DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLKÖĞRETİM DİN KÜLÜTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ ÖĞRENCİLERİ İNSANLARIN DİNİ İNANIŞLARININ GİYİM TARZLARI ÜZERİNDE ETKİSİ HAKKINDA NE DÜŞÜNÜYORSUNUZ? BİLİMSEL ARAŞTIRMA RAPORU AYŞE ŞEN BEYZANUR DELİBAŞ AYŞEGÜL BALIK Danışman: Yrd. Doç. Dr. Tuncay CANBULAT 1
Özet Durum araştırması niteliğindeki bu araştırmanın amacı, insanların giyimlerine etki eden faktörleri araştırmaktır. Araştırmada insanların dini inanışlarının giyim tarzları üzerindeki etkisini incelemek amacıyla 100 üniversite öğrencisi ile bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmada eylem İzmir in Dokuz Eylül Üniversitesi öğrencilerinden oluşmaktadır. Örneklem ise Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitin Fakültesi öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmamızın sonucunda elde ettiğimiz verilere göre insanların dinini inançlarının giyim tarzları üzerinde etkileri saptanmıştır. Anahtar Sözcükler: Kıyafet, Moda, Dini inanç GİRİŞ Din, insanları iyiye, güzele, doğruya yöneltmek için Allah'ın peygamberleri aracılığı ile bildirdiği ilahi kuralların tümüne denir. Bu tanımdan yola çıkarak şu sonuçlara varabiliriz; "Din, Allah tarafından, peygamberler aracılığı ile insanlara gönderilmiştir. "Din, insanları iyiye, güzele, doğruya çağırır. Allah'a inanıp güzel işler yapanlar mutlu olurlar. "Din, insanların dünya ve ahirette mutlu olmalarını amaçlar. "Din, Allah'ın gönderdiği öğütleri kapsar. Bunlar Allah'ın emirleri, yasakları ve önerilerinden oluşur. Din olgusu insanların yaşam tarzlarını belirleyen yönlendiren kurumsal bir yapıdır. Din insanların özellikle giyimleri üzerinde de büyük etkiye sahiptir. Örneğin İslam dini kutsal kitabı olan Kur an-ı Kerim: Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına, mü min kadınlarına söyle: cilbablarını, örtülerini üzerlerine alsınlar. Onların tanınmamaları ve incitilmemeleri için bu daha uygundur. Allah Ğafurdur, Rahimdir. [Ahzap suresi (33), 59] buyurur. I. İslam Fıkhına Göre Elbise Konusundaki Temel Ölçütler İslam, ilahi bir din olarak giyim-kuşam konusunda kendine göre bazı temel kriterler belirlemiştir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz. A.Setr-i Avret B.Kadın ve Erkeğin Birbirine Benzememesi C.Gayri Müslimlere Benzememek D.İsraftan Uzak Olmak E.Riya Ve Kibirden Uzak Olmak (Köksal, İ. 2004, yeniümit,). 2
Problem Durumu Bu araştırmada insanların giyiminde dini inanışlarının etkisi üzerinde inceleme amaçlanmıştır. Alt amaçlar 1) Moda, giyim, takı gibi dış unsurlarla kişilerin inancı arasında nasıl bir ilişki olduğunu düşünüyorsunuz? a) Modayı takip ediyor musunuz? b) Takı ve giyimle inancınızı yansıtabileceğinizi düşünüyor musunuz? c) Yeni kıyafetler alırken inancınızı göz önüne alıyor musunuz? 2) İnancın yansıtılmasında kıyafetin önemi hakkında ne düşünüyorsunuz? a) İnancınıza göre giyiniyor musunuz? b) İnsan inancına göre giyinmeli midir? 3) Dine göre giyimde nelerin etkili olduğunu düşünüyorsunuz? a) İnanca göre giyinmede ailenin etkili olduğunu düşünüyor musunuz? b) İnanca göre giyinmede kültürün etkili olduğunu düşünüyor musunuz? c) İnsan inanca göre giyinmede özgür müdür? Araştırma Modeli YÖNTEM Bu araşırma nitel içerikli durum çalışması modelindedir. Nitel araştırmalar, araştırmacının bilgi ve deneyimleriyle gerçekliğin bulunduğu bağlamda anlamlandırılmasını temel alan antipozitivist bakış açısıdır (Büyüköztürk,2014). Nitel araştırmayı; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlamaktadırlar. (Yıldırım ve Şimşek,2006). Yapmış