Ýlköðretim Okulu Kýz Öðrencilerinde Menstrüasyon Dönemi Hijyeni* Menstruation Hygiene in Female Primary School Students Dr. Güngör Güler**, Dr. Mine Bekar**, Dr. Nuran Güler**, Dr. Semra Kocataþ*** Özet Araþtýrma Alibaba Saðlýk Ocaðý Bölgesi'ndeki üç ilköðretim okulunda öðrenim gören öðrencilerinin menstrüasyon ve perine hijyeni konusundaki uygulamalarýný belirlemek amacýyla tanýmlayýcý olarak yapýlmýþtýr. Araþtýrmanýn evrenini, üç okulda öðrenim gören ve menstrüasyon olan 139 kýz öðrenci oluþturmaktadýr. Evrenin tamamý araþtýrma kapsamýna alýnmýþtýr. Öðrencilerin yaþlarý 9-17 yýl arasýnda deðiþmektedir. Veriler Nisan- Mayýs 2004 tarihleri arasýnda araþtýrmacýlar tarafýndan geliþtirilen soru formu aracýlýðý ile toplanmýþtýr. Veriler SPSS 10.0 yazýlým programýnda veri tabaný oluþturularak deðerlendirilmiþtir. Anne ve babalarýnýn eðitim düzeyi çoðunlukla ilkokul olup (sýrasýyla %43.9, %41.0), %74.1'inin ailesi çekirdek tipte, %37.4'ünün saðlýk güvencesi SSK dýr. Araþtýrma sonucunda; öðrencilerin %15.1'inin menstrüasyon sýrasýnda banyo yapmadýðý, %23.7'sinin tuvaletten sonra perine bölgesini arkadan öne doðru temizlediði, % 15.1'inin yýkanabilen bez kullandýðý, yaklaþýk üçte birinin (%28.0) pedini günde bir ya da iki kez deðiþtirdiði, beþte birden fazlasýnýn (%22.3) külotunu haftada bir kez deðiþtirdiði ve yalnýzca %12.9'unun külotunu her gün deðiþtirdiði belirlenmiþtir. Bu sonuçlara göre, öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyenine iliþkin uygulamalarýnýn yetersiz olduðu ve bu durumun enfeksiyon açýsýndan risk oluþturduðu söylenebilir. Anahtar Sözcükler: Menstrüasyon hijyeni, perine hijyeni, adölesan saðlýðý, üreme saðlýðý Giriþ Önemli geliþimsel dönemlerden birisi olan ergenlik, biyo-psiko-sosyal açýdan geliþme ve olgunlaþmanýn gerçekleþtiði, çocukluktan eriþkinliðe geçiþ dönemi olarak kabul edilmektedir. Bu dönem ayný zamanda hijyenik alýþkanlýklarýn kazanýldýðý ve yerleþtiði bir dönemdir (1,2,3,4,5,6). Ayrýca bu dönem, olumlu saðlýk davranýþlarýnýn kazandýrýlmasý amacýyla eðitim programlarý uygulamak için en uygun dönemdir. Ergenlik dönemindeki kýzlar, anatomik özellikleri, menstrüasyonun baþlamasý, bu konuda bilgi eksikliði gibi çeþitli nedenlerle genito-üriner enfeksiyonlar yönünden risk Abstract This descriptive study was performed to defermine the behaviour on menstrual and perineal hygiene of students in three primary schools of Alibaba health center district in Sývas. The universe of the study was made up of a total of 139 female students from the three schools, who had menstruation. The universe of the study was included in the study totally. The age of the students varied between 9 and 17. Data was collected in April-May 2004 through a questionnaire developed by the researchers and evaluated by creating a data base using SPSS software program. Parents of most of the students had graduated from primary school (43.9 % of mothers and 41.0 % of fathers). 