ten NİSAN-HAZİRAN 2014 SAYI: 36 BES te Otomatik Katılım Bireysel Emeklilik Sistemi nde otomatik katılım, bir işyerinde çalışmaya başlayan kişilerin otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi şeklinde işler. Sistem, işverenlerin bir emeklilik şirketi ile anlaşmalarını ve işe başlayan çalışanların sisteme katılması için gerekli olan altyapıyı kurmalarını gerektirir.
ten Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği yayınıdır 3 ayda bir yayınlanır Para ile satılmaz ISSN: 13057839 GÖRÜS 1 Başkan dan 3 Birlik Gözüyle 11 Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü mtiyaz Sahibi Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği Ad na Ramazan ÜLGER BİRLİK TEN HABERLER 6 Genel Yay n Yönetmeni Mehmet KALKAVAN Sorumlu Yaz şleri Müdürü Füsun DEDEHAYIR Yay n Kurulu Mehmet KALKAVAN Zihni METEZADE Atilla OKSAY Füsun DEDEHAYIR Müge SOYSAL 12 15 20 27 Yardımcı Editör Serap GÜNSAV Trafik güvenliği yarışmasının sponsoruyduk Birlik'e ziyaretler DTO ve Türk Loydu nun toplantılarına katıldık Paris te OECD nin toplantısına katıldık Yeni Başkan, Ramazan Ülger oldu TSB Genel Sekreterliği'ne Mehmet Kalkavan atandı Insurance Europe Genel Kurulu'ndaydık Birlik yönetimi, basınla buluştu Hazine ve Dünya Bankası çalıştayının ev sahibi olduk Kapak Konusu: Bireysel Emeklilik Sistemi nde otomatik katılım Mevzuat Sorunlar ve Yargı Kararları Sigorta statistikleri Uzman Gözüyle HABERLER 32 Çizer Serdar GÜNB LEN Yönetim Yeri Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği Adres: Büyükdere Cad. Büyükdere Plaza No: 195/1 2 34394 Levent / STANBUL Tel: 0212 324 19 50 Faks: 0212 325 61 08 E-posta: birlikten@tsrsb.org.tr 32 35 38 43 46 52 57 61 GÜVENCE HESABI S GORTA TAHK M KOM SYONU S GORTA B LG VE GÖZET M MERKEZ AVRUPA B RL VE S GORTA TSEV SEGEM DASK TARS M DIS BASIN B RL K ten dergisinde yay mlanan yaz ve fotoğraflar n tüm haklar Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği ne aittir. Kaynak gösterilerek kullan labilir. Haramidere Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: 20 34524 Büyükçekmece - stanbul info@omur.com.tr III. Basketbol Turnuvası düzenlendi 12 Görsel Dan şman Sertaç BALA Bask Ömür Matbaac l k A.Ş. Sigorta Haftası etkinliklerle kutlandı İNCELEME-ARASTIRMA Yay n Dan şman Noyan DO AN Dergide yeralan köşe yaz lar ndan doğabilecek hukuki sorumluluk, yazarlar n kendisine aittir. 5 6 6 7 7 7 8 8 9 10 10 67 67 Önlemler sel kayıplarını azalttı 67 Sırbistan ve Bosna Hersek te sel 68 İspanya da zorunlu sigortalar sorunu 68 Standard&Poor s tan Felaketle Mücadele raporu 69 Afetlerin faturası 10 yılda 200 milyar dolar 69 İngiltere de sahte hasara tedbir paketi 70 Yükselen ekonomilerde politik risk artışı 70 Prim hacmi 2013 yılında yüzde 1,4 arttı 70 Sigortacılar sanat piyasasını hedefliyor 71 BM, küresel ısınmayı mercek altına aldı 71 Korsanlık faaliyetleri azaldı 71 İngiliz sigortacılar sıkı denetime girecek 72 Batılı şirketler İran a teslimatta çekimser 72 İspanya, Solvency II için fazla yetki istiyor
BAŞKAN dan Sev gi li Mes lek taş la r m ve De ğer li Bir lik ten Okur la r, Bu sayıyla birlikte Türkiye Sigorta Birliği nin yeni yönetimi olarak ilk 3 aylık dönemimizi geride bırakıyoruz. Nisan ayında Olağan Genel Kurulumuzu gerçekleştirdik ve yeni yönetim olarak arkadaşlarımızdan bayrağı devraldık. Bu vesileyle geçmiş dönemde Birliğimiz organlarında görev alan tüm arkadaşlarımıza teşekkür ederim. Genel Kurulumuz, Birlik üyesi 61 şirketin üst düzey yöneticilerinin katılımıyla gerçekleşti. Centilmence geçen bir seçim süreci sonunda önümüzdeki iki yıl süreyle görev alacak Birlik Başkanı, Hayat Dışı Yönetim Komitesi, Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi ile Denetim ve Disiplin Kurulu üyeleri belirlendi. Ardından komiteler tarafından yapılan seçimler doğrultusunda Yönetim Kurulumuz oluşturuldu. İki yıl süresince Birlik adına görev üstlenecek tüm arkadaşlarıma başarılar dilerim. Yeni yönetim olarak 5 Haziran 2014 tarihinde düzenlenen toplantıda basın mensuplarıyla bir araya geldik. Ekonomi, finans ve sektörümüz basınından temsilcilere, 2013 yılsonu ve 2014 yılı ilk çeyrek gerçekleşmelerinin aktarıldığı toplantıda, Oto Sigortaları ve Sigortacılıkta Dönüşüm Projeleri hakkında ayrıntılı bilgilendirme de yapıldı. Geçtiğimiz dönem Birliğimiz adına bir diğer önemli gelişme ise 1 Temmuz 2014 tarihi itibariyle TSB Genel Sekreterliği görevine Sayın Mehmet Kalkavan ın atanması oldu. Kendisine halihazırda yürütmekte olduğu bu görevinde başarılar dilerim. Yılın ilk çeyrek döneminde elde edilen sonuçları değerlendirdiğimizde ise, sektörün dengeli bir seyir izlediğini söyleyebilirim. Özellikle kasko branşında 2013 yılında yaşanan
BAŞKAN dan olumlu seyrin, bu yılın ilk çeyreğinde de devam ettiğini görüyoruz. Maalesef oto branşında kaşıkla bir taraftan alıp, kepçeyle diğer tarafa vermekteyiz. Önümüzdeki iki yıllık süreçte en büyük hedefimiz oto sigortalarını gerek kasko ve gerek trafik sigortasında daha dengeli ve tahmin edilebilir bir seviyeye getirebilmek. Bütün projelerimiz bu amaca dönük olarak planlanıyor veya devam ettiriliyor. 2014 ilk çeyreğinde hayat sigortası primlerinde yüzde 18 gibi ciddi oranda bir düşüş yaşanması, özellikle bireysel emeklilik tarafında ortaya çıkan açığı kapatması anlamında önemli bir vazife gören hayat sigortası açısından üzerinde önemle durulması gereken bir gelişme. Yılın geri kalan kısmında bu hasar maliyetlerindeki artışın devam etmesi ve bu konuda yasal düzenlemelerin yapılamamış olması en önemli etken. Bu yıl trafikte tam serbest tarifeye geçildi. Serbest tarife ile birlikte sürücü bilgileri analizleri çerçevesinde bazı sürücülerin primlerinde düşme oldu. Maliyetlerin artmaya devam ettiği bir dönemde primlerin azalması sonuçları olumsuz etkileyecektir. 