STATISTICAL EVALUATION OF MAINTENANCE DATA FOR CNC LATHES



Benzer belgeler
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ BİLİM VE TEKNOLOJİ DERGİSİ ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY Cilt/Vol.:7-Sayı/No: 2 : (2006)

SIMÜLASYON DERS SORUMLUSU: DOÇ. DR. SAADETTIN ERHAN KESEN. Ders No:5 Rassal Değişken Üretimi

BİR MONTAJ HATTI ÜRETİM SİSTEMİNDE OPTİMAL İŞGÜCÜ DAĞILIMININ ARENA PROCESS ANALYZER (PAN) VE OPTQUEST KULLANILARAK BELİRLENMESİ

PARMAKLI VE TAMBURLU ÇAYIR BİÇME MAKİNALARINDA ARIZALANMA VE TAMİRE BAĞLI RİSK KATSAYISININ SİMÜLASYONLA BELİRLENMESİ

RÜZGAR ÇİFTLİĞİ POTANSİYELİNİN GÜVENİLİRLİĞE DAYALI TEORİK DAĞILIMI

MESLEK YÜKSEKOKULLARINA SINAVLI VE SINAVSIZ GEÇİŞ SİSTEMİ İLE YERLEŞEN ÖĞRENCİLERİN PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Şanlıurfa Kuru Tarım İşletmelerinde Farklı Makina Seti ve Arazi Büyüklüğüne Göre Optimum Ürün Deseninin Belirlenmesi

EME 3105 SİSTEM SİMÜLASYONU. Sürekli Dağılımlar (2) Sürekli Rassal Değişkenlerin Modellemesinde Kullanılan Dağılımlar.

Saha Geri Dönüş Oranını AR-GE Aşamasında İndikatör ile Tahmin Etme Yöntemi

Bulanık Mantık Tabanlı Uçak Modeli Tespiti

Özel Tasarım Dişliler Custom Design Gears

Özel Tasarım Dişliler Custom Design Gears

EME 3117 SISTEM SIMÜLASYONU. Üçgensel Dağılım. Sürekli Düzgün Dağılım. Sürekli Rassal Değişkenlerin Modellemesinde Kullanılan Dağılımlar

Parametrik Olmayan İstatistik. Prof. Dr. Cenk ÖZLER

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 187 KÜÇÜK GÜÇLÜ İÇTEN PATLAMALI MOTORLARIN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ VE POMPA AKUPLASYONU

Gaz Algılama Sistemleri Kapsama Alanının SIF SIL Derecesine Etkisi Özkan KARATAŞ

K.B.İ. MURGUL İŞLETMESİNDE KULLANILAN İŞ MAKİNALARININ PERFORMANS ANALİZİ VE OPTİMUM YENİLENME ZAMANLARI

SÜREKLİ DÜZGÜN DAĞILIM

Kuyruk Teorisi Ders Notları: Bazı Kuyruk Modelleri

EME 3117 SİSTEM SİMÜLASYONU. Üçgensel Dağılım. Sürekli Düzgün Dağılım. Sürekli Rassal Değişkenlerin Modellemesinde Kullanılan Dağılımlar

PERFORMANSA DAYALI BAKIM YÖNETİMİ YAŞAM BOYU MALİYETLERİ KONTROLÜ LCC( LIFE CYCLE COST) YAKLAŞIMI FEYZULLAH GÜNDOĞDU KAYSERİ ULAŞIM A.

