Ekonomik Görünüm ve Para Politikaları Erdem Başçı Başkan 16 Haziran 214, Konya KSO, KTO, KTB
Genel Değerlendirme Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın büyüme hızı yüzde 4 e yakın seyretmektedir. Tasarruf bilinci ve basiretli borçlanma Türkiye nin daha dengeli ve istikrarlı büyümesini sağlayabilecektir. Yıllık kredi büyüme hızı %15 seviyesine yaklaşmaktadır. Enflasyondaki düşüşün Haziran ayı verisinden itibaren başlayacağı tahmin edilmektedir. Cari işlemler açığında iyileşmenin devam etmesi beklenmektedir. 2
Sunum Planı I. Büyüme ve İstihdam II. III. IV. Dış Denge Enflasyon Para Politikası 3
BÜYÜME VE İSTİHDAM 4
Küresel büyüme ılımlı seyretmektedir. Toplulaştırılmış Büyüme Oranları* (Yıllık Değişim, Yüzde) Gelişmiş Ülkelerde İşsizlik Oranları (Yüzde) 1 Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler 14 ABD Euro Bölgesi İngiltere 8 12 6 1 4 8 2 6-2 4-4 2-6 Kaynak: Bloomberg, TCMB. *Toplulaştırma yapılırken ülkeler GSYİH değerlerine göre ağırlıklandırılmıştır. Son Veri: 214 1. Çeyrek. Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: İngiltere ve Euro Bölgesi için Nisan 214, ABD için Mayıs 214. 5
214 yılında da ılımlı seyretmeye devam etmesi beklenmektedir. Büyüme Tahminleri (Yüzde) 214 Dünya 2,9 Gelişmiş Ülkeler ABD 2,7 Euro Bölgesi 1,2 Almanya 1,9 Fransa,9 İtalya,6 İspanya 1, İngiltere 2,8 Japonya 1,3 Gelişmekte olan Ülkeler Asya-Pasifik* 6, Çin 7,3 Hindistan 5,4 Latin Amerika 2,1 Brezilya 1,7 Doğu Avrupa 1,5 Rusya,3 Kaynak: Mayıs 214 Consensus Forecasts. * Japonya hariç. 6
214 yılında büyüme, 213 teki yüzde 4 lük trendini devam ettirmektedir. GSYiH* (Mevsimsellikten Arındırılmış) 4,85 4,8 4,75 4,7 4,65 4,6 4,55 4,5 4,45 4,4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Kaynak: TÜİK, TCMB. *Doğal Logaritma 7
214 yılında nihai yurt iç talebin pozitif katkısı devam ederken net ihracat da olumlu katkı yapmaktadır. Yıllık GSYİH Büyümesine Katkılar (Yüzde Puan) 24 2 16 12 8 4-4 -8-12 -16-2 -24 Stok Değişimi Net İhracat Nihai Yurt İçi Talep GSYİH 24 2 16 12 8 4-4 -8-12 -16-2 -24 Kaynak: TÜİK. Son veri: 214 1.Çeyrek 8
Aşırı tüketim yapan ülkelerde yatırım oranları düşük düzeyde seyretmektedir. 6 213 Yılı Yatırım Oranları (Yatırım/GSYİH, Yüzde) 5 4 3 2 1 Kaynak: IMF WEO. 9
Ortalama Büyüme Aşırı tüketim yapan ülkelerde büyüme oranları daha düşüktür. Toplam Tüketim/GSYİH* ve Ortalama Büyüme** (Yüzde) 12 1 CN 8 y = -,1229x + 13,351 IN PE 6 4 2 MY KR RU TH CL CZ ID MX BR PL SA CO TR PH EG HU -2-4 5 55 6 65 7 75 8 85 9 Toplam Tüketim /GSYİH GR Kaynak: IMF e-library. *24 yılı itibarıyla cari fiyatlarla hesaplanan toplam tüketim (özel + kamu) harcamalarının GSYİH ye oranını göstermektedir. **24-213 yılları arası ortalama yıllık büyümeyi göstermektedir. 1
Aşırı tüketim aşırı hızlı borçlanmadan kaynaklanmaktadır. TL Kredi / TL Mevduat Oranı (Yüzde) 16 14 12 1 8 6 4 2 Kaynak: BDDK. Son Veri: Nisan 214 11
