REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK SERVİSİ AYLIK BÜLTENLER SERİSİ HAZİRAN 2008 TATİLİ NASIL DEĞERLENDİRELİM? Okulların tatile girmesi; bir sene boyunca yeni bilgi ve beceriler kazanmış ve bir çok alanda belirli bir performans sergilemiş olan öğrenciler için bir soluk alma, dinlenme fırsatıdır. Birçok öğrenci bu fırsatı, tatil boyunca kitap ve defterlerini bir köşeye atarak ve okulların açılış gününe kadar bütün gün televizyon seyredip, geceleri geç saatlerde yatarak ya da odasına kapanıp bilgisayar başında saatlerini harcayarak değerlendirme eğilimindedir. Anne-babalar, "Televizyon seyretmiyor, bilgisayarla oynaması daha iyi" diye düşünebilirler. Bazı ebeveynler de "Oğlum tatil zaten, geç yatabilirsin" toleransını çoktan vermiştir. Peki tatil, her şeyin bir köşeye itildiği, bütün gün televizyon seyredip bilgisayarla oynadığı, dışarı çıkıp gezip tozduğu bir dönem mi olmalıdır? Böyle bir tatil anlayışı öğrenciyi dinlenmekten çok yorar. Bu düzene alışık olmayan fizyolojik yapı önceleri zorlanır, daha sonrasında ise yavaş yavaş fizyolojik bir tembellik ortaya çıkar. Tatil bitiminde de olanlar olur, tatil boyunca tembelliğe alışan bünye okul açıldığında eski düzenine dönebilmek için zorlanacağı gibi uzun bir süre kendini toparlayamaz. Tatilini bu şekilde bir tembellikle geçiren öğrencilerin birçoğu ilk günlerde derslerde ve okul düzenine adapte olmakta zorlandığı gibi yavaş yavaş derslerden ve okuldan uzaklaşır. Bunun sonucunda seneye iyi bir başlangıç yapmak amacıyla verilen tatil tam tersi bir durumla sonuçlanır. Tatiller, aile içi ilişkileri yakınlaştırma ve birlikte geçirilen zamanı arttırma yönünden oldukça önemlidir. Özellikle çalışan anne ve babaların, izin dönemlerini çocuklarının tatil döneminde kullanması, aile içi etkileşimi arttıracaktır. Aile üyelerinin hep birlikte geçireceği bu tatil dönemlerinin çocuklarını tanıma ve gelişimlerini görebilme açısından da yararları olacaktır. Tatilin amacına uygun olarak plan yapılması, hem sizin hem de çocuğunuzun zamanını programlaması açısından iyi olacaktır. Çocuğunuzun da fikrini alarak hazırlayacağınız bir tatil programı ile günlerinizi daha keyifli geçirebilirsiniz. Okul döneminde öğrenilenlerin kısaca tekrarlanmasının yanında, eğlenceye de yeterli vakit ayrılmalı, sıkıcı ve yoğun çalışma saatlerinden kaçınılmalıdır.
Yarıyıl tatilini aktiviteler yığını haline getirmekten kaçınmak gerekir. Okul dönemi boyunca çocuklar gün içinde kendi kontrolleri dışında birçok etkinlik ve aktiviteler gerçekleştirmektedir. Bu nedenle tatillerde hiçbir aktivitenin planlanmadığı boş zamanlara da yer verilmelidir. Boş zaman dilimlerini çocuğun tamamen kendi isteklerine göre kullanmasına izin verilmelidir. Çocuğunuz, eğer yıl içinde derslerde zorlanmışsa, verilecek destek eğitiminin farklı bir şekilde sunulması gerekmektedir. Okuma ve yazma ile ilgili zorluğu olan çocuklara, ders kitapları dışında, yaş dönemlerine uygun seçilecek resimli öykü ya da uygun hikayeleri okumaya özendirmek, yazma konusunda ise günlük tutma şeklinde yazma alışkanlığını desteklemek uygun olacaktır. Akademik becerilerini geliştirmek için düzenlenecek aktiviteler planlanırken günlük hayatın içinden ve eğlenceli çalışma yöntemleri kullanılmalıdır. Örneğin; birinci ya da ikinci sınıf öğrencileri için birlikte yapılacak market alışverişi çocukların sayı kavramı ve okuma becerisini geliştirmek için bir fırsat olarak kullanılabilir. Tatilde Ders Çalışma Her öğrenci kendi durumuna göre bir çalışma stratejisi belirlemelidir. Günün, haftanın ve yarıyıl tatilinin sonunda ulaşılması düşünülen yeni hedefler belirlenmelidir. Bu hedefler öğrencinin çalışma isteğini kamçılayacak nitelikte olmalıdır. Hayali ve gerçekleşmesi imkansız hedefler, belli bir süre sonra öğrencinin ümidinin kırılmasına ve çalışma isteğinin azalmasına neden olabilir. Bu dönem içinde uygulanabilecek 4 temel strateji vardır. Her öğrenci kendi durumunu gözden geçirip buna göre bu uygulamalardan birini yapmalıdır. 