2018 YILI BİRİNCİ SEVİYE AKTÜERLİK SINAVLARI İSTATİSTİK VE OLASILIK 29 NİSAN 2018

Doç. Dr. Sermin (DEMİRHAN) ELEVLİ

WHO WE ARE BİZ KİMİZ B-TEK METAL

Girdi Analizi. 0 Veri toplama 0 Girdi sürecini temsil eden olasılık dağılımı belirleme. 0 Histogram 0 Q-Q grafikleri

SIRA İSTATİSTİKLERİ VE UYGULAMA ALANLARINDAN BİR ÖRNEĞİN DEĞERLENDİRMESİ

III. PwC Çözüm Ortaklığı Platformu Şirketlerde İç Kontrol ve İç Denetim Fonksiyonu* 22 Aralık 2004

HAYAT DIŞI SİGORTALARI SINAVI EKİM 2017

BİLGİSAYARLI TASARIM VE İMALAT YÖNTEMLERİ KULLANILARAK KRANK MİLİ İMALATI ÖZET ABSTRACT

WEIBULL DAĞILIMI WEIBULL DAĞILIMI ANADOLU ÜNİVERSİTESİ

Synergi Water. Gelişmiş Akıllı Su Şebekeleri. İçmesuyu dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT

RİSK ANALİZİ TEHLİKE VE RİSK

ESKORT MAKİNA A.Ş.

FMEA. Hata Türleri ve Etkileri Analizi

GÜRÇAY MAKİNE HAKKINDA

3SİSTEMLERİN YÖNETİMİ (1-14)

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ TAŞINMAZ DEĞERLEMEDE HEDONİK REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ. Duygu ÖZÇALIK

PACKAGE STITCHING SYSTEMS KOLİ DİKİŞ SİSTEMLERİ. MAKİNA SAN.TİC.LTD.ŞTİ KOLİ DİKİŞ MAKİNALARI ve DİKİŞ TELİ İMALATI GÜVENİLİR ÜRETİMDE DOĞRU TERCİH

Endüstri Mühendisliği - 1. yarıyıl. Academic and Social Orientation Fizik I Physics I TR

Ertenü.M, Timlioğlu İper.S, Boz.E.S, Özgültekin.A, Kabadayı.M, Tay.S, Yekeler.İ

Duvara Monte Edilebilen Verimli Isı İstasyonları. Copyright 2017 VEDS Substations VEDS FX SERİSİ VERİMLİ ISI İSTASYONLARI MONTAJ VE KULLANIM KILAVUZU

Yrd.Doç.Dr. Ömer Faruk Usluoğulları İnşaat Mühendisliği Bölümü

GÜÇ SİSTEM ANALİZLERİNİN ENERJİ VERİMLİLİĞE ETKİLERİ

GENEL MOTOR DURUM DEĞERLENDİRME RAPORU

SKF Solution Factory İstanbul, TR

ENM 316 BENZETİM ÖDEV SETİ

Tali Havalandırma Hesaplamaları Auxiliary Ventilation Calculations

EME 3117 SİSTEM SIMÜLASYONU. Girdi Analizi. Özet İstatistikler ve Histogram (Minitab)(1) Örnek: Eczane İçin Servis Süreleri

Rassal Değişken Üretimi

Endüstriyel Çözümlerimiz

İÇ TETKİKÇİ DEĞERLENDİRME SINAVI

KENT BİLGİ SİSTEMİNİN BİR ALT SİSTEMİ OLARAK İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ VE TÜRKİYE İÇİN 2008 YILINDA İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ KULLANIM DURUMU *

MADEN MAKİNALARINDA KORUYUCU BAKIM ONARIM PLANLAMASI PREVENTIVE MAINTENANCE PLANNING FOR MINING MACHINES

1 ÜRETİM VE ÜRETİM YÖNETİMİ

ISO 9001:2000 KYS nedir, ne yapılacaktır?

