EĞİRDİR GÖLÜ (ISPARTA) NDE YAŞAYAN HAVUZ BALIĞI (Carassius gibelio BLOCH, 1782) NIN BESLENME REJİMİ ÖZET Mahmut YILMAZ 1, Derya BOSTANCI 2, Savaş YILMAZ 3, Nazmi POLAT* 3 1-AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ, FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ, BİYOLOJİ BÖLÜMÜ 2-ORDU ÜNİVERSİTESİ, FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ, BİYOLOJİ BÖLÜMÜ 3-O.M.Ü., FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ, BİYOLOJİ BÖLÜMÜ npolat@omu.edu.tr Bu çalışmada; Mart 2001- Mayıs 2002 tarihleri arasında Eğirdir Gölü nden çeşitli ağlar ve oltalar yardımıyla 177 adet havuz balığı örneği yakalanmış ve sindirim sistemi içerikleri incelenmiştir. Bu örneklerin sindirim sistemi içeriği analizleri sonucunda tespit edilen organizmalar; Geometrik Önem İndeksi (GII) metodu kullanılarak incelenmiştir. Sonuçta; havuz balığının sindirim sisteminde 35 i bitkisel, 11 i da hayvansal olmak üzere toplam 46 besin çeşidi tespit edilmiştir. GII metodu sonucuna göre; havuz balığı omnivor bir beslenme göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Eğirdir Gölü, Sindirim Sistemi İçeriği, Havuz Balığı (Carassius gibelio Bloch, 1782), Geometrik Önem İndeksi (GII). FEEDING DIETARY OF PRUSSIAN CARP (Carassius gibelio BLOCH, 1782) INHABITING EĞİRDİR LAKE (ISPARTA) ABSTRACT In this study, 177 stomach contents of Prussian carp were examined and they have been caught during period of March, 2001-May, 2002 from Eğirdir Lake via a number of altenative nets and tackles. Organisms, obtained after analysing the stomach contents of Prussian carp patterns, were examined using method of Geometric Index of Importances (GII). Consequently; 46 food items (35 organisms were plants, 11 were animals) were found in the stomach contents of Prussian carp. As a result of Geometric Index of Importance, Prussian carp is omnivorous. Key Words: Eğirdir Lake, Stomach Contents, Prussian Carp (Carassius gibelio Bloch, 1782), Geometric Index of Importance (GII). GİRİŞ İnsan nüfusunun sürekli artması, bilinçli beslenmenin yaygınlaşması ve kara hayvanları üretimini artırmanın sınırlı olması nedeniyle besin değeri yüksek, kolay hazmedilen ve yüksek değerde protein ihtiva eden su ürünlerinin tüketilmesi ihtiyacı duyulmuştur. Bu nedenle birçok ülke, sahip oldukları tabii kaynaklardan avcılık yolu ile sağladıkları üretimi yeni teknik ve metotlar geliştirerek arttırma yoluna gitmiştir. Birçok ülke artan hayvansal besin ihtiyacını karşılayabilmek için bu alanda büyük çalışmalar yapmakta; kendi şartlarına uygun tür ve zemin üzerinde üretim metotlarını geliştirmekte ve yaygınlaştırmak için yoğun bir araştırma ve uygulama çabası içindedir (Alpbaz ve Hoşsucu, 1996). Dünyada kişi başına tüketilen balık miktarı ortalama 11-12 kg dır. Bu oran bazı ülkelerde, özellikle balıkçılığın geliştiği ülkelerde 50-70 kg a kadar çıkmaktadır. 230