Türkiye de istihdam gelişmiş ülkelere kıyasla daha olumlu seyretmektedir. Küresel Finansal Kriz Sonrası İstihdam* (213, 27=1) 13 12 11 1 Avustralya Fransa Yunanistan İtalya ispanya İsviçre İngiltere Belçika Avusturya Kanada Almanya İrlanda Japonya İsveç Türkiye ABD Portekiz Fransa* Türkiye Avustralya İsviçre Kanada Almanya Avusturya İngiltere ABD İtalya 9 Portekiz İrlanda 8 İspanya Yunanistan 7 27 28 29 21 211 212 213 Kaynak: IMF. * Fransa için son gözlem 212 dir. 12
Yunanistan İspana İrlanda Portekiz ABD Japonya İtalya Fransa İngiltere İsveç Avustarya Belçika Kanada Almanya Kore İsviçre Avustralya Türkiye Macaristan Çek Cum. G. Afrika Rusya Polonya Tayland Mısır Peru Meksika Filipinler Brezilya Endonezya Malezya Şili Türkiye Kolombiya Son yıllarda Türkiye de diğer ülkelere göre daha güçlü bir istihdam artışı gözlenmiştir. 27-212 Yılları Ortalama Yıllık İstihdam Artış Oranları (Yüzde) Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye 4 4 3 2 3 1 2-1 1-2 -3-4 -1 Kaynak: IMF. Kaynak: IMF. 13
İstihdamdaki artış eğilimi 214 yılında da devam etmektedir. İstihdam (Mevsimsellikten Arındırılmış, Milyon Kişi) 28 27 26 25 24 23 22 21 2 19 18 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Şubat 214 14
İşgücüne katılım oranları hızla artmaktadır. İşgücüne Katılım Oranı (İşgücü/15+ Nüfus, Mev. Arındırılmış) İşgücüne Katılım Oranları (İşgücü/15+ Nüfus, Mev. Arındırılmış) 51 Toplam 76 İşgücüne Katılım Oranı (Erkek) (%) İşgücüne Katılım Oranı (Kadın) (%) (sağ eksen) 33 5 74 31 49 72 29 48 7 27 47 46 68 25 45 66 23 44 64 21 Kaynak: TÜİK Son Veri: Şubat 214 Kaynak: TÜİK Son Veri: Şubat 214 15
İşgücüne yeni katılımlara rağmen işsizlik oranı küresel kriz öncesindeki seviyelere yakın seyretmektedir. İşsizlik Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde) 15 14 13 12 11 1 9 8 7 6 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Şubat 214 16
Öncü göstergeler Euro Bölgesi ndeki toparlanmanın süreceğine işaret etmektedir. Euro Bölgesi İmalat Sanayi ve Hizmetler PMI Endeksi (Mevsimsellikten Arındırılmış) 65 İmalat Hizmetler 6 55 5 45 4 35 3 Kaynak: Markit. Son Veri: Mayıs 214 17
İhracatın büyümeyi ve dengelenmeyi desteklediği gözlemlenmektedir. 6 PMI İhracat Siparişleri (Mevsimsellikten Arındırılmış) 4 Yeni İhracat Siparişleri Beklentisi* (Mevsimsellikten Arındırılmış) 55 3 5 2 45 1 4 35-1 3-2 25-3 Kaynak: Markit. Son Veri: Mayıs 214. Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Mayıs 214. *İktisadi Yönelim Anketi: Gelecek üç ay için yeni ihracat siparişleri beklentiniz. (artacak-azalacak) 18
AB ülkelerindeki toparlanma ihracat artışına katkıda bulunmaktadır. 4 İhracat (Altın Hariç, Nominal, Yıllık Yüzde Değişim, 6 Aylık Hareketli Ortalama) 3 2 1-1 -2-3 Toplam İhracat AB 27'ye Yapılan İhracat -4-5 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Nisan 214. 19
Yeni ihracat talebi önemli ölçüde AB ülkelerinden gelmektedir. 3 Ticaret Ortaklarına İhracat (Mayıs 214 İtibarıyla Son 3 Aylık Toplam, Yıllık Değişim, Yüzde) 25 2 15 1 5-5 -1-15 İngiltere İspanya Almanya İtalya Irak Fransa ABD Rusya Kaynak: TİM, TCMB. Son Veri: Mayıs 214 2