ALÜMİNYUM DÖKÜMDE MEKANİK ÖZELLİKLERİ ETKİLEYEN PARAMETRELER İÇİN DENEY TASARIMI

RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI. Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN

CNC ve KONVANSİYONEL TAKIM TEZGAHLARI

Synergi Gas. Gelişmiş Hidrolik Modelleme. Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT

CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STAJ YÖNERGESİ

Ürün Broşürü Product Brochure

Üretimin Modernizasyonunda Üretim Süreçlerinin Yenileştirilmesi insansız seri üretim

by Karin Şeşetyan BS. In C.E., Boğaziçi University, 1994

Unlike analytical solutions, numerical methods have an error range. In addition to this


Aykut GÜRKAN Makine Mühendisi

İSDEMİR A.Ş. VE KARDEMİR A.Ş. KOK FABRİKALARINDA İŞ KAZALARI AÇISINDAN RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel

Aydın İlindeki Bazı Süt Sağım Tesislerinin Teknik Özellikleri. Technical Properties of Some Milking Parlours in Aydın Province

KURUM İMAJININ OLUŞUMUNDA KALİTE FAKTÖRÜ

The Study of Relationship Between the Variables Influencing The Success of the Students of Music Educational Department

Özel Tasarım Redüktörler Custom Design Gearboxes

Veri Madenciliği Yöntemleriyle İGDAŞ Çağrı Merkezi Veri Analizi VE Kalite Fonksiyon Yayılımı Yöntemiyle Süreç İyileştirme Çalışması

Simülasyonda İstatiksel Modeller

SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ MONTAJI VE YÜKSEK BASINÇ ALTINDAKİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

GERİ DÖNÜŞÜM SİSTEMLERİ / RECYCLING SYSTEMS 1995 TEN BERİ / SINCE 1995 ÖZDE

C O N T E N T S BHD BHD page 2-5 BHD page 6-9 BHD page BHD page page BHD

Artesis Varlık Yönetim Sistemi. simplifies predictive maintenance

Türkiye deki İş Kazalarının Box-Jenkins Tekniği ile İncelenmesi. Doç. Dr. Arzu ALTIN YAVUZ Ar. Gör. Barış ERGÜL Ar. Gör. Ebru GÜNDOĞAN AŞIK

WEEK 11 CME323 NUMERIC ANALYSIS. Lect. Yasin ORTAKCI.

Inkjet sürekli mürekkep püskürtmeli yazıcılar için planlı ve öngörülebilir bakım

KAYISI ARAŞTIRMA İSTASYONU MÜDÜRLÜĞÜ EK 3.16 BAKIM - ONARIM HİZMETLERİ BİRİMİ

ENM 5210 İSTATİSTİK VE YAZILIMLA UYGULAMALARI. Örnek Olay 1 (Sayfa 61) Ders 3 Minitab da Grafiksel Analiz-III Örnek Olaylar. Örnek Olay 1 (Sayfa 61)

UZAYSAL VE DOLU GÖVDELİ AŞIKLARIN ÇELİK ÇATI AĞIRLIĞINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Makine Müh./ Bakım-Onarım Dr.Ferhat Güngör / M.Ü. Teknoloji Fak. 1

IE 303T Sistem Benzetimi L E C T U R E 6 : R A S S A L R A K A M Ü R E T I M I

ÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuç: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT The Evaluation of Mental Workload in Nurses Objective: Method: Findings: Conclusion:

KALİTE SİSTEM YÖNETİCİSİ EĞİTİMİ

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

3 KESİKLİ RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ARAÇ BAKIM VE ONARIMI

TRAKTÖR KOLTUKLARI.

TOS 408 EKONOMİ İnşaat Mühendisliği Bölümü

SÜREKLİ ŞANS DEĞİŞKENLERİ. Üstel Dağılım Normal Dağılım

2016 YILI AKTÜERLİK SINAVLARI: İSTATİSTİK OLASILIK

T.C. ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ

ENM 316 BENZETİM. Faaliyet Faaliyet zamanı dağılımı A U(5, 8) B U(6, 15) U(10,20) U(4,20) U(12,25) U(15,30)

TAM ZAMANINDA ÜRETİM (JUST IN TIME MANUFACTURING)

DİZGE TABANLI BİLEŞEN DENEMELERİNİN TASARIMINDA BEKLENEN DİZGE YAŞAM SÜRESİNİN MODELLENMESİ 1

İstatistik ve Olasılık

Transkript:

