Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 TOPLU KONUT UYGULAMALARININ DIŞ MEKAN TASARIM İLKELERİ AÇISINDAN İRDELENMESİ: ADANA SEYHAN VE YÜREĞİR İLÇELERİ ÖRNEĞİ The Assessment Of Cluster Housıngs In Terms Of Outdoor Desıgn Prıncıples: A Case For The County Of Seyhan And Yüreğir In Adana Özge ERDOĞAN Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Güngör UZUN Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Öz Nüfusun kentlerde yoğunlaştığı günümüzde güvenli ve çağdaş konutlara duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Özellikle ülkemizde kentler aşırı nüfus baskısıyla karşı karşıya kalmış, gecekondu ve kaçak yapılaşma büyük bir sorun haline gelmiştir. 2004 yılında doğrudan Başbakanlığa bağlanan Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), Türkiye de büyük çapta bir planlı kentleşme ve konut atağı başlatmıştır. Bu çalışmada, Adana İli Seyhan ve Yüreğir İlçelerinde TOKİ tarafından yaptırılan toplu konutlar dış mekân açısından incelenmeye çalışılmıştır. Dış mekân leşim ve kullanım olanakları saptanmaya çalışılarak, kullanıcı gereksinimlerine bağlı olarak değerlendirmeler yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Adana, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, toplu konut, dış mekân planlaması Abstract Today,the population that is intensfying in the cities, the need of modern and secure dwellings is increasing day by day. Especially in our country, the cities have been faced with excessive population pressure, slum houses and shanty settlements have been major case. In 2004 Housing Development Administration (TOKI) that is directly adhered to Prime Ministry, initiated a large scale of planned urbanization and housing attack. In this work, it is attempted to analyse the public housing constructed by TOKI in terms of outdoor in the province of Adana, Seyhan and Yuregir counties. The assesments are fulfilled depending on the user s needs by trying to identify the outdoor settlement and usage facilities. Yüksek lisans MSc thesis 229
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 Key Words: Adana, T.C. Prime Ministry Housing Development Administration, cluster housing, outdoor planning. Giriş Türkiye de 1950 yılları ve sonrasında hızla artan nüfus ve kırsal alandan kente göç, büyük kentlerde konut nu ortaya çıkarmıştır. Bu süreç içinde konut üretimi ve finansmanında belirgin politikalar uygulamaya konulamamış, dar gelirli yeni kentliler önceleri genellikle kamu ya da bir başkasına ait araziler üzerinde, kendi olanakları nispetinde konutlarını inşa etmişlerdir. Sonuçta, hızla büyüyen kentlerin çoğu kez, dış halkalarında gecekondu bölgeleri ve hisseli gelişme alanları olarak adlandırılan ve resmi olmayan konut stoku oluşturmuştur. Ülkemizin yaşadığı hızlı kentleşme ve nüfus artışı sebebiyle oluşan konut ve kentleşme sorunlarının çözülmesi amacıyla, 1984 yılında Toplu Konut ve Kamu İdaresi Ortaklığı Başkanlığı kurulmuştur. 