İnsanlar tarafından tüketilen balık miktarlarının gün geçtikçe artış göstermesi, balıkçılığın daha da gelişmesini sağlamıştır. Ancak bu gelişme halen ülkemizde gerekli ilgiyi görmemiştir. Balık üretiminin artırılması; yetiştirilecek balığın beslenme şeklinin bilinmesi ile sağlanabilir. Bunun için de balığın sindirim sistemi içeriğinin incelenmesi gerekmektedir. Sadece sindirim sistemi içeriği ile kalınmayıp aynı zamanda ortamdaki besin çeşitlerinin de incelenmesi gerekir. Böylece balığın beslenmesi hakkında gerekli bilgiler elde edilmiş olacaktır. Elde edilen verilerden yola çıkarak (yetiştirilecek olan balığın hangi besinleri tercih ettiği tespit edilerek) ortamda o besin çeşitlerinden yeterince bulunması sağlanmalıdır. Bu şekilde ekonomik önemi olan balıkların kısa sürede daha fazla yetiştirilme imkânı ortaya çıkacaktır. Bu da ülke ekonomisine ve de üreticilere maddi kazançlar sağlayacaktır. Akarsu ve göllerdeki balık potansiyeli, ortam şartları ile yakından ilişkilidir. Bu şartlar arasında hiç şüphesiz, ortamın besleyicilik kapasitesi en önemli olanıdır. Ekonomik önemi olan ve tüketilmeleri gayet kolay olan balıkların, protein ve vitamin değerlerini koruyabilmeleri için düzenli bir beslenme peryoduna sahip olmaları gerekir. Balıkların bulundukları ortamdan aldıkları besinin niteliği ve niceliği, balık ile ortam arasındaki ilişkinin bir sonucu olmakta ve bu sonucun anlaşılabilmesi için de sindirim sistemi içeriği analizinin yapılması gerekmektedir (Ekingen, 1978). Balıkların sindirim sistemi veya sindirim sistemi içeriği ile ilgili çok sayıda araştırma yapılmıştır (Tanyolaç ve Karabatak, 1974; Özdemir, 1983 ve 1985; Ekingen, 1983; Şen, 1982, 1987; Yılmaz, 1993; Avşar, 1994; Polat ve Yılmaz, 1996, 1999; Polat ve Kır, 1996; Pala ve ark., 2003; Şen ve Özdemir, 1986; Şen ve ark., 2001, Yılmaz, 2001). Havuz balığı olarak bilinen bu tür; gerek vücut şekli, gerekse dorsal ve anal yüzgeçlerin 3. basit ışınının testere dişli olması nedeniyle Cyprinus carpio ya benzerlik göstermektedir. Ancak, ağızda bıyık olmaması, farinks dişlerinin tek sıralı olmasıyla sazandan kolayca ayırt edilir. Sazanlar gibi, durgun sularda ve küçük göletlerde yaşarlar. Bitkilerin yoğun olduğu kıyıları tercih ederler. Soğuk zamanlarda yumuşak çamura gömülerek kışı geçirirler. Başlıca besinlerini; bitkiler, mayıs böcekleri, dipter larvaları ile küçük zooplanktoniik organizmalar oluşturmaktadır. Mayıs Haziran aylarında üreme faaliyetini gerçekleştirirler (Şekil 1) (Geldiay ve Balık, 1996). Ülkemizde son zamanlarda gelişmeye başlamış olan balık yetiştiriciliği çalışmalarında önemli bir konu olan balıkların beslendiği organizmalar hakkında yapılan araştırmalar yeterli değildir. Eğirdir Gölü nde yaşayan havuz balığının besin çeşitleri hakkında çalışmalara rastlanılamaması bu araştırmanın tercih sebebi olmuştur. Bu konudaki eksikliği gidermek, ekonomik öneminden dolayı havuz balığının beslendiği organizmalar hakkında yeterli bilgileri elde etmek, bu balıkların besin çeşitlerini, herhangi bir besin seçiciliği olup olmadığını tespit etmek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. MATERYAL VE METOT Havuz balığına ait örnekler Eğirdir Gölü nden Mart 2001 Mayıs 2002 tarihleri arasında 177 adet örnek alınmıştır (Şekil 1). Örnek alımı; gölün değişik bölgelerinden aylık peryotlar halinde yapılmıştır. Örnek alımı için 18x18, 22x22, 32x32 ve 45x45 mm. göz aralıklı fanyalı ağlar, pinterler ve çeşitli oltalar kullanılmıştır. Ağlar ve pinterler akşam atılıp, ertesi sabah toplanmıştır. Ağlardan alınan balıklar hemen öldürülerek sindirim faaliyetlerinin devamı engellenmiştir. 231
