Modern periyodik sistem, elementlerin atom numaralarına (proton sayılarına) göre düzenlenmiştir. 1.Bölüm - Periyodik Sistem 8..1.1.Geçmişten günümüze periyodik sistemin oluşturulma sürecini araştırır ve sunar. PERİYODİK SİTEMDE; Yatay satırlara PERİYOT Dikey sütunlara GRUP denir. 8..1.2. Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar. 8..1.. Periyodik sistemdeki ilk 18 elementin elektron-katman ilişkisi temelinde elektron dağılımını yapar ve periyodik cetveldeki yerini bulur. Toplamda 7 periyot ve 18 grup vardır. 8 tanesi A grubu 10 tanesi B grubudur. Periyodik Tablonun Tarihsel Gelişimi Johann Döbereiner (1780 1849) Benzer elementleri lü gruplar halinde sıralamış. Dimitri İvanoviç Mendeleyev (184 1907) Lothar Meyer (180 1895) Mendeleyev ve Meyer birbirinden habersiz, aynı dönemde elementleri sınıflandırmış ve aynı sıralamayı bulmuşlardır. Ancak Meyer elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralarken, Mendeleyev bu sıralamada atom ağırlığını kullanmıştır. PERİYODIK SİSTEMİN ÖNEMLİ GRUPLARI 8. SINIF John Newlands (187 1898) 62 elementi artan atom ağırlıklarına göre sıralamış. (Oktavlar kanunu) Notalar. ÜNİTE Alexandre Beguyer de Chancourtois Benzer fiziksel özellik gösteren elementleri dikey sarmal sıralamış. 1A grubu Alkali metaller 2A grubu Toprak alkali metaller A grubu Toprak metalleri 7A grubu Halojenler 8A grubu Soygazlar (Asal gaz) B grubu Geçiş metalleri Henry Moseley Elementleri proton sayılarına (atom numarasına) göre düzenlemiştir. Gleen Seaborg Periyodik tabloya bugünkü şeklini veren bilim adamıdır. Periyodik sistemin altına iki satır eklemiştir. 1
Elektron-katman İlişkisi N çekir ötr bir at deği o ndek m sayıs i p ı kad ar el roton taşır ektron. Periyodik Sistemde Nereye Gidersem Ne Olur? Periyodik sistem de aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe (1 yönü); 8. SINIF. ÜNİTE Elementlerin Periyodik cetveldeki yerini bulabilmek için nötr durumdaki elektron dağılımına bakarız; Atom numarası artar. Grup numarası artar Metalik özellik azalır Elektron alma isteği artar Ametalik özellik artar Atom çapı ve atom hacmi azalır Kütle numarası artar Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe (2 yönü); Atom numarası artar. Periyot numarası artar Kütle numarası artar Atom çapı ve atom hacmi artar. Son yörüngedeki elektron sayısına Değerlik elektronu denir. 1A grubuna Alkali Metaller, 2A grubuna Toprak Alkali Metaller, B grubunda geçiş metalleri, 7A grubuna Halojenler ve 8A grubuna Soy Gazlar (Asal Gazlar) adı verilmiştir. Metaller, periyodik cetvelin sol tarafında, ametaller, Hidrojen hariç, sağ tarafta ve soy gazlar cetvelin en sağında bulunurlar. 2