74.1 % of students lived in nuclear families, and insurance of 37.4 % of them vas Social Insurance Institution. The study revealed that 15.1 % of the students did not take a bath during menstruation. The study also revealed that 23.7 % washed the perineal area from behind to front, 15.1 used washed cotton material, about one third of them (28.0) changed their ped one or two times in a day, one fifth (22.3 %) of students changed their underpants once a week, and only 12.9 % changed their underpants every day. It can be concluded from these results that the hygienic behaviour of students relating to perineal and menstruation hygiene is not sufficient, causing a risk for infection. Key Words: Menstruation hygiene, perineal hygiene, adolescent health, reproductive health altýndadýrlar (6,8,9). Bunlarýn yanýnda menstrüasyon ve perine hijyeninin yeterli ve doðru biçimde uygulanmamasý, bu enfeksiyonlarýn oluþumunu kolaylaþtýrmaktadýr. Bu tür enfeksiyonlar erken dönemde saptanýp gerekli önlemler alýnmadýðýnda daha da ilerleyerek infertilite ve kanser gibi ciddi saðlýk sorunlarýna yol açabilir. Ergenlik dönemindeki kýzlar arasýnda yapýlan araþtýrmalarda, hijyenik uygulamalarla yakýndan ilgili olan vajinal akýntý, genito-üriner enfeksiyon ve ayrýca dismenore, menstrüal period düzensizliði gibi üreme saðlýðý sorunlarýnýn önemli bir yer tuttuðu saptanmýþtýr (3,4,6,7,8,9,). * 24-26 Kasým 2004 tarihleri arasýnda Ankara da düzenlenen "I.Ulusal Saðlýðý Geliþtirme ve Saðlýk Eðitimi Sempozyumu"nda sözel bildiri olarak sunulmuþtur. **Yrd. Doç.; Cumhuriyet Ü. Hemþ. YO Halk Sað. Hemþireliði, Sývas ***Arþ. Gör.; Cumhuriyet Ü. Hemþ. YO Halk Sað. Hemþireliði, Sývas 2005 cilt 14 sayý 6 135
Ergenlik dönemindeki bireylerde menstrüasyon ve perine hijyeni konusundaki bilgi eksikliklerinin ve bu konudaki yanlýþ uygulamalarýn zamanýnda belirlenip buna yönelik önlemlerin alýnmasý ile, onlarýn saðlýðýnýn korunmasý ve geliþtirilmesinde önemli katkýlar saðlanabilir. Amaç Bu araþtýrma Alibaba Saðlýk Ocaðý Bölgesi'ndeki üç ilköðretim okulunda öðrenim gören öðrencilerin menstrüasyon ve perine hijyeni konusundaki uygulamalarýný belirlemek amacýyla tanýmlayýcý olarak yapýlmýþtýr. Gereç ve Yöntem Araþtýrmanýn evrenini Öðretmenler ÝÖ Okulu, Nizamettin Sungur ÝÖ Okulu ve ÝMKB 75. Yýl ÝÖ Okulu'nda öðrenim gören ve Tablo 1. Araþtýrmaya alýnan öðrencilerin yaþ daðýlýmlarý Yaþ Sayý % 12 yaþ ve altý 15 10.8 13-14 yaþ 105 75.5 15 yaþ ve üzeri 19 13.7 Tablo 2. Araþtýrmaya alýnan öðrencilerin ailelerini tanýtýcý özellikler Tanýtýcý Özellikler Sayý % Anne Eðitimi Formal eðitimi olmayan 56 40.3 Ýlkokul 61 43.9 Ortaokul ve üzeri 22 15.8 Anne Mesleði Ýþi yok 134 96.4 Ýþçi 1 0.7 Memur 3 2.2 Serbest meslek 1 0.7 Baba Eðitimi* Formal eðitimi olmayan 20 14.5 Ýlkokul 57 41.3 Ortaokul ve üzeri 61 44.2 Baba Mesleði* Ýþi yok 9 6.5 Ýþçi 31 22.5 Memur 17 12.3 Çiftçi 13 9.4 Serbest meslek 52 37.7 Emekli 16 11.6 Aile Tipi Çekirdek 103 74.1 