............ Ön Söz TEMA 01 Sevgili Öðrenciler; Deðer Yayýnlarý, temelde okul derslerinize yardýmcý olmak, bu paralelde sizleri sýnavlara da hazýrlamak amacýyla Öðrenci Takipli Eðitim Seti ni hazýrladý. Bu sette, Türkçe dersinden temalara göre düzenlenmiþ altý fasikül bulunmaktadýr. Bu fasiküllerde yeterli konu anlatýmý, etkinlikler ve cevaplý testler yer almaktadýr. Temalara göre düzenlenen bu fasiküllerin giriþ bölümlerinde o fasiküllerde iþlenen konular ayrýntýlý olarak açýklanmýþtýr. Konu testleri ve ödev testleri takýmlarý da bu fasiküllerin paralelinde oluþturulmuþtur. Gerek fasiküller gerek konu testleri gerekse ödev testleri yeni sýnav sistemine ve müfredata uygun þekilde hazýrlanmýþtýr. Bu dokümanlarda dikkati öðrenmeye odaklayan renkli ama sade bir tasarým kullanýlmýþtýr. Hepinize baþarýlar dileriz. Türkçe Yayýn Kurulu Sami YILDIZ Alper BAYINDIR Abdullah ARAZ Yunus BÝLGE Sadi YILMAZ Mustafa OÐUZ Ömer MERT Halil ASLANTAÞ Nurettin ÖZÇELÝK ANLAM BÝLGÝSÝ Sözcükte Anlam: Çok anlamlýlýk, Gerçek anlam, Yan anlam, Mecaz anlam, Deyim Cümlede Anlam: Öznel yargý, Nesnel yargý, Neden-sonuç iliþkisi, Amaç - sonuç iliþkisi, Koþul - sonuç iliþkisi, Karþýlaþtýrma cümleleri, Abartma bildiren cümleler, Atasözü Parçada Anlam: Konu, Anahtar kelime, Ana düþünce, Yardýmcý düþünce, Baþlýk YAZIM BÝLGÝSÝ Ses Bilgisi: Harf, Ses, hece, alfabe, hece ve hece çeþitleri, Ünlülerin özellikleri, Büyük ünlü (kalýnlýk - incelik) uyumu, Ünlü daralmasý, Ünlü türemesi, Ünlü (hece) düþmesi Yazým Kurallarý: Büyük harflerin kullanýldýðý yerler, Yer isimlerinin yazýmý, Uzay kavramlarýnýn yazýmý, Yazýmý karýþtýrýlan sözcükler (her þey, her biri vs), Sayýlarýn yazýmý Noktalama Ýþaretleri: Nokta, Virgül, Noktalý virgül DÝL BÝLGÝSÝ Fiiller, kýlýþ, durum, oluþ filleri, Çekimli fiil, Fiil Kipleri, Fiillerin olumlu, olumsuz, soru, olumsuz soru þekilleri, Fiillerde anlam kaymasý
... Bölüm 01 Anlam Bilgisi... Sözcükte, Cümlede, Parçada Anlam SÖZCÜKTE ANLAM Çok Anlamlýlýk Bir kelimenin birçok anlama gelmesine çok anlamlýlýk denir. Dilimizde sözcükler zaman içinde yeni anlamlar kazanarak birden çok anlama gelebilir. Bu yeni durum ve kavramlarý karþýlamak için sözcüklere yeni anlamlar yüklenmesinin bir sonucudur. Örneðin okumak sözcüðünün temel anlamý bir yazýyý meydana getiren harf ve iþaretlere bakýp bunlarý çözümlemek veya seslendirmek tir. Adam, elindeki gazeteyi okuyordu. cümlesinde de bu anlamda kullanýlmýþtýr. Ancak bu sözcük zaman içinde farklý anlamlar kazanmýþtýr. Kardeþim yurt dýþýnda okuyor. cümlesinde öðrenim görmek, Þiir okumak, þarký okumaya benzemez. cümlesinde sesli olarak ya da ezgiyle söylemek, Derneðimizde bu þifreyi okuyacak kimse yoktu. cümlesinde bir þeyin anlamýný çözmek, Düþüncesi yüzünden okunuyordu. cümlesinde kimi belirtilere bakarak bir anlamý, gizli bir duyguyu anlamak, kavramak anlamýnda kullanýlmýþtýr. Görüldüðü gibi okumak sözcüðü çok anlamlý bir sözcüktür. Gerçek Anlam Gerçek anlam, bir sözcüðün temel anlamýdýr. Sözcüðün ortaya çýkýþ anlamýdýr. Bir sözcüðü söylediðimizde aklýmýza gelen ilk anlam, gerçek anlamdýr. Örneðin tutmak dediðimizde bir þeyi elde bulundurmak, ele almak ; dal dediðimizde aðacýn gövdesinden ayrýlan kollarýndan her biri ; batmak dediðimizde bir sývýnýn üstündeyken içine gömülmek gelir aklýmýza. Demek ki tutmak, dal, batmak sözcükleri bu anlamlarda kullanýldýðýnda gerçek anlamýyla kullanýlmýþ olur. Çocuk, kapýnýn kolunu tuttu. Serçe, aðacýn ince dallarýndan birine kondu. Koskocaman gemi gözümüzün önünde battý. Bu cümlelerde sýrasýyla tutmak, dal, batmak sözcükleri gerçek anlamlarýyla kullanýlmýþtýr. Mecaz Anlam Sözcük zaman içinde yeni anlamlarda kullanýlabilir. Bir sözcüðün bir ilgi ya da benzetme sonucu gerçek anlamýnýn büsbütün dýþýnda bir anlamda kullanýlmasýna mecaz anlam denir. Tutmak, dal ve batmak sözcüklerinin gerçek anlamlarýný yukarýda görmüþtük. Þimdi bu sözcükleri mecaz anlamda kullanalým. Ben bu öneriyi tuttum. cümlesinde tutmak sözcüðü beðenip kabullenmek anlamýnda, Hayatta tutunacak dalým kalmadý. cümlesinde dal sözcüðü destek ve yardým görmek anlamýnda, Onun her sözü bana batar. cümlesinde batmak sözcüðü dokunmak, incinmek anlamýnda kullanýlmýþtýr. Bu anlamlar mecazdýr. Yan Anlam Bir sözcüðün dilde kazandýðý ikinci anlama yan anlam denir. Yan anlam, gerçek anlam deðildir fakat dilde, bir gerçek anlam gibi yerleþmiþtir. Ayrýca ismi olmayan varlýklara benzerlikler yoluyla verdiðimiz isimler de birer yan anlamdýr. Kapýnýn kolu, masanýn ayaðý, uçaðýn kanadý, sýranýn gözü tamlamalarýnda týrnak içinde yazýlmýþ sözcükler yan anlamlýdýr. Bunlara yakýþtýrmaca da denmektedir. Þimdi bu üç anlam özelliðini yani gerçek anlam, mecaz anlam ve yan anlamý tatlý sözcüðünü farklý cümlelerde kullanarak örneklendirelim. Karpuz çok tatlýydý. (Gerçek anlam) Tatlý bir ilkbahar sabahý tanýþtýk. (Mecaz anlam) Tatlý su balýðýnýn yeri baþkadýr. (Yan anlam) Deyim Birden çok sözcüðün genellikle mecazlaþarak oluþturduðu kalýplaþmýþ sözlere deyim denir. Deyimler genel yargý bildirmez, yani cümle biçiminde deðildir. Kendine özgü bir anlam taþýyan deyimler kalýplaþmýþ söz öbekleridir. 3