2013 yılında kasko branşındaki kârlılığın 2014 yılında da devam ettirilmesi bugünkü konjonktürde kolay gözükmüyor. Kaskoda ortaya çıkan kârlılıkla beraber primlerin yeniden düşmeye başladığını, dövizde yaşanan artış ile hasar maliyetlerinin arttığını görüyoruz. Yangın branşında, 2012 yılında basına yansıyan 100 ün üzerinde büyük yangın hasarı oldu. 2013 yılında sigortalı tesislerde sahip olunması gereken standartlar konusunda daha sıkı riziko analizleri yapılmaya başlandı. Hasar sayılarındaki azalma ve riziko analizlerinin güçlendirilmesinin de etkisi ile yangın branşı, 2013 yılını başarılı tamamlayan branşlardan biri olmuştur. Bireysel Emeklilik Sistemi'nde şirketlerinin 7-8 sene gibi bir süre sonunda normal bir büyümeyle başa başnoktasını yakalayıp kâra geçmeye yönelik öngörüsü vardı. 2013 yılında kesintilerle ilgili önemli düzenlemeler yapıldı ve şirketlerin gelirleri önemli ölçüde azaldı. Bu düzenleme sonucu şirketlerin zararları önemli ölçüde arttı. Bunun yanında sistemin hızlı büyümesini sağlayacak Devlet Katkısı modeline geçildi. Devlet Katkısının etkisi ile 2013 yılında katılımcı sayısında ve fon büyüklüğünde önemli artışlar sağlandı. Tasarrufların artmasının ülkemiz için taşıdığı ekonomik ve stratejik önem ile üyemiz emeklilik şirketleri için taşıdığı önem dolayısıyla Bireysel Emeklilik Sistemi'nde büyümeyi teşvik edecek modeller üzerinde çalışmalar devam ediyor. Bu kapsamda çalışanların bir işyerinde işe başladıklarında otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi ve ilgili kişilere belirli bir süre içinde isterlerse plandan çıkma imkanı verilmesi olarak tanımlayabileceğimiz otomatik katılım ve performans kesintisi ile ilgili çalışmaları düzenleyici otoriteler ile birlikte yürütülmektedir. Sonuç olarak, 2013 yılında önceki senelere göre daha iyi bir yıl geçiren sektörümüzün, bu yılı da başarılı şekilde geçireceğine inanıyorum. Tüm sektör paydaşlarımıza çabaları için teşekkürlerimi sunarım. Say g la r m la, Ramazan ÜLGER Başkan 02
BİRLİK GÖZÜYLE De ğer li Bir lik ten Okur la r, Son birkaç yıldır Birlik olarak sigorta ve bireysel emeklilik sektörünün önünü açacak; önemli uygulamaların hayata geçirilebilmesi için gerekli alt yapıyı hazırlayacak projeleri planlayarak yürütmekteyiz. 2014 yılı sonunda tamamına yakınını bitirmeyi hedeflediğimiz bu projeler hayatımıza önemli yenilikler getirecek olup daha önce çeşitli platformlarda anlatmış olduğumuz bu projelere bu sayımızda kısaca değinmek isterim. Hayat dışı sigortalarda gerek prim üretimi ve gerek tazminat ödemelerinde önemli bir yer tutan oto sigortaları projelerimizin merkezinde yer almaktadır. Bugüne kadar birçoğu haklı olmasa da oto sigortalarına ilişkin aldığımız eleştirilerin başında, sigorta şirketlerinin kasko ve trafik sigortasında farklı kalitede hizmet sunmaları gelmektedir. Bu eleştiri trafik sigortasında tazminat alan kişilerin poliçenin sahibi olmamasına dayandırılmakta; hatta bu öngörüden yola çıkılarak tazminat alacaklılarını korumak üzere oluşturulan bazı düzenlemeler de hayatımıza girmiş durumdadır. Son on yıldır devamlı surette zarar etmesine ve suiistimale en açık branş olmasına karşın trafik sigortası özelinde bu denli eleştiri alınması sonrasında yurt dışı uygulamalar Birliğimizce mercek altına alınmış ve Avrupa da uygulanmakta olan Doğrudan Tazmin modeli üzerinde önemle durulmuştur. 2008 yılından bu yana çalışmalar zaman zaman teknik nedenlerle dursa da, bu konuda önemli bir mesafe kat etmiş durumdayız. 2014 yıl sonu veya 2015 in ilk yarısında gerekli alt yapı ve mekanizmalar kurularak; dahil olunması tamamen ihtiyari olunacak bu sistem kullanıma hazır hale getirilecektir. Doğrudan Tazmin sisteminde trafik kazasında kusuru olmaksızın aracı zarar gören kişiler kendilerine zarar veren aracın trafik sigortacısına değil; kendi trafik sigortacısına giderek aracını tamir ettirmektedir. Böylelikle tazminatı alması muhte- 3
BİRLİK GÖZÜYLE mel kişi hizmet alacağı sigortacıyı seçme; hizmetinden tatmin olmadığını iddia ettiği sigortacıyı ise değiştirme hakkına sahip olacaktır. Bu uygulamanın hayata geçmesi ve uygulanması halinde; trafik ve kasko sigortalarında farklı kalitede hizmet sunulduğu yönündeki eleştirilerin de tarih olacağı açıktır. Bir diğer önemli projemiz de Yedek Parça ve Servis Sertifikasyonu adı altında yine oto sigortaları ile ilgilidir. Oto sigortalarında kullanılan yedek parçaların kalitesiz; anlaşmalı servislerin ise gerekli şartlara sahip olmadığı yönündeki eleştirilerin önüne geçmek; kafalarda bu yönde soru işareti bırakmamak adına başlattığımız, ancak bunu yaparken de halihazırda sunmakta olduğumuz hizmetin kalitesini daha da yukarılara taşıyacak ve bu alanın suiistimalini de azaltacak önemli bir projemizdir. Tüm sigorta ürünlerini kapsayacak bir diğer projemiz de Sigorta Suiistimal Bürosu projemizdir. Bilindiği üzere dünya genelinde sigorta, doğası gereği kötüye kullanıma son derece müsaittir ve kötüye kullanıma bağlı sigorta şirketlerinin ödediği tazminatın toplam tazminata oranı; bu alandaki mücadeleye bağlı olarak yüzde 10 ila 30 arasında değişmektedir. Bu alandaki mücadelemiz halihazırda çok ileri düzeyde olmasa da yüzde 10 olan asgari oranı baz aldığımızda ortalama 1 milyar TL gibi bir tazminat tutarının üzerinde soru işareti belirmektedir. Bu anlamda 2014 yılsonuna kadar kurulacak olan büronun tek işlevi sigorta suiistimali ile mücadele olacaktır ki bu alandaki çalışmaların underwriting aşamasında da son derece fayda sağlayacağına şüphe yoktur. Diğer taraftan bireysel emekliliğe olan talebi artırmak ve sisteme girenleri tutundurmak için alınması gereken aksiyonlarla ilgili olarak da önemli bir çalışmamız devam etmekte olup konuya ilişkin oluşturulan öneriler sonbaharda Hazine Müsteşarlığı ile paylaşılacaktır. Gerek son dönemlerde iyice gerileyen tasarruf oranını artıracak teşvikler ve gerek ülkemiz insanının pasif dönemde hayat standartını koruyabilmesine yönelik hedefler kamu otoritesinin bu alana katkı sağlayacak enstrümanlara olumlu yaklaşmasına neden olmaktadır. Bu amaca yönelik en önemli araçların başında yer alan Bireysel Emeklilik Sistemi'ni geliştirecek önerilere, bugüne kadar olduğu gibi önümüzdeki dönemde de ihtiyaç duyulan desteğin kamu otoritesince verileceğine olan inançla bu çalışmalara devam etmekteyiz. Tasarruf seviyesini arttıracak ve kişilerin emeklilik dönemlerinde yaşam standartlarının düşmemesini sağlayacak bir ürün olan irat sigortaları konusunda da mevcut ürünleri çeşitlendirici bir çalışma yürütülmektedir. Söz konusu çalışmanın sonuçlarını önümüzdeki sene içerisinde almayı ümit ediyoruz. Bunun dışında Birliğimiz nezdinde kimi devam eden kimi geliştirme aşamasında olan irili ufaklı çok sayıda proje mevcuttur. Önemli projelerimizi bitirdikçe yerine sektöre maksimum faydayı sağlayacak yeni projeleri koymak konusunda gereken çabayı göstermekteyiz. 