2.Bölüm - Elementlerin Sınıflandırılması 8..2.1. Elementleri metal, ametal ve soygaz olarak sınıflandırarak özelliklerini karşılaştırır. METALLERİN ÖZELLİKLERİ 1. Civa hariç hepsi katı halde bulunur. 2. Yüzeyleri parlaktır. / Bakır Demir. Isı ve elektriği iyi iletirler. 4. Tel ve levha haline gelebilirler. 5. Tek atomludurlar. (Atomik yapılıdırlar.) 6. Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. 7. Kendi aralarında alaşım oluştururlar. (Tunç : Bakır Kalay, Pirinç : Çinko Bakır, Lehim Kalay Kurşun) Lehim Tunç 8. Elektron verme özelliğindedirler. 9. Değerlik elektron sayıları yani son katmandaki elektron sayıları 1,2, ve 1A, 2A, A gruplarında yer alırlar. 10. Canlıların yapısında çok az bulunurlar. LİTYUM- BERİLYUM- SODYUM 8. SINIF. ÜNİTE AMETALLERİN ÖZELLİKLERİ 1. Katı, sıvı ve gaz halindedirler. İyot, karbon,fosfor, kükürt katı; brom sıvı; azot, oksijen,hidrojen ve klor gaz halinde bulunur. 2. Yüzeyleri mattır.. Tel ve levha haline gelemezler. 4. Isı ve elektriği iyi iletmezler. 5. İki ya da daha fazla atomdan oluşurlar. (Molekül yapılıdırlar.) 6. Kendi aralarında kovalent, metallerle iyonik bileşik oluştururlar. 7. Kendi aralarında alaşım oluşturmazlar. 8. Elektron alma özelliğindedirler. 9. Canlıların yapısında bol miktarda bulunurlar. (Oksijen, hidrojen, karbon gibi.) 10. 11. 4A, 5A, 6A ve 7A gruplarında yer alırlar. KARBON- AZOT- OKSİJEN- FLOR FOSFOR- KÜKÜRT- KLOR YARI METALLERİN ÖZELLİKLERİ Periyodik sistemde hem metallerin hem de ametallerin özelliklerini taşıyan elementlere yarı metal denir. Bor, atom numarası 5 ve kimyasal sembolü B olan kimyasal elementtir. Bor yarı metaldir. Silisyum, yeryüzünde en çok bulunan elementlerden biridir. Yarı iletken özelliğe sahiptir. Silikon Vadisi denilen dev endüstrinin adı bir silisyum bileşiği olan silikondan gelmektedir. SOYGAZLARIN ÖZELLİKLERİ Soy gazlar, periyodik tablonun en son grubunu oluşturan tek atomlu ve renksiz gaz halinde bulunan elementlerdir. Soy gazlar; 1. Doğada gaz halinde bulunurlar. 2. Kararlı yapıdadırlar.. Tek atomludurlar. 4. Bileşik oluşturmazlar. 5. Periyodik tabloda 8A grubunda yer alırlar. 6. Erime ve kaynama noktaları düşüktür. 7. 8A grubunda yer alırlar. HELYUM- NEON- ARGON
1A GRUBU (ALKALI METALLER) 7A GRUBU (HALOJENLER) Hasanali Lisesinin Nankör Kimyacısı Rabianın Ces edini Fır lattı Funda CeIalin Burnunu Isırıp Attı *En aktif (en kolay elektron verebilen) metallerdir. Hidrojen ametaldir. *Isı ve elektriği çok iyi iletirler. *Aleve tutulduklarında çeşitli renkler oluştururlar. *Son yörüngelerinde 1 elektron bulunur. Yani değerlik elektron sayıları 1 dir. *Bileşiklerinde +1 değerlik alırlar. *Serbest halde iki atomlu yani moleküler yapıda bulunurlar (F2, CI2, Br2, I2 gibi). *Değerlik elektron sayıları 7 dir.genellikle -1 değerlik alırlar. 8A GRUBU (SOY GAZLAR) Hergele Nedim Arsız Karpuzu Xesip Rendeledi *6 elementten meydana gelir. 2A GRUBU (TOPRAK ALKALI METALLER) Begüm Magnumu Calıp ısırınca Baya Rahatladı *Bileşiklerinde +2 değerlik alırlar. *Son yörüngelerinde 2 elektron bulunur. *Değerlik elektron sayıları 2 dir. 4 *Kararlı yapıya sahip oldukları için elektron alışverişi yapmazlar. *Nötrdürler. *Tek atomludurlar. *Değerlik elektron sayıları 8 dir. *Helyumun değerlik elektron sayısı 2 dir.