Sözcükte Anlam Aðzýndan kaçýrmak (istemediði hâlde boþ bulunup söyleyivermek), kulak vermek (merak edip dinlemek, iþitmeye çalýþmak), göz koymak (bir kimseyi veya bir þeyi ele geçirmeyi istemek), gözünü dört açmak (çok dikkatli olmak), kýlý kýrk yarmak (en küçük ayrýntýlarýna kadar titizce incelemek) birer deyimdir. Bazý deyimler gerçek anlamlýdýr: Bu arkadaþýmýzýn iyi gün dostu bir insan olduðunu bilmiyorduk. Bu cümlede geçen iyi gün dostu olmak deyimi gerçek anlamlýdýr. Bazý cümlelerde deyim, açýklamasýyla verilebilir: Þiirin bir dizesini yanlýþsýz söyleyemiyor, bir türlü dili dönmüyordu. Bu cümlede deyim açýklamasýyla verilmiþtir. Dili dönmemek deyiminin açýklamasý yanlýþsýz söyleyememek tir. Bazý deyimler yakýn anlamlýdýr: Adamcaðýz sabaha dek gözünü kýrpmamýþtý. Dün bütün gece gözüne uyku girmedi. Bu iki cümlede geçen gözünü kýrpmamak ve gözüne uyku girmemek deyimleri yakýn anlamlýdýr. Ayný anlama gelen deyimler de vardýr: Onun bu tür ortamlarda çam devirmesine alýþtýk hepimiz. Bu cümlede geçen çam devirmek deyimi karþýdakileri üzecek sözler söylemek anlamýna gelir. Gaf yapmak, pot kýrmak, baltayý taþa vurmak deyimleri de ayný anlamdadýr. Bazen deyim, verilen cümleye uygun düþmeyebilir: Onun baþarýlý olmasý için elinden geleni ardýnda koymuyordu. Bu cümlede elinden geleni ardýna koymamak deyimi yerine, elinden geleni yapmak deyimi kullanýlmalýydý. Çünkü cümlede olumlu bir durumdan söz ediliyor, elinden geleni ardýnda koymamak deyimi yapýlabilecek bütün kötülükleri yapmak anlamýndadýr. Bazý deyimler anlamca çeliþir: Annesinin sözlerine kulak asmazdý. Öðretmeninin bir dediðini iki etmezdi. Bu iki cümledeki kulak asmamak ve bir dediðini iki etmemek deyimleri anlamca birbiriyle çeliþir. Bu iki deyim, birbirine karþýt durumlarý ifade eder. Örnek.. Aþaðýdaki kartýn arka yüzünde bir deyimin açýklamasý verilmiþtir. Açýklamasý verilen bu deyim, kartýn ön yüzüne yazýlacaktýr. Buna göre kartýn ön yüzüne, aþaðýda cümle içinde kullanýlmýþ altý çizili deyimlerden hangisi yazýlmalýdýr? A) Kullandýðý renklerden dolayý tablolarý göz alýyordu. B) Süslü cümleleri göz boyamaya yetmedi. C) Her türlü zorluðu göze alarak mücadelesine devam ediyordu. D) Özverili çalýþmalarýyla göze girmeyi baþardý. Çözüm? Kartýn ön yüzü Davranýþlarýyla çevresindeki insanlarýn sevgisini, beðenisini ve güvenini kazanmak Kartýn arka yüzü (2010 - SBS/7) Seçeneklere baktýðýmýzda A daki göz almak deyiminin göz kamaþtýrmak, B deki göz boyamak deyiminin kandýrmak, gösteriþle aldatmak, C deki göze almak deyiminin gelebilecek her türlü zararý ve tehlikeyi önceden kabul etmek, D deki göze girmek deyiminin davranýþlarýyla çevresindeki insanlarýn sevgisini, beðenisini ve güvenini kazanmak anlamýna geldiðini görüyoruz. Dolayýsýyla bu sorunun doðru cevabý D seçeneðidir. Cevap D 4
KDT 01 Sözcükte Anlam KAZANIM DEÐERLENDÝRME TESTÝ 1. Pazardaki insanlar yerde yatan adamýn etrafýnda toplandýlar. Etraf sözcüðünün bu cümledeki anlamý, aþaðýdaki altý çizili sözcüklerin hangisinde vardýr? A) Evin çevresinde çiçeðe durmuþ meyve aðaçlarý vardý. B) Takýmýn taraftarlarý erken saatlerde stada geldiler. C) Otobüsün önünde oturanlar olayý daha iyi gördüler. D) Yakýnlarýna her yýl olduðu gibi bu yýl da mektup gönderdi. 2. CÜMLE KUTUSU * Bu soðuk, yavan sözler zevkimi rencide ediyordu. * Bu sýcakta bir þeyler içilip yenmeden çalýþýlmýyor. * Geniþ, bomboþ bir salonun duvarýnda küf tutmuþ iki tablo asýlýydý. * O gülümseyiþte, herkesin hemen seçemeyeceði ince bir alay gizliydi. Bu cümle kutusundaki altý çizili sözcüklerden hangileri gerçek anlamýnýn dýþýnda (mecaz anlamýyla) kullanýlmýþtýr? CC-YENÝ A) Soðuk - sýcak B) Sýcak - geniþ C) Soðuk - ince D) Geniþ - ince 4. Bir sözcüðün dilde kazandýðý yeni anlama yan anlam denir. Ýsmi olmayan varlýklara benzerlik yoluyla verilen isimler de yan anlamdýr. Aþaðýdaki cümlelerde geçen altý çizili sözcüklerden hangisi bu açýklamaya uygun bir örnektir? A) Su bidonunun aðzýný sýkýca kapattý. B) Ýnsanlar erkenden sokaklara çýktý. C) Yaz aylarýnda hava epey sýcak olur. D) Sana daha önce de hediye almýþtým. 5. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamlý bir sözcük vardýr? CC_YENÝ A) Evin bahçesindeki çiçekleri suladýk. B) Her sabah erkenden tarlaya giderim. C) Trene yetiþemeyince biletlerimiz yandý. D) Arkadaþlarla aðacýn gölgesinde oturuyorduk. 6. Bu helikopter, okumak sözcüðünün yan anlamda kullanýldýðý cümlenin yazýlý olduðu alana inecektir. Buna göre helikopter aþaðýdaki alanlardan hangisine iniþ yapmalýdýr? 3. 1. Konuk öðrenciler oteldeki boþ odalara yerleþtirildiler. 2. Boþ kadrolara önümüzdeki aylarda atama yapýlacak. 3. Sabahtan beri boþtum, keþke benden yardým isteseydin. 4. Onun boþ vaatlerinden herkes gibi biz de býktýk artýk. Boþ sözcüðü yukarýdaki numaralanmýþ cümlelerde kaç farklý anlamda kullanýlmýþtýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 5
KDT.. 01 Sözcükte Anlam 7. Yetiþmek sözcüðü aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deðmek, uzanýp dokunabilmek anlamýnda kullanýlmýþtýr? A) Bu sabah yolculardan biri uçaða son anda yetiþti. B) Boyu kýsa olmasýna raðmen sandalyeye çýkýnca tavana yetiþti. C) Tören için istediðimiz kostümler tam zamanýnda yetiþti. D) Havalar erken ýsýnýnca bu yýl karpuzlar da erken yetiþti. 11. Bir sanatçý ve onun eseri hakkýnda konuþan aþaðýdaki çocuklardan hangisi mecaz anlamlý bir sözcük kullanmýþtýr? DDD-YENÝ 8. Aþaðýdaki cümlelerde geçen altý çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamda kullanýlmýþtýr? A) Herkes devlete vatandaþlýk baðý ile baðlýdýr. B) Bu yazarýn öykülerinde akýcý bir anlatým var. C) Sokak lambalarýnýn ölgün ýþýðýnda yürüyorduk. D) Hafta sonunda dýþarý çýkar, kitapçýlarý dolaþýrým. 9. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde sýkýntý çekmeden, yorulmadan yapýlabilen anlamýnda bir sözcük kullanýlmýþtýr? A) Bayram öncesi sýnýflarý süslemek oldukça kolaydý. B) Ödevlerimi bitirdikten sonra sizinle gelebilirim. C) Bu eþyalarý yukarý taþýmak için epey ter döktük. D) Senin söylediklerinden pek bir þey anlamadým. 10. 1. Usta elindeki çekiçle taþlarý kýrýyordu. 2. Çocuklardan biri güreþirken kolunu kýrmýþ. 3. Dünkü konuþmasýyla dostlarýný kýrmýþ. 4. Satýþlar öyle iyi ki herkes para kýrýyor bu sýralar. Kýrmak sözcüðü yukarýdaki numaralanmýþ cümlelerde kaç farklý anlamda kullanýlmýþtýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 12. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde beðenmeyip küçümsemek anlamýnda bir deyim vardýr? A) Bu güzelim tablolara burun kývýrmasýna þaþýrdýk. B) Onun, burnu havada bir insan olduðunu biliyorum. C) Her iþe burnunu sokma alýþkanlýðýndan kurtulamadý. D) Onun burnundan kýl aldýrmayan bir kiþiliði vardýr. 6