2985 sayılı yasayla kurulan Toplu Konut İdaresi (TOKİ), gecekondu bölgelerinin tasfiye ve dönüşümüyle ilgili altyapı hizmetlerinin verileceği yeni iskan alanlarını yaratma, konut inşaatları için ihtiyaç duyulacak finansmanı temin etme görevini üstlenmiştir. İdarenin sürekli kaynağa sahip olması amacıyla, Toplu Konut Fonu oluşturulmuştur. Toplu Konut Fonu nun 1993 yılında genel bütçe kapsamına alınması, 2001 sonunda ise tamamen kaldırılmasıyla TOKİ nin gelirleri sınırlandırılmıştır. Böylece sınırlı kaynaklara bağlı kalan TOKİ, dar ve orta gelirli vatandaşların nitelikli konut ihtiyacını karşılayamamıştır. Hızlı kentleşme ve yapılaşma eğilimi ise devam etmiştir. 2003 yılında TOKİ ye konut sektörüyle ilgili şirketler kurmak veya kurulmuş şirketlere iştirak etmek gibi yeni görevler verilmiştir. 2004 yılında doğrudan Başbakanlığa bağlanan TOKİ, planlı kentleşme ve konut atağı başlatmıştır. Adana kenti, dışarıdan sürekli göç alan kentlerden birisi olup nüfus artış hızı bakımından Türkiye de 5. sırada almaktadır. Ancak yaşanan konut sadece konut açığı şeklinde olmayıp, büyük oranda 1950 yılları sonrasında var olan gecekondulaşma şeklindedir. İhtiyaç sahiplerine yalnızca barınma amaçlı değil, sağlıklı ve yaşam kalitesi yüksek, yaşanabilir bir çevrede alma hakkı tanınmalıdır. Planlı kentleşme ve insan ihtiyaçlarına cevap verebilen duyarlı yaşam alanlarının yaratılması peyzaj mimarlarını da kapsayan disiplinler arası çalışmaları gerektirir. Bu çalışmadaki amaç; Adana ili Seyhan ve Yüreğir ilçelerinde TOKİ tarafından yaptırılan toplu konut alanlarının dış mekan kullanımları açısından kullanıcılara sunduğu olanakların nitelik ve nicelik bakımından yeterlilik düzeylerini saptamak, bu sonuçlara göre yapılan yanlışları, hatalı ı ortaya koyarak daha sonraki çalışmalara ışık tutmaktır. Buna göre uygulanan ve uygulanmakta olan toplu konut alanları bitkisel tasarım, rekreasyon ve oyun alanları, alt yapı sistemleri, oto ve yaya trafiği açısından değerlendirilerek, sorunlar tespit edilmeye çalışılmış ve çözümler için öneriler geliştirilmiştir. Araştırmada üzerinde çalışılan toplu konut alanları; Adana Seyhan (176 Konut Alt Gelir Grubuna), Adana Seyhan Gürselpaşa, Adana Seyhan Sarıhular (Alt Gelir), Adana Seyhan Sarıhular sosyal donatı, ilköğretim(32), lise(32), cami, 230
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 şadırvan, 3 adet büfe, spor salonu, tic. mrk., +SHÇEK sevgi evleri (Karaisalı 96 konut), Adana SeyhanZincirlibağlar, Adana Merkez Yüreğir 168 konut (Alt Gelir), Adana Merkez Yüreğir 1. Bölge, Adana Yüreğir 2. Bölge, Adana Yüreğir Köprülü Mah. 988 Konut ve Sosyal Donatısı (32 Derslikli İlköğretim, 32 Derslikli Lise, Spor Salonu, Sağlık Ocağı, Ticaret Merkezi, Camii, Şadırvan, Kütüphane, Saat Kulesi) olarak sıralanabilir. Materyal ve Metot Materyal Araştırma konusunu Adana kenti Seyhan ve Yüreğir ilçe sınırları içindeki Toplu Konut İdaresi tarafından yaptırılan Adana Seyhan (176 Konut Alt Gelir Grubuna), Adana Seyhan Gürselpaşa, Adana Seyhan Sarıhular (Alt Gelir), Adana Seyhan Sarıhular sosyal donatı, ilköğretim(32), lise(32), cami, şadırvan, 3 adet büfe, spor salonu, tic. mrk., +SHÇEK sevgi evleri (Karaisalı 96 konut), Adana SeyhanZincirlibağlar, Adana