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı CNC TEZGAHLARININ BAKIM VERİLERİNİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRMESİ Arş. Grv. Erkan ÖZTÜRK Ondokuz Mayıs Üniversitesi erkan.ozturk@omu.edu.tr Doç. Dr. Sermin ELEVLİ Ondokuz Mayıs Üniversitesi sermin.elevli@omu.edu.tr Özet Rekabetin artığı günümüz dünyasında, tüm çabaların mümkün olan en düşük maliyetle üretim hedeflerinin karşılanmasına odaklanması, mevcut makine/ekipmanlardan maksimum faydanın sağlanmasına dönük ihtiyacı belirginleştirmiştir. Bu kapsamda hazır bulunma (availability), güvenilirlik (reliability) ve bakım kolaylığı (maintainability) analizleri söz konusu ihtiyacın karşılanmasında yararlanılacak temel araçlar durumuna gelmiştir. Bu çalışmada traktör ve iş makineleri kabini üreten bir işletmede kullanılmakta olan 4 adet CNC tezgahı için güvenilirlik, bakım kolaylığı ve hazır bulunma değerleri hesaplanmıştır. İstatistiksel analiz aşamasında öncelikle arıza ve tamir verilerinin olasılık dağılımlarından (Üstel,,, ) hangisine uyduğu tespit edilmiştir. Daha sonra verilere uyan dağılımın parametreleri kullanılmak suretiyle tezgahlar için ayrı ayrı güvenilirlik ve bakım kolaylığı fonksiyonları elde edilmiştir. Son olarak hazır bulunma oranları hesaplanmış ve tezgahlar bu üç kriter bazında karşılaştırılmıştır. Analiz sonuçlarına göre arıza ve tamir verilerinin ve dağılıma uygunluk gösterdiği anlaşılmıştır. Bu dağılımlara göre yapılan hesaplamalar neticesinde CNC-3 ün hem güvenilirlik hem de bakım kolaylığı açısından en iyi durumdaki tezgah olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca tezgahların tamamının % un üzerinde hazır bulunmaya sahip olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Güvenilirlik, Bakım Kolaylığı, Hazır Bulunma, Olasılık Dağılımları STATISTICAL EVALUATION OF MAINTENANCE DATA FOR CNC LATHES Abstract In today s competitive world, the need to maximum utilization of available machines/equipments became more important due to the goal of achieving as possible as lowest production cost. In this scope, the analysis of availability, reliability and maintainability became essential tools in order to reach at this goal. In this study, reliability, maintainability and availability calculations were accomplished for four CNC machines used in the factory of tractor cabins. At the statistical 35