olduğumuz araştırmada nitel araştırma yöntemi kapsamında insanların dini inanışlarının giyim tarzı üzerindeki etkisini anket araştırma yöntemini kullanarak değerlendirdik. Evren ve Örneklem Bu çalışma İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesinde okuyan 100 kadın ve erkek öğrenciye yöneltilen anket çalışmasından oluşmaktadır. Örneklem seçiminde basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Basit tesadüfi örneklemde evreni oluşturan her elemanın örneğe girme şansı eşittir. Dolayısıyla hesaplamalarda da her elemana verilecek ağırlık aynıdır (Arıkan, 2004:141). 3
Veri Toplama Araçları Bu çalışmada anket veri toplama tekniği kullanılmıştır.100 öğrenciye doğrudan anket uygulanmıştır. Bu anket çalışması araştırmamızda görsel olarak kanıtlanmıştır. Thomas (1991) anketi (questionnaire) insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyali olarak tanımlamaktadır (Büyüköztürk, Ş. 2005, bahar). Verilerin analizi Araştırmamızda yapılan anketlerde, nitel verilerin analizinde daha önce belirlenen temalara göre özetleme ve yorumlamaların yapıldığı, görüşülen bireylerin görüşlerine doğrudan alıntılara yer vererek elde edilen verilerin düzenlenip yorumlanarak okuyuculara sunulduğu bir yöntem olan betimsel analiz yöntemi (Yıldırım ve Şimşek,2006,s.224) kullanılmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Bu çalışmada Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesinde okuyan kız ve erkek 100 öğrenciden oluşmaktadır. Bu anketin bulgularına aşağıda yer verilmiştir. Dini inanışların giyim tarzı üzerindeki etkisine yönelik bulgular Dini inanışların giyim üzerindeki etkisine ilişkin veriler Tablo 1 de verilmektedir. Tablo 1: İnancın Yansıtılmasında Kıyafetin Önemi Görüşleri f % Evet 35 35 Hayır 31 31 Kısmen 44 44 Tablo 1 incelendiğinde katılımcılardan alınan bilgiler şu şekildedir; Deneklerin % 44 ü inancın yansıtılmasında kıyafetin kısmen önemli olduğunu, % 35 i önemli olduğunu, %31 i de önemli olmadığını belirtmişlerdir. Bunun yanında ankete katılanların % 58 i inancına göre giyinirken, %19 u inancına göre giyinmemektedir. 4
Sonuçlardan da anlaşıldığı gibi katılımcılar genel olarak kıyafetin dini inancı kısmen yansıttığını düşünüyor ve %58 i inancına göre giyindiğini düşünmektedir. Bu da göstermektedir ki katılımcılar dini inançlarını kıyafetlerine yansıtmaktadır. Moda, giyim ve takı gibi dış unsurların dini inanca etkilerine ilişkin bulgular. Tablo 2: Modanın İnanca Etkisine İlişkin Veriler Görüşleri f % Evet 25 25 Hayır 29 29 Kısmen 46 46 Tablo 2 incelendiğinde şu bilgiler elde edilmektedir; Deneklerin % 25 i modayı takip etmekte, % 29 u takip etmemekte, % 46 sı ise modayı kısmen takip etmektedir. Bu bölümde sormuş olduğumuz yeni kıyafetler alırken inancınızı göz önüne alıyor musunuz sorusuna % 35 i evet, % 17 si hayır, % 28 i ise kısmen cevabını vermiştir. Yine bu bölümde sormuş olduğumuz taktığınız takılarla inancınızı yansıtabileceğinizi düşünüyor musunuz sorusuna % 31 i evet, % 44 ü hayır, % 73 ü ise evet cevabını vermiştir. Bu verilere göre, denekler modayı kısmen takip etmektedirler. Yeni kıyafetler alırken % 35 i yani çoğunluğu dini inancını göz önüne almakta, insanların taktıkları takılarla inancını yansıtabileceklerini düşünmektedirler. 5