1. Konu tekrarı yapmak: İnsan öğrendiklerinin % 75 ini bir hafta içerisinde, % 66 sını bir gün içerisinde, % 54 ünü de bir saat içerisinde unutur. Unutmayı önlemenin en iyi yolu yapılan tekrarlardır. Özellikle geçmiş konulardan çok fazla hatası çıkan öğrenciler genel tekrara ağırlık vermelidir. 2. Eksik kalan konuları tamamlamak: Konu eksiği fazla olan, konuları sınava kadar yetiştirememe korkusu yaşayan öğrenciler, bu tatilde önceliği eksik konularını tamamlamaya ayırmalıdır. Çünkü ikinci dönem hem zamanın daha kısa olması hem de bahar mevsiminin gelmesi ve sıcakların başlamasıyla birlikte ev dışının daha cazip olması nedeniyle öğrenci için güçlük yaratabilecektir. 3. Çalışılmış olunmasına rağmen zayıf hissedilen derslere ya da konulara yoğunlaşmak: Örneğin öğrencinin matematikten çok fazla eksiği varsa, öğrenci tatil döneminde bu derslere daha fazla vakit ayırarak bu zayıflığını gidermelidir. 4. Yeni konular çalışmak: Konu eksikleri olmayan ve çalıştığı konulardan çok az soru kaçıran öğrenciler bu stratejiyi kullanabilirler. Çocukların yaz döneminde ders konusunda, gereğinden fazla zorlanmaları, onların iyi bir dinlenme süresi geçirmeden yorgun bir şekilde okula başlamasına ve derslerle ilgili bıkkınlık yaşamalarına yol açabilmektedir. Bu nedenle ders çalışmaya düzenli aralarla devam edilmesi
daha yararlı olacaktır. Tatil programında; oyun, kitap okuma, okul dönemi içinde öğrenilenleri zaman zaman kısaca tekrarlama, eğlence, dengeli bir şekilde zamana yayılabilir. Çocuk Tatil ve İlgiler... İlgi, kısaca bireyin yapmaktan hoşlandığı şeylerdir. Çocuğun boş zamanlarını etkin bir biçimde değerlendirebilmesi için anne-babanın yapabileceği, çocuğun ilgi alanlarını belirleyip o alanlara yönlendirmek, onlarla ilgili seçenekler sunarak, çocuğa imkan yaratmaktır. İlgiler konusunda çocuğu zorlamak, çocuğun herhangi bir ilgisinin olmaması kadar olumsuz sonuçlar yaratabilir. Anne-babanın, kendi ilgi duydukları veya çocuklarının ""hep yapmasını istedikleri"" alanlara yöneltmeleri, çocuğun kendi ilgi, yetenek ve isteklerinin gelişimini engeller. *Kitap Okuma Öğrenciler için tatil, kendilerini geliştirmek için de çok iyi fırsattır. Bireyin kendini geliştirmesini sağlayacak en önemli etkinlik kitap okumaktır. Öğrenciler tatil boyunca bol bol kitap okuyacak vakte sahip olurlar. Kitap okumaya karşı ilgisi olmayan öğrencilerin kalıcı başarıları yakalaması çok zordur. Ayrıca tatilde kitap okumaya başlamak böyle bir alışkanlığa sahip olmayan öğrenciler için bu alışkanlığı kazanmaları, kitap okumanın keyfini yaşamaları açısından bulunmaz bir fırsattır. Bundan dolayı kitap okumak, iyi bir tatil programının olmazsa olmazlarındandır. *Tiyatro Tiyatro, çocuğun zihinsel gelişimi açısından önemli bir araç görevindedir. Çocuk için etkili bir öğrenme ortamı oluşturur. Çocuk, tiyatroda gözlem tekniği kullanarak öğrenir ve oyunun kahramanı ile kendini özdeşleştirir. Yaptığı özdeşleşmelerle, kendi yaratıcı yeteneklerine çıkış yolu bulduğu gibi kendi başına sentez ve yargılamalara da varır. Ancak, oyunun çocuğun yaşına uygun olması gerekir. 2-7 yaş döneminin çocuk tiyatrosunda, hareketli, taklitli ve sembolik öğeleri olan renk, ışık ve ses düzenine ağırlık veren oyunlar yer almalıdır. 7-11 yaş dönemi için de toplumsal niteliği olan, ahlak ve toplum kurallarının doğrusu ve yanlışıyla sergilendiği çocuk oyunları tercih edilmelidir. Tiyatro, çocuğun birikmiş enerjisinin boşalımına; duygusal gerginliğinden kurtulmasına, iç çatışmalarına ve bireysel sorunlarına çözüm bulmasına yardımcı olur. Bu ilginin gelişimi de anne-babanın tutumuna ve tiyatroya olan ilgisine bağlıdır. Anne-babaların 4 yaşından itibaren çocuklarını, çocuk oyunlarına götürmeye başlamaları, tiyatro sevgisi, sanat zevki ve estetik duyarlılığın kazandırılmasında rol oynar.