Sözcükte Anlam KDT.. 01 13. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde belirmek, ortaya çýkmak anlamýnda bir deyim kullanýlmýþtýr? A) Bu adamýn giderayak baþýmýza yeni bir dert açacaðýný hiç düþünmemiþtik. B) Çadýrda yaþayan kabile üyeleri arasýnda sorunlar baþ göstermeye baþladý. C) Onlarla baþa çýkmak kolay deðildi, çünkü kýzdýklarýnda her an bir çamur atabilirlerdi. D) Yýllýk izin listesini kaybettiðim için çalýþanlarla benim de baþým derde girdi. 16. Sivas yollarýnda geceleri Katar katar kaðnýlar gider Tekerleri meþeden. Aðýz dil vermeyen köylüler Odun mu, tuz mu, hasta mý götürürler? Bu dizelerde geçen altý çizili deyimin açýklamasý aþaðýdakilerden hangisidir? A) Konuþmamak, susmak B) Ortama göre söz söylemek C) Açýk konuþmaktan kaçýnmak D) Konuþmasýna fýrsat vermemek 14. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deyim, açýklamasýyla birlikte verilmiþtir? A) Çok yorgundu, kendini uykuya verdi. B) Ýnce eleyip sýk dokudu ve istediðini aldý. C) Herkes merak içindeydi, göz gözü görmüyordu. D) O gün hiçbir þey söylememiþ, aðzýný açmamýþtý. 17. Aðýz sözcüðü aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deyim oluþturmamýþtýr? A) Duyduklarý karþýsýnda aðzý açýk kaldý. B) Arabayý izinsiz aldýðýný aðzýndan kaçýrdý. C) Sinirlenince aðzýna geleni söyleyen biriydi. D) Diþçi, hastaya aðzýný iyice açmasý gerektiðini söyledi. 18. Aþaðýdaki kartýn arka yüzünde bir deyimin açýklamasý verilmiþtir. Açýklamasý verilen bu deyim, kartýn ön yüzüne yazýlacaktýr. Buna göre kartýn ön yüzüne, aþaðýda cümle içinde kullanýlmýþ altý çizili deyimlerden hangisi yazýlmalýdýr? 15. Aþaðýdakilerin hangisinde alan sözcüðü, cümlede kazandýðý anlamla eþleþtirilmiþtir? A) Aðaçlarýn arasýndaki düzlük alana çadýrýmýzý kurduk. Orman içinde düz ve aðaçsýz yer. B) Onun fizik alanýnda önemli bir isim olduðunu biliyorum. C) Çocuklar evin karþýsýndaki boþ alanda top oynuyorlar. D) Sýnavdaki sorulardan biri karenin alanýný hesaplamaya yönelikti. Düz, açýk ve geniþ yer, meydan, saha Bir çalýþma çevresi, çalýþma dalý. Uzmanlýk dalý DDD-YENÝ A) Ünlü þair, bu konuyu þiirlerinde sýk sýk dile getirir. B) Mikrofonun açýk olduðunu fark edince birden dili dolaþtý. C) Senin bu yaptýklarýný duyarsa onun dilinden kurtulamazsýn. D) Normalde çok az konuþan birinin böyle birdenbire dilinin çözülmesi çok garip. 7
Cümlede Anlam CÜMLEDE ANLAM Öznel Yargý Örnek.. 1 Kiþiden kiþiye deðiþen, kanýtlanamayan, herkese göre farklý olan yargýlara öznel yargý denir. Öznel yargý kiþiseldir, yorum içerir. Ülkemizin en güzel kenti Ýzmir dir. Bu cümle öznel bir yargý içermektedir. Çünkü bu görüþ, cümleyi söyleyenin görüþüdür. Bir baþkasýna göre ülkemizin en güzel kenti baþka bir kent olabilir. Nesnel Yargý Kiþiden kiþiye deðiþmeyen, kanýtlanabilen, herkese göre ayný olan yargýlara nesnel yargý denir. Türkiye nin baþkenti Ankara dýr. Bu cümle nesnel bir yargý içermektedir. Çünkü bu cümlede anlatýlan yargý herkesçe kabul edilen, doðruluðu tartýþýlmayan bir bilgidir. Kiþiden kiþiye deðiþmesi söz konusu deðildir. Bu helikopter, içerisinde sebep - sonuç iliþkisi bulunan alana inecektir. Buna göre helikopter aþaðýdaki alanlardan hangisine iniþ yapmalýdýr? A) B) Benim için ne düþündüðünü bilmiyorum. Çanakkale de vatan için yapýlanlarý unutmayacaðýz. Amaç - Sonuç Cümlesi Amacýn sonuçla birlikte verildiði cümlelerde amaçsonuç iliþkisi vardýr. Yazar eleþtirileri yanýtlamak için kürsüye geldi. Bu cümlede amaç - sonuç iliþkisi vardýr. Eleþtirileri yanýtlamak yazarýn amacý, kürsüye gelmesi de sonuçtur. Koþul - Sonuç Cümlesi C) D) Uçurtmam çizgili olduðu için çok güzel görünüyor. Aðrý Daðý na çýkmak için hazýrlýk yapýyor. (2008 - SBS/7) Bir cümlede koþulun sonuçla birlikte verilmesine koþul-sonuç iliþkisi denir. Hava güzel olursa gezmeye gideceðiz. Bu cümlede koþul-sonuç iliþkisi vardýr. Havanýn güzel olmasý koþul, gezmeye gitmek de sonuçtur. Neden - Sonuç Cümlesi Yargýnýn nedenin sonuçla birlikte verilmesine neden-sonuç iliþkisi denir. Bu tür cümlelerde hem yargýnýn gerekçesi hem de sonucu belirtilir. Hasta olduðundan bu sabah iþe gelmedi. Bu cümlede neden - sonuç iliþkisi vardýr. Hasta olmak neden, iþe gelmemek ise sonuçtur. Çözüm Ýçin sebep belirten bir edattýr ancak her zaman sebep belirtmez. Örneðin bu soruda A da cümleye hakkýmda, B de uðruna anlamý katmýþ, D de amaç bildirmek için kullanýlmýþtýr. C de ise için sözcüðü cümleye neden-sonuç anlamý katmýþtýr. Uçurtmam niçin çok güzel görünüyor? diye sorduðumuzda Çizgili olduðu için. cevabýný alýyoruz. Dolayýsýyla helikopter C deki alana iniþ yapmalýdýr. Cevap C 8