Merkez Yüreğir 168 konut (Alt Gelir), Adana Merkez Yüreğir 1. Bölge, Adana Yüreğir 2. Bölge, Adana Yüreğir Köprülü Mah. 988 Konut ve Sosyal Donatısı (32 Derslikli İlköğretim, 32 Derslikli Lise, Spor Sal., Sağ. Oc., Tic. Mer., Camii, Şad., Kütp., Saat Kul.) toplu konut alanları oluşturmaktadır. Araştırmada; konuyla ilgili Çukurova Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi kütüphanelerinden ve YÖK Tez Dokümantasyon merkezinden elde edilen tezler ve internetten sağlanan dokümanlar materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan haritalar; Adana Seyhan Belediyesi nden 1/25.000 ölçekli Adana İmar Planı, Maden Teknik Arama (MTA) Adana Bölge Müdürlüğü nden 1/100.000 ve 1/500.000 ölçekli jeoloji haritası ve Adana İller Bankası ndan sağlanan 1/100.000 ölçekli topografik haritalardır. Ayrıca uygulanmakta olan araştırma alanları şantiyelerinden vaziyet planları ve çevre düzenleme projeleri alınmıştır. Tamamlanan araştırma alanlarında şantiye binaları olmadığı için, uygulamayı yapan firmalar araştırılarak ilgili projeler elde edilmeye çalışılmıştır. Toplu konut alanlarında çekilen fotoğraflar ve yapılan sörveyler ile şantiyede idari kişi/kişiler veya şantiye şefleriyle birebir yapılan görüşmeler araştırmanın diğer materyallerini oluşturmaktadır. Metot Toplu konut alanlarıyla ilgili literatür taraması yapılmış ve toplu konutlarda peyzaj mimarlığı yönünden daha önceki çalışmalar ışığında dış mekan planlama ilkeleri saptanmaya çalışılmıştır. Araştırma metodu analiz, değerlendirme ve sonuç olmak üzere üç aşamada yürütülmüştür. Birinci aşama alan analizleri çalışmasıdır. Bu çalışmada belirlenen dokuz toplu konut alanı çevre düzenleme projeleri ve ı üzerinde alanda sörveyler yapılmış, ve dış mekân planlamaları uygun noktalardan fotoğraflanmıştır. Bu amaçla uygulama sırasında projelerde yapılan değişiklikler saptanmıştır. 231
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 İkinci aşamada çalışma alanlarının dış mekan kullanım olanakları belirlenmiş, her bir toplu konut alanı topografya, otoyaya trafik sistemi, oyun, spor ve rekreasyon alanları, bitkisel tasarım ve altyapı açısından değerlendirilmiştir. Üçüncü aşamada sonuç aşamasıdır. Veri toplama çalışmasında belirlenen ilkeler ışığında saptanan bulgular, yapılan ve mevcut dış mekân kullanım kararlarının olumlu ve olumsuz yönleri her bir toplu konut ı için değerlendirilerek, sorunlara yönelik çözüm önerileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bulgular ve Tartışma Konut, birey ve aile için temel gereksinimlerden biri olan barınak, toplum için ekonomik ve mekânsal içeriği olan bir olgudur. Konutu, tek bir yapı olarak düşünmek mümkün değildir. Çevresi, arsası, altyapısı, sosyal ilişkileri ile yalnızca fiziki bir barınak değil, insanların refahı, mutluluğu için gerekli tüm sosyal tesisleri ve hizmetleri de kapsayan bir bütündür (Yeğin,1993;Tavukoğlu,2008 den). Toplu konut; belirli bir alanda, çok sayıda yapılan konutlarla birlikte, bu konutlarda yaşayanların tüm gereksinimlerini karşılayabilecek nitelik ve