*Resim Çocuklar, küçük yaşlardan itibaren kağıt ve kaleme ilgi duyarlar. İki yaşındaki bir çocuğa bile kağıt-kalem verildiğinde karalama tarzında çizgiler çizer. Bu, resmin gelişimindeki ilk dönemdir. Resim yalnızca bir sanat değil, kişinin kendini ifade etme aracıdır. Resim faaliyeti çocuğun zihinsel gelişimine katkıda bulunmasının yanı sıra, duygusal gelişimi açısından da büyük önem taşır. Resim yoluyla çocuk duygularını, düşüncelerini, arzu ve isteklerini ifade eder. Ortaya bir ürün çıkarmanın mutluluğunu yaşadığı ve iç dünyasını dışa vurduğu için duygusal bir rahatlama sağlar. Çocukla iletişim kurmada zorlanıldığı zaman resim çok yararlı bir iletişim aracı olarak kullanılabilir. *Sinema Sinema, çocuğun psiko-sosyal gelişiminde bir uyarı ve haz kaynağıdır. Sinemanın haz kaynağı olmasının ve sinema alışkanlığının oluşmasının en büyük nedeni, çocuklara günlük yaşamlarından farklı bir heyecan yaşatmasıdır. Küçük çocuklar, eğlendirici filmler ile kahramanları hayvan olan filmlerden hoşlanırlar. Sinema ile ilgili tercihlerde, 6 yaşlarından itibaren cinsiyet farkının etkisi başlar ve ergenlik dönemine doğru bu fark giderek artar. Erkek çocuklar; savaş, serüven, macera, kız çocukları ise dans, şarkı, hayvanlarla ilgili komedi ve çizgi filmlerden hoşlanırlar. *Müzik Müziğin, çok eski yıllardan beri bireyin zihinsel ve fiziksel gelişiminde önemli bir yeri olduğu bilinmektedir. İlk çocukluktan itibaren, müziğe karşı bir ilginin ve geliştirilmesi söz konusu olan bir duyarlılığın olduğu görülür. Bunun ortaya çıkarılması ve değerli hale getirilmesi yararlıdır. Müzik, çocuğa aktif bir biçimde dinlemeyi ve duymayı öğretir. İç dünyasını yansıtma fırsatı verir. Öte yandan çocuğun hayal gücüne seslenerek onu besler ve yaratma yeteneğine uygun bir zemin hazırlar. Ayrıca, çocuğun varlığını bütünleyen sürekli bir sevinç kaynağı oluşturur. *Spor Çocuk için spor, bir çabadır ama öncelikle bir oyundur. Çocuk spor yolu ile birikmiş enerjisini, toplumsal açıdan kabul edilen bir yolla boşaltma imkanı bulur. Dikkat edilecek nokta; hangi spor dalının nasıl seçileceği, bireysel mi yoksa grup sporlarına mı ağırlık verileceğidir. Çünkü çocuğun bireysel özelliklerine, cinsiyetine, yaşına, yeteneğine, ilgisine göre seçilecek spor dalları değişebilir. Devamlı yapmaktan zevk alınacak branşı bulabilmek için bazen pek çok spor branşını denemek gerekebilir. Bu noktada çocuk ve ailenin aceleci davranmaması yararlı olacaktır Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de çocukların serbest zamanlarını geçirirken, televizyon/bilgisayar/playstation başında geçirdikleri süredir.