Şekil 1. Havuz Balığı (Carassius gibelio Bloch, 1782) Figure 1. Prussian Carp (Carassius gibelio Bloch, 1782) Mide İçeriğini Belirlemede Kullanılan Metotlar Eğirdir Gölü nden yakalanan örnekler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Araştırma Laboratuvarı na getirilerek gerekli ölçümleri yapılmıştır. Çalışmamızın esas bölümünü teşkil eden sindirim sistemi, yemek borusundan anüse kadar olan kısım, makasla kesilerek uygun büyüklükteki tülbentlere sarılıp etiketlendikten sonra içinde %5 lik formol bulunan kavanozlarda korunmuştur (Spataru ve Gophen, 1986). Ekingen (1978) in kullandığı metot takip edilerek; sindirim sistemi içeriği incelenmiştir. Sayım sırasında tür seviyesine inilemediğinden değerlendirmeler, cins düzeyinde Lagler (1956) in belirttiği formüller yardımıyla hesaplanmıştır. Bir Cins Organizmanın Toplam Sayısı Balık Başına Düşen Ortalama Organizma Sayısı=----------------------------------------------- İncelenen Balık Sayısı Bir Cins Organizmanın Bulunduğu Balık Sayısı Bulunuş Frekansı Yüzdesi =------------------------------------------------------------- x100 İncelenen Balık Sayısı Bir Cins Organizmanın Toplam Sayısı Sayısal Yüzde = ----------------------------------------------------------------------- x100 Bütün Organizmaların Toplam Sayısı Balıkların besin çeşitlerinin hesaplanmasında kullanılan ve daha güvenilir olduğu tahmin edilen başka bir metot ise Geometrik Önem İndeksi (Geometric Index of Importance) olan GII dir. Bu metotta da sindirim sistemi içeriği analizi ile elde edilen sonuçlardan sayısal yüzde, bulunuş frekansı yüzdesi ve sindirim sistemi içeriği hacmi kullanılmaktadır. Bu değerler her bir kategori için ayrı ayrı değerlendirmelerden geçirilerek balıkların besin çeşitleri hakkında bilgiler elde edilebilmektedir. Ayrıca bu verilerin de kullanılabileceği bir indeksin uygulanması çalışmanın güvenirliliğini arttıracaktır. Çünkü indekste vektör geometrisine dayanan ve çeşitli sayı ve tipte yüzde kompozisyonlar kullanılmaktadır. Bunun için de grafiklerle gösterim ve yorum için metot sunulmuştur. Bu metotta besin bolluğu yani sayısal yüzde, bulunuş frekansı yüzdesi ile sindirim sistemi içeriği hacmi kullanılabilmektedir. 232
GII değerini elde etmek için Assis (1996) in formülleri kullanılmıştır. Bu; GIIj = n i= l Vi n j formülüdür. Bu formül genelleştirildiğinde hesaplanabilir. GII Vi + V j + Vk = formülü elde edilir. Buradan da GII değeri n GII= Geometrik Önem İndeksi V i = Besin çeşidinin sayısal yüzdesi V j = Besin çeşidinin bulunuş frekansı yüzdesi V k = Mide muhteviyatı hacmi n= Kullanılan kategori sayısı Arazinin Tanımı Isparta İlinin Eğirdir, Gelendost, Yalvaç ve Senirkent ilçeleri sınırları içerisinde yer alan Eğirdir Gölü (Şekil 2), tektonik çöküntü gölüdür (TKB, 1995). Beyşehir Gölü nden sonra ülkemizin en büyük ikinci doğal tatlısu gölü olan bu göl, 2.6 km genişliğindeki bir boğazla Eğirdir ve Hoyran olmak üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır. Göller Bölgesi nde yer