nicelikte, sosyal, kültürel, eğitim, sağlık birimlerini ve rekreasyonel aktivite olanaklarını içeren yapılar olarak tanımlanmıştır (Yıldırım,2000; Sayan,2002 den). Toplu Konutlarda Dış Mekân Planlama İlkeleri Toplu konut alanları dış mekân planlamasında doğal veriler ve dış mekan kullanımları önemli iki temel konu olup; doğal veriler içinde jeoloji, topografya, iklim, bitki örtüsü ve toprak yapısı, dış mekan kullanımları içinde ise ulaşılabilirlik, yaya ve araç trafiği çözümleri, ortak kullanım ve spor alanları, bitkilendirme çalışmaları ile altyapı hizmetlerinin durumu planlama ilkelerinin ana hatlarını ortaya koymaktadır. Araştırmalar sonucu çalışma alanı olarak seçilen dokuz toplu konut uygulaması dış mekan kullanımları için ortaya çıkan bulgular aşağıda çizelgelerde özetlenmiştir. 232
SPOR ALANLARI BİTKİLENDİRME ÇOCUK OYUN ALANLARI** DONATI ALANLARI (kişi balına düşen alan standartları m²/kişi) OT O PA RK YAYA YOLLARI (Donatı alanlarına ulaşım metre)* Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 Çizelge 1. Seyhan, Sarıhular, Karaisalı, Zincirlibağlar toplu konut ının dış mekan kullanım durumları DIŞ MEKAN KULLANIM LARI ÖNGÖRÜLEN STANDARTLAR SEYHAN (908 konut) TOPLU KONUT ALANLARINDAKİ DURUM SARIHULAR (860 konut) KARAİSALI (96 konut) ZİNCİRLİ BAĞLAR (1084 konut) Kreş/Anaokulu 350400 200800 100600 800 2001200 İlköğretim 800 200800 100600 800 2001200 Ortaöğretim 1500 1500 üzeri 100600 800 2001200 (Lise) Sağlık Tesisi 800 800 üzeri 800 200400 800 Dini Tesis 800 200800 200700 200 50700 Ticaret (Günlük 300600 50400 100500 400 600 Alışveriş) Sosyal Kültürel Tesis 8001000 1000 üzeri 150800 5001000 8001000 1 adet/konut 0.5adet/kon 0.5 adet/konut 0.5 0.54 adet/konut 0.5/konut misafir otoparkı ut adet/konut Kreş/Anaokul 1 m²/kişi İlköğretim 4 m²/kişi 3.12 m²/kişi 1.60 m²/kişi Ortaöğretim 3 m²/kişi 3.00 m²/kişi (Lise) Sağlık Tesisi 2 m²/kişi Dini Tesis 0.5 m²/kişi 0.62 m²/kişi 0.19 m²/kişi Ticaret 1.1 m²/kişi 1.20 m²/kişi 1.29 m²/kişi Sosyal 0.5 m²/kişi 2.31 m²/kişi Kültürel Tesis 4 m²/kişi Yürüyüş 25 yaş arası çocuklar için en fazla 150m, 511 yaş grubu için en fazla 300400 m Gölgeleme, rüzgar gibi iklimin olumsuz etkilerini azaltmada, Mekanın tanımlanmasınd a, toplanma ve mahremiyet gibi fonksiyonel Bölge iklimine uygun bitki tür seçimi 3003000 nüfuslu toplu konut alanlarında tüm leşime hizmet eden spor alanları 30005000 nüfus için ayrı adada, büyüklüğünün ¾ ü aktif rekreasyon faaliyetlerine ayrılmalıdır. 1.01 m²/kişi 25 yaş arasına hitap eden 1 adet oyun alanı bulunmaktadır. Çevresindeki 2 bloğa hizmet etmektedir. 511 yaş grubu için yürüyüş. Bitkisel uygulama projesine uyulmamıştır. Kullanılan bitkiler Adana iklimine uygun türlerdir. Peyzaj teknik şartnamesinde istenen standartlara uymayan bitkiler kullanılmıştır. İlköğretim okul bahçesinde 1 adet basketbol sahası ve 2 adet voleybol sahası Sadece toplu konut alanına hitap eden spor alanları 0.91 m²/kişi 511 yaş grubuna hitap eden 6 adet çocuk oyun alanı bulunmaktadır Yürüyüş uyundur. Bitkisel uygulama projesine uyulmamıştır. Kullanılan bitkiler Adana iklimine sonrası bakım yaşanmaktadır. Lise bahçesinde mini futbol sahası, ilköğretim okulu bahçesinde mini basketbol sahası, SHÇEK Sevgi Evleri bahçesinde mini futbol ve mini basketbol sahası Sadece toplu konut alanına hitap eden spor alanları 1.13 m²/kişi 511 yaş grubuna hitap eden 1 adet oyun alanı Yürüyüş. sonrası bakım yaşanmakta dır. Herhangi bir spor aktivitesine verilmemiştir. 