2013 yılını tatmin edici sonuçlarla kapatan ve bu seyri 2014 ilk çeyreğinde de sürdüren sektörümüze; yürütmekte olduğumuz bu projelerle daha yüksek kalitede hizmet üretmesi ve bunu da teknik sonuçlarına olumlu yansıtması konusunda azami desteği TSB olarak sağlamaya devam edeceğiz. Bu vesile ile sağlıklı, huzurlu ve mutlu bir yaz geçirmenizi dilerim. Say g la r m la, Mehmet Kalkavan Genel Sekreter 4
BİR LİK TEN HA BER LER Sigorta Haftası etkinliklerle kutlandı Sektörde yer alan kurum ve kuruluşlar tarafından sigorta bilincinin yayılması hedefiyle ülke çapında veya bölgesel olarak farklı etkinlikler düzenledi. igorta Haftası, sigorta bilincinin tabana yayılması ve geleceğin bugünden yapılandırılması için sigorta alanında faaliyet- S te bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından eş zamanlı etkinliklerle 26 Mayıs 1 Haziran 2014 tarihleri arasında kutlandı. Sektörde yer alan kurum ve kuruluşlar tarafından sigorta bilincinin yayılması hedefiyle ülke çapında veya bölgesel olarak farklı etkinlikler düzenledi. Hazine Müsteşarlığı Stratejik Planı kapsamında her yıl Mayıs ayının son haftası kutlanması kararlaştırılan Sigorta Haftası ile tüketicilerin doğru bilgilendirilmesi, sigorta hakkında bilinçlendirilmesi, tüketicilerin sektöre ve sektörün geleceğine güven duyması hedefleniyor. Bu yıl Sigorta Haftası kapsamında T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Türkiye Sigorta Birliği nin (TSB) oluşturduğu Sigorta Bilinçlendirme ve Tanıtım Stratejisi Komisyonu tarafından yürütülen çalışmalar ve desteklenen etkinlikler şöyle: Hafta boyunca web sitelerinde kullanılması amacıyla sigorta sektörü hakkında genel bilgi veren bir infografik hazırlandı. Türkiye genelinde 9 gazetede (Hürriyet, Milliyet, Cumhuriyet, Akşam, Türkiye, Yeni Şafak, Sabah, Star, Dünya) hafta boyunca ilan yayınlandı. SEGEM tarafından düzenlenen III. Ulusal Sigorta Sempozyumu 26 Mayıs Pazartesi günü saat 09:30-16:30 arasında günü InterContinental İstanbul Hotel de gerçekleşti. SAB Sigorta Acenteleri Derneği tarafından düzenlenen Türk Müziği Korosu konseri 26 Mayıs Pazartesi akşamı 19:30-21:00 saatleri arasında Milli Reasürans Konser Salonu nda izlendi. TARSİM tarafından Beykoz ilçesine bağlı Mahmut Şevket Paşa Köyü nde, 27 Mayıs Salı günü 11:00-15:30 saatleri arasında TARSİM Pazar Yeri organizasyonu gerçekleştirildi. TÜSİAR, BASİAD ve SADER derneklerinin ortak organize ettiği ağaç dikme etkinliği 29 Mayıs Perşembe günü Ankara da gerçekleşti. SEGEM Resim Yarışması Ödül Töreni ve Sergi Açılışı 30 Mayıs Cuma günü saat 15:00 te SEGEM TOBB Plaza da yapıldı. Birlik tarafından düzenlenen III. Basketbol Turnuvası, 1 Haziran Pazar günü oynanan final maçlarının ardından Şişli Terakki Vakfı Lisesi Spor Salonu nda, Sigorta Haftası etkinliği kapsamında gerçekleştirilen ödül töreni ile sona erdi. 05
BİR LİK TEN HA BER LER III. Basketbol Turnuvası düzenlendi igorta şirketleri çalışanları arasındaki S iletişimi, birlik ve dayanışmayı artırmak, sporu teşvik etmek amacıyla düzenlenen TSB III. Basketbol Turnuvası, 19 Nisan-1 Haziran 2014 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Sigorta ve bireysel emeklilik şirketleri ile TARSİM çalışanlarından oluşan toplam 19 şirketten 30 takım Akatlar/Şişli Terakki Vakfı Lisesi Kapalı Basketbol Salonu nda oynanan hafta sonu maçlarıyla mücadele etti. irliğin sponsoru olduğu trafik B güvenliği konusunda halkı bilgilendirmek ve bilinçlendirmek, doğru davranışları kazandırmak amacıyla Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı nın düzenlediği cep telefonlarında, bilgisayarlarda ve FATİH projesi kapsamında öğrencilere dağıtılan tabletlerde kullanılabilen IOS ve Android Uygulama, Oyun, İnteraktif Kitap Yarışması sonuçlandı. Birincilik ödülüne layık eser bulunamayan yarışma sonucunda, ikincilik ödülü Ümit Boncukçu ya Toplam 7 hafta süren mücadelenin sonunda 1 Haziran Pazar günü gerçekleştirilen final maçında Anadolu Hayat Emeklilik turnuvanın şampiyonu oldu. Axa Sigorta nın ikinci, Garanti Emeklilik in üçüncü ve Ray Sigorta nın ise dördüncü olduğu turnuva aynı gün gerçekleştirilen ödül töreniyle sona erdi. Ödül töreninde takımlara kupalarını ve madalyalarını Birlik Başkanı Ramazan Ülger ve Genel Sekreter Yardımcısı Atilla Oksay verdi. Turnuva şampiyonu olan takıma ayrıca 5.000 TL para ödülü takdim edildi. Trafik güvenliği yarışmasının sponsoruyduk Birliğin sponsorluğunda IOS ve Android Uygulama, Oyun, İnteraktif Kitap Yarışması sonuçlandı. ait Trafik Günlüğüm adlı android uygulamasına, üçüncülük ödülü Osman Murat Teket, Dorukhan Tüfekçi, Selçuk Sarı ya ait Trafik adlı android uygulamasına, jüri özel ödülü; Ümit Boncukçu ya ait ios uygulamasına verildi. Hacı Sarıkaya ya ait Trafik Eğitim adlı android uygulaması ve Hakan Özyurt a ait Furkiturki adlı android uygulamasının teşvik ödülü aldığı yarışmanın, ödül töreni Birliğin katılımı ile 21 Mayıs 2014 Çarşamba günü 5. Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu nda gerçekleşti. 06