Cümlede Anlam Karþýlaþtýrma Bildiren Cümle Ýki varlýk ya da kavramý benzer ya da farklý yönleriyle kýyaslayarak anlatmaya karþýlaþtýrma denir. Ýstanbul nüfus bakýmýndan Ankara dan büyüktür. Bu cümlede Ýstanbul ile Ankara nüfus büyüklüðü yönünden karþýlaþtýrýlmýþtýr. Abartma Bildiren Cümle Bir þeyi olduðundan çok küçük ya da büyük göstermeye abartma denir. Abartma bir söz sanatýdýr. Âlem sele gitti gözüm yaþýndan. Bu dizede abartma vardýr. Çünkü gözyaþýnýn sel olmasý gerçekte mümkün deðildir. Þair çok aðladýðýný göstermek için bir þeyi olduðundan çok büyük göstermiþtir. Atasözü Uzun deneme ve gözlemler sonucu söylenen, kýsa, özlü, anonim sözlere atasözü denir. Atasözlerinde anlam derinliði vardýr. Yani birkaç sözle birçok þey anlatýlýr. Atasözlerinin söyleyeni belli deðildir. Bu sözler zaman içinde halk kültüründe doðmuþ ürünlerdir. Atasözleri deyimlerden farklý olarak bir cümle özelliði gösterir. Atasözleri milletin kültürünü yansýtýr. Atasözleri çoðunlukla ders verici ve yol gösterici bir niteliðe sahiptir. Atasözleri kalýplaþmýþ sözlerdir. Kalýplaþmýþ ifadeler olduðu için de atasözlerini oluþturan sözcükler eþ anlamlýlarýyla bile deðiþtirilemez. Derdini söylemeyen derman bulamaz. Bu atasözü Hastalýðýný söylemeyen çare bulamaz. biçiminde söylenemez. Ýt derisinden post olmaz. Bu atasözü Köpek derisinden post olmaz. biçiminde söylenemez. Atasözleri kýsa ve özlüdür. Birkaç sözcükle derin anlamlar ifade edilir. Bir atasözünün anlamý üzerine uzun açýklamalar yapýlabilir, uzun yazýlar yazýlabilir. Dikensiz gül olmaz. Bu atasözünde her güzel þeyin hoþa gitmeyen yönünün de bulunabileceði, güzel þeyi elde etmek isteyen ya da elde eden kimse bunun gerektirdiði rahatsýz edici þeyleri de hoþ görmesi, o güzellik için sýkýntýlara katlanmayý göze almasý gerektiði anlatýlmak isteniyor. Atasözleri genellikle mecaz anlamlý olmakla birlikte gerçek anlamlý olanlarý da vardýr. Mum dibine ýþýk vermez. Bu atasözü mecaz anlamlýdýr. Çünkü bu atasözünde asýl anlatýlmak istenen, mumun gerçekten dibine ýþýk vermemesi, dibini aydýnlatmamasý deðil, bir kiþinin baþkalarýna bol bol yaptýðý yardýmý kendi yakýn çevresine yapmamasýdýr. Dost ile ye iç, alýþveriþ etme. Bugünkü iþini yarýna býrakma. Akýllý düþman akýlsýz dosttan hayýrlýdýr. Bu atasözleri ise gerçek anlamlýdýr. Örnek.. 2 Aþaðýdaki kartýn arka yüzünde bir atasözünün açýklamasý verilmiþtir. Açýklamasý verilen bu atasözü, kartýn ön yüzüne yazýlacaktýr. Buna göre kartýn ön yüzüne, aþaðýdaki atasözlerinden hangisi yazýlmalýdýr? A) Akýl için yol birdir. B) Akýl akýldan üstündür. C) Akýl kiþiye sermayedir. D) Akýl, yaþta deðil baþtadýr. Çözüm Kartýn arka yüzünde verilen açýklama "Akýl akýldan üstündür." atasözünün açýklamasýdýr. Dolayýsýyla bu sorunun doðru cevabý B seçeneðidir. Cevap B 9
KDT 02 Cümlede Anlam KAZANIM DEÐERLENDÝRME TESTÝ 1. 4. Çanakkale Þehitler Abidesi hakkýnda konuþan çocuklardan hangisi kiþisel duygu ve düþüncesini ifade etmiþtir? DDD-YENÝ Hasan, okuduðu kitabý tanýtýrken kendi duygu ve düþüncelerini hangi cümlede ifade etmiþtir? CCC-YENÝ A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 2. (1) Aslýnda bu sabah da her günkü gibi erkenden evden çýktým. (2) Öyle ki duraða geldiðimde etrafta kimsecikler yoktu. (3) Uzun süre otobüs bekledikten sonra gelen ilk otobüsle okula geldim. (4) Otobüs geç geldiðinden ben de istemeden de olsa ilk derse yetiþemedim. Bu parçadaki numaralanmýþ cümlelerin hangisinde neden-sonuç iliþkisi vardýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 3. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç iliþkisi vardýr? A) Arkadaþýnýn gönlünü almak için almýþ bu hediyeyi. B) Senin için her zaman övgü dolu sözler söylüyor. 5. Aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki atasözü gerçek anlamlýdýr? AAA-YENÝ A) Son piþmanlýk fayda etmez. C) Gencecik insanlar bu vatan için canlarýný verdiler. B) Üzüm üzüme baka baka kararýr. D) Yeni müdürümüz için cana yakýn biri diyorlar. D) Dere geçerken at deðiþtirilmez. 10 C) Mum dibine ýþýk vermez.
KDT.. 02 Cümlede Anlam 6. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde koþul - so- 10. Aþaðýdaki haber baþlýklarýndan hangisi öz- nuç iliþkisi vardýr? A) Þimdi bu sýcak havada bir karpuz olsa da yesek. nel bir anlatým içermektedir? B) Dün, her nedense, bazý öðrenciler okula gelmemiþti. C) Ahmet Ýzmir e, kardeþiyse Ankara ya gitmek istiyordu. D) Sen de arkadaþýn gibi planlý çalýþýrsan baþarýlý olursun. 7. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde karþýlaþtýrma vardýr? A) Bir sanatçý güzel þiirler de yazabilir öyküler de. B) Þiir öyküden daha çok dokunur insanýn gönül teline. C) Bu kasabada birkaç hafta daha kalmayý düþünüyoruz. D) Yaz tatilinde, yaylaya, dedemlerin yanýna gideceðim. 8. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde abartma vardýr? A) Bu mahallede yaþayanlar, sularýn kesilmesinden þikâyetçiydi. B) Çocuklardan biri, o kadar aðladý ki gözyaþlarý sel olup aktý. C) Pek çok insan gibi onun da kiþisel sorunlarý vardý. D) Birlikte çalýþtýðý kimselere karþý anlayýþlý davranýrdý. 9. Aþaðýdaki atasözlerinin hangisinde doðrudan öðüt anlamý yoktur? A) Çalma elin kapýsýný, çalarlar kapýný. B) Aç doymam, tok acýkmam sanýr. C) Akarsuya inanma, eloðluna dayanma. D) Aklýna geleni iþleme, her aðacý taþlama. 11
KDT.. 02 Cümlede Anlam 11. 14. Aþaðýdaki afiþlerin hangisinde bir öneri gerekçesiyle birlikte verilmiþtir? AA-YENÝ Ayþe, okuduðu kitabý tanýtýrken kendi duygu ve düþüncelerini hangi cümlede ifade etmemiþtir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 12. Aþaðýdakilerden hangisi nesnel bir yargýdýr? CC_YENÝ A) Bu þarkýyý dinleyenler gözyaþlarýna engel olamayacak. B) Salonun giriþindeki tablolar olaðanüstü güzellikteydi. C) Sanatçýnýn dün verdiði konsere on bin kiþi gelmiþ. D) Adam, öyle güzel konuþtu ki dinlememek olanaksýzdý. 13. Birbirine yabancý kimseler, birbirinin durum ve davranýþlarýný dikkatle izler; onlar üzerine doðru bilgiler edinirler. Öyle ki kimi zaman kiþi, kendi özelliklerini baþkalarýndan öðrenir. Bu parçada anlatýlanlarý aþaðýdaki atasözlerinden hangisi en iyi biçimde özetler? A) El elin aynasýdýr. B) El el ile, deðirmen yel ile. C) El elin nesine, gülerek gider yasýna. D) El el için aðlamaz, baþýna kara baðlamaz. 12