alan ve kuzey-güney doğrultusunda (38º 15' K-30º 52' D) uzanan gölün toplam uzunluğu 48 km, en geniş yeri ise 16 km' dir. Yaklaşık 46800 ha yüzey alanına sahip olan bu gölde, deniz seviyesinden yükseklik 918 m civarındadır. Ortalama derinlik 8-9 m olmakla beraber, gölün en derin yeri Barla kasabası önlerinde 15 m dir. Gölün su girdisini yağmur ve kar suları, bir kısmı yaz aylarında kuruyan göle akan küçük dereler, göl çevresindeki yeraltı su kaynakları ve göl tabanındaki kaynak suları oluşturmaktadır. Giderini ise başta buharlaşma olmak üzere Kovada kanalına verilen su ile sulama amaçlı alınan ve başta Eğirdir İlçe ve Isparta İl merkezine sağlanan içme suyu, düdenler vasıtasıyla meydana gelen kayıplar oluşturmaktadır. Derinliği az olduğundan, su sıcaklığı doğrudan hava şartlarına bağlı olarak değişmekte ve tabakalaşma meydana gelmemektedir. Oligotrofik olan Eğirdir Gölü suyunun ph değeri 8-9 arasında değişmektedir (Tüfekçi ve ark., 2002). Şekil 2. Eğirdir Gölü haritası Figure 2. Map of the Eğirdir Lake 233
BULGULAR Organizmaların Mevsimlik Dağılımları Çizelge 1 incelendiğinde, besin çeşidi bakımından 43 organizma çeşidi ile İlkbahar mevsimi başta gelmektedir. Bunu sırasıyla 40 organizma çeşidi ile Yaz, 37 çeşit ile Sonbahar mevsimi, 22 besin çeşidi ile Kış mevsimi izlemektedir. Organizmaların Mevsimlik GII Ortalamaları Çizelge 1 incelendiğinde mevsimlik olarak gözlenen GII değerleri şu şekildedir: İlkbahar mevsiminde; Navicula 51,46; Copepoda 44,40; Coccneis 66,89; Cymbella 56,97; Cyclops, Oscillatoria ve Daphnia 1,99; Yaz mevsiminde; Navicula 40,70; Cocconeis 57,96; Cymbella 59,13; Copepoda 34,30; Pediastrum 2,35; Gammarus 3,76; Sonbahar mevsiminde; Copepoda 55,55; Navicula 53,08; Amphora 61,93; Pinnularia 62,70; Cymbella 68,83; Vorticella 3,88; Gammarus 3,25; Melosira 2,15; Kış mevsiminde ise Copepoda 22,36; Cyclotella 69,41; Scenedesmus 3,87; Gomphonema 3,65 olarak hesaplanmıştır. Organizmaların Yıllık GII Ortalamaları Çizelge 1 incelendiğinde organizmaların yıllık olarak hesaplanan GII değerleri sırası ile şöyledir. Cocconeis 61,90; Cymbella 55,89; Navicula 46,10; Amphora 43,57; Cyclotella 42,74; Copepoda 41,30; Oedogonium 33,61; Ankistrodesmus 32,30; Pinnularia 30,59; Synedra 24,09; Nitzschia 23,85; Cosmarium 22,03; Nematoda 20,35; Licmophora 17,80; Cladophora 14,76; Geminella 14,20; Rhoicosphenia 13,73; Cymatopleura 13,46; Zygnema 13,44; Surirella 12,62; Scenedesmus 12,56; Merismopedia 12,29; Anabaena 11,72; Fragillaria 11,54; Gyrosigma 11,24; Diatoma 7,60; Rotifera 6,59; Staurastrum 6,28; Gammarus 5,58; Euastrum 5,29; balık pulu 4,93; Phacus 4,62; Spirogyra 4,35; Melosira 3,65; Pediastrum 3,62; Oscillatoria 2,75; Keratella 2,64; Gomphonema 2,31; Euglena 2,30; Insecta 2,30; Vorticella 1,99; Closterium 1,98; Stephanodiscus 1,64; Cyclops 1,32; Daphnia 1,32 ve Lepidella 1, olarak hesaplanmıştır. Havuz Balığının Mevsimlere Göre Sindirim Sistemi Hacmi Oranı Şekil 3 incelendiğinde havuz balığının mevsimsel sindirim sisteminde bulunan toplam besin çeşitlerinin hacimsel olarak oranı; en yüksek değeri 2,21 cm 3 ile İlkbahar mevsiminde gözlenmiştir. Bunu sırasıyla 1,68 ile Yaz mevsimi, 1,32 ile