AB-27 deki toparlanma ihracat pazar payına da yansımaktadır. İhracat Pazar Payı* (6 Aylık Hareketli Ortalama, Yüzde) 6 5 AB-27 4 3 Diğer Avrupa Kuzey Amerika Asya Orta Doğu ve Afrika 2 1 Kaynak: TÜİK. *Altın hariç. Son Veri: Nisan 214 21
6 Yeni kurulan firmaların sayısı 213 yılı başından beri artmaktadır. Kurulan Firma Sayısı (12 Ay Birikimli, Bin Adet) 55 5 45 4 35 Kaynak: TOBB. Son Veri: Nisan 214 22
TGA oranları düşük düzeylerde seyretmeye devam etmektedir. Toplam TGA Oranı (Yüzde) 7, 6,5 6, 5,5 5, 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, Kaynak: TCMB. Son Veri: 6 Haziran 214 23
Karşılıksız çek oranları düşük düzeylerini korumaktadır. 12 1 Karşılıksız Çek Oranları* Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Adet) Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Tutar) 12 1 8 8 6 6 4 4 2 2 Kaynak: TCMB. *Karşılıksız çek dönüşüm oranları, takas odalarına ibraz edilen ve karşılıksız kalan çek adet ve tutarının toplam takasa ibraz edilen çek adet ve tutarı içindeki oranı. Son Veri: Mayıs 214 24
22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 Reel sektörün dış borçlanmasında vadenin uzadığı gözlenmektedir. 1 Reel Sektör Dış Borcunun Vade Dağılımı (Yüzde) 9 8 7 6 5 5+ Yıl 5 Yıl 4 Yıl 4 3 2 3 Yıl 1-2 Yıl 1 Kaynak: TCMB. 25
Firmaların finansman giderlerinin toplam giderler içindeki payı azalmıştır. İmalat Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmaların Toplam Giderlerinin Bileşenleri (Yüzde, 212) Finansman Giderleri (% 2,2) Diğer Giderler (% 3,1) Faaliyet Giderleri (% 8,5) 8, 7, 6, İmalat Sektöründe Firmaların Finansman Giderlerinin Toplam Net Satışlara Oranı (Yüzde) 7, 5,6 5, 4, 3,3 3,5 3,7 3, 2,9 2,6 2,7 Satılan Malların Maliyeti* (% 86,2) 2, 1, 1,8 2, 2,2, 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 Kaynak: TCMB, Sektör Bilançoları 21-212 * Satılan malların maliyeti = yerli ve ithal hammadde ve malzeme giderleri, elektrikdoğal gaz-su giderleri, işgücü giderleri Kaynak: TCMB, Sektör Bilançoları 26
DIŞ DENGE 27
Türkiye de tasarruf oranları düşüktür. 213 Yılı Tasarruf Oranları (Yatırım/GSYİH, Yüzde) 6 5 4 3 2 1 Kaynak: IMF WEO. 28
Türkiye de tasarruf oranlarının düşük olması cari açığın yüksek olmasına sebep olmaktadır. 8 213 Yılı Cari Denge Oranları (Cari Denge/GSYİH, Yüzde) 6 4 2-2 -4-6 -8-1 Kaynak: IMF WEO. 29
, Alınan önlemler sonucunda cari işlemler açığında iyileşmenin devam etmesi beklenmektedir. Cari İşlemler Dengesi (CİD) (12-Aylık Birikimli, % GSYİH) -2, Makroihtiyati Önlemler -4, -6, -8, -1, CİD/GSYİH CİD/GSYİH (Altın hariç) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Cari Açık (Milyar ABD Doları) Cari Açık/GSYİH (Yüzde) Kaynak: TCMB. 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213.6 7.6 14.2 21.4 31.8 37.8 4.4 12.2 45.4 75.1 48.5 65..3 2.5 3.6 4.5 6. 5.7 5.4 2. 6.2 9.7 6.2 7.9 Son Veri: Mart 214 3