Parçada Anlam PARÇADA ANLAM Baþlýk Bir yazýnýn, bir þiirin ya da bir kitabýn bölümlerinin baþýna konulan ve konuyu kýsaca tanýtan ibareye baþlýk denir. Paragrafýn konusu çoðu kez paragrafa baþlýk olarak verilir. Baþlýðýn özelliði kýsa ama ayný zamanda parçayý kapsayýcý olmasýdýr. Güney Kaliforniya Üniversitesi nde okuyan Mariel Aragon, dakikada 6000 kelime okuyor. Süratli okumak, eðitimle ve bilinçli bir çalýþmayla hepimizin geliþtirebileceði bir yetenektir. Bir derneðin 1987 yýlýnda açtýðý Hýzlý Okuma seminerinde kiþiler baþlangýçta 150-200 kelime okurken daha sonra hýzlarýný artýrdýlar. Minimum artýþ % 276, maksimin artýþ % 574, ortalama artýþ ise % 374 oldu. Üstelik belki þaþýracaksýnýz ama okuma sürati bu kadar artarken anlama derecesi düþmedi; ortalama % 16, maksimum % 42 arttý. Bu, hýzlý giden bir arabada yolla bir insanýn bütünleþmesine benzetilebilir. Bu parçada hýzlý okuma üzerinde duruluyor. Hýzlý okuma sözü parçanýn bütününü kapsayýcý bir nitelik taþýyor. O hâlde bu parçaya Hýzlý Okuma baþlýðý konabilir. Konu Konuþmada, yazýda, eserde ele alýnan düþünce, olay veya duruma konu denir. Konu paragrafta yazarýn, üzerinde konuþtuðu, hakkýnda söz söylediði varlýk veya kavramdýr. Parçanýn ya da þiirin konusunu bulmak için Sanatçý bu metinde neyden söz ediyor? sorusunu yöneltebiliriz. Aldýðýmýz cevap konudur. Parçada yazar ne hakkýnda konuþuyor?, Parçada yazarýn üzerine söz söylediði þey nedir? gibi sorular da konuyu bulmaya yardýmcý olur. Kiþinin sevdiði iþi yani mesleði yapmasý çok önemlidir. Toplumda kiþiliðine uygun bir meslek seçip de baþarýlý olamayan pek az insan vardýr ama sevmediði iþi yaptýðý için baþarýsýz olan insanlar saymakla bitmez. Yeteneðine uygun, sevdiði bir mesleði yapan kiþiler hem mutlu hem baþarýlý olur. Yalnýz bununla da kalmaz topluma yararlý olur. Aileler genellikle çocuklarýný çok para kazanacaklarý mesleklere yönlendirmek ister. Oysa bu son derece yanlýþtýr. Yapýlmasý gereken, kiþinin yeteneðine, ilgisine uygun bir meslek seçmesidir. Bu parçanýn konusu meslek seçimidir. Yazar parçada meslek seçimi hakkýnda görüþler ileri sürmektedir. Kýsaca söylemek gerekirse bu parça meslek seçimi üzerine kurgulanmýþtýr. Örnek.. 1 Masanýn üzerindeki kýrýntýlarý toplamak için el süpürgesi kullanýldýðýný ya da vidalarýn elektrikli tornavidayla takýldýðýný görmüþsünüzdür belki. Bunlarýn ikisi de uzay araþtýrmalarý sonucunda ortaya çýktý. Ay a giden astronotlarýn taþ örnekleri toplamalarý gerekiyordu. Astronotlarýn bunu yapabilmek için taþýnabilir aletlere gereksinimi vardý. Üstelik bunlar hem hafif hem de kablosuz olmalýydý. Böylece ilk kablosuz el aleti üretildi. Daha sonra bir elektrik kaynaðýna baðlý kalmadan uzun süre çalýþabilen, daha hafif aletler üretilmeye baþlandý. Sonuçta bugün birçok yerde görebileceðiniz þarj edilebilen ev aletleri ortaya çýktý. Bu metnin konusu aþaðýdakilerden hangisidir? A) Hafif ve pratik alet geliþtirme çabasý B) Uzay araþtýrmalarýnýn nasýl sürdürüldüðü C) Astronotlarýn uzaydaki çalýþma biçimleri D) Kablosuz ve þarj edilebilen aletlerin bulunuþ süreci Çözüm (2009 - SBS/7) Verilen metinde kablosuz ve þarj edilebilen aletlerin bulunuþ sürecinden söz ediliyor. O hâlde bu sorunun doðru cevabý D seçeneðidir. Cevap D Ana Fikir (Ana Düþünce) Bir yazýda yazarýn okura vermek istediði mesaja ana fikir denir. Ana fikir bir yazýnýn temelini oluþturan asýl düþüncedir. Bir baþka ifadeyle ana fikir, bir yazýda anlatýlmak istenenlerin tek cümle hâlinde ifade edilmesidir. Yazar bu parçada ne anlatmak istiyor? sorusunun cevabý ana fikirdir. Kimi yazýlarda ana fikir okura sezdirilir. Ana fikir, yazýnýn giriþ, geliþme, sonuç bölümlerinden birinde sezdirilebileceði gibi parçanýn bütününden de çýkarýlabilir. 13
Parçada Anlam Tiyatronun en büyük gücü sözdedir. Üstün insanlardan bize kalan tek düþünce anýtý, bu granit sözcüklerle örülmüþtür. Ýnsanlýðýn sesi, tiyatroda duyulan sözlerle kulaktan kulaða, kuþaktan kuþaða geçer, gelecek nesillere armaðan kalýr. Tiyatroda seyircinin kana kana içtiði, bu söz yaðmurudur; ruhlarýný yýkayan bu söz tufanýdýr. Bu parça tiyatroda sözün çok önemli olduðu anlatýlmak isteniyor. Tiyatroda söz çok önemlidir. yargýsý bu parçada anlatýlmak istenen ana fikirdir. Örnek.. 2 Bir yaz tatilinde, babamýn bir dostunun yanýnda çalýþma denemesi yapmýþtým. Harçlýðýmý ilk aldýðýmda beni görmeliydiniz. Ýlk küçük kazancým, benim gözümde milyarlardan daha deðerliydi. Çünkü yorularak kazandýðým bu parayý hemen kaybetmek istemiyordum. Onu nasýl harcayacaðýma karar vermem zor oldu. Harcadýðýmda aldýðým tatsa bambaþkaydý. Çalýþkanlýðýmýn ispatýydý bu. Alýn terimin belgesiydi. Bu paragrafta asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir? A) Çalýþkan kiþi zamanýn nasýl geçtiðini anlamaz. B) En tatlý kazanç, insanýn kendi çabasýyla elde ettiðidir. C) Kazancýn bir kýsmý ihtiyaç sahiplerine ayrýlmalýdýr. D) Para biriktirmek, para kazanmaktan daha zordur. Çözüm (2008 - SBS/7) Bu parçada yazar, bir yaz tatilinde alýn teriyle kazandýðý parayý harcarken duyduðu heyecaný ve aldýðý tadý anlatýyor. Yazar, en tatlý kazancýn, alýn teriyle kiþinin kendi emeðiyle kazandýðý para olduðunu anlatmak istiyor. Bu düþünce B seçeneðinde verilmiþtir. Cevap B Örnek.. 