.Bölüm - Kimyasal Bağ 8...1. Kimyasal bağ kavramını açıklayarak bağları iyonik ve kovalent karakterlerine göre sınıflandırır. *İyonik bileşikler kristal yapılıdır. Katı halde elektrik akımını iletmezler. Oda koşullarında katı halde bulunurlar. Sıvı halleri ve çözeltileri elektrik akımını iletirler. NaCl, MgS, BaCl2, KCl, LiF bileşikleri iyonik bileşiklerden bazılarıdır. *Atomları yada molekülleri bir arada tutan kuvvete kimyasal bağ denir. *Atomlar birleştiği zaman elektron dağılımındaki değişimlerin sonucunda kimyasal bağları meydana getirirler. *Kimyasal bağ oluşurken dışarıya genellikle enerji verilir. *Atomlar bağ yaparken kararlı yapıya ulaşmak isterler (dublet-oktet) Soygazların bileşik oluşturmazlar çünkü zaten kararlı yapıdadırlar. İyonik bağlı bileşiklerde, bileşiği oluşturan elementlerden biri elektron vereceği için (+)katyon, diğeri elektron alacağı için (-)anyon oluştururlar. Kimyasal bağlar ikiye ayırlır; 1.İYONİK BAĞ Metaller ve ametaller arasında, elektron alış verişine dayalı olarak gerçekleşen kimyasal bağ türüne iyonik bağ denir. Bu bağ; Pozitif (+) ve negatif ( ) yüklü taneciklerin (iyonların) elektriksel çekim kuvvetinden doğar.. ÜNİTE KOVALENT BAĞ 8. SINIF İYONİK BAĞ 5
1.KOVALENT BAĞ Bazı element atomları kararlı yapıya ulaşmak için son yörüngedeki elektorlarını ortaklaşa kullanırlar. 8. SINIF. ÜNİTE Kovalent bağ iki farklı ametal atomu arasında kurulabildiği gibi aynı elemente ait atomların arasındada kurulabilir. CO2, NO2, CH4, O2 N2, H2O, Cl2, SO4 Kovalent yapılı bileşikler moleküllerden oluşur. Elektrik akımını kötü iletirler 6 Karbon atomunun elektronları ile Hidrojen atomlarının elektronları ortaklaşa kullanılarak kovalent bağ oluşturulmuştur.
4.Bölüm - Asitler ve Bazlar 8..4.1.Asit ve bazların genel özelliklerini kavrayarak günlük yaşamdan örnekler verir. 8..4.2. Maddelerin ph değerlerini kullanarak asitlik ve bazlık durumları hakkında çıkarımlarda bulunur. 8..4.. Asit ve bazların çeşitli maddeler üzerindeki etkilerini gözlemler. 8..4.4. Asit ve bazların temizlik malzemesi olarak kullanılması esnasında oluşabilecek tehlikelerle ilgili gerekli tedbirleri alır. 8..4.5. Asit yağmurlarının oluşum sebeplerini ve sonuçlarını araştırarak sorunun çözümü için öneriler üretir ve sunar. ASİTLER Suda çözündüklerinde H+ iyonu veren maddelere asit denir. Asitlerin özellikleri BAZLAR Suda çözündüğünde hidroksit iyonu (OH-) verebilen maddelere baz denir. Bazların Özellikleri 1. Asitlerin sulu çözeltilerinin tatları ekşidir. (Her asidin tadına bakılmaz) 2. Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya dönüştürürler.. Kuvvetli asitler yakıcı ve tahriş edicidir. 4. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. *HCl suda= (H+) + (Cl ) 5. Sulu çözeltilerinde Ph değerleri 7 den küçüktür. 6. Asitler, bazlar ile tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. (Nötrleşme tepkimesi) 7. Asitler mermer ve metal yüzeyleri aşındırır. 8. Metallerle tepkime vererek H2 gazı oluşturur. 1. Sulu çözeltilerinin tatları acıdır. (Her bazın tadına bakılmaz) 2. Kırmızı turnusol kağıdını mavi renge dönüştürürler.. Ele kayganlık hissi verirler. 4. Kuvvetli bazlar tahriş edicidir. 5. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. *NaOH suda= (Na+) + (OH ) 6. Sulu çözeltilerinde ph değerleri 7 den büyüktür. 7. Bazlar asitler ile tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. (Nötrleşme tepkimesi) 8. Temizlik malzemelerinin yapımında kullanılırlar. 9. Bazlar cam, kristal ve porselenleri matlaştırır. Power of Hydrogen 7