Büyümenin 214 yılında daha dengeli bir şekilde sürmesi beklenmektedir. Nihai Yurt İçi Talep ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Mevsimsellikten Arındırılmış, 1998 Sabit Fiyatlarıyla) 33 31 29 GSYİH Nihai Yurt İçi Talep 27 25 23 21 19 17 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Kaynak: TÜİK, TCMB. 31
Dengelenme süreci öngörüldüğü şekilde devam etmektedir. 14 İhracat ve İthalat Miktar Endeksleri (Altın Hariç, Mevsimsellikten Arındırılmış, 21=1, Çeyreklik) 13 İhracat (altın hariç) İthalat (altın hariç) 12 11 1 9 8 7 Kaynak: TÜİK, TCMB Son Veri: Nisan 214 32
İhracatın ithalatı karşılama oranındaki artış eğilimi sürmektedir. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (12-Aylık Kayan Pencereler *, Yüzde) 74 72 7 68 66 64 Makroihtiyati Önlemler Dönem Ortalaması: 63,9 62 6 58 56 Karşılama Oranı (altın hariç) 54 Kaynak: TÜİK, TCMB. * 12-aylık birikimli ihracat /12-birikimli ithalat Son Veri: Nisan 214 33
Kredi büyüme hızı %15 seviyesine yaklaşmaktadır. Tüketici Kredileri* ve Ticari Krediler (Yıllık Değişim, Yüzde) 6 5 Tüketici Kredileri Ticari Krediler (Kur Etkisinden Arındırılmış) 6 5 4 4 3 3 2 2 1 1-1 -1 Kaynak: TCMB. Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil, TGA Hariç) *Kredi kartları dahil. Son Veri: 6 Haziran 214 34
Makroihtiyati tedbirler sonrasında bankacılık sektörü finansman ağırlığını tüketimden yatırım ve üretime kaydırmaktadır. Ticari Krediler (Kur Etkisinden Arındırılmış)/Tüketici Kredileri* 2 Makroihtiyati Önlemler 2 1,9 1,9 1,8 1,8 1,7 1,7 Kaynak: TCMB. Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil, TGA Hariç) *Kredi kartları dahil. Son Veri: 6 Haziran 214 35
Japonya Yunanistan İtalya Portekiz İrlanda ABD Belçika İspanya Fransa İzlanda İngiltere Kanada Almanya Hollanda Avusturya Türkiye Avustralya Macaristan Brezilya Hindistan Malezya Arjantin Polonya Meksika Güney Afrika Tayland Romanya Türkiye Filipinler Kolombiya Endonezya Bulgaristan Çin Peru Rusya Şili Türkiye nin kamu borcu diğer ülkelere göre düşük seviyededir. Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye (GSYİH ye Oran, Yüzde, 213) Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye (GSYİH ye Oran, Yüzde, 213) 3 25 2 15 1 5 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Kaynak: IMF Fiscal Monitor Kaynak: IMF Fiscal Monitor 36
Mali disiplinin devam edeceği öngörülmektedir. AB Tanımlı Kamu Borç Stoku (GSYİH ye Oran, Yüzde) 8, 74, 7, 67,7 6, 59,6 52,7 5, 4, 3, 46,5 39,9 4, 46,1 42,3 39,1 36,2 36,3 33, 31, 3, 2, 1,, 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214* 215* 216* Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (214-216). *Orta Vadeli Program (214-216) tahminleri 37
Mali disiplinin devam edeceği öngörülmektedir. Merkezi Yönetim Bütçe Açığı (GSYİH ye Oran, Yüzde) 12 11,9 11,5 9 8,8 6 5,2 5,5 3,6 3 1,1,6 1,6 1,8 1,4 2,1 1,2 1,9 1,6 1,1 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214* 215* 216* Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (214-216). *Orta Vadeli Program (214-216) tahminleri 38
ENFLASYON 39
8 Örtük Enflasyon Hedeflemesi 7 Türkiye ekonomisi dezenflasyon sürecindedir. Enflasyon (Yüzde) 6 5 4 Açık Enflasyon Hedeflemesi 3 2 1 Kaynak: TUİK, TCMB. Son Veri: Mayıs 214 4