BİRLİK'E ZİYARETLER AMICE Genel Sekreteri Nisan 2014 tarihinde Brüksel merkezli Mütüel Sigortacı ve Sigorta 24 Kooperatifleri Birliği (AMICE) Genel Sekreteri Gregor Pozniak tarafından Birliğe bir çalışma ziyareti gerçekleştirildi. Birliğin Genel Sekreter Vekili Mehmet Kalkavan tarafından temsil edildiği toplantıda, Türkiye ve Avrupa daki sigorta kooperatiflerinin yapısı ve özellikleri hakkında karşılıklı bilgilendirme yapıldı. IUMI Genel Sekreteri Nisan 2014 tarihinde Uluslararası 7 Nakliyat Sigorta-ları Birliği (IUMI) Genel Sekreteri Lars Lange tarafından Birliğe bir çalışma ziyareti gerçekleştirildi. Toplantıda IUMI Genel Sekreteri, 2015 yılında gerçekleştirilecek IUMI Yönetim Komitesi toplantısı ile 1 günlük IUMI konferansının Mayıs ayında İstanbul da Birliğin ev sahipliğinde gerçekleştirilmesi talebini Birliğe iletmesinin ardından yapılacak işbirliğine yönelik olarak görüş alışverişinde bulunuldu. Moğolistan Mali Düzenleme Komisyonu ndan TSB, SEGEM ve SBM ye ziyaret ürkiye de sigorta sektörünü tanımak ve incelemek amacıyla Moğolistan Finansal Düzenleme T Komisyonu (FRC) Sigortacılık Bölümü; 9 Haziran 2014 te TSB ve SEGEM e, 19 Haziran 2014 te de Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi ne (SBM) çalışma ziyaretinde bulundu. Gerçekleştirilen toplantılarda, kurumların temsilcileri tarafından Moğol heyetine Türk sigorta ve bireysel emeklilik sektörü hakkında ayrıntılı bilgilendirme yapıldı, heyetin soruları yanıtlandı. Toplantılarda; Moğol yetkililer tarafından da Birlik, SEGEM ve SBM yetkililerine; Moğolistan sigorta sektörü, kurumları, denetim ve gözetim otoritesi ve yeni çıkartılan sigortacılık yasası ile ilgili bilgi verildi. FRC, Moğolistan devletinin finansal düzenleyici kuruluşu olarak hizmet veriyor. T.C. Hazine Müsteşarlığı na benzer bir yapıyla faaliyetlerini sürdüren FRC; mali piyasada istikrar sağlamak, finansal kurumları düzenlemek, ilgili mevzuatı uygulamak ve izlemek gibi görevlere sahip bulunuyor. DTO ve Türk Loydu nun toplantılarına katıldık irlik, Deniz Ticaret Odası nın B (DTO) 35 No.lu Gemi Klas Müesseseleri, Sigortacılar, Deniz Ekspertiz ve Sürveyör Faaliyetleri Meslek Komitesi nin 23 Mayıs 2014 tarihinde gerçekleşen toplantısına katıldı. Toplantıda, Birlik ve oda temsilcileri sektördeki sorunlara ve beklentilere ilişkin görüş alışverişinde bulundu. Birlik, 9 Mayıs 2014 tarihinde Tuzla Türk Loydu Vakfı nda düzenlenen Türk Loydu Vakfı 55. Olağan Genel Kurul toplantısına katıldı. Birlik çalışanlarının temsilci olarak katıldığı toplantıda 2013 çalışma raporu takdim edilerek, bilanço, denetim raporları görüşüldü. 2014 bütçesinin takdim edilip onaylanmasının ardından Türk Loydu Vakfı nın gündemindeki konular görüşüldü. Paris te OECD nin toplantısına katıldık irlik, 5 6 Haziran 2014 tarihlerinde OECD nin Paris teki merke- B zinde düzenlenen OECD Sigorta ve Bireysel Emeklilik Komitesi nin (IPPC) 93. Oturumu na katıldı. Toplantının ilk gününde sigortacıların yatırım stratejileri, üye ülkelerdeki piyasa trendleri ile düzenleme konusundaki gelişmeler, yıllık gelir sigortaları, mortalite ve uzun ömürlülük riski gibi konular ele alındı. Toplantının ikinci gününde ise doğal afet risk finansmanı, kurumsal yatırımcıların rolü gibi konular değerlendirildi. İki gün süren oturumlara OECD üyesi ülkelerden delegeler ile konu ile ilgili kurum ve kuruluşlardan temsilci ve konuşmacılar katıldı. 07
BİR LİK TEN HA BER LER Yeni Başkan, Ramazan Ülger oldu irliğin Olağan Seçimli B Genel Kurul Toplantısı, 11 Nisan 2014 Cuma günü gerçekleştirildi. Birlik üyesi 61 şirketin üst düzey yöneticilerinin katıldığı seçimde, başkan adaylarından Groupama Sigorta AŞ Genel Müdürü Ramazan Ülger 42, diğer başkan adayı Allianz Sigorta AŞ CEO su Solmaz Altın ise 19 oy aldı. Daha önce Birlik Denetim Kurulu Başkanı olarak görev yapan Ramazan Ülger, yeni Birlik Başkanı oldu. Sigortacılık Kanunu uyarınca yapılan seçimde ayrıca, Hayat Dışı Yönetim Komitesi, Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi ile Denetim ve Disiplin Kurulu üyeleri de belirlendi. TSB Genel Sekreterliği'ne Mehmet Kalkavan atandı ürkiye Sigorta Birliği Genel Sekreter T Vekilliğini yürütmekte olan Genel Sekreter Yardımcısı Mehmet Kalkavan, 1 Temmuz 2014 tarihi itibariyle TSB Genel Sekreterliği görevine asaleten atandı. yeni yönetim KURULU Türkiye Sigorta Birliği nin yeni Yönetim Kurulu üyeleri, 21 Nisan 2014 Pazartesi günü gerçekleştirilen toplantının ardından belirlendi. Türkiye deki tüm sigorta, reasürans ve emeklilik şirketlerini tek çatı altında birleştiren Birlik, 11 Nisan 2014 Cuma günü gerçekleştirilen Olağan Seçimli Genel Kurul Toplantısı nın ardından ilk kez toplanarak yeni Yönetim Kurulu üyelerini belirledi. Birlik Başkanı nın başkanlık edeceği 4 üyeli Birlik Yönetim Kurulu; Hayat Dışı Yönetim Komitesi ile Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi Başkanları nın yanı sıra her iki komiteden seçilen birer üyeden oluşuyor. Çalışma hayatına 1993 yılında Sigorta Denetleme Kurulu nda başlayan Kalkavan, Başkan Yardımcılığı da dahil olmak üzere çeşitli görevlerde bulundu. 2009 yılında Hazine Müsteşarlığı ndan ayrılarak Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nde Genel Sekreter Yardımcısı olarak göreve başladı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü nden mezun olan Kalkavan, yüksek lisansını Boston Üniversitesi nde finans alanında yaptı. Tarım Sigortaları Havuzu, Güvence Hesabı, DASK, Sigorta Tahkim Komisyonu, Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı ve Türk Loydu Vakfı nda Yönetim Kurulu üyesi olan Mehmet Kalkavan, evli ve iki kız çocuğu babasıdır. 08
Insurance Europe Genel Kurulu'ndaydık irlik, 11 Haziran 2014 tarihinde Malta B Sigorta Birliği nin ev sahipliğinde Valetta da düzenlenen Insurance Europe 2014 Yılı Genel Kurul Toplantısı ile 12 Haziran tarihinde düzenlenen 6. Uluslararası Sigorta Konferansı na katıldı. 2014 yılı Genel Kurul toplantısında Insurance Europe Başkanı Sergio Balbinot tarafından Insurance Europe'un önümüzdeki dönemde üstleneceği görev ve faaliyetler hakkında ulusal Birlik temsilcilerine bilgi verildi. 12 Haziran 2014 tarihinde gerçekleştirilen Değişimdeki Zorluklar: Sigortada Küresel Trendler konulu 6. Uluslararası Sigorta Konferansı ise Asya, Avrupa ile Kuzey ve Güney Amerika ülkelerindeki sigorta denetleme kurumu yetkilileri ve sigorta sektöründen temsilcileri bir araya getirdi. Açılış konuşmasının Malta Başbakanı tarafından yapıldığı konferansta dünya sigorta sektörünün gündemindeki konulara ilişkin çeşitli oturumlar gerçekleştirildi. 09