3 Ýnsan sesi güzelliðine yazýn kavuþur. Çünkü yaz, engin mavisiyle umut demektir. Güzelliktir, güzeli düþünmektir. Sanat ilhamlarý en çok yazýn gelir yoklar kapýmýzý. Yazýn yazýlanlar çizilenler daha umut verici, iç açýcý þeylerdir. Ýnsanlar daha güçlü, daha isteklidir. Çünkü yaz mutluluk kaynaðýdýr. Bu paragrafýn ana düþüncesi aþaðýdakilerden hangisidir? A) Yaz mevsimi insanlara yaþama sevinci verir. B) Sanatçýlar önemli eserlerini yazýn meydana getirirler. C) Ýnsanlar yaz mevsiminde daha iyi anlaþýrlar. D) Yazýn kýrgýnlýklar ve küskünlükler son bulur. Çözüm (2009 - SBS/7) Bu parçada yazar, yaz mevsiminin insana umut verdiðini, insaný daha güçlü, daha istekli yaptýðýný kýsaca, yaz mevsiminin insana mutluluk ve yaþama sevinci verdiðini anlatýyor. Bu düþünce A seçeneðinde dile getirildiði için sorunun doðru cevabý A dýr. Cevap A Anahtar Kelime Bir yazýda konuyu en açýk bir biçimde yansýtan kelime veya kelime grubuna anahtar kelime denir. Anahtar kelimeler yazýnýn temel dayanak noktalarýdýr. Anahtar kelimeler yardýmýyla ana düþünce ve konu daha kolay bulunabilir. Bugün asfalt yolda otomobille eskisinden daha hýzlý gidiyor; evimizi tahta yerine taþtan, çimento ve demirden yapýyoruz. Kat üzerine kat ekliyor, denizin altýnda yüzüyor ve göklerin üstünde uçuyorsak, bunlar birer ilerlemedir. Ama bunlarýn topu birden bizi insan yapmaz. Bizi kötülükten, çirkinlikten, bencillikten aptallýktan, kabalýktan kurtarýp birbirini seven insan yapan eðitimdir. Bu açýdan eðitim, insaný insan yapan deðerlerin özümsetildiði bir süreçtir. Bu parçada ilerleme, insan ve eðitim anahtar kelimelerdir. Parçada ilerlemenin eðitim olmadan insaný insan yapmaya yetmeyeceði anlatýlýyor. 14
Parçada Anlam Örnek.. 4 Örnek.. 5 Ayþe bir öpücük yolladý parmaklarýnýn ucuyla buluta. Ayþe nin öpücüðü buluta ulaþýnca, bulut þöyle bir þaþýrdý. Ama sonra toparlandý, koskocaman bir gül biçimini aldý. Gökyüzü gökyüzü olalý, bu mavi atlasa böylesine güzel, böylesine ak bir gül açmadý. Ayþe bu ak gülü hayran hayran seyretti. Lafý fazla uzatmayalým. O günden sonra bulut Ayþe den hiç ayrýlmadý. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde bu metnin anahtar kelimeleri birlikte kullanýlmýþtýr? A) Sevdalý bulut, küçük kýzdan bir daha hiç ayrýlmadý. B) Ayþe nin gökyüzüne gönderdiði öpücük, bulutu güle çevirdi. C) Gökyüzü daha önce hiç bu kadar güzel olmamýþtý. D) Þaþkýnlýk geçiren Ayþe, bir süre sonra kendini toparladý. Çözüm (2009 - SBS/8) Bu parçada anahtar sözcükler Ayþe, onun gökyüzüne gönderdiði öpücük, bulut ve gül dür. Seçeneklere baktýðýmýzda paragraftaki anahtar sözcüklerin B seçeneðinde yer aldýðýný görüyoruz. Dolayýsýyla bu sorunun doðru cevabý B seçeneðidir. Cevap B Tembellik ile ilgili konuþan Baþar ve Necmiye aþaðýdakilerden hangisine deðinmemiþlerdir? A) Tembelliðin aþýlmasý gereken bir engel olduðuna B) Tembellikle mücadele etmek için çeþitli yöntemler kullanýldýðýna C) Tembelliðin bilinen bir kavram olduðuna D) Tembelliðin çok deðiþik þekillerde karþýmýza çýktýðýna (2007 - SBS/7 - Pilot) Çözüm Yardýmcý Fikirler Bir yazýda bir ana düþünce bulunur. Ama ana düþünceyi destekleyen yan düþünceler de yer alýr. Paragraftaki bu yan düþüncelere yardýmcý fikir denir. Bir paragrafta, bir yazýda birden çok yardýmcý fikir bulunur. Bir paragrafta çoðu zaman her cümleden bir yardýmcý fikir çýkarýlabilir. Yardýmcý düþünce sorularýnda soru cümlesi olumsuzdur. Soru cümlesi deðinilmemiþtir, yoktur, söylenemez, çýkarýlamaz, yer verilmemiþtir, deðildir, beklenemez, söz edilmemiþtir gibi ifadelerle biter. Tembellik ile ilgili konuþan Baþar ve Necmiye Baþarýlý olma yolunda ilk büyük düþman tembelliktir. sözüyle tembelliðin aþýlmasý gereken bir engel olduðuna (A); Onu hepimiz aç çok biliriz. sözüyle Tembelliðin bilinen bir kavram olduðuna (C); Fakat tembellik biçimden biçime girerek ve bin bir düzen kullanarak insaný alt etmeye çalýþýr. sözüyle tembelliðin çok deðiþik þekillerde karþýmýza çýktýðýna (D) deðinmiþlerdir. Ancak bu iki kiþi tembellikle ilgili olarak Tembellikle mücadele etmek için çeþitli yöntemler kullanýldýðýna deðinmemiþlerdir. Dolayýsýyla sorunun doðru cevabý B seçeneðidir. Cevap B 15
KDT 03 Parçada Anlam KAZANIM DEÐERLENDÝRME TESTÝ 1. Bazý hastalýklarýn tedavisinde bitkilerden eskiden beri yararlanýlmaktadýr. Günümüzde bitkilerle tedavi yöntemleri kimileri tarafýndan alternatif týp ya da tamamlayýcý týp olarak adlandýrýlmaktadýr. Kimilerince bu tedavi biçimi týbbýn alternatifi ya da tamamlayýcýsý olarak deðil, bir parçasý olarak görülmektedir. Bugün kimi ülkelerde hasta, tedavi yöntemini kendisi seçebilmekte ve kendi talebine göre kendisine hizmet verilmektedir. Çin de þifalý bitkilerle tedavi devlet hastanelerinde uygulanmaktadýr. Aþaðýdakilerden hangisi bu parçanýn baþlýðý olmaya en uygundur? CC_YENÝ A) Saðlýklý Yaþam B) Saðlýðýn Önemi C) Bitkilerle Tedavi D) Modern Týbbýn Kaynaklarý 3. Ýstanbul a borçluydum ben. Bir vefa borcuydu bu. Çünkü ben bu þehrin ekmeðini yedim. Ýstanbul da doðmadým ama bu þehirde evlendim, baba oldum, dede oldum. Bu þehri kurtarmak için bir sürü imza attým, birçok etkinliðe katýldým. Yetkililere onlarca mektup yazdým. Ama bunlar yeterli olmadý. Daha büyük, daha etkili bir þey yapmam lazýmdý. Bu ancak bir kitap olabilirdi. Ben de öyle yaptým. Bu kitapla biraz rahatladým, çünkü Ýstanbul la biraz olsun ödeþtik. Bu parçada yazarýn asýl anlatmak istediði aþaðýdakilerden hangisidir? A) Ýstanbul da yaþadýklarýný unutmak istediði B) Ýstanbul un geliþmesinden mutlu olduðu C) Kitabýnda Ýstanbul un ilginç yönlerini anlattýðý D) Kitabýný Ýstanbul a olan vefa borcunu ödemek için yazdýðý 2. 4. Þunu baþtan söyleyelim ki sanatçý, kendi eserini tarafsýz bir þekilde eleþtiremez. Çünkü eleþtirirken, ortaya koyduðu yapýtýnýn etkisi altýndadýr. O, eserinde en güzelini yaptýðýný düþünmektedir. En iyisini yaptýðýna göre eleþtirecek bir þey de yoktur ona göre. Hani bizde bir söz vadýr, kimse ayraným ekþi demez, diye. Hiç kuþku yok ki sanatçýlar için de geçerlidir bu durum. Filiz in üzüldüðü durum aþaðýdakilerden hangisidir? A) Yazýn geç gelmesi B) Okullarýn kapanmasý C) Arkadaþlarýndan ayrýlmasý D) Ekonomik nedenlerle iyi bir tatil yapamayacak olmasý Bu parçada vurgulanmak istenen düþünce aþaðýdakilerden hangisidir? CC_YENÝ A) Sanatçý, eserlerinin eleþtirilmesini baþkasýndan bekler. B) Eleþtirmenlerinden çekinmeyen sanatçý yoktur. C) Sanatçý kendi eserini tarafsýz bir þekilde eleþtiremez. D) Sanatçý, eseriyle ilgili düþüncelerini eserlerinde açýklar. 16