Döviz kuru gelişmeleri enflasyon artışında önemli bir rol oynamıştır. 17 TL ve Dolar Bazlı İthalat Fiyatları (21=1) 15 ABD Doları Cinsinden TL Cinsinden 13 11 9 7 5 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Nisan 214. 41
Döviz kuru gelişmeleri enflasyon artışında önemli bir rol oynamıştır. Döviz Kurunun Yıllık Enflasyona Etkisi* (Yüzde Puan) 6, 4,5 Döviz Kurunun Yıllık Tüketici Enflasyona Etkisi (Puan) Döviz Kuru Sepeti (yıllık % değişim, sağ eksen) 45 35 3, 25 1,5, -1,5 15 5-5 -15-3, -25 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Mayıs 214 42
Percent Enflasyondaki düşüşün Haziran ayı verisinden itibaren gözleneceği tahmin edilmektedir. Enflasyon Raporu Tahmini (Yüzde) 12 Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Çıktı Açığı Gerçekleşme 12 1 Kontrol Ufku 1 8 8 6 6 4 4 2 2-2 -2-4 -4 * Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 7 tir. Son Veri: Nisan 214. 43
PARA POLİTİKASI 44
FED in faiz artırım sinyali ABD tahvil faizlerinin artmasına neden olmuştur. ABD 1 Yıllık Tahvil Faizi (Yüzde) 3,5 Çıkış Sinyali Sonrası Dönem 3, 2,5 2, 1,5 1, Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 13 Haziran 214 45
Cari açık veren diğer ülkelerde de uzun vadeli tahvil faizleri artmıştır. 11 1 9 8 7 6 Gelişmekte Olan Ülkeler 1 Yıllık Tahvil Faizleri* (Yüzde) Hindistan Çıkış Sinyali Sonrası Dönem 11, 1, 9, 8, 7, 6, 5, Güney Afrika Çıkış Sinyali Sonrası Dönem 15 Brezilya 14 13 12 11 1 9 8 Çıkış Sinyali Sonrası Dönem 1 Endonezya 9 8 7 6 5 Çıkış Sinyali Sonrası Dönem Kaynak: Bloomberg, Reuters *1 yıllık yerli para cinsinden tahvilin getirisi alınmıştır. Son Veri: 13 Haziran 214 46
Reel faizler küresel kriz öncesi seviyesinin altındadır. Gösterge Tahvil Reel Faizi* (Yüzde) 25 25 2 2 15 15 1 Mali Disiplin (Kamu) Mali Disiplin (Özel) 1 5 5-5 -5 Kaynak: BIST, TCMB. *Reel faiz serisi, gösterge tahvilin getirisinden enflasyon beklentilerinin çıkarılması şeklinde hesaplanmıştır. Enflasyon beklentisi olarak, 26 yılı Nisan ayına kadar 12 ay sonrası enflasyon beklentisi kullanılırken, ondan sonraki dönemde ise 12 ve 24 ay sonrası enflasyon beklentileri kullanılarak 24 ay içindeki ortalama enflasyon beklentisi hesaplanmıştır. Enflasyon beklentisi olarak uygun ortalama kullanılmıştır. Son Veri: 28 Mayıs 214 47
Makroihtiyati önlemler kredi talebini azaltarak piyasa faiz oranlarının azalmasına neden olmaktadır. Makroihtiyati Önlemlerin Etkisi Piyasa Faiz Oranı Arz r r' Talep' Talep F' F Fon Miktarı Kaynak: TCMB r vef başlangıç denge noktasını, r ve F makroihtiyati önlemler sonrasındaki denge noktasını göstermektedir. 48
Finansal eğitim yoluyla aşırı borçlanmanın önüne geçilmesi de benzer şekilde piyasa faiz oranlarının düşmesine yol açabilecektir. Finansal Eğitimin Etkisi Piyasa Faiz Oranı Arz r r' Talep' Talep F' F Fon Miktarı Kaynak: TCMB r vef başlangıç denge noktasını, r ve F finansal eğitim sonrasındaki denge noktasını göstermektedir. 49