Kış mevsimi ve 0,86 ile Sonbahar mevsimi izlemektedir. Havuz Balığının Daimi Besin Çeşitleri Çizelge 1 incelendiğinde havuz balığının daimi besinlerinin: Anabaena, Ankistrodesmus, Amphora, Cocconeis, Cyclotella, Cymbella, Fragillaria, Gomphonema, Gyrosigma, Licmophora, Navicula, Nitzschia, Oedogonium, Pinnularia, Rhoicosphenia, Scenedesmus, Surirella, Synedra, Zygnema, Copepoda, Gammarus ve balık pulu olduğu saptanmıştır. Diğer organizmaların ise yılın belli mevsimlerinde tüketilmiş olduğu göze çarpmaktadır. TARTIŞMA VE SONUÇ Havuz Balığı (Carassius gibelio) besin çeşidi bakımından 41 besin çeşidiyle ilkbaharda beslenmiş, bunu 39 besin çeşidiyle yaz ve sonbahar takip etmiş, 27 çeşit ile kış mevsimi en az beslendiği dönem olarak gözlenmiştir. 234
İlkbaharda balığın 43 çeşit besin tüketmesi; üreme faaliyeti için gerekli olan besini ve enerjiyi karşılama isteğidir. Çünkü, Havuz Balığı; Mayıs-Temmuz ayları arasında üremektedir. Bu nedenle harcayacağı enerjiyi karşılamak amacıyla daha fazla besin alacak ve neslin devamı için gerekli olan üremeyi gerçekleştirecektir. İncelemeler sonucunda bu durum açık bir şekilde göze çarpmaktadır. Yaz mevsiminde; esas üreme peryodunu içeren dönemde; besin çeşidinde bir azalma gözlenmiş ancak balığın sindirim sistemi içeriğinde bol miktarda sindirilmiş ve teşhis edilemeyen besin parçaları tespit edilmiştir. Bu da balığın üreme döneminde ihtiyaç duyduğu fazla enerjiyi karşılamak için yazın daha fazla beslendiğinin bir göstergesi olarak düşünülebilir. Üreme döneminden sonra, sonbaharda; hem su sıcaklığının yavaş yavaş düşmesi, hem de enerji ihtiyacının azalması nedeniyle besin çeşitlerinde bir azalma gözlenmiştir. Kışın ise, su sıcaklığının iyice azalması ve metabolizmanın oldukça yavaşlaması nedeniyle beslenmede de paralel bir azalma tespit edilmiştir. Çizelge 1. Carassius gibelio un mevsimlik ve yıllık GII değerleri Table 1. Seasonal and annual GII datas of the Carassius gibelio Besin Çeşitleri İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık Anabaena 10,96 8,08 22,30 3,65 11,72 Amphora 42,52 47,17 61,93 15,97 43,57 Ankistrodesmus 32,74 27,06 39,61 33,63 32,30 Cladophora 19,01 15,42 12,21-14,76 Closterium 3,45 - - - 1,98 Cocconeis 66,89 57,96 52,39 55,90 61,90 Cosmarium 25,77 24,64 23,55-22,03 Cyclotella 48,97 23,99 34,99 69,41 42,74 Cymatopleura 19,89 12,14 5,50-13,46 Cymbella 56,97 59,13 68,83 30,49 55,89 Diatoma 8,56 9,50 7,15-7,60 Euastrum 6,37 6,57 3,40-5,29 Euglena 15,71 5,15 - - 2,30 Fragillaria 13,17 11,35 12,60 5,63 11,54 Gomphonema 19,47 12,17 10,52 3,65 14,20 Geminella 3,46-2,17-2,31 Gyrosigma 17,31 6,53 7,10 3,67 11,24 Licmophora 24,79 9,60 17,68 9,24 17,80 Melosira 4,90 4,15 2,15-3,65 Merismopedia 3,49 24,05 25,88-12,29 Navicula 51,46 40,70 53,08 22,53 46,10 Nitzschia 27,08 16,84 37,11 3,66 23,85 Oedogonium 43,41 19,43 21,30 9,50 33,61 Oscillatoria 1,99 7,96 - - 2,75 Pediastrum 4,18 2,35 6,50-3,62 Phacus 2,00 13,78 2,15-4,62 Pinnularia 27,69 25,14 62,70 9,70 30,59 Rhoicosphenia 20,41 12,38 5,47 6,70 13,73 Scenedesmus 12,22 11,06 20,53 3,87 12,56 Spirogyra 6,48 3,74-3,87 4,35 Staurastrum 4,18 12,25 7,36-6,28 Stephanodiscus - 3,75 - - 1,64 Surirella 15,92 8,00 13,86 6,75 12,62 Synedra 23,31 21,40 41,18 3,75 24,09 Zygnema 15,33 11,03 19,10-13,44 Copepoda 44,40 34,30 55,55 22,36 41,30 Cyclops 1,99 - - - 1,32 Daphnia 1,99 - - - 1,32 Gammarus 7,07 3,76 3,25 9,48 5,58 Insecta 2,76-3,81-2,30 Keratella - 8,07 - - 2,64 Lepidella - 2,37 - - 1,32 Nematoda 11,54 20,80 8,84-20,35 Pul 6,35 3,77 2,15 6,62 4,93 Rotifera 2,73 10,75 14,05-6,59 Vorticella 1,99-3,88-1,99 235