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı analysis stage, failure and repair data were examined to find the suitable probability distributions (exponential, lognormal, normal, weibull). Reliability and maintainability functions for each CNC machine were then obtained based on the best fitted probability distribution. Finally, availability values were calculated and machines were compared based on these three criteria. According to results of analysis, failure and repair data best fits to and distributions respectively. Based on these distributions, CNC-3 was found as having best operation characteristics among the CNC machines in terms of reliability and maintainability. Besides, all of the CNC machines have availability values over %. Keywords: Reliability, Maintainability, Availability, Probability distributions. Giriş Bakım ve üretim faaliyetlerinin planlanmasında yaygın olarak kullanılan bir ölçüt olan hazır bulunma (availability), bir makinenin gerektiği zaman memnun edici düzeyde çalışma olasılığını ifade etmektedir. Hazır bulunmanın artması ile birlikte makinenin üretimde geçirdiği süre artacak ve buna bağlı olarak kayıp zaman maliyeti azalacaktır. Kullanım oranı olarak ta adlandırılmakta olan hazır bulunma, hem güvenilirliği (reliability) hem de bakım kolaylığını (maintainability) birleştiren bir kavramdır. Güvenilirlik, bir makinenin belirli bir zaman aralığında çalışma olasılığı iken, bakım kolaylığı arızalanan bir makinenin belirli bir zaman aralığında tekrar çalışabilir hale getirilme olasılığını ifade etmektedir (Jolly ve Wadhwa.,2004). Bir makinenin güvenilirliği yüksek olmayabilir ancak arızalandığında hızlı bir şekilde tamir edilebiliyor ise hazır bulunma oranı yüksek olacaktır. Bu nedenle, bir makinenin çalışır kalabilmesinin önemli olmasının yanı sıra, makinenin bakımının da kolay, hızlı ve makul bir maliyet aralığında olması arzu edilen bir durumdur. Bir üretim faaliyeti, her biri özel faaliyetleri gerçekleştirmekte kullanılan farklı tip makineekipmanlardan oluşmakta ve çoğunlukla seri bağlı bir sistem şeklinde çalışmaktadır. Böyle bir sistemin güvenilirliği bütün alt sistemlerinin fonksiyonlarını yerine getiriyor olmasına bağlıdır. Bakım, beklenmeyen arızaları ve olası duruşları mümkün olduğu kadar önlemek veya kontrol altına almak amacıyla yapılan işlem ve faaliyetlerin tümü olarak tanımlanmaktadır (Elevli., 6). Bu haliyle sistem güvenilirliğini artırmak suretiyle üretimin planlara göre yürütülebilmesindeki etkisi nedeniyle üretim faaliyetlerinde anahtar bir rol oynamaktadır. Her biri kendine ait farklı arıza davranışı ve servis gereksinimi gösteren makinelerin arıza sonuçlarının istatistiksel olarak değerlendirilmesi, bakım fonksiyonun gerektiği şekilde yerine getirilmesi aşamasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu aşamada bir makinenin hangi sıklıkta 352

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı arızalandığı ve ne kadar sürede yeniden çalışır hale geldiğinin Güvenilirlik (Reliability), Hazır Bulunma (Availability) ve Bakım Kolaylığı (Maintainability)- RAM ölçütlerine göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Böylece her bir makine için kendi şartlarına uygun olan bakım planlarının oluşturulması mümkün olabilecektir. Üretim faaliyetleri üzerinde hazır bulunmanın olumlu katkısının anlaşılması, bu alanda yapılan çalışmaların artmasına neden olmuştur. Bu kapsamda güvenilirlik, hazır bulunma ve bakım kolaylığını hesaplamak üzere bakım verilerinin toplanması ve analiz edilmesi yönündeki çabalar son yıllarda belirgin bir şekilde artmıştır. Örneğin, Wang, Yam, Zuo ve Tse (200) CNC tezgahlarının güvenilirliklerini belirlemek için 7 adet kriteri (arıza frekansı, arızanın kritikliği, bakım kolaylığı, alt sistemlerin karmaşıklığı, üretim teknolojisi, çalışma koşulları, maliyet) dikkate alarak sistemin güvenilirliğini alt sistemlerin güvenilirliklerine dönüştüren kapsamlı bir metot üzerine çalışmışlardır. Duruş zamanı tüm madencilik faaliyetini olumsuz yönde etkileyen bir elektrikli ekskavatörün mekanik alt sistemi için bakım kolaylığı analizi Elevli, Uzgören ve Taksuk (2008) tarafından yapılmıştır. Bir başka çalışmada ise Tsaroushas, Arvanitoyannis ve Ampatzis (2009), istatistiksel teknikleri kullanarak meyve suyu dolumu yapan bir tesis için üretim ve çalışma hatlarının güvenilirlik ve bakım kolaylığı analizini yapmışlardır. Elevli, Uzgören ve Uysal (2009), bir kömür madeninde kullanılmakta olan draglaynın elektrik alt sistemi için hazır bulunma analizleri yapmışlar ve ortalama tamir süresini azaltmanın hazır bulunma üzerinde daha fazla etkili olduğunu bulmuşlardır. Mahdavi ve Mahdavi (2009) ise güvenilirlik esaslı bir yenileme zamanı optimizasyonu çalışması yapmıştır. Uzun ve Özdoğan (20) çalışmalarında güvenilirlik analizini temel alan bir önleyici bakım uygulamasına yer vermişler ve ekipmanların optimum bakım zamanlarını belirlemişlerdir. Bu örnekleri daha fazla artırmak mümkündür. Bu çalışmada, traktör ve iş makineleri kabini üreten bir işletmede kullanılmakta olan 4 adet CNC tezgahı için RAM analizleri yapılmıştır. Bu kapsamda Minitab 6 istatistiksel paket programından yararlanılmıştır. Böyle bir çalışma, makinelerinin performansının ve bakım ihtiyacının işletme yöneticileri tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlayacak bir nitelik taşımaktadır. 2. Temel Kavramlar Bir makinenin arıza karakteristiklerini anlamak ve tahmin edebilmek için Güvenilirlik (Reliability), Hazır Bulunma (Availability) ve Bakım Kolaylığı (Maintainability)- RAM analizi yapmak gerekmektedir. Söz konusu ölçütlerle ilgili temel eşitlikler Tablo de sıralanmaktadır. 353