BİR LİK TEN HA BER LER Birlik yönetimi, basınla buluştu irliğin yeni yönetimi Birlik Başkanı B Ramazan Ülger in liderliğinde 5 Haziran 2014 tarihinde Feriye Lokantası nda düzenlenen toplantıda basınla bir araya geldi. Sigorta sektörünün 2013 yılsonu ve 2014 yılı ilk çeyrek Hazine ve Dünya Bankası çalıştayının ev sahibi olduk irlik, 24 Nisan 2014 tarihinde Hazine B Müsteşarlığı tarafından Dünya Bankası desteği ile yürütülen Sigortacılıkta Sermaye Yeterliliği Rejiminin ve Denetiminin Güçlendirilmesi projesi çalıştayına ev sahipliği yaptı. gerçekleşmelerinin aktarıldığı toplantıda çalışmaları sürmekte olan 2 önemli proje hakkında da bilgi verildi. Özellikle Oto Sigortaları Projesi ile ilgili branşta tüm sektör tarafından uygulanacak yeni iş modeli çalışması anlatıldı. Çalıştay kapsamında projeye nihai şeklinin verilmesinden önce eldeki bulgular sigorta ve emeklilik şirketleri ile paylaşılarak gerekli revizyonların yapılmasına yönelik şirket temsilcileri ile görüş alışverişinde bulunuldu. 10
HA Zİ NE MÜS TE ŞAR LI ĞI Sİ GOR TA CI LIK GE NEL MÜ DÜR LÜĞÜ Tüketici Lehine Sigorta Sözleşmeleri ile Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin; Yönetmelik Yayınlandı igortacılık Kapsamında Değerlendirilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan S Sigorta Sözleşmeleri ile Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Yönetmelik 25 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile hedeflenen; hızla yaygınlaşan ve sigorta ile benzer bazı özellikler taşıması nedeni ile belirsizlik arz eden uzatılmış garanti hizmetlerinin sınırlarının çizilmesi ve sektörde yaygın olarak uygulanan tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmelerine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. Buna ek olarak, yönetmelikle tarafların karşı karşıya gelmeden akdettikleri sigorta sözleşmelerine ilişkin düzenlemelere de gidilmiştir. GARANTİ VERİLEN ÜRÜNLER Yönetmelik, sigorta ve reasürans şirketleri ile sigorta teminatı veren emeklilik şirketlerine ek olarak sigorta ettiren sıfatı ile tüketici lehine sözleşme akdeden kişileri kapsaması nedeniyle çok geniş bir alanda etkili olmuştur. Bu çerçevede, teknomarketlerden bankalara kadar geniş bir uygulama alanına sahiptir. Muhtelif adlarla kişilere uzatılmış garanti verilen ürünler açısından bakıldığında yönetmelikle getirilen temel kriter, bir malın üretici ve ithalatçısı tarafından Tüketiciyi Koruma Kanunu kapsamında çıkarılan ikincil düzenlemeler gereği verilmesi zorunlu olan garantinin süresinin uzatılması veya kapsamının genişletilmesinin sigorta kapsamında değerlendirilmemesidir. Yönetmelik tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmeleri ile ilgili olarak teminatın kim tarafından Yönetmelik, sigorta ve reasürans şirketleri ile sigorta teminatı veren emeklilik şirketlerine ek olarak, sigorta ettiren sıfatı ile tüketici lehine sözleşme akdeden kişileri kapsaması nedeniyle çok geniş bir alanda etkili olmuştur. Bu çerçevede, teknomarketlerden bankalara kadar geniş bir uygulama alanına sahiptir. verildiği ile ilgili yanlış izlenime yol açmayacak şekilde hareket edilmesini şart koşar. MESAFELİ SÖZLEŞMELER Ayrıca, yönetmelik gereği tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmelerinde, sigorta ettiren, yaptığı sözleşme karşılığında sigorta şirketinden ya da emeklilik şirketinden ücret, komisyon veya benzeri menfaat temin edemeyeceği gibi bu şirketler ile arasındaki herhangi bir hukuki ilişki nedeniyle, sigorta şirketine ya da sigortacılık yapan emeklilik şirketine prim geliri sağlamak amacıyla tüketici lehine sigorta sözleşmesi akdedemez. Mesafeli akdedilen sigorta sözleşmeleri ile ilgili olarak getirilen en temel husus, mesafeli sigorta akdedeceklerin işi yürütebilecek şekilde gerekli organizasyon ve teknik alt yapıya sahip olması gerekliliği ve konu ile ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı na bildirim yükümlülüğüdür. Konu ile ilgili teknik altyapıda bulunması gereken asgari gerekliliklerle ilgili Hazine Müsteşarlığı nca yürütülen çalışmalar kısa sürede yürürlüğe girecektir. m 11
KAPAK KONUSU Bireysel Emeklilik Sistemi nde otomatik katılım Kerem ÖZDAĞ TSB Ge nel Sek re ter Yar d m c s yılının Ekim ayında hayata geçen 2003 Bireysel Emeklilik Sistemi, aradan geçen 10 yılı aşkın sürede 4,7 milyon katılımcı sayısına yaklaşmış ve katılımcıların fon tutarı 30 milyar TL büyüklüğe ulaşmıştır. 2013 yılında başlamış olan devlet katkısı teşviki sonrasında ise devlet katkısı fon tutarı 2 milyar TL yi aşmıştır. Bireysel Emeklilik Sistemi, kişilerin emeklilik dönemlerinde refah seviyelerinin düşmemesine katkı sağlamasının yanında yurtiçi tasarrufları arttırıcı etkisi ile ülke ekonomisine yarar sağlamaktadır. Yurtiçi tasarrufların düşük olması, ülkenin dış finansmana bağlılığını arttırarak cari açığı yükseltmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde yurtiçi tasarrufların gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı % 33 seviyesinde iken Türkiye de bu oran yaklaşık % 13 tür. Bu durum, kamu otoritesini tasarrufları arttırıcı önlemler almaya zorlamaktadır. 