Geniþ 35 25.2 Parçalanmýþ 1 0.7 Sosyal Güvence Türü Yok 12 8.6 Yeþil Kart 30 21.6 Emekli Sandýðý 15 10.8 SSK 52 37.4 Bað-Kur 30 21.6 *Babasý ölen bir öðrenci tabloya alýnmamýþtýr. menstrüasyon olan 139 kýz öðrenci oluþturmaktadýr. Bu öðrencilerin yaþlarý 9-17 arasýndadýr. Araþtýrmada örneklem seçilmemiþ, evrenin tamamý araþtýrma kapsamýna alýnmýþtýr. Veriler Nisan- Mayýs 2004 tarihleri arasýnda araþtýrmacýlar tarafýndan geliþtirilen soru formu aracýlýðý ile toplanmýþtýr. Bu formda yaþ, eðitim durumu, meslek, sosyal güvence, aile tipi gibi öðrencileri ve ailelerini tanýmaya yönelik sorular ve banyo yapma sýklýðý, adet sýrasýnda banyo yapma durumu, perine temizliðine ait uygulamalar, menstrüasyon sýrasýnda yapýlan uygulamalar gibi öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyeni davranýþlarýna iliþkin sorular yer almaktadýr. Soru formu uygulanmadan önce kýz öðrencilere araþtýrmanýn amacý açýklanmýþ ve araþtýrmaya katýlmalarý için sözel olarak izinleri alýnmýþtýr. Veriler SPSS 10.0 yazýlým programýnda veri tabaný oluþturularak yüzdelikle deðerlendirilmiþtir. Bulgular Alibaba Saðlýk Ocaðý Bölgesi'ndeki üç ilköðretim okulunda öðrenim gören öðrencilerin menstrüasyon ve perine hijyeni konusundaki uygulamalarýný belirlemek amacýyla yapýlan bu araþtýrmanýn bulgularý aþaðýda verilmiþtir. Öðrencilerin yaþ daðýlýmlarýna bakýldýðýnda, çoðunluðunun (%75.5) 13-14 yaþ grubunda, %10.8'inin 12 yaþ ve altýnda, %13.7'sinin ise 15 yaþ ve üzerinde olduðu görülmektedir (Tablo 1). Öðrencilerin ailelerini tanýtan özelliklere bakýldýðýnda, annelerinin %43.9'unun ilkokul mezunu olduðu, %40.3'ünün ise formal bir eðitim almadýklarý görülmektedir. Annelerden %3.6'sý gelir getiren bir iþle uðraþmaktadýr. Babalarýn %14.5'i formal bir eðitim almamýþ, %44.2'si ise ortaokul ve üzerinde eðitim almýþtýr. Babalarýn çoðunluðunun sürekli gelir getiren bir iþi olup, iþsiz babalarýn oraný %6.5'tir. Öðrencilerin yaklaþýk dörtte üçünün aile tipi çekirdektir. Ailelerin %91.4'ünün bir saðlýk güvencesi vardýr (Tablo 2). Tablo 3'te öðrencilerin banyo yapma sýklýðý görülmektedir. Öðrenciler arasýnda iki-üç gün arayla banyodan daha sýk banyo yapan Tablo 3. Öðrencilerin banyo yapma sýklýklarý Banyo yapma sýklýðý Sayý % Ýki-üç günde bir 68 48.9 Haftada bir 71 51.1 2005 cilt 14 sayý 6 136
Tablo 4. Öðrencilerin adetleri sýrasýnda banyo yapmaya iliþkin uygulamalarý Uygulamalar Sayý % Yapma Durumu (n=139) Banyo yapan 118 84.9 Banyo yapmayan 21 15.1 Yapma Þekli (n=118) Ayakta duþ biçiminde 67 56.8 Taburede oturarak 51 43.2 Yapmama Nedeni (n=21) Adet bitiminde yapýyor 15 71.4 Aðrý olur 3 14.3 Kanama artar 2 9.5 Günah 1 4.8 Tablo 5. Öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyenlerine iliþkin davranýþlarý Uygulamalar Sayý % Perine Temizliðinin Yönü Önden arkaya doðru 96 69.1 Arkadan öne doðru 33 23.7 Dikkat etmeyen 10 7.2 Kullandýklarý Pedin Cinsi Atýlabilir hazýr ped 116 83.5 Yýkanabilen bez 21 15.1 Pamuk 2 1.4 