKUR 233 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Sektörden alınan işgücü
İKİNCİ BÖLÜM taleplerine bağlı olarak ihtiyaç duyulan alanlarda kurslar düzenlenerek nitelikli işgücü temini sağlanmaya çalışılmaktadır. 2.7. Sezonluk işçilerin sezon sonunda İşsizlik Sigortası Fonu aracılığıyla sektöre yönelik eğitim programları uygulanacaktır. Kurum: İŞKUR c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Sektörde çalışanlarının sezon boyunca çalıştırılmalarının temini için sektör çalışanlarının niteliklerinin değiştirilmesi veya mevcut niteliklerinin geliştirilmesine yönelik kurslar düzenlenmektedir. Politika No ve Adı: 3. Kayıtdışı istihdam ve yabancı kaçak işçilik engellenecektir. 3.1. İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın işçi ücretlerinin banka kanalıyla ödenmesi sağlanacaktır. Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, SGK d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Sektörden gelen talepler 234
Turizm Sektörü İKİNCİ BÖLÜM değerlendirilmekte ve mevzuat çalışmaları yapılmaktadır. Ücretlerin banka kanalıyla ödenmesine dair mevzuat çalışmaları önümüzdeki iki yıl içinde bitirilecektir. 3.2. Emsal işçi ücretlerine yönelik çalışmalar yapılarak, kayıt dışı ücret ödenmesi engellenecektir. Kurum: SGK İlgili Birim: Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Maliye Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 2008 yılında İşçiye Dair Ücretlerin Banka Kanalıyla Ödenmesine İlişkin Yönetmelik in çıkarılması ile tedbirin gerçekleştirilmesinde ilk adım atılmıştır. Bu kapsamda işbirliği yapılan kurumlar olan Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı ile öncelikli olarak bir toplantı yapılması planlanmaktadır. f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor. 3.3. Denetimlerin etkinliği yabacı kaçak işçi çalıştırılması önlenecek biçimde artırılacaktır. Kurum: ÇSGB İlgili Birim: İş Teftiş Kurulu Başkanlığı d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca 01.01.2014-05.11.2014 tarihleri arasında yapılan denetimlerde yabancı işçi çalıştıran toplam 198 işyerine rastlanılmıştır. 235
İKİNCİ BÖLÜM Bu işyerlerinde, çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan 234 yabancı, çalışma izni bulunmadan yabancıyı çalıştıran 135 işveren ve çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan 82 yabancı hakkında 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 21 inci maddesi uyarınca idari para cezası uygulanması istenilmiştir. Kayıt dışılığı önlemeye yönelik önlemleride içeren Yabancı İstihdamı Kanunu Taslağı hazırlanmıştır. 236
Turizm Sektörü İKİNCİ BÖLÜM 3. SONUÇ I. İzleme ve Değerlendirme Kurulu toplantısında Turizm Sektörü kapsamında; 1.1 Haftalık çalışma süresi fazla mesai ve denkleştirme yapılması hallerinde 55 saatle sınırlandırılacaktır. tedbirinde işbirliği yapılan kurum/ kuruluşlara sosyal tarafların eklenmesi, 1.2 Çalışanların işyerine giriş ve çıkış saatlerini belirlemek üzere turizm işletme belgesine sahip işyerlerine kart sistemi zorunluluğu getirilecektir. tedbirinde İçişleri Bakanlığı nın işbirliği yapılacak kurum/kuruluşa eklenmesi, 1.3 Denkleştirme süresi dört ay olarak düzenlenecek, bu süre toplu iş sözleşmeleriyle altı aya kadar artırılabilecektir. tedbirinde işbirliği yapılan kurum/ kuruluşlara sosyal tarafların eklenmesi, 1.4 Turizmin yoğun olduğu illerde çocuk bakım hizmetleri geliştirilecektir. tedbirinde sorumlu kurum/kuruluşun Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı olması; İçişleri Bakanlığı nın ise işbirliği yapılacak kurum/kuruluşa aktarılması, 2.1 Tüm konaklama tesislerinin Tek Belge Sistemi altında birleştirilmesi sağlanacaktır. tedbir maddesinin aynen devam etmesi, 2.2 Meslek standartları belirlenerek, sertifikasyon sistemine işlerlik kazandırılacaktır. tedbirinin Turizm sektöründe meslek standartları belirlenecektir. şeklinde yeniden düzenlenmesi; sürenin ise sürekli olarak değiştirilmesi, 2.3 Mesleki yeterlilik, ölçme ve değerlendirme süreci hızla tamamlanacaktır. tedbir maddesinin aynen devam etmesi, 2.4 Sektörde işçi ve işveren talepleri ile işgücü envanterinden elde edilen veriler dikkate alınarak eğitim programları hazırlanacaktır. tedbirinde işbirliği yapılan kurum/ kuruluşlara sosyal tarafların eklenmesi, 2.5 Meslek liseleri, meslek yüksekokulları ve fakülteler bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır. tedbirinin 2.5. Meslek liseleri bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır. şeklinde yeniden düzenlenmesi; sorumlu kuruluşun ise MEB olması, 2.6 Sektöre yönelik işgücü yetiştirme kursları açılacaktır. tedbir maddesinin aynen devam etmesi, 2.7. Sezonluk işçilerin sezon sonunda İşsizlik Sigortası Fonu aracılığıyla sektöre yönelik eğitim programları uygulanacaktır. tedbir maddesinin aynen devam etmesi, 2.8 Meslek yüksekokulları ve fakülteler bünyesinde, sektörün orta ve uzun vadeli yatırım projeksiyonlarının yaratacağı işgücü taleplerine paralel yeni bölümler açılacaktır. tedbirinin yeni bir tedbir maddesi olarak eklenmesi; sorumlu kuruluşun YÖK; işbirliği yapılacak kurum/ kuruluşların MEB ve Kültür ve Turizm Bakanlığı olması; sürenin sürekli olması, kararlaştırılmıştır. 237