0.91 m²/kişi 511 yaş grubuna hitap eden 10 adet çocuk oyun alanı Yürüyüş. Kullanılan bitkiler Adana iklimine uygun türlerdir. sonrası bakım yaşanmaktadır. Herhangi bir spor aktivitesine verilmemiştir. 233
SPOR ALANLARI BİTKİLENDİRME ÇOCUK OYUN ALANLARI** (m²/kişi) DONATI ALANLARI (kişi başına düşen alan standartları m²/kişi) OT O PA RK YAYA YOLLARI (Donatı alanlarına ulaşım metre)* Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 Çizelge 2. Gürselpaşa, Yüreğir, Yüreğir 1. ve 2. Bölge, Köprülü toplu konut ının dış mekan kullanım durumları DIŞ MEKAN KULLAN IMLARI ÖNGÖRÜLEN STANDARTLAR GÜRSELPAŞA (224 konut) TOPLU KONUT ALANLARINDAKİ DURUM YÜREĞİR (168 konut) YÜREĞİR 1. BÖLGE (212 konut) YÜREĞİR 2. BÖLGE (580 konut) KÖPRÜLÜ MAH. (988 konut) Kreş/Anaokul 350400 400 400 500 500 100600 u İlköğretim 800 800 400 500 500 100600 Ortaöğretim 1500 1500 1000 1000 1000 150600 (Lise) Sağlık Tesisi 800 800 800 800 800 100600 Dini Tesis 800 500 300 1000 1000 150600 Ticaret 300600 300 300 300 300 150600 (Günlük Alışveriş) Sosyal Kültürel Tesis 800 1000 1000 1000 1000 1000 150600 1 adet/konut 0.75 0.5 0.67 0.5 0.51 0.5/konut misafir otoparkı Kreş/Aokulu 1 İlköğretim 4 1.88 Ortaöğretim 3 2.12 (Lise) Sağlık Tesisi 2 0.48 Dini Tesis 0.5 0.84 Ticaret 1.1 0.77 Sosyal/kül. Tesis 4 m²/kişi Yürüyüş 25 yaş arası çocuklar için en fazla 150m, 511 yaş grubu için en fazla 300400 m Gölgeleme, rüzgar gibi iklimin olumsuz etkilerini azaltmada, Mekanın tanımlanmasında, toplanma ve mahremiyet gibi fonksiyonel Bölge iklimine uygun bitki tür seçimi 3003000 nüfuslu toplu konut alanlarında tüm leşime hizmet eden spor alanları 30005000 nüfus için ayrı adada, büyüklüğünün ¾ ü aktif rekreasyon faaliyetlerine ayrılmalıdır. 0.5 0.02 1.27 57 yaş grubuna hitap eden 2 adet oyun alanı Yürüyüş Kullanılan bitkiler sonrası bakım yaşanmaktadır. Herhangi bir spor aktivitesine verilmemiştir. 0.72 57 yaş grubuna hitap eden 1 adet oyun alanı Yürüyüş mesafesi sonrası bakım yaşanmakta dır. Konut bloklarına yakın ağaç dikimleri Herhangi bir spor aktivitesine verilmemiştir. 2.5 25 ve 511 yaş grubuna hitap eden 2 adet oyun alanı Yürüyüş uygun. sonrası bakım yaşanmakta dır. Herhangi bir spor aktivitesine verilmemiştir. 0.86 511 yaş grubuna hitap eden 2 adet çocuk oyun alanı Yürüyüş sonrası bakım yaşanmakta dır. Herhangi bir spor aktivitesine verilmemiştir. 0.91 m²/kişi 511 yaş gruplarına hitap eden 5 adet oyun alanı Yürüyüş sonrası bakım Lise ve ilköğretim okulu bahçesinde 1 erbasketbol sahası planlanmış ancak uygulanmamıştı r. * İçerisinde donatı alanları olmayan da en yakın mesafedeki donatı alanları esas alınmıştır. **Çocuk oyun alanları konut başına 1 çocuk olduğu varsayılarak hesaplanmıştır. Toplu konut alanları nüfusu her konutta 4 kişilik ailelerin kalacağı varsayılarak hesaplanmıştır. 234