Ped Deðiþtirme Sýklýðý Ýki-üç saatte bir 17 12.2 Gönde iki kez 18 12.9 Günde bir kez 21 15.1 Günde üç-dört kez 83 59.7 Külot Deðiþtirme Sýklýðý Her gün 18 12.9 Haftada iki-üç kez 84 60.4 Haftada bir kez 31 22.3 Kirlendikçe 6 4.3 Kullandýklarý Külotun Cinsi Pamuklu 130 93.5 Naylon 9 6.5 öðrenci olmadýðý belirlenmiþtir. Öðrencilerin %48.9'unun iki-üç günde bir, %51.1'inin ise haftada bir kez banyo yaptýðý saptanmýþtýr. Tablo 4 incelendiðinde, öðrencilerin çoðunluðunun adet sýrasýnda banyo yaptýðý, %15.1'inin banyo yapmadýðý görülmektedir. Banyo yapanlarýn yarýsýna yakýný taburede oturarak banyo yaptýðýný ifade etmiþtir. Adet sýrasýnda banyo yapmayan öðrencilere banyo yapmama nedenleri sorulduðunda %71.4'ü herhangi bir neden göstermeden adet bitiminde banyo yaptýðýný belirtmiþtir. Öðrencilerin %23.8'i ise banyonun kanama miktarýný ve aðrýyý artýrdýðý, bu nedenle adet sýrasýnda banyo yapmadýðýný açýklamýþtýr. Öðrencilerden birisi adet sýrasýnda banyo yapmanýn günah olduðu doðrultusunda bir açýklamada bulunmuþtur (Tablo 4). Tablo 5'te araþtýrmaya alýnan öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyenine iliþkin davranýþlarý görülmektedir. Tabloda öðrencilerin %23.7'sinin perine bölgesini arkadan öne doðru temizlediði, %15.1'inin menstrüasyon sýrasýnda yýkanabilen bez kullandýðý görülmektedir. Ayrýca öðrencilerden %28'inin adet sýrasýnda pedini günde bir ya da iki kez deðiþtirmesi, %22.3'ünün külotunu haftada bir kez deðiþtirmesi ve %6.5'inin naylon külot kullanmasý dikkati çeken bulgulardýr. Tartýþma Bu araþtýrmada üç ilköðretim okulunda öðrenimde olan ve menstruasyon gören 139 öðrenci incelenmiþtir. Öðrencilerin yaþ aralýðý 9-17 arasýndadýr (Tablo 1). Öðrencilerin ailelerini tanýtan özellikler incelendiðinde (Tablo 2), annelerinin yarýya yakýnýnýn (%43.9) ilkokul mezunu olduðu, %40.3'ünün ise formal bir eðitim almadýklarý dikkati çekmektedir. Annelerden yalnýzca %3.6'sýnýn gelir getiren bir iþle uðraþtýklarý belirlenmiþtir. Babalarýn eðitim durumu gözden geçirildiðinde, annelere göre eðitim düzeylerinin daha iyi durumda olduðu görülmektedir. Annelerin aksine, babalarýn yalnýzca %14.5'i formal bir eðitim almamýþ, yarýya yakýný ise ortaokul ve üzerinde eðitim almýþtýr. Babalarýn çoðunluðunun herhangi bir gelirlerinin olduðu, iþsiz baba oranýnýn %6.5 olduðu belirlenmiþtir. Öðrencilerin yaklaþýk dörtte üçü çekirdek tipi ailelerde yaþamakta olup, %91.4'ü herhangi bir saðlýk güvencesine sahiptir (Tablo 2). Araþtýrma sonunda öðrencilerin %51.1'inin haftada bir kez banyo yaptýðý (Tablo 3), çoðunluðunun (%84.9) adet sýrasýnda banyo yaptýðý belirlenmiþtir (Tablo 4). Üniversite öðrencileri arasýnda bu konuda yapýlan bir araþtýrmada, adet sýrasýnda banyo yapma sýklýðý %79.3 olarak saptanmýþtý (10). Öðrencilerin %15.1'inin adetli iken banyo yapmadýðý belirlenmiþtir (Tablo 4). Bu konuda yapýlan bir araþtýrmada, 15-18 yaþ arasý kýz öðrencilerde adetli iken banyo yapmayanlarýn oranýnýn bizim araþtýrmamýzdan daha fazla olduðu (%65) saptanmýþtýr (11). Oysa bireysel hijyen insan yaþamýnda ne kadar erken dönemde öðrenilmeye ve uygulanmaya baþlanýrsa o kadar etkin olmaktadýr (12). Önemli bir hijyenik uygulama olan banyo, 2005 cilt 14 sayý 6 137