Finansal Eğitim Finansal Erişim, Finansal Eğitim ve Finansal Tüketicinin Korunması Stratejisi ve Eylem Planları hususundaki Başbakanlık Genelgesi (5 Haziran 214) Finansal eğitim ve finansal tüketicinin korunması alanlarında toplam 55 adet eylem belirlenmiştir. Her bir eyleme ilişkin sorumlu ve ilgili kurumlar tespit edilmiştir. Merkez Bankası, 55 eylemin 2 tanesinde sorumlu kurum, 45 tanesinde ise ilişkili kurum olarak belirlenmiştir. 5
Finansal Eğitim Merkez Bankası nın Sorumlu Olduğu Alanlar 1. Tasarruf bilincinin artırılması ve kuruş kullanımının özendirilmesi 2. Medya çalışanlarının finansal konularda bilgilendirilmesi 51
Basiretli Borçlanma 1) Kamu - Mali Disiplin 2) Bankalar - Sağlıklı Regülasyon - Geçmiş Tecrübeler 3) Firmalar - Geçmiş Tecrübeler 4) Hanehalkı - Makroihtiyati Önlemler - Finansal Eğitim 52
Türkiye nin risk primi Euro Bölgesi borç krizi seviyesinin altında seyretmektedir. Türkiye-ABD 1 Yıllık Tahvil* Faiz Farkları (Yüzde) 12 1 Lehman Krizi Euro Bölgesi Borç Krizi FED in Çıkış Sinyali 8 6 4 2 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 13 Haziran 214 *ABD doları cinsinden. 53
Enflasyon beklentilerindeki ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın engellenmesi için önden yüklemeli ve güçlü parasal sıkılaştırma yapılmıştır. Para Politikası Faiz Oranları (Yüzde) 14 14 12 12 1 1 8 8 6 6 4 2 Gecelik Borç Alma - Borç Verme Faiz Koridoru BIST Bankalararası Gecelik Repo Faizleri (1 Günlük HO) TCMB Ortalama Fonlama Faizi 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı 4 2 Kaynak: TCMB, BİST. Son Veri: 12 Haziran 214 54
Faiz Oranları* Parasal sıkılaştırma tedbirleri beklenen sonuçları vermektedir. 35 3 25 Önden Yüklemeli Parasal Sıkılaştırma D 2 Ölçülü Faiz İndirimleri Sert Faiz İndirimi 15 B Kısa Vadeli Faizler 1 5 A C Tedbir Alınmadığı Durum 5 1 15 2 25 Kaynak: Stephen Williamson Blogu, TCMB. Enflasyon Oranı A: Enflasyon Hedefi, B: Şok Öncesi Durum, C: Enflasyon Şoku D: Gecikmiş ve Zayıf Politika Tepkisi Sonucunda Varılan Nokta *Uzun vadeli ilişki eğrisi için uzun vadeli faizleri, dinamik eğriler için kısa vadeli faizleri göstermektedir. Not: Vade primi ve risk priminin sıfır olduğu varsayılmıştır. 55
Parasal sıkılaştırma tedbirleri beklenen sonuçları vermektedir. Politika Faizi ve Fonlama Faizi (Yüzde) 14 12 5 Yıl - TCMB Faiz Farkı 3 Aylık Piyasa Faizi 5 Yıllık Piyasa Faizi TCMB Ortalama Fonlama Faizi* 14 12 1 1 8 8 6 4 1. Dönem 2. Dönem 6 4 2 2-2 -2 Kaynak: TCMB, Bloomberg. *2.1.211 tarihi öncesi TCMB borçlanma faizini, bu tarih sonrası ortalama fonlama faizini ifade etmektedir. Son Veri: 13 Haziran 214 56
Parasal sıkılaştırma tedbirleri beklenen sonuçları vermektedir. (Yıllık Faizler, Yüzde) 28 26 24 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Ticari (4 Haftalık HO) Konut Nakit Gösterge Tahvil TCMB Faizi* 28 26 24 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Kaynak: TCMB. *2.1.211 tarihi öncesi TCMB borçlanma faizini, bu tarih sonrası ortalama fonlama faizini ifade etmektedir. Son Veri: 3 Mayıs 214 57