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 Sonuçlar ve Öneriler Fazla nüfuslu toplu konut alanlarında trafik yaya öncelikli değil, araç öncelikli planlanmıştır. Seyhan, Köprülü, Sarıhular, Zincirlibağlar toplu konut ında yapı blokları konumları ve yol sirkülasyonunda ızgara plan düzeninde planlandığı görülür. Konut adalarının taşıt yollarıyla küçük parçalar halinde bölünmüş olması dış mekân kullanımında ve oto yaya trafiği ayrımında sorunlar ortaya koymakta ve toplu konutların belirli ve olumlu bir kimliğe sahip olmasını engellemektedir. Bu nedenle yapı adalarının ortak bir sosyal merkez çevresinde taşıt trafiğinden mümkün olabildiğince arındırılmış, komşuluk ilişkilerini geliştirecek yönde planlanması daha doğru olabilirdi. Bu tip ı ise; nüfus olarak fazla kalabalık olmayan Karaisalı, Seyhan Gürselpaşa, Merkez Yüreğir toplu konut ında, kısmen de Yüreğir 1. ve 2. bölge toplu konut uygulamasında görmekteyiz. Yaya yollarının tasarlanmasında ve taşıt yollarıyla bağlantılarının sağlanmasında, yaya toplayıcı noktalarının belirlenmesi, yolların yoğun kullanılandan daha az kullanılanlara göre derecelendirilerek genişliklerinin belirlenmesi, kaldırım genişliklerinin yeterli ve doğru olması gibi faktörler önemli olmaktadır. Araştırmada ele aldığımız toplu konut ında araç, yaya yolları ve kaldırımlar yeterli genişliktedir. Ancak sirkülasyon açısından yaya yolları tasarımında ve taşıt yollarıyla bağlantılarda yaya toplayıcı noktaları Yaya değil, taşıt öncelikli yol sistemler öne çıkmaktadır. Bu durum trafik ayrımı ilkesiyle çelişkilidir. Toplu konut ında 2 daire için 1 araçlık park i öngörülmektedir. Yapılan konutlar lüks konut sınıfına girmediğinden 2 daire için 1 araçlık park i yeterli görülmektedir. Ancak günümüzde araç sahibi sayılarındaki hızlı artış dikkate alındığında yapılacak olan yeni da daire başına düşen otopark sayıları arttırılmalıdır. Oyun alanları yaş gruplarına göre ayrılarak düzenlenmemiştir. larda kullanılan oyun grupları bütün toplu konut alanlarında standart olup, ikili salıncak, düz kaydırak, helezon veya tüp kaydırak ve tahterevalli olarak değişkenlik göstermektedir. Seyhan ve Sarıhular toplu konut alanlarında ise 25 yaş grubu çocuklar için planlanan çocuk oyun alanlarına ulaşım nin uygunluğu tartışılabilir. Çocuklar, oyun oynamak için genel olarak konut yakınındaki alanları tercih etmekte ve çocuğun yapı önünden ayrılması için izin verilen uzaklık yaşa göre büyümektedir. Taşıt yollarının ada içine, hatta blok önlerine kadar getirilmesi çocukların taşıt yollarında veya otoparklarda oyun oynamaları sonucunu doğurmaktadır. Özellikle Yüreğir 2. Bölge toplu konut uygulamasında alan en büyük otopark alanının bloklar arasında çözümlenmesinden dolayı bu tip kullanım çok yaygın bir şekilde görülmektedir. Sayan (2000) a göre arsa maliyetleri ve endüstrileşmiş yapı tekniklerinin belirli bir sayıdaki konutun üzerine çıkıldığında ekonomik olduğu düşüncesinden hareket edilmesi, konutların çok katlı olması sonucunu doğurmaktadır. Bu 235