vücuttan salgýlanan ter, sebum, ve ölü deri hücrelerini uzaklaþtýrarak, vücut kokusunu ve derinin tahriþ olmasýný engellemektedir (13). Banyo yapma adet sýrasýnda daha da önem kazanmaktadýr. Çünkü menstrüasyon sýrasýnda enfeksiyon riski artmakta ve perine bölgesinde istenmeyen kokular oluþabilmektedir. Bu nedenle, özellikle menstrüasyon sýrasýnda olmak üzere sýk banyo yapýlmalýdýr. Taburede oturarak banyo yapanlarda enfeksiyon olasýlýðýnýn daha fazla olduðu bildirilmekte, bu nedenle banyonun ayakta duþ biçiminde yapýlmasý önerilmektedir (14,15). Oysa bizim araþtýrmamýzda öðrencilerden yarýya yakýný (%43.2) adet sýrasýnda taburede oturarak banyo yaptýðýný ifade etmiþtir (Tablo 4). Bu uygulama genital ve üriner sistem enfeksiyonlarýnýn oluþumunu kolaylaþtýrmaktadýr. Araþtýrmaya alýnan öðrencilerden %71.4'ü herhangi bir neden göstermeden adet sýrasýnda banyo yapmadýðýný belirtmiþtir. Öðrencilerden %28.6'sýnýn ise, aðrý olur, kanama artar, günah olur gibi yanlýþ inanýþlara sahip olmalarý nedeniyle adet sýrasýnda banyo yapmadýklarý dikkati çekmektedir (Tablo 4). Öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyenine Ýliþkin uygulamalarý incelendiðinde, %23.7'sinin perine bölgesini yanlýþ yönde temizlediði (arkadan öne doðru), %15.1'inin menstrüasyon sýrasýnda yýkanabilen bez kullandýðý belirlenmiþtir. Ayrýca, öðrencilerin %28'inin adet sýrasýnda pedini çok geç deðiþtirdiði (günde bir ya da iki kez), %22.3'ünün külotunu çok geç deðiþtirdiði (haftada bir kez), %6.5'inin ise enfeksiyon açýsýndan risk oluþturan naylon külot kullandýðý görülmektedir (Tablo 5). Yanlýþ yönde taharetlenme kadýnlarda idrar yolu enfeksiyonlarýnýn önemli bir nedenidir. Demirbað (15) bu konuda yaptýðý araþtýrmada, arkadan öne doðru taharetlenen kadýnlarda idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma riskinin 2.56 kat daha fazla olduðunu saptamýþtýr. Kadýnlarýn anatomik özellikleri idrar yolu enfeksiyonlarýna yatkýnlýðý artýrmaktadýr. Kadýnlarda üretranýn kýsa, üretral meatus, vajina ve anüsün birbirine yakýn olmasý mikroorganizmalarýn meatus ve vajinaya kolayca taþýnmasýna yol açar. Bu nedenle perine temizliðinde temizlik iþleminin yönü simfisis pubisten anüse doðru olmalýdýr. Aksi yönde temizlik yapýlýrsa, feçes ile kirlenmiþ olan anüsteki bakteriler üretral meatus ve vajinaya taþýnarak enfeksiyonlara neden olabilir (13,16). Enfeksiyonlarý önlemek ve perine hijyenini saðlamak için iç çamaþýrlarýn her gün deðiþtirilmesi ve pamuklu çamaþýr giyilmesi gerekir (2). Özkan ve Demir (14) yaptýklarý araþtýrmada iç çamaþýrýný her gün deðiþtiren kadýnlarda enfeksiyon oranýnýn daha az olduðunu belirlemiþlerdir. Sonuç ve Öneriler Alibaba Saðlýk