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Tablo. Temel Eşitlikler R( t) = P( T > t) = P( T t) t R( t) = f ( t). dt R( t) = f ( t). dt 0 [ ] AAOS = t. f ( t). dt = F ( t). dt = R( t). dt 0 0 0 t Güvenilirlik Bakım Kolaylığı Hazır Bulunma T= Arızaya Kadar Geçen Süre (sürekli rassal değişken) f(t)= Olasılık Yoğunluk Fonksiyonu R(t)= Güvenilirlik Olasılığı F(t)= Arızalanma Olasılığı AAOS= Arızalar Arası Ortalama Süre t M ( t) = P( T t) = f ( t). dt 0 0 0 [ ] TİOS = t. f ( t). dt = M ( t). dt T= Tamir Süresi (sürekli rassal değişken) M(t)= Bakım Kolaylığı TİOS= Tamir İçin Ortalama Süre { } A( t) = P X ( t) = ; t > 0 AAOS A = AAOS + TİOS X(t)= Bir sistemin t anındaki durumu (Çalışma durumunda X(t)=) (Arıza durumunda X(t)=0) Çeşitli faktörlerin arızaya kadar geçen süre ve aksaklık/arıza süresi üzerindeki etkisi nedeniyle, bu süreler rastgele bir değer alabilmekte olup, sürekli rassal değişken niteliğini taşımaktadır. Arıza dağılımları bir sistemin arızalanıncaya kadar geçirdiği süreyi, tamir dağılımları ise arızalanan bir sistemin tamiri için gereken süreyi tanımlar. Dağılımlar arasındaki tek fark, bu metotların nasıl kullanıldığı ile ilişkilidir. Örneğin bozulma olasılığı belirli bir zamanda arızanın oluşma olasılığını verirken, güvenilirlik ise arızanın oluşmama olasılığını vermektedir. Tamir dağılımları durumunda, bozulma olasılığında olduğu gibi bir olayın olması olasılığı (parçanın tamir edilmesi) ile ilgilenilir. RAM analizlerinde hesaplamaları yaparken arıza ve tamir sürelerinin hangi olasılık dağılımına uygunluk gösterdiğini belirlemek önemlidir. Arıza ve tamir süreleri için sık karşılaşılan 354