2,5 Mide Doluluk Oranı (mm 3 ) 2 1,5 1 0,5 Mevsimler 0 İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Şekil 3. Carassius gibelio un mevsimlere göre sindirim sistemi doluluk hacmi Figure 3. Seasonal fullness ratio of the digestive systems of the Carassius gibelio Balığın sindirim sisteminin en dolu olduğu dönem 2,21 cm 3 ile ilkbahar dönemidir. Bu dönem balığın üreme dönemine hazırlık dönemidir ve fazla besin ve enerjiye ihtiyacı vardır. Bu nedenle balık bu dönemde daha fazla beslenme göstermiştir. İlkbahar dönemini 1,68 cm 3 ile Yaz mevsimi takip etmektedir. Bu dönem, üreme dönemidir ve ihtiyaç duyulan enerji karşılanmaya çalışılmıştır. Kış ve Sonbahar dönemlerinde sindirim sisteminin daha az dolu olduğu gözlenmiştir. Bu dönemlerde hem su sıcaklığının azalması ve hem de balığın daha az hareketli olması, besin ihtiyacının da azalmasına neden olmuştur. Bunların yanında, göl suyunun da hem fiziksel, hem de kimyasal özelliklerinin mevsimlere göre değiştiği ve buna bağlı olarak da göldeki besinlerin sayısal olarak artma veya azalma gösterdiği de göz önünde bulundurulmalıdır. Sindirim sistemi içeriği analizi sonuçlarına göre havuz balığının daimi besinlerinin: Anabaena, Ankistrodesmus, Amphora, Cocconeis, Cyclotella, Cymbella, Fragillaria, Gomphonema, Gyrosigma, Licmophora, Navicula, Nitzschia, Oedogonium, Pinnularia, Rhoicosphenia, Scenedesmus, Surirella, Synedra, Zygnema, Copepoda, Gammarus ve balık pulu olduğu saptanmıştır. Diğer organizmaların da yılın belli mevsimlerinde tüketilmiş olduğu göze çarpmaktadır. İlkbaharda en fazla tüketilen besin çeşidi Cocconeis tir. Bunu Cymbella örnekleri takip etmektedir. En az tüketilen besin çeşitleri ise Cyclops, Daphnia ve Oscillatoria olarak göze çarpmaktadır (Çizelge 1). Yaz mevsiminde en fazla tüketilen besin çeşitleri bitkisel organizmalardan oluşmaktadır. Bunları sırasıyla Cymbella, Cocconeis ve Navicula oluşturmaktadır. Ancak, mide içeriklerinde bol miktarda yarı sindirilmiş ve teşhis edilemeyen hayvansal organizmalar gözlenmiştir. Bu mevsimde en fazla tüketilen hayvansal organizma çeşidi Copepoda örneklerine aittir. En az tüketilen besin çeşitleri ise Pediastrum ve Lepidella dır (Çizelge 1). Sonbaharda en fazla tüketilen besin çeşidi Cymbella dır. Bunu Pinnularia ve Amphora takip etmektedir. En az tüketilen besin çeşitleri ise Melosira dır (Çizelge 1). 236