Kısa vadeli faizlerdeki geçici sıkılaştırma enflasyonla mücadelede etkili bir araçtır. Politika Faiz Oranı ve Enflasyon (Yüzde) 8 6 4 2-2 Politika Faiz Oranı Enflasyon ABD 7 6 5 4 3 2 1 Avrupa Birliği Politika Faiz Oranı Enflasyon -4-1 15 Japonya 18 İngiltere 1 5 Politika Faiz Oranı 13 8 Politika Faiz Oranı Enflasyon 3 Enflasyon -5-2 Kaynak: Bloomberg, IMF. 58
İsviçre İzlanda Euro İsrail Polonya Kore Romanya Y.Zelanda Çin Çek Cumh. Japonya Macaristan Tayvan Kolombiya Meksika Tayland Malezya Avustralya Rusya Şili Hindistan Brezilya G.Afrika Endonezya Türkiye Türkiye Hindistan Brezilya Avustralya G.Afrika Kore Meksika Kolombiya Endonezya Malezya Y.Zelanda Romanya Polonya İzlanda Tayvan Macaristan Japonya İsrail Tayland İsviçre Rusya Şili Çek Cumh. Euro Çin Parasal sıkılaştırmayla Türk lirasındaki hızlı değer kaybı önlenmiştir. Para Birimlerinin ABD Dolarına Karşı Değerindeki Değişim Parasal Sıkılaştırma Öncesi Parasal Sıkılaştırma Sonrası 3 (22.5.213-27.1.214) 5 (27.1.214-13.6.214) 25 2 15-5 1 5-1 -15-5 -1-2 Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg 59
Parasal sıkılaştırma döviz kurları üzerinde kayda değer bir etki yapmıştır. ABD doları/tl (Günlük) 2,4 2,35 2,3 2,25 2,2 2,15 2,1 2,5 2 17 Aralık Ara Kurul Toplantı Duyurusu Ara Kurul Kararı S&P Açıklaması İç Siyasi Gelişmeler Ukrayna daki Gelişmeler Telafi Faizi Sinyali Moody s Açıklaması Yerel Seçimler Nisan Kurul Kararı ECB Mayıs Açıklaması Kurul Kararı Draghi nin Konuşması Irak taki Gelişmeler 1,95 Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: 13 Haziran 214 6
Aşırı oynaklığa karşı döviz rezervleri kullanılmış, Mayıs ayından itibaren tekrar rezerv biriktirilmeye başlanmıştır. TCMB Döviz Rezervi (Altın Dahil, Milyar ABD dolar) 14 13 12 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Kaynak: TCMB. Son Veri: 6 Haziran 214 13,8 milyar ABD doları 61
1 Aşırı oynaklığa karşı döviz rezervleri kullanılmış, Mayıs ayından itibaren tekrar rezerv biriktirilmeye başlanmıştır. 14 ROM döviz YP ZK için döviz TCMB diğer döviz rez. 12 ROM altın Kıymetli maden için altın TCMB diğer altın rez. (Milyar ABD Doları) Döviz Satımı (-) İhracat Reeskont Kredileri (+) Ekim 213,84 1,7 Kasım 213 1,44 1,7 Aralık 213 4,67 1,2 Ocak 214* 5,75,57 8 6 4 Şubat 214 1,,3 Mart 214 1,5,48 Nisan 214 1,2,36 Mayıs 214,5 2,5 2 ROM Döviz 39 YP Zorunlu Karşılıklar 33,3 Toplam 72,3 Kaynak: TCMB. *23 Ocak 214 tarihindeki doğrudan döviz satışı dahil edilmiştir. 62
Genel Değerlendirme Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın büyüme hızı yüzde 4 e yakın seyretmektedir. Tasarruf bilinci ve basiretli borçlanma Türkiye nin daha dengeli ve istikrarlı büyümesini sağlayabilecektir. Yıllık kredi büyüme hızı %15 seviyesine yaklaşmaktadır. Enflasyondaki düşüşün Haziran ayı verisinden itibaren başlayacağı tahmin edilmektedir. Cari işlemler açığında iyileşmenin devam etmesi beklenmektedir. 63
Ekonomik Görünüm ve Para Politikaları Erdem Başçı Başkan 16 Haziran 214, Konya KSO, KTO, KTB