KDT.. 03 Parçada Anlam 5. 7. Genç yazarlar için ödüllerin önemi büyüktür. Edebiyat ortamýnda kabul görmenin yolunu açar ödüller. Bu alanda bir þeyler yapabilecek olmanýn önemli bir iþaretidir. Bir baþka önemli yaný da yazacaðýnýz yeni kitaplarýn yayýnlanmasýna kapý aralar ödüller. Edebiyat ödüllerinin, özellikle gençlere yönelik böyle anlamlarý vardýr. Birçok genç yazar ödülle edebiyat dünyasýna girmiþ, kabul görmüþtür. Bir genç yazar için bunlardan daha önemli ne olabilir ki? Bu parçada asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerin hangisidir? Yaz mevsiminin vazgeçilmez meyvelerinden karpuz, içeriðinde bol miktarda bulunan laykopen maddesi nedeniyle kanser türlerine karþý etkisinin yaný sýra kalp fonksiyonlarýnýn ve kan basýncýnýn düzenlenmesine de yardýmcý oluyor. Karpuzun yüzde 95 inin sudan oluþtuðunu bildiren uzmanlar, temizleyici özelliði nedeniyle böbrekleri çalýþtýrdýðýný ve idrar yollarýný temizlediðini belirtiyor. Yaz mevsiminde insanlara bol miktarda karpuz tüketmelerini tavsiye ediyor. AAA A) Ödüllerin genç yazarlar için çok önemli olduðu B) Edebiyat dünyasýnda ün kazanmanýn kolay olduðu C) Baþarýlý sanatçýlarýn bir gün mutlaka ödül alacaðý D) Ödül alan yapýtlarýn mutlaka okunmasý gerektiði Bu parçada karpuzla ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisine deðinilmemiþtir? A) Mevsimlik bir meyve olduðuna B) Kimi hastalýklarýn tedavisine iyi geldiðine C) Yüksek miktarda su içerdiðine D) Çeþitli türlerinin bulunduðuna 8. Türk sinemasý istenen düzeye bir türlü gele- 6. Dünyada þairler için özel kentler vardýr. Bu kentlerin en önemlilerinden biri de hiç kuþku yok ki Ýstanbul dur. Bu özel kent, tarihiyle, doðasýyla, çiçekleriyle, kültürel yaþamýyla birçok þair için esin kaynaðý olmuþtur. Nice ünlü þair, bu kentin, kendi ruhunda yarattýðý esintiyle ölümsüz þiirler yazmýþtýr. Ýstanbul u hissedip de onun etkisiyle þiir yazmayan bir þair yok gibidir. Bu parçada Ýstanbul ile ilgili olarak asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir? CC_YENÝ A) Büyük bir kent olduðu B) Pek çok insanýn yaþadýðý medi ne yazýk ki. Sinema tekniðinin her geçen gün ilerlemesine, oyuncularýn kamera deneyiminin artmasýna raðmen ses getirecek filmler çýkmýyor. Bunda sinemanýn yeterli ekonomik desteði bulamamasýnýn etkisi büyük. Modern stüdyolara da sahip deðiliz. Devletse sinema sektörünü yeterince desteklemiyor. Sinemaya gönül verenler maddi imkansýzlýklar içinde film çevirmek için çýrpýnýyor. Ýzleyiciler, çevrilen filmlerimize, bir yabancý film kadar ilgi göstermiyor. Yerli filmleri gerektiði kadar desteklemiyor. Bu parçaya göre, aþaðýdakilerden hangisi Türk sinemasýnýn istenen düzeye gelememesinin nedenlerinden biri deðildir? A) Seyircilerce yeteri kadar desteklenmemesi B) Oyuncu kalitesinin düþük olmasý C) Devletten yeterli desteði alamamasý C) Birçok þaire ilham kaynaðý olduðu D) Þairlerin buluþmasýna ev sahipliði yaptýðý D) Modern sinema sütudyolarýnýn bulunmamasý 17
KDT.. 03 Parçada Anlam 9. 11. Kahve için sadece bir içecek demek haksýzlýktýr. Üretiminden kavrulmasýna, pazarlanmasýndan tüketimine deðin kendine has deðerleri olan bir kültürü vardýr kahvenin. Yorgunluðu alan, keyif ve mutluluk veren bu güzel kokulu siyah incinin keþfi, birçok efsaneye konu olmuþtur. Kokusu, tadý ve insana verdiði canlýlýk ile cana can katan içecek olarak kabul görmüþtür. Petrol endüstrisinin ardýndan dünyanýn en hacimli ticaret alanlarýndan birini oluþturmaktadýr. Bu parçada kahve ile ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisine deðinilmemiþtir? A) Yalnýzca bir içecek olarak görülmesinin doðru olmadýðýna B) Piþirilmesinin özel bir uzmanlýk gerektirdiðine C) Ortaya çýkmasýyla ilgili efsaneler üretildiðine D) Ekonomik deðerinin yüksek olduðuna Bu bilgilere göre aþaðýdakilerden hangisi elma ve kirazýn ortak yönlerindendir? CC_YENÝ A) Ayný renkte çiçek açmalarý 12. B) Ana vatanlarýnýn ayný olmasý C) Ayný aðaç ailesinden olmalarý D) Ayný mevsimde meyve vermeleri 10. Aydýnlanmacýlarýn þöyle bir sözü vardý insanlýða: Bütün ruhsal ihtiyaçlarýnýzý bilim sayesinde karþýlayacaksýnýz. Ama aydýnlanma çaðý söylediklerini yapamadý. Batý dünyasýnda ruhsal bunalýmlar daha da arttý. Aydýnlanmacýlar bu durumu açýklayamadýlar. Ýnsanlar hâlâ mutsuzdu ve acý çekiyordu. Aydýnlanma felsefesinin ileri sürdüðü anlayýþ, temel problemlere cevap veremedi. Bu parçada aydýnlanmacýlarla ilgili olarak anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir? A) Ýnsanlýðýn ilerlemesini saðladýðý B) Toplumsal barýþa katký yaptýðý C) Doðu toplumlarýnca benimsenmediði D) Ýnsanlýða verdiði sözleri tutamadýðý 18 Yel deðirmenleri çok eski zamanlardan beri, buðday öðütmek ve su pompalamak gibi iþler için kullanýlmýþtýr. Geliþmekte olan ülkelerde hâlâ önemli güç kaynaðý olmalarýna raðmen endüstri bakýmýndan geliþmiþ ülkelerde eski rolleri azalmýþtýr. Elektrik enerjisi kaynaðý olarak kullanýlan ilk yel deðirmeni 1890 yýlýnda Danimarka'da yapýlmýþtý. Bu tarihten sonra rüzgârla çalýþan deðirmenler küçük ev ve çiftliklere elektrik saðlamak için kullanýlmaktadýr. Bu parçada yel deðirmenleri yle ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisine deðinilmemiþtir? A) Un yapýmýnda kullanýldýðýna B) Geliþmiþ ülkelerde eski önemini yitirdiðine C) Günümüzde elektrik enerjisi üretimi için kullanýldýðýna D) Çalýþmasýnýn rüzgârýn hýzýna, yönüne ve yüksekliðine baðlý olduðuna