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 durumda toplu konut leşimlerinin birinci basamağını oluşturan birim yapıda bulunan konut sayısı genel olarak 1 60, nüfus ise 1 300 arasında kabul edilmektedir. 300 kişiyi barındıran bir yapı biriminin açık ve yeşil alan ihtiyaçlarını karşılamak için özel dinlenme alanlarının ini, ortak kullanıma açık toplanma ve dinlenme mekânları almaktadır. Çalışmalara konu olan toplu konut alanlarında ortak kullanım alanları blok aralarına leştirilen çocuk oyun alanları ve etrafında alan oturma birimleri ile çözümlenmeye çalışıldığı ortaya çıkmaktadır. Ancak bu yaklaşımın yeterliliğinden söz edilemez. Toplu konut ında yaş gruplarına göre rekreasyonel faaliyetlere verilmemesi oldukça önemli bir eksikliktir. Birçok uygulamada aktif spor alanları toplu konut ı yanında yapılan okul bahçeleri içerisinde, Yüreğir Köprülü Mahallesi, Sarıhular ve Seyhan toplu konut ında basketbol, mini basketbol veya mini futbol sahası olarak görülmekte ancak bu toplu konut kullanıcılarına yönelik değil, lise ve ilköğretim okullarına aittir. Okul saatleri dışında bu alanların toplu konut alanı sakinleri tarafından kullanılabilir olması için düzenlemelere ihtiyaç alanlarında yürüyüş veya bisiklet yollarına ise hiç verilmemiştir. Genel olarak çok katlı yapılaşma düzenleri komşuluk ilişkilerini zayıflatmaktadır. Bu nedenle yapıların kullanıcıların birbirleriyle karşılaşma olasılıklarını arttırıcı yapı adaları ortalarında boş alanlar bırakılarak (yapılar ada kenarlarına çekilerek) yaya girişlerinin bu mekânlardan servis alacak şekilde leştirilmeleri bu ilişkileri olumlu yönde arttırabilir. İncelediğimiz da bu amaçla yapılmış düzenlemeler Karaisalı, Seyhan Gürselpaşa ve kısmen de Yüreğir 1. ve 2. bölge toplu konut uygulamasında görmekteyiz. Toplu konut çalışma alanlarında ortaya çıkan en önemli sorunlardan birisi de uygulama sonrası bakım çalışmalarının yetersiz olması veya hiç olmamasıdır. Sağlıklı yaşanabilir yeşil bir çevrenin yaratılmasında elimize geçen TOKİ yaklaşımını amaca uygun olarak doğru kullanmalıyız. Bunu birçok meslek disiplini yanında peyzaj mimarlığı sorumluluğu meslek disiplini olarak taşımaktayız. Bu sorumluluk içinde TOKİ projelerinde konut alanı seçiminden, binaların konumlandırılması, bitkisel uygulama ve devamlılığı için peyzaj mimarlarına daha etkin şekilde rol verilmeli ve bu konuda gerekli yasal düzenlemeler kent insanlarına yaşam şartlarının geleceği için yapılmalıdır. Kaynaklar TAVUKOĞLU, E., 2008. Toplu Konut Planlama ve Tasarım Kriterleri İle kullanıcı İlişkileri; İstanbul Örneği. Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Düzce. SAYAN, M. C., 2002. Ankara da Yeni Yerleşim Alanlarındaki ların Peyzaj Tasarım İlkeleri Açısından İrdelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 236
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2010 Cilt:223 SAYAN, G., 2000. Türkiye de Toplu Konut Alanlarında Mevcut Dış Mekan Kararlarının İrdelenmesi ve Plan kararlarının Standartlaştırılması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara. 237