Ocaðý Bölgesi'ndeki üç ilköðretim okulunda öðrenim gören öðrencilerin menstrüasyon ve perine hijyeni konusundaki davranýþlarýný belirlemek amacýyla yapýlan bu araþtýrmada aþaðýdaki sonuçlar elde edilmiþtir: Araþtýrma sonucunda öðrencilerin %51.1'inin haftada bir kez banyo yaptýðý, %15.1'inin menstrüasyon sýrasýnda banyo yapmadýðý, %23.7'sinin tuvaletten sonra perine bölgesini arkadan öne doðru temizlediði bulunmuþtur. Menstrüasyon sýrasýnda öðrencilerin %15.1'inin yýkanabilen bez kullandýðý, %28'inin pedini günde bir ya da iki kez deðiþtirdiði ortaya çýkmýþ, %22.3'ünün külotunu haftada bir kez ve yalnýzca %12.9'unun her gün deðiþtirdiði belirlenmiþtir. Araþtýrmadan elde edilen bulgular sonucunda, öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyenine iliþkin uygulamalarýnýn yeterli olmadýðý, bazý uygulamalarýnýn ise yanlýþ olduðu ortaya çýkmýþtýr. Öðrencilerdeki bu tür yanlýþ ve yetersiz hijyenik uygulamalarýn erken dönemde belirlenmesi, bunlara yönelik önlemlerin alýnmasýnda büyük önem taþýmaktadýr. Burada saðlýk çalýþanlarýna, özellikle birinci basamak saðlýk hizmetlerinde çalýþan ebe ve hemþirelere önemli roller düþmektedir. Ebe ve hemþireler tarafýndan menstrüasyon ve perine hijyenine yönelik verilen bilgiler ile hijyen konusuna gereken önemin verilmesi saðlanarak, ileride üreme saðlýðý sorunlarýnýn büyük bir bölümünün geliþme olasýlýðý önlenebilir. Araþtýrmada elde edilen sonuçlar doðrultusunda, öðrencilerin perine ve menstrüasyon hijyenine ait uygulamalarý konusunda daha büyük gruplar ile analitik araþtýrmalarýn yapýlmasýna gerek vardýr. Bölgedeki saðlýk ocaklarýnda çalýþan ebe ve hemþireler tarafýndan ailelere, öðretmenlere ve öðrencilere bu konularda sürekli öðretim yapýlmasý önerilmiþtir. 2005 cilt 14 sayý 6 138
Ýletiþim: Dr. Güngör Güler E-posta: gguler@cumhuriyet.edu.tr Kaynaklar 1- Öncel S, Yýlmaz M, Ak G. 12-14 Yaþ Grubu Öðrencilerin Ergenliðe Bakýþý, Saðlýk ve Toplum 2004; Nisan- Haziran (2): 33-39. 2- Taþkýn L. Doðum Kadýn Saðlýðý Hemþireliði. Sistem Ofset Matbaacýlýk, Ankara, 2003. 3- Özvarýþ ÞB, Akýn A. Üreme Saðlýðý. Saðlýk ve Toplum 1998; 8 (3-4): 23-26. 4- Akýn A. Uluslar arasý Kararlar Paralelinde Üreme Saðlýðý Konusunda Türkiye'deki Uygulamalar. Saðlýk ve Toplum 1998; 8(3-4): 16-22. 5- TC. Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu, Türk Ailesinde Adölesanlarýn Sorunlarý. Ankara, 1997. 6- Çýtak N, Terzioðlu F, Abant Ýzzet Baysal Üniversitesinde Öðrenim Gören Kýz Öðrencilerin Primer Dismenoreye Ýliþkin Bilgi ve Uygulamalarý. Saðlýk ve Toplum 2002;12(3): 69-80. 7- Lowdermilk DL, Perry S, Ebobak IM. Maternity and Women's Health Care. 2002, Mosby Inc. 8- Sezgin B, Akýn A. Adölesan Dönemi Üreme Saðlýðý. Saðlýk ve Toplum 1998; 8(3-4): 27-32. 9- Milli Eðitim Bakanlýðý, Öðretmen ve Öðretmen Adaylarý Ýçin Cinsel Saðlýk Eðitimi 2003; Ceren Yayýn- Daðýtým. 