Yapılan araştırmalar ve elde edilen sonuçlar, bilgisayar ve diğer elektronik oyunların kullanımının her geçen gün katlanarak yaygınlaştığını ve hatta bağımlılık haline geldiğini göstermektedir. Bağımlılığı oluşturan; bilgisayar, internet ve sanal dünyanın karşı konulmaz çekiciliğidir. Örneğin, Amerika da yapılan bir araştırmada internet kullanımının her yıl yaklaşık olarak % 40 oranında arttığı tespit edilmiştir. Ayrıca, ülkemizde son yıllarda yapılan başka bir araştırmada İstanbul da bulunan bir özel okulda 15-17 yaş grubundaki öğrencilerin % 99 unun evinde bilgisayar bulunduğu ortaya çıkmıştır. Bilgisayarın yanı sıra televizyon da, hemen her evde bulunması ve kolay ulaşılabilir bir araç olması nedeniyle, çocuklar tarafından çok erken yaşlarda kullanılmaya başlanan bir araçtır. Türkiye de çocukların günde ortalama 4 saat televizyon izlediklerini gösteren araştırma bulguları mevcuttur. Araştırmalar, çocukların bu kadar yoğun bir şekilde maruz kaldıkları ve denetlenmediği takdirde onlara yaşlarına uygun olmayan mesajlar sunan televizyonun; çocukları şiddet eylemlerine yatkın hale getirdiğini, ve çocukların zihin ve dil gelişimini olumsuz etkilediğini, yaratıcılığını azalttığını, ve model alma yoluyla olumsuz davranışlar geliştirdiklerini göstermektedir. Bu veriler, biz yetişkinlerin, çocuklar üzerinde önemli etkileri olan ve hızla yaygınlaşan bu alışkanlıkların olumsuz sonuçları üzerinde dikkatle durmamız gerektiğini göstermektedir. Anne Babalara Öneriler : Okul zamanında belli rutinlere (kalkış saati, çalışma saati vb.) alışmış çocuklar için, tatil zamanları kimi zaman yapacak bir şeyin bulunamadığı, sıkıcı geçen ""boş zamanlar"" halini alabilir. Tatilin başlangıcında görülen heyecan, heves geçmeye başlayınca, yeni uğraş ve aktivitelerle vakitlerini eğlendirici ve eğitici geçirmelerine yardımcı olunmalıdır. Tatiller, ebeveynlerin çocuklarıyla birlikte vakit geçirmeleri için çok iyi bir fırsattır. Bu zaman diliminde mümkün olduğu kadar birlikte zaman geçirilmeli, tatil birbirlerini daha iyi tanımak, anlamak ve birbirlerinin arkadaşlığından zevk almak için değerlendirilmelidir. Çocuğun dönem boyunca sergilediği performans diğer çocuklarla karşılaştırılıp kıyaslanmamalıdır. Yetenek,ilgi ve beceri olarak bakıldığında her çocuğun kendine özgü özellikleri olduğu unutulmamalıdır. Çocukları motive etmek için kaygı ve tehdit yolu kullanılmamalıdır. " Bu kadar çalışmayla başarılı olamazsın" türündeki ifadeler kaygıyı arttırır, çocuğun özgüvenini azaltır. Çocuk, her şeye rağmen koşulsuz sevildiğini ve ona güvenildiğini hissetmelidir.
Sonuç olarak; Akademik başarı düzeyi nasıl olursa olsun, her çocuğun iyi bir zaman planlamasına ihtiyacı vardır. Bu onun sorumluluklarının ve başarısının daha da gelişmesine yardım eder. Çocuk, tatili, başıboş ve her istediğini yapabileceği bir dönem olarak değil, okulların açık olduğu zamanlarda yapılamayan gezi, spor aktivitelerine katılabildiği, zorlandığı derslerle ilgili yeni düzenlemeler yapabildiği, oyuna ve eğlenceye daha fazla zaman ayırabildiği bir dönem olarak değerlendirmelidir. En önemlisi de tatil, aile olarak daha çok vakit geçirebildiğiniz bir zaman olmalıdır. Güzel bir tatil geçirmeniz dileğiyle... Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Servisi Kaynaklar: www.mavidamla.net; www.agapedanismanlık.com; www.itugvo.com