2013 yılında yürürlüğe giren devlet katkısı sistemi, kişileri Bireysel Emeklilik Sistemi ne yönlendirerek yurtiçi tasarruf seviyesini arttırıcı bir etki yapmak üzere tasarlanmıştır. Nitekim devlet katkısı ile birlikte Bireysel Emeklilik Sistemi, önceki yıllardan daha yüksek oranda büyüme göstermiştir. Otomatik katılım, yukarıda bahsedilen tasarruf açığını azaltmaya yönelik sonuçlar üretebilecek bir uygulama olarak öne çıkmaktadır. Bireysel Emeklilik Sistemi nde katılımcı sayısını Otomatik katılım, bir işyerinde çalışmaya başlayan kişilerin otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi şeklinde işleyen bir sistemdir. Sistem, işverenlerin bir emeklilik şirketi ile anlaşmalarını ve işe başlayan çalışanların sisteme katılması için gerekli olan altyapıyı kurmalarını gerektirmektedir. arttırmaya yönelik olan bu sistem, ABD ve İngiltere gibi ülkelerde uygulanmaktadır. Otomatik katılım, bir işyerinde çalışmaya başlayan kişilerin otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi şeklinde işleyen bir sistemdir. Sistem, işverenlerin bir emeklilik şirketi ile anlaşmalarını ve işe başlayan çalışanların sisteme katılması için gerekli olan altyapıyı kurmalarını gerektirmektedir. Kişilerin sistemde kalmayı tercih etmemeleri durumunda ise sistemden kayıpsız olarak çıkma imkanı sağlanmaktadır. Burada kamu otoritesi, bireylerin menfaatine olan bir çözümün hayata geçirilmesi amacı ile kişileri ters yönde aksiyon almaya yönlendirmektedir. Genellikle kişilerin herhangi bir konuda aksiyon almaları, erteleme dürtüsü ve atalet nedeniyle gerçekleşmemektedir. Bu durumu emeklilik sistemine katılma açısından ele aldığımızda, sisteme katılma kararını vermenin ve gereken işlemleri başlatmanın ertelemeye çok açık bir süreç olduğunu görmekteyiz. Otomatik katılım, 12
kişiyi sisteme dahil etmekte ve emeklilik sisteminde kalmanın tercih edilmemesi durumunda kişinin sistemden çıkış için aksiyon almasını gerektirmektedir. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki söz konusu sistem, orta ve uzun vadede sistemde bulunan katılımcı sayısını arttırmaktadır. ABD de 2006 yılında hayata geçirilen otomatik katılım sistemi sonrasında emeklilik planlarına katılan çalışanların oranı, 5 yılda % 55 ten % 82 ye yükselmiştir. 20-24 yaş arasındaki çalışanlarda ise otomatik katılım öncesinde % 20 olan oran, % 76 olmuştur. Ülkemizde otomatik katılıma ilişkin pilot uygulama, Hazine Müsteşarlığı tarafından başlatılmış durumdadır. En az 50 çalışana sahip ve gerekli teknik altyapıyı kurabilecek işverenlerin katılması hedeflenen sistemde, katılımcılara mevcut emeklilik planı ve emeklilik yatırım fonları sunulacaktır. Aylık asgari 50 TL lik işveren katkısının gerekli olduğu uygulama, işe yeni başlayan çalışanlar için bilgilendirici dokümanların hazırlanmasını ve işveren katkısının düzenli ödenebilmesi için gerekli altyapının işveren tarafından kurulmasını öngörmektedir. Pilot uygulamanın amacı, işveren katkısının seviyesinin kişilerin sistemde kalmaları üzerindeki etkisi ve çalışanların sistemde devamlılık oranları gibi parametreler yardımı ile otomatik katılımın sisteme sağlayacağı faydanın tahmin edilmesidir. İngiltere uygulaması İngiltere de otomatik katılım fikri, kişilerin emekliliklerine yönelik yeterli derecede tasarruf etmemelerinin gözlemlenmesi üzerine ortaya çıkmış; 2012 yılının Ekim ayında ise sistem hayata geçirilmiştir. Uygulama en büyük işletmelerle başlatılmış olup sistemin 2018 yılının Şubat ayında tam anlamıyla hayata geçmesi hedeflenmektedir. Otomatik katılım yolu ile sisteme dahil olacak kişiler en az 22 yaşında, yasal emeklilik yaşına ulaşmamış ve her yıl güncellenen bir eşik gelir seviyesinin üzerinde kazanca (2014 için yıllık 9440 sterlin) sahip çalışanlar olarak tanımlanmaktadır. İngiltere de Department of Work and Pensions tarafından yapılan araştırmaya göre otomatik katılım sisteminin yaklaşık 8 milyon çalışanın tasarruf etme seviyesini yükselteceği (yeni girişler ve katkı payı tutarını yükselten katılımcılar) ve yıllık tasarruf tutarını 11 milyar sterlin arttıracağı öngörülmektedir. Aynı kurum tarafından 50 büyük ölçekli işletmede yürütülen araştırma, otomatik katılımın etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma, işletmelerde emeklilik planlarından sorumlu kişilerle ve ilk 1 aylık yasal sürede sistemden çıkış hakkını kullanan çalışanlarla yapılan mülakatlarla yürütülmüştür. 13
KAPAK KONUSU Araştırma sonucunda ortaya çıkan sonuçlar, aşağıda görülmektedir. İşverenlerin tamamı dikkate alındığında çıkış oranı % 9 olup söz konusu oran işveren bazında % 5 -% 15 aralığındadır. Tüm yaş, cinsiyet ve gelir gruplarında sistemden çıkışın en büyük sebebi, aile geçindirme veya konut kredisi geri ödemesi gibi sebeplerle katkı payı ödemelerinin zorluk yaşatacağının düşünülmesidir. Kişilerin mevcut işyerlerinde uzun süre çalışmayacaklarını ve kısa süre için emeklilik sözleşmesi yaptırmak istememeleri, sistemden çıkışın önemli bir sebebi olarak görülmektedir. Yüksek yaş gruplarında emeklilik döneminin çok yakında başlayacağı ve uzun vadeli bir tasarruf aracına başlamak için çok geç olduğu düşüncesi, sistemden çıkışa yol açmaktadır. Çıkışın diğer bir sebebi ise halihazırda bir emeklilik planına sahip olunmasıdır. İşverenlerin büyük kısmı, otomatik katılım düzenlemesinde öngörülen en düşük işveren katkı seviyesini seçmişlerdir. (Çalışanın maaşının % 1 i işveren katkısı, % 1 i çalışan katkısı) İşverenlerin yarıya yakını, düzenlemenin elverdiği erteleme süresini kullanmayı tercih etmişlerdir. Bunun sebebi, işveren katkı payı ödemelerinin yaratacağı ek maliyet olarak belirtilmektedir. İşverenlerin birçoğunda, otomatik katılım sistemi yürürlüğe girmeden önce mevcut işveren emeklilik planları bulunmaktadır. Burada öne çıkan husus, işverenlerin bu planlara üye olmayan kişilere hitap ederek otomatik katılımı sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmeleridir. Bu aşamada otomatik katılım sürecine ilişkin bilgilendirmenin basit ve genelleştirilmiş olması ve çalışanları aşırı bilgilendirme ile sıkıntıya sokmaması büyük önem taşımaktadır. İşverenlerin büyük bir kısmı, otomatik katılım sistemi başlamadan önce sistemi çalışanlarına nasıl anlatacağı konusunda strateji geliştirmişlerdir. Sistemin hayata geçmesinden aylar öncesinde şirketin intranet sistemi üzerinden bilgilendirici dokümanlar paylaşılması, broşürler hazırlanması, insan kaynakları birimlerinin çalışanlarla soru-cevap toplantıları gerçekleştirmesi gibi uygulamalarla çalışanlar arasında farkındalık yaratılmıştır. Bu tip uygulamalar, çalışanların otomatik olarak Bireysel Emeklilik Sistemi ne katıldıklarında kafalarında oluşacak soruları ve sistemden çıkış oranını azaltıcı etki yaratacaktır. SONUÇ Pilot uygulama şeklinde başlatılmış olan otomatik katılım, Bireysel Emeklilik Sistemi ni büyümesine katkıda bulunacak önemli bir adımdır. Pilot uygulamanın sonuçları işverenler, katılımcılar, emeklilik şirketleri ve kamu otoritesi tarafından çok iyi analiz edilmeli ve bu yolla sisteme girmiş olan kişilerin kalıcı olmaları sağlanmalıdır. Sistemin çalışanların şirkete bağlılığını arttırıcı etkisi işverenlere anlatılmalı ve hazırlık aşaması için yeterli süre tanınmalıdır. Şirket büyüklüğüne veya sektöre göre kademeli geçiş sağlanmalıdır. Otomatik katılım sürecindeki işlemlerin ve bilgilendirme sürecinin basit ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için gerekli mevzuat altyapısı oluşturulmalıdır. m 14