10- Yazýcý S, Kobya H. Karadeniz Teknik Üniversitesi Merkez Öðrenci Yurtlarýnda Kalan Kýz Öðrencilerin Menstruasyonu Algýlayýþlarý ve Menstrual Hijyene Ýliþkin Tutumlarý. Atatürk Üniversitesi Hemþirelik Yüksekokulu VII. Ulusal Hemþirelik Kongresi Bildiri Özet Kitabý, Erzurum, 1999. 11- Poureslami M, Ashtiani FÖ. Assessing Knowledge, Attitudes, and Behaviour of Adölescent Girls in Suburban District of Tehran about Dysmenorrhea and Menstrual Hygiene. Journal of International Women's Studies 2002; 3(2): 60. 12-May H. Now wash your hands. Nursing Times 1998; 94:63-66. 13- Ulusoy MF, Görgülü RS. Hemþirelik Esaslarý. Ankara, 2000. 14- Özkan S, Demir Ü. 15-49 Yaþ Doðurganlýk Çaðý Kadýnlarda Vajinitisin Tanýlanmasýnda Hemþirenin Etkinliðinin Belirlenmesi ve Vajinitisin Oluþumuna Neden Olan Etmenlerin Ýncelenmesi. Saðlýk ve Toplum 2002; (4): 54-61. 15- Demirbað C. Kadýnlarda Ýdrar Yolu Enfeksiyonlarýnda Hijyenik Alýþkanlýklarla Ýlgili Risk Faktörleri. Cumhuriyet Üniversitesi Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi 2000; 4(2): 52-58. 16- Gönen Ý, Akçam Z, Yaylý G. Kadýnlarda Sýk Görülen Üriner Enfeksiyonlara Yaklaþým. Sürekli Týp Eðitimi Dergisi 2004; 13(4): 128. TTB-STED Fotoðraf Yarýþmasý 2005 Dört yýldýr fotoðrafa meraklý okurlarýmýzýn ilgisi ve katkýlarýyla sürmekte olan TTB-STED Fotoðraf Yarýþmasý nda dereceye giren ve giremeyen fotoðraflar dergimizin görsel zenginliðini oluþturuyor. Bu yýl da sizlerin deðerli çalýþmalarýnýzýn ürünü eserlerinizi bekliyoruz. Yarýþmaya; tüm saðlýk çalýþanlarý ve týp öðrencileri, daha önce herhangi bir yarýþmada ödül almamýþ en fazla beþ adet, genel konulu renkli fotoðrafla katýlabilir. Fotoðraflar en az en çok (20x30) cm boyutunda olmalýdýr. Fotoðraflarýn arkasýna yapýþtýrýlacak etikete bir rumuz ve sýra numarasý yazýlacaktýr. Hazýrlanacak bir katýlým formuna; rumuz, yarýþmacýnýn adý soyadý, mesleði, çalýþtýðý yer, adresi, telefonu, e-posta adresi, fotoðraf(lar)ýn sýra numarasý, ad(lar)ý, çekildiði yer ve içeriðiyle ilgili açýklama yazýlacaktýr. Bu form bir zarfa konularak kapatýlacak ve zarfýn üzerine yalnýzca rumuz yazacaktýr. Bu zarf ve fotoðraflar posta ve ulaþým sýrasýnda hasar görmeyecek biçimde paketlenip, "STED Fotoðraf Yarýþmasý, TTB, GMK Bulvarý Þehit Daniþ Tunalýgil Sok. No:2 Kat:4 Maltepe 06570 Ankara adresine en geç 30 Eylül 2005 tarihine kadar gönderilmelidir. Seçici kurul tarafýndan yapýlacak deðerlendirme sonunda büyük ödül olarak Canon EOS 300 marka bir fotoðraf makinesi verilecektir. Ayrýca üç kiþiye baþarý ödülü olarak tanýnmýþ fotoðraf sanatçýlarýnýn albümleri, TTB yayýnlarýndan oluþan birer armaðan paketi ve plaket sunulacaktýr. Yarýþmada ödül alan ve seçici kurul tarafýndan uygun bulunan diðer yapýtlar 10. Pratisyen Hekimlik Kongresi sýrasýnda sergilenebilecek, dereceye girenlerin ödülleri Kasým ayýnda Nusret Fiþek Ödül Töreni nde verilecektir. Yarýþmaya gönderilen fotoðraflar, TTB yayýnlarýnda ve saðlýkla ilgili eðitim, sanat vb. etkinliklerde isim belirtilerek kullanýlabilecektir. 2005 cilt 14 sayý 6 139