Kış mevsiminde yine en fazla tüketilen besin çeşidi Cyclotella dır. Bunu Cocconeis, Ankistrodesmus, Navicula ve Copepoda örnekleri izlemektedir. En az tüketilenler ise Scenedesmus ve Anabaena dır (Çizelge 1). Yıllık olarak incelenirse Cocconeis en fazla tercih edilen besin çeşidi durumundadır. Bunu Cymbella, Navicula, Amphora, Cyclotella ve Copepoda örnekleri takip etmektedir. En az tüketilenler ise Cyclops, Daphnia ve Lepidella örnekleridir (Şekil 4). Lepidella Daphnia Cyclops Stephanodiscus Closterium Vorticella Insecta Euglena Gomphonema Keratella Oscillatoria Pediastrum Melosira Spirogyra Phacus Pul Euastrum Gammarus Staurastrum Rotifera Besin Çeşitleri Diatoma Gyrosigma Fragillaria Anabaena Merismopedia Scenedesmus Surirella Zygnema Cymatopleura Rhoicosphenia Geminella Cladophora Licmophora Nematoda Cosmarium Nitzschia Synedra Pinnularia Ankistrodesmus Oedogonium Copepoda Cyclotella Amphora Navicula Cymbella Cocconeis 0 10 20 30 40 50 60 70 Yıllık GII Şekil 4. Carassius gibelio nun Yıllık GII Değerleri. Figure 4. Annual GII datas of the Carassius gibelio 237
Sonuç olarak; havuz balığı bazı araştırıcıların (Ali at all., 2001; Zhou at all., 2003) sonuçlarına paralel olarak omnivor bir beslenme özelliği göstermektedir. Bu nedenle de ortamda bulduğu besinlerin büyük bir kısmından faydalanmaktadır. Havuz balığının yetiştiriciliğinin yapılacağı yerlerde, yukarıda bahsedilen besin çeşitlerinden yeteri kadar bulunması, balığın daha hızlı büyümesine ve gelişmesine imkân sağlayacaktır. KAYNAKLAR Ali, M., Cui, Y., Zhu, X., and Wootton, R.J., 2001. Dynamics Of Appetite İn Three Fish Species (Gasterosteus aculeatus, Phoxinus phoxinus and Carassius auratus gibelio) After Feed Deprivation, Aquaculture Research, 32, 443-450. Alpbaz, A., ve Hoşsucu, H, 1996. İç Su Balıkları Yetiştiriciliği, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 12, Ders Kitapları Dizin No: 3, 222 Sayfa, İzmir. Assıs, C., 1996. A Generalised Index For Stomach Contents Analysis İn Fish, Scienta Marina, 60 (2-3):385-389. Avşar, D., 1994. Türkiye nin Karadeniz Kıyılarındaki Çaça Balığı (Sprattus sprattus phalericus Rısso) nın Mide İçeriği, Tr. J. Of Zoology, 18, 69-76. Ekingen, G., 1978. Munzur Çayı Alabalığı (Salma trutta labrax Pall.) Nın Doğal Beslenme Olanakları (Doçentlik Tezi). Ekingen, G., 1983. Munzur Çayı Alabalığı nın Doğal Beslenme Olanakları, E.Ü. Faculty Of Science Journal Series B, C.1, 120-129. Geldiay, R., ve Balık, S., 1996. Türkiye Tatlısu Balıkları. Ege Üniv. Fen Fak. Kitaplar Serisi, No:97, 532 S., İzmir. Gönülol, A., Çomak, Ö., 1992. Bafra Balık Gölleri (Balık Gölü, Uzun Göl) Fitoplanktonu Üzerinde Floristik Araştırmalar I-Cyanophyta. Doğa Tr. J. Of Botany, 16, 223-245. Lagler, K. F., 1956. Freshwater Fishery Biology Wm. C. Brown Compony Publishers Dubuque, 421 P., Iowa. Özdemir. N., 1983. Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Barbus rajanarum mystoceus (Heckel,1843) Un Bazı Vücut Organları Arasındaki İlişkiler ve Et Verimi, Et ve Balık Endüstrisi Dergisi, Özel Sayı, Cilt: 6. Özdemir, N., 1985. Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Su Ürünlerinin Bugünkü Durumu, Geleceği Ve Gölün Kirlenmesini Etkileyen Kaynaklar. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, İstanbul Şubesi Yayınları, 7, 1-6. Pala, G., Tellioğlu, A., Şen, D., 2003. Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Cyprinus carpio (L., 1758) nun Sindirim Sistemi İçeriği, F.