Asit ve Baz kuvvetleri Kuvvetli asit / Zayıf asit Kuvvetli baz / Zayıf baz Asit ve bazların kuvvetini tespit etmek için Ph kağıdı kullanılır. Ph kağıdının renk değiştirmesi sayesinde asit ve bazın ne kadar kuvvetli olduğunu öğrenebiliriz. Ph ölçeği Eğer ph ölçeği 0 ile 7 arasında değer alıyorsa bu madde asidik özellikte, 7 ile 14 arasında bir değer alıyorsa bu madde bazik özelliktedir. 7 nötrdür. Bu değer sıfıra yaklaştıkça maddenin asit kuvveti artıyor, 14 e yaklaştıkça da bazik kuvveti artıyor demektir. 0-7 arası Asit 7-14 arası Baz Bir maddenin asit mi baz mı olduğunu belirlemek için aşağıdaki ayıraçları kullarnız. Turnusol kağıdı Fenolftalein Metil Oranj ASİT KIRMIZI RENKSİZ KIRMIZI BAZ MAVİ PEMBE SARI 8. SINIF. ÜNİTE Bazı asitler; HCOOH - Formik asit - Karınca asidi HCl - Hidroklorik asit - Tuz ruhu H 2 SO 4 - Sülfürik asit - Zaç yağı - Araba aküsü H 2 CO - Karbonik asit - Gazoz HNO - Nitrik asit- Kezzap CH COOH - Asetik asit - Sirke Limon - Sitrik asit Süt/yoğurt - Laktik asit Kolalı içecek - Fosforik asit - H 2 PO 4 Elma - Malik asit Üzüm - Tartarik asit Çilek - Folik asit Hazır meyve suyu - Benzoik asit Hazır reçel - Sorbik asit Bazı bazlar; NaOH -Sodyum hidroksit - Sud kostik KOH -Potasyum hidroksit - Potas kostik Ca(OH) 2 -Kalsiyum hidroksit - Sönmüş kireç CaCO - Kalsiyum karbonat - Kireç taşı Al(OH) -Alüminyum hidroksit Mg(OH) 2 -Magnezyum hidroksit NH -Amonyak Na 2 Co - Çamaşır sodası - Sodyum karbonat NaClO - Sodyum hipoklorit - Çamaşır suyu ASİT VE BAZ KULLANIRKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ? Asit ve bazları gıda maddelerinden uzak ve çocukların erişemeyeceği yerlerde tutmalıyız. Eldiven kullanılmalı. Asit baz ile kaza anında yapılması gereken ilk davranış; asit baz ile temas eden bölgenin bol suyla yıkanmasıdır. Daha sonra sağlık kuruluşuna başvurmalıyız. Temizlik malzemelerini kafamıza göre karıştırmamalıyız- örn. çamaşır suyu ile porçöz karıştırılırsa ortaya zehirli bir gaz olan klor gazı çıkar - öldürücüdür.) 8
ASİT YAĞMURLARI Asidik yağmur, asidik kimyasalların yağmur, kar, sis, çiy veya kuru parçacıklar halinde yeryüzüne düşmesine verilen isimdir. Atmosfere yayılan (CO2) Karbondioksit, (SO2) Kükürtdioksit ve (NO2) Azotdioksit gazlarının kimyasal dönüşümlerden geçtikten sonra bu damlacıklar yeryüzüne yağmur, kar gibi yollarla düşerler. Bu toprağın asitlik miktarını arttırır ve tatlı su kaynaklarının kimyasal dengesini bozar. Asit yağmuruna yol açan en önemli faktör insan faaliyetidir. Elektrik üretimi, fabrikalar ve motorlu araçlar gibi pek çok insan yapımı nesne zararlı gazları atmosfere bırakır. Bu gazlar asite dönüşüp yere geri düşmeden önce yüzlerce km taşınabilirler.ayrıca asit yağmuruna neden olan sebeplerden en önemlisi parfüm ve deodorantlardır. Asit Yağmurlarının Zararları *Asit yağmurları göller ve nehirlere yağdığında suların asit dengesini bozarak orada yaşayan canlıların olumsuz etkilenmesine sebep olur. *Doğal ve tarihi yapıların zarar görmesine neden olur.(aşındırır) *Topraktaki mineral oranını düşürür. Bitkilerin beslenmesini etkiler. *İnsanlarda solunum yoları, akciğer kanseri, astım gibi hastalıklara neden olur. *Metallere etki ettiği için araba boyaları kısa sürede soluklaşır. *Yağmurun cildimize temas etmesi sonucu cilt kanseri riskini artırır. Asit yağmurlarından korunmak için alınabilecek önlemler; *Elektrik üretiminde kullanılan termik santrallerin yerine yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üreten santraller(rüzgar türbini, hidroelektrik santralleri, güneş panelleri) kullanılmalıdır. *Orman yangınlarının önüne geçilmeli ve engellenmelidir. (Yangın esnasında atmosfere fazla miktarda CO2 gazı verilir.) *Şehir içi ulaşımlarda toplu taşıma araçları tercih edilmelidir. *Fabrika bacalarına filtre takılmalıdır SO2 salınımı minumum düzeye indirilmelidir. *Araçların egzozlarından çıkan gazlar asit yağmurlarını artıracağı için araç bakımlarının zamanında yapılması gerekir. *İnsanlara çevre bilinci hakkında eğitim verilmeli ve kirli havalara dayanıklı bitki türleri yetiştirilmelidir, bu sayede dayanıklı bitkiler ortamdaki karbondioksiti oksijene çevirerek belirli ölçüde hava kirliliği azaltılabilir. 9
çok yakında 10