7. SINIF Adý / Soyadý Doðru Yanlýþ Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 1 1. TEMA Sözcükte Anlam 1. Aþaðýda verilen deyimleri anlamlarýyla eþleþtiriniz. 1 Aklýndan zoru olmak a Çok öfkelenip sinirlenmek 3. Aþaðýdaki cümlelerde geçen altý çizili sözcüklerin anlam özelliklerini karþýlarýna gerçek, yan, mecaz biçiminde yazýnýz. 1. Ayakkabýnýn burnu delinmiþ. 2 Aklý kesmek b Yanlýþsýz söyleyememek 2. Bizim evin perdeleri yeni deðiþti. 3 Can çekiþmek c Olabileceðine inanmak 3. Olayýn üzerindeki sis perdesi aralandý. 4 Burun kývýrmak d Beðenmeyip küçümsemek 4. Makinenin kolu kýrýldý. 5 Dili dönmemek e Ölmek üzere olmak 5. Ben o arkadaþa çok kýrýldým. 6 Burnundan solumak f Delice davranýþlarda bulunmak 6. Fýrtýnada aðacýn dalý kýrýlmýþ. 2. Altý çizili sözcüklerin mecaz anlamda kullanýldýðý cümleleri belirleyiniz. 4. Dil sözcüðünün deyim içinde kullanýldýðý cümleleri belirleyiniz. 1 Elindeki kovayla fidanlarýn dibine su döküyor. 1 Beþ duyu organýmýzdan biri olan dilimiz, tat alma organýmýzdýr. 2 Ünlü þair, konuklarýný çok sýcak bir þekilde karþýladý. 2 Aðýr bir hastalýk geçiren çocuk, hâlâ dil aðýz vermeden yatýyordu. 3 Bu yeni okulu, mahallenin en zengin adamý yaptýrdý. 3 Toplantýda ben de herkesin þikâyetçi olduðu bir konuyu dile getirdim. 4 Meðer bu adam bugüne kadar boþ sözlerle bizi oyalamýþ. 4 Çýkar þu dilinin altýndaki baklayý da ne demek istiyorsan söyle, ben de anlayayým. 5 Kuþlar bu dondurucu soðukta ne yapýyor acaba? 5 Eðer bunu senin yaptýðýný öðrenirse onun dilinden kurtulamazsýn. 6 O geldikten sonra dernekte köklü deðiþimler oldu. 6 Yabancý dil öðrenimi için yurt dýþýna gitmeyi düþünüyormuþ.
7. SINIF Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 1 5. El çek tabip el çek yaram üstündün Sen benim derdime deva bilmezsin Bu dizelerde geçen altý çizili deyimin anlamý aþaðýdakilerden hangisidir? A) Vazgeçmek B) Bir þeye sahip olmak C) Kullanýlmamak, dokunulmamak D) Baþkasýnýn yardýmýna muhtaç olmak 9. Aþaðýdaki kamyonlardan ilk olarak sarmak sözcüðünün mecaz anlamda kullanýldýðý cümlenin yazýlý olduðu kamyon hareket edecektir. Buna göre ilk olarak hangi kamyon hareket etmelidir? 6. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde elle sýkýca tutmak anlamýnda bir sözcük kullanýlmýþtýr? A) Ben bu üyenin görüþlerini hiç tutmadým. B) Çocuðu koltuk altlarýndan kavrayýp kaldýrdý. C) Bilim yoluyla olgularý kavrayýp sýralayabiliriz. D) Konuþmasýnýn bazý yerlerinde tutarsýzlýklar yakaladým. 7. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde altý çizili sözcük gerçek anlamda kullanýlmýþtýr? CC_YENÝ A) Bu dert beni yiyor. B) Uzun yol atlarý epey ezmiþ. C) Bu arabayý on yýldýr kullanýyoruz. D) Bu sýnavda öðrencilerin yarýsý döküldü. 8. Aþaðýdaki çocuklardan hangisi mecaz anlamlý bir sözcük kullanmýþtýr? CC_YENÝ A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 10. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde "olmasýndan korktuðum þey oldu" anlamýnda bir deyim kullanýlmýþtýr? A) Öylesine kýrýcý ve aðýr konuþtu ki dili kýlýçtan keskindi. B) Aklýma gelen baþýma geldi, arkadaþým uçak biletini kaybetmiþ. C) Bir insanýn bunlarý yapmasý için aklýný peynir ekmekle yemiþ olmasý gerekir. D) Sabahtan akþama kadar durmadan þarký söyleyen çocuk, onu görünce dut yemiþ bülbüle dönmüþtü. A) Nuri B) Kerim C) Zeynep D) Ayça 11. Erimek sözcüðü aþaðýdaki cümlelerin hangisinde çok zayýflamak anlamýnda kullanýlmýþtýr? CC_YENÝ A) Þeker sýcak suda daha çabuk erir. B) Onca para doðru dürüst bir þey almadan eridi. C) Yakalandýðý hastalýðýn etkisiyle günden güne eridi. D) Havalar ýsýnýnca daðlarýn zirvelerindeki karlar eridi.
7. SINIF Adý / Soyadý Doðru Yanlýþ Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 2 1. TEMA Cümlede Anlam 1. Aþaðýdaki cümlelerden öznel anlatýmlý olanlarýn baþýna Ö, nesnel anlatýmlý olanlarýn baþýna da N yazýnýz. 1 2 Gezmek için yazdan daha uygun bir mevsim yoktur. Bir yýl, dört mevsimden, her mevsim ise üç aydan oluþur. 2. Aþaðýdaki cümlelerin anlamlarýna göre karþýlarýndaki boþluklara neden-sonuç cümlesi, amaç-sonuç cümlesi, koþul-sonuç cümlesi, karþýlaþtýrma cümlesi, abartma anlamý olan cümle kavramlarýndan uygun olanlarý yazýnýz. 1 Kadýn o kadar aðladý ki göz yaþlarý nehir olup aktý. 3 Kýþ turizmi, yaz turizminden kesinlikle daha eðlencelidir. 2 Ödevini unuttuðu için tekrar evine gitti. 4 Türkiye üç tarafý denizlerle çevrili bir ülkedir. 3 Arkadaþlarýma hediye almak için çarþýya gideceðim. 5 Dünyada þiir yazmayan, þiiri sevmeyen insan yoktur. 4 Parklarýn sayýsý artarsa çocuklar yollarda oynamaz. 6 Aspendos Tiyatrosu, Antalya ili sýnýrlarý içerisinde yer almaktadýr. 5 Ýzmir nüfus bakýmýndan Konya'dan büyük bir kenttir. 3. Aþaðýdaki atasözlerini anlamca ilgili olduklarý kavramla eþleþtiriniz. 1 Ýþleyen demir pas tutmaz. Tutumlu olma a 2 Her iþte bir hayýr vardýr. Birlik olma b 3 Boþ fýçý çok langýrdar. Ýyimser olma c 4 Ýþten artmaz, diþten artar. Bilgiçlik taslama d 5 Bir elin nesi var, iki elin sesi var. Çalýþma e