Ü., Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 15(2), 281-288. Polat, N., ve Kır, İ., 1996. Suat Uğurlu Baraj Gölü nde Yaşayan Tatlısu Levreği (Perca fluviatilis) nin Besin Organizmaları Üzerine Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğridir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, Sayı:5, 67-81, Isparta. Polat, N., ve Yılmaz, M., 1996. Suat Uğurlu Baraj Gölü nde Yaşayan Noktalı İnci Balığı (Alburnoides bipunctatus Bloch, 1782) Populasyonunun Beslendiği Organizmalar Üzerine Bir Araştırma. XIII. Ulusal Biyoloji Kongresi, 17-20 Eylül 1996, Sayfa: 201-212, İstanbul. Polat, N., ve Yılmaz, M., 1999. Suat Uğurlu Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium Heckel,1843, (Pisces:Cyprinidae) Populasyonunun Beslendiği Organizmalar Üzerine Bir Araştırma. Tr. J. Of Zoology, 23 (Ek Sayı) 2, 679-693. Spataru, P., and Gophen, M., 1986. Food Composition Of Tristramella simonis simonis (Günther, 1864) (Cichlidae) İn Lake Kinneret (Israel), J. Aqua. Trop. 1, 111-117. Şen, D., 1982. Elazığ Hazar Gölündeki Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) Nın (Pisces: Cyprinidae) Sindirim Aygıtı Muhteviyatı, F.Ü. Fen Bilimleri Enst., Yüksek Lisans Tezi, 50 Sayfa, Elazığ. Şen, D., Özdemir, N., 1986. Elazığ Hazar Gölündeki Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) nın (Pisces: Cyprinidae) Sindirim Aygıtı Muhteviyatı, VIII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Mikrobiyoloji, Hidrobiyoloji Ve Zooloji Tebliğleri, 2, 644-655. Şen, D., Polat, N., ve Ayvaz, Y., 1987. Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Capoeta trutta nın Sindirim Sistemi Muhteviyatı, Elazığ Yöresi Veteriner Hekimler Dergisi, 2 (2-3): 53-58. Şen, D., Pala, (Toprak), G., Tellioğlu, A., Pala, M., 2001. Keban Baraj Gölünde Yaşayan Barbus esocinus (Heckel, 1843) Un Sindirim Sistemi, Muhteviyatı, XI. Ulusal Su Ürünleri Semp., (Özet Kitapçık), 4-6 Eylül 2001, Hatay. 238
Tanyolaç, J., ve Karabatak, M., 1974. Mogan Gölü nün Biyolojik ve Hidrobiyolojik Özelliklerinin Tespiti. Tübitak Proje No:Vhag-91, 136 S., Ankara. TKB, 1995. Isparta Yöresindeki Göllerin Hidrolik Denge Analizi. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Üretim Ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını, 319s. TKB, 1997. Türkiye Kıyılarındaki Lagünlerin Yönetim ve Geliştirme Stratejileri Ve Islahı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını, 1087s. Tüfekçi, H., Karakaş, D., Morkoç, E., Tüfekçi, V., Albay, M., 2002. Eğirdir Gölü Besin Elementleri ve Su Kalitesi. Xvı. Ulusal Biyoloji Kongresi, 4-7 Eylül, Malatya, Özetler, s68. Yılmaz, F., 1993. Dicle Nehri nde Yaşayan Capoeta trutta (Heckel,1843) Nın Besin Tipleri Ve Beslenmesinde Aylara Ve Yaşlara Göre Değişmeler, Gazi Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. YILMAZ, M., 2001. Samsun-Bafra Balık Gölleri (Tatlı Göl ve Gıcı Gölü) nde Yaşayan İki Cyprinidae Türünün Yaşa ve Mevsimlere Bağlı Besin Tercihi Üzerine Bir Araştırma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 179 s., Samsun. Zhou, Z., Cui, S., Zhu, X., Lei, W., Xue, M., and Yang, Y., 2003. Effect Of Feding Frequency On Growth, Feed Utilization, And Size Variation Of Juvenile Gibel Carp (Carassius auratus gibelio), J. Appl. Ichthyol., 19, 244-249. 239