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı dağılımlar,, normal ve üstel dağılımları olup, bu dağılımlarla ilgili temel eşitlikler Tablo 2 de verilmektedir. Tablo 2. Arıza ve Tamir Dağılımları (Uzgören, Elevli, Elevli ve Uysal., 20) Üstel f(t) AAOS TİOS = λe λt = λ = e σ 2π ( lnt µ ) 2 2σ 2 2 ( µ +σ 2 ) = e σ 2π = e µ 2 ( µ +σ ) = λ = e 2 µ ( t µ ) 2 2σ 2 = βα ( t ) e β β β α = = αγ ( + β ) = ( ) = αγ + β t R(t) t = e λ ln t µ = Φ σ t µ = Φ ( t ) α = e σ β M(t) = e λt Olasılık Yoğunluk Fonksiyonu Г= Gamma Fonksiyonu Φ (z) : Kümülatif Dağılım Fonksiyonu 3. Analiz ln t µ = Φ σ t µ = Φ σ ( t α) = e β Bu çalışmanın verileri; ekskavatör şaseleri ve taşıyıcıları, iş makinaları ve otobüs şaseleri, traktör kabinleri üreten bir işletmenin sahip olduğu CNC tezgahlarına aittir. İşletmenin yönetim sisteminin süreklilik, sürdürebilirlik ve müşteri memnuniyetine dayanmasından dolayı, işletmede üretimin ara vermeksizin devam etmesi istenmektedir. Bu hususta işletmede kullanılmakta olan CNC tezgahlarının mümkün olduğunca en yüksek kullanım oranında çalıştırılmasını gerektirmektedir. Aksi takdirde işletme, maliyette artış, prestij kaybı gibi olumsuz durumlarla karşı karşıya kalacaktır. İşletmede kullanılmakta olan 4 adet CNC tezgahı için arıza tarihleri, arıza nedenleri ve tamir sürelerini içeren veriler bakım kayıtlarından çıkarılmıştır. Verilere ilişkin özet bilgiler Tablo 3 de gösterilmektedir. Tezgahların i (AAS), günde 8 saat çalıştıkları dikkate alınarak hesaplanmıştır. Tablo 3. Verilerin Özet Bilgileri CNC CNC 2 CNC 3 CNC 4.03.2008-8.02.2008-8.08.2008-26.08.2009- Veri Aralığı 06..202 3..202 05..202 7..202 Toplam Arıza Adeti 22 30 3 3 Toplam Tamir Süresi 55 54 7 355

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Verilerin temini ve düzenlenmesi aşamasından sonra, verilerin bağımsız ve benzer şekilde (independent and identically distrubuted) dağılım gösterdiği varsayılarak tamir süreleri ve arıza sürelerinin hangi olasılık dağılımına uygunluk gösterdiği araştırılmıştır (Ek -8). Bu aşamada korelasyon katsayısı en yüksek olan dağılımlar seçilmiştir. Daha sonra verilerin uygunluk gösterdikleri olasılık dağılımlarına ilişkin parametreler belirlenmiştir. Bu parametrelerden yola çıkılarak R(t) ve M(t) fonksiyonları oluşturulmuş, AAOS ve TİOS değerleri hesaplanmıştır. Ayrıca her bir CNC tezgahları için hazır bulunma oranları bulunmuştur (Tablo 4). Tablo 4. Verilere Uyan Dağılımlar ve İlgili Parametreler CNC- CNC-2 CNC-3 CNC-4 Dağılım Arıza Verileri α=289,57 α=989,9 µ=6,70 α=540,73 Parametre β= 0,74 β= 0, σ=,75 β=0,6 AAOS(saat) 54,78 43,26 3737,40 2264,46 R(t) = t 0,74 ( ) 289,27 e = t 0, ( ) 989,9 e ln t 6, 70 = φ( ),75 = t 0,6 ( ) 540,73 e Dağılım Tamir Verileri µ=,3 µ=,48 α=5,07 α=6,8 Parametre σ=0,74 σ=0,54 β=,54 β=0,98 TİOS(saat) 4,88 5,07 4,55 6,26 M(t) ln t, 3 ln t, 3 = φ( ) = φ( ) 0,74 0,74 = t,54 ( ) 5,07 e = t 0,98 ( ) 6,8 e Hazır Bulunma (A) 0,684 0,57 0,878 0,724 Yapılan hesaplamalara göre tezgahların tamamının % un üzerinde bir hazır bulunma oranına sahip oldukları anlaşılmaktadır. Değerlerin yüksek olmasındaki en önemli etken, AAOS değerlerinin TİOS değerlerine oranla daha yüksek olmasıdır. Tezgahların güvenilirliklerinin zamana bağlı değişimleri Şekil de görülmektedir. Bu grafiğe göre en yüksek güvenilirliğe sahip olan CNC-3 ve CNC-4 tezgahlarını sırasıyla CNC- ve CNC- 2 takip etmektedir. 356