MEV ZU AT - SO RUN LAR - YAR GI KA RAR LA RI Sigortada halefiyet Zih ni ME TE ZA DE TSB Yö ne tim Ku ru lu Mü şa vi ri işinin para ile ölçülebilir bir menfaatini K zarara uğratan tehlikenin meydana gelmesi halinde bunun sigortacı tarafından tazmin edilmesini veya hayat süresi sebebiyle veya hayatında gerçekleşen bazı olaylar nedeniyle bir para ödenmesi veya edimlerde bulunmasını içeren sigorta sözleşmesinde öncelikle bazı prensipler göz önünde tutulur. Sözleşme düzenlenirken sigortacı ile sigorta ettiren arasında bu genel kabul görmüş prensipler esas alınır. Uluslararası sigortacılıkta uygulanan ve sigorta sözleşmesine hakim olan bu prensiplerdir. Bunlar; 1- Sigortalanabilir menfaat prensibi 2- Azami hüsnuniyet prensibi 3- Tazminat prensibi 4- Halefiyet hakların devri prensibi 5- Yakın sebep prensibi 6- Hasara iştirak prensibi olarak sıralanabilir. Sigorta mevzuatı da bu prensipleri içeren düzenlemelerden oluşur. Bu yazımızda halefiyet prensibinin sigortanın; mal, can ve sorumluluk sigortalarındaki ana hatları ile durumuna değineceğiz. Halefiyetin tanımı Halefiyetin kaynağı kanun olabileceği gibi, bir sözleşme ve haksız fiil de olabilir. Sigortada bu husustaki prensibe göre sigortacı bir hasarla ilgili olarak ödediği tazminat nispetinde hukuken sigortalı yerine geçer. Halefiyet, bir kimsenin diğer bir kimseye karşı sahip olduğu hakların üçüncü bir kişiye devredilmesi ve bu hakların o üçüncü kişi tarafından kullanılmasıdır. Halefiyetin kaynağı kanun olabileceği gibi, bir sözleşme ve haksız fiil de olabilir. Sigortada bu husustaki prensibe göre sigortacı bir hasarla ilgili olarak ödediği tazminat nispetinde hukuken sigortalı yerine geçer. Sigortalının doğan zarardan dolayı üçüncü şahıslara karşı bir dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği zarar nispetinde sigortacıya intikal eder. Bu prensibin sebebi sigortanın haksız kazanç vasıtası olmaması, gayesinin zararı karşılayıcı olmasıdır. Zira, başkasının kusuru sonucu zarara uğrayan sigortalının, bu zararını, sigortacıdan alması yanında, sorumlu kimseden de istemesi çifte tazminat, dolayısı ile bir haksız kazanca yol açacaktır. Ödemede bulunan sigortacı, bu nedenle ödediği bedel kadar sigortalının yerine geçer ve onun haklarına halef olur. Gaye, sigortalının zararından fazlasını temin etmesinin engellenmesidir. Halefiyet, üçüncü şahıslara karşı dava hakkı (rücu davası) şeklinde kullanılabileceği gibi, sigorta edilen mal ve menfaat üzerinde de olabilir. Halefiyet, tazminat prensibinin bir sonu- 15
MEV ZU AT - SO RUN LAR - YAR GI KA RAR LA RI cu olduğundan hayat sigortalarında uygulaması yoktur. Her tazminat davasında olduğu gibi, sigortacının halefiyeti nedeni ile açacağı davada da davalının kusurunun ve zararının ispatı sigortacıya aittir. Aşağıda mal, can ve sorumluluk sigortalarında halefiyet ayrı ayrı değerlendirilmiştir. a) Mal Sigortalarında Mülga Ticaret Kanununun 1301 inci maddesinde mal sigortaları ile ilgili olarak halefiyete ilişkin hüküm 6102 sayılı yeni Ticaret Kanununun 1472 nci maddesinde, 1 inci fıkraya 3 üncü cümle olarak yapılan ilave ile genişletilerek düzenlenmiştir. Buna göre; Madde 1472 (1) Sigortacı, sigorta tazminatını ödediğinde, hukuken sigortalının yerine geçer. Sigortalının, gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel kadar, sigortacıya intikal eder. Yeni sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin, halefiyet kuralı uyarınca, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava veya takibi kaldığı yerden devam ettirebilir. (2) Sigortalı, birinci fıkraya göre sigortacıya geçen haklarını ihlal edici şekilde davranırsa, sigortacıya karşı sorumlu olur. Sigortacı zararı kısmen tazmin etmişse, sigortalı kalan kısımdan dolayı sorumlulara karşı sahip olduğu başvurma hakkını korur. Madde ile yukarıda da değinildiği gibi sigortalının haiz olduğu talep hakkı, ödediği oranda sigortacıya geçecektir. Bu halefiyet hakkının, sigortacıya geçmesinde iki şart çok önemlidir. İlk şart sigortacının sigorta bedelini ödemesidir. Ödenen bedel, aynı zamanda sigortacının halef olarak rücuunun sınırını belirler. Bu suretle, sigortacı ödediği bedelden fazlasını isteyemez. Örneğin kapsam dışı yaptığı ex-gratia (hatır Sigortacı, sigorta tazminatını ödediğinde, hukuken sigortalının yerine geçer. Sigortalının, gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel kadar, sigortacıya intikal eder. ödemesi) ödemeyi veya yaptırdığı ekspertiz ücretini zarara sebebiyet veren üçüncü şahıstan isteyemez. İkinci şart, sigorta ettiren kimsenin doğan zarardan dolayı üçüncü şahıslara karşı dava hakkının bulunmasıdır. Bu hak, ancak tazmin ettiği bedel oranında sigortacıya intikal edecektir. Yargıtay içtihatlarında da belirlendiği gibi, sigortalı kendisine halef olan sigortacıya sahip bulunduğu hak ve yetkilerden daha fazlasını devredemeyeceği gibi, halefiyet prensibi gereği sigortalının zararından sorumlu kimselerin hukuken durumları da ağırlaştırılamaz. 1472 nci maddeye göre, sigortacının ödeme yapmış olması, halefiyetin bir şartıdır. Bu nedenle mevcut bir hakkın, başka bir ifadeyle, muaccel olan bir alacağın, tekrar muaccel hale gelmesi olanağı yoktur. Zira sigortacı başlamış olan zaman aşımı ile birlikte sigorta ettirenden dava hakkını devralmakta ve kalan zaman aşımı süresi içinde halef sıfatıyla dava açmak durumunda bulunmaktadır. Bu nedenle, aynı olay sebebiyle zarar görenle onun halefi sigortacı için iki farklı zaman aşımı da yoktur. Sigortacı, sigorta ettirenin açabileceği zaman aşımı süresine tabidir. Sonuç olarak Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu'nun 17.01.1972 tarihli, 1970/2 E. 1972/1 K sayılı kararında da belirtildiği gibi, sigortacının, sigortalının zararını tazmin ettiği ölçüde onun yerine geçerek zarara sebebiyet veren 3.şahsa karşı açtığı davanın halefiyet esasına dayandığı kabul edilmekte; bu esas kapsamında sigortacı, sigortalının 3. şahsa karşı ileri sürebileceği haklara sahip olmakta, dolayısıyla açılan dava- 16