Dine göre giyimde etkili olan faktörlere ilişkin bulgular. Tablo 3: Ailenin Dine Göre Giyimde Etkisine İlişkin Veriler Görüşleri f % Evet 21 21 Hayır 46 46 Kısmen 23 23 Tablo 3 incelendiğinde anlaşılmaktadır ki; Denekler ailelerinin dini giyimlerinde % 21 etkili olduğunu, % 46 etkisiz, % 23 kısmen etkili olduğunu belirtmiştir. Yine bu bölümde yapılan araştırmaya göre kültürün, din üzerindeki etkisi % 55 oranla evet, % 17 oranla hayır ve % 28 oranla kısmen şeklinde cevaplanmıştır. İnancınıza göre giyinirken özgür müsünüz sorusunda % 64 evet, % 16 hayır, % 20 kısmen cevaplarını aldık. Buradan anlaşıldığı gibi giyim üzerinde kültür etkili olmakla birlikte aileler etkili olmamıştır ve insanlar inanca göre giyinirken özgürdür. SONUÇ VE ÖNERİLER Din insanların nasıl giyinmesi gerektiğine dair kural ve uygulamalar getirmiştir. Bu araştırmada dinin insanların giyim tarzları üzerinde önemli olduğu ortadadır fakat insanların dine göre giyinmek gerekli midir sorusuna vermiş oldukları cevaplar dine göre giyinmenin çok da gerekli olmadığı yönündedir. Bireyin toplumda kazanmış olduğu kültürel değerlerin dine yansıması oldukça fazladır. Araştırma sonucuna göre bireyler kültürel değerlerini yaşamakta ve yansıtmakta özgürdürler. Son dönemlerde insanların modayı fazlasıyla takip ettiği düşünülse de yapılan araştırma sonuçlarına göre insanların modayı çok da dikkate almadıkları görülmektedir. Dini inanca göre takı takma konusunda ise deneklerimiz takı üzerinden inançlarını kısmen de olsa yansıtılabileceğini düşünüyor olsalar da uygulamada böyle olmadığı görülmektedir. İnancın giyim tarzı üzerinde önemli olup olmadığı tartışılan bir diğer faktör de 6
ailedir. Bilindiği üzere bu konuda farklı fikirler öne sürülmektedir fakat araştırma sonuçlarına göre aileler insanların inançlarına göre giyinmelerinde etkili olmamaktadırlar. Dinin fert ve toplum üzerindeki etkisini göz önüne alarak giyim konusunda inancın yansıtılması gerektiği düşünülmektedir. İnsanın doğuştan sahip olduğu kendinden aşkın bir gücün varlığına inanma ihtiyacı doğrultusunda giyiminde inancını yansıtması gerektiği düşünülmektedir. Bu konuda ailelere büyük görev düşmektedir. Ailelerin bireyi yetiştirirken kültürel ve ahlaki sorumluluk bilincini yerleştirmesi gerekmektedir. Çünkü toplumun en küçük yapı birimi bilindiği üzere ailedir. Her ne kadar ailenin giyim üzerinde etkili olmadığı görüşü ortaya çıkmış olsa da aileler çocuklarını yetiştirirken belli geleneklere yöneliyorlar. Ailelerin çocuklarına verdikleri kültürel ve ahlaki sorumluluk bilinci sonrasında bireyler üzerinde yaptırım uygulamayıp yol gösterici olmaları gerekmektedir. Anket sonuçlarımız aksini gösterse de günümüzde moda insanları giyim tarzlarını etkilemektedir bu göz ardı edilmeyecek bir sonuçtur. Kılık kıyafet günümüz toplumunda psikolojik ve sosyolojik olarak birçok sonuç ortaya çıkarmıştır. İnsanın dış dünyası iç dünyasının bir yansımasıdır. Bu bağlamda insanın giyimi büyük bir oranda düşünce dünyasının bir tezahürüdür. Tasavvuf edebiyatımızın en önemli temsilcilerinden olan Mevlana nın şu sözü giyimin toplum üzerindeki önemli bir yeri olduğunu gösterir: Kişi kılık kıyafetiyle ağırlanır; sözleriyle uğurlanır. (Mevlana Celaleddin Rumi) Bu sözden anlaşıldığı üzere insanlarda ilk intiba dış görünüşle oluşur. Yani insanlar inandığı dinin gerektirdiği gibi giyinmelidir. Çünkü insan eğer inandığı gibi yaşamıyorsa, yaşadığınız gibi inanmaya başlar. (hz ömer r.a ) 7
KAYNAKÇA Büyüköztürk, Ş. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. Arıkan, R. (2004). Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama. Ankara: Asil Yayıncılık. Kur an-ı Kerim [Ahzap suresi (33), 59] (Köksal, İ. 2004, yeniümit,) Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.(s.224,geliştirilmiş ve güncelleştirilmiş beşinci baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık 8