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı 0,80 0,72 0,64 CNC CNC 2 CNC 3 CNC 4 Güvenilirlik- R(t) 0,56 0,48 0,40 0,32 0,24 0,6 0,08 0 2 0 7 00 2 Çalışma Süresi (Saat) 0 7 2000 Şekil. CNC Tezgahlarının Güvenilirlik Davranışları Şekil 2 de bakım kolaylığının zamana bağlı değişimi gösterilmektedir. Buna göre, 2 ve 3 nolu tezgahlar benzer bir davranış gösterirken, CNC-4 ün bakım kolaylığı diğer tezgahlara göre düşük kalmıştır. İlk üç tezgah için tamire ayrılan süre 5 saat olduğunda 0,95 in üzerinde bakım kolaylığına ulaşılırken, CNC-4 tezgahı için bu değer 20 saat mertebesindedir. 357

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Bakım Kolaylığı-M(t),00 0,95 0, 0,85 0,80 0,75 0,70 0,65 0,60 0,55 CNC CNC 2 CNC 3 CNC 4 5 5 Tamir Süresi (Saat) 20 25 Şekil 2. CNC Tezgahlarının Bakım Kolaylığı Davranışları 4. Sonuç Gelişen teknoloji ile birlikte sistemlerin daha karmaşık hale gelmeleriyle, ortaya çıkan arızaların tüm sistem üzerindeki olumsuz etkileri artmıştır. Bu nedenle bakım verilerinin toplanması ve karar verme amacına dönük olarak bu verilerden bilgi elde edilmesi daha da önem kazanmıştır. Tamir edilebilir sistemler için başarılı operasyonun ölçütü olan güvenilirlik, bakım kolaylığı ve hazır bulunma bu kapsamda kullanılan bilgilerdendir. Sistemler için güvenilirliğin mümkün olduğunca yüksek, bakımın da olabildiğince kolay olması istenmektedir. Bu yüzden işletmelerde üretimin sürekliliğinin korunması için kritik olan ekipmanlarda RAM analizi yapılması gerekmektedir. Bu çalışmada da 4 adet CNC tezgahı için RAM analizi yapılmıştır. Güvenilirlik analizleri sonucunda CNC 3 ve CNC 4 ün çok benzer bir eğilim gösterdikleri anlaşılmış olup, CNC 2 nin ise diğer tezgahlara kıyasla daha düşük güvenilirliğe sahip olduğu tespit edilmiştir. CNC 2 nin daha az güvenilir olmasının nedeni ise, diğer tezgahlara göre çok daha sık arızalanması, bir başka ifade ile en düşük arızalar arası ortalama süreye sahip olmasıdır. CNC 2 nin arıza nedenleri incelendiğinde hassas bir parça olan spindle kaynaklı arızaların sayıca çokluğu dikkati çekmektedir. 358

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Bakım kolaylığı analizinde ise CNC, 2 ve 3 ün benzer bir eğilim gösterdiği, CNC 4 ün ise diğerlerine göre daha düşük değer aldığı anlaşılmıştır. Kronik karakterli bir başka deyişle tamiri uzun zaman alan arızalar yaşanması, CNC 4 ün bakım kolaylığının düşmesine neden olmuştur. Nitekim arıza kayıtları