nın tabi olduğu zaman aşımı, defter, ispat şartı gibi usul ve kanuni hükümler, zarar gören sigortalı ile zarara sebebiyet veren 3. şahıs arasındaki hukuki ilişki ile bağlı kalmaktadır. b) Can Sigortalarında Hayat, Ferdi Kaza, Sağlık ve Hastalık Sigortaları Zarar sigortası niteliğinde olmayan bu tür meblağ sigortalarında halefiyet prensibi uygulanmaz. Nitekim T.T.Kanununun 1491 inci maddesinin hayat sigortalarında uygulanmayacağı açıkça hükme bağlanmıştır. Ancak Ferdi Kaza Sigortası her ne kadar Hayat Sigortasının özel bir uygulama şekli ve meblağ sigortası ise de, bu sigorta ile tedavi giderlerinin ödenebilmesi nedeniyle aynı zamanda zarar sigortası niteliği de taşıdığı açıktır. Bu nedenle Türk Ticaret Kanunu'nun 1510 uncu maddesinin 3 üncü fıkrasında gerçek zararın karşılanacağı hallerde, zarar sigortasına ilişkin hükümlerin kıyasen uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Zarar sigortası niteliğinde olmayan meblağ sigortalarında halefiyet prensibi uygulanmaz. Ancak Ferdi Kaza Sigortası her ne kadar Hayat Sigortasının özel bir uygulama şekli ve meblağ sigortası ise de, tedavi giderlerinin ödenebilmesi nedeniyle aynı zamanda zarar sigortası niteliği de taşıdığı açıktır. Benzer durum sağlık sigortalarında da vardır. Bu sigortanın teminatı zarar sigortası niteliğindedir. Bu vesile ile Hastalık Sigortası ile Sağlık Sigortası kavramlarını birbirine karıştırmamak gerektiğine dikkat çekmek isteriz. Her iki sigortanın güvenceleri birbirinden farklıdır. Sözleşmede öngörülen hastalıklardan birinin veya bir kaçının sözleşme süresi içinde gerçekleşmesi veya ortaya çıkması halinde teminat sağlayan ve sigorta 17
MEV ZU AT - SO RUN LAR - YAR GI KA RAR LA RI bedeli ödenerek, sözleşmenin sona erdiği Hastalık Sigortasında, sigorta bedelinin ödenmesi için hastalığın tedavi ve/veya sonuçlarına ilişkin tazminat hesabı yapılmaz. Poliçede gösterilen sigorta bedeli meblağ olarak doğrudan sigortalıya ödenir. Bu nedenle halefiyet söz konusu değildir. Oysa, Sağlık Sigortası ile tedaviyi içeren her türlü bakım, ilaç gibi sözleşmede kararlaştırılan giderlere, hastane, günlük iş göremezlik gibi ödemelere zarar sigortası niteliğinde güvenceler verildiğinden sigorta şirketinin sigortalının şahsında tedavi gerektiren eylemlerden dolayı sorumlu olan kişilere karşı halefiyet ve rücu hakkı vardır. c) Sorumluluk Sigortalarında 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu'nda sorumluluk sigortaları tamamen yeni bir bölüm olarak yer almış; halefiyet müessesesi bu sigortalar için ayrıca düzenlenmiştir. Kanunun 1481 inci maddesinde yer alan bu hüküm, yukarıda değinilen genel halefiyet hükmünden bağımsız olarak kanunda yer almıştır. Hükme göre: Madde 1481 (1) Sigortacı, sigorta tazminatını ödedikten sonra hukuken sigortalı yerine geçer. Sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel tutarında sigortacıya ait olur. (2) Sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin, halefiyet kuralı gereğince, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava veya takibi kaldığı yerden devam ettirebilir. (3) Sigortalı veya zarar gören, birinci fıkra gereğince sigortacıya geçen haklarını ihlal edici şekilde davranırsa, sigortacıya karşı sorumlu olur. Öncelikle şu hususu belirtelim ki, sorumluluk sigortalarında halefiyetin olup olmayacağı doktrinde çok fazla tartışmaya neden olmuş ve bu tür sigortalarda sigortalı ile zarardan sorumlu olan aynı kişi olduğundan sigortacının zararın failine (borçluya) başvurması nedeni ile halefiyetinden bahsedilemeyeceği, aksi taktirde sigortacının sigortalısı için ödediği tazminatı geri alacağı sigortalısına rücu edeceği şeklinde bir sonuca varılacağı ve bu durumda da sigortalı için prim ödenmesinin bir anlamı olmadığı ileri sürülmüştür. Bu görüş kendi içinde doğrudur. Ancak sorumluluk sigortalarında hiçbir şekilde halefiyetin olamayacağını söylemek de doğru değildir. Böyle bir hakkın verilmesinde en azından bir sakınca yoktur. halefiyet şartlarının oluşup, oluşmayacağı her olayda değerlendirilecektir. Şöyle ki, özellikle müteselsil sorumluluk halinde, zarar görenin müteselsil sorumlulardan birinden veya bunun sigortacısından zararının tamamını alması halinde sigortacı sigortalısına halef olarak fazla ödediği miktar için diğer sorumlulara rücu edebilir. Maddenin ikinci ve üçüncü fıkrası ise zarar sigortalarında halefiyeti düzenleyen 1472 nci madde hükmüne paralel olarak düzenlenmiştir. Bu vesile ile bir zorunlu sorumluluk sigortası olan Trafik Sigortasına da değinmek isteriz. 2918 sayılı 85 inci maddesi hükmüne göre bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan mesul olup, bu zararları karşılamak üzere Mali Sorumluluk Sigortası yaptırmak zorundadır. Bu sigorta, işletenlerinin, yani aracın maliki veya uzun süre elinde bulundurup ondan yararlananların, aracın kullanılmasından dolayı üçüncü kişilere verilen zararları gidermedeki amacına dönüktür. Sigorta sözleşmesinin taraftarı sigortacı ile işleten olduğu için bunların dışında kalan herkes, üçüncü şahıs durumundadır. Sigorta sözleşmesinin tarafları arasındaki, sözleşmeden veya sözleşmenin ilişkin olduğu kanun hükümlerinden doğan ve tazminat yükümlülüğünün kaldırılması veya miktarının azaltılması sonucunu doğuran haller zarar görene karşı ileri sürülemez. 2918 sayılı kanunun 95 inci maddesinin bu amir hükmü yanında Mali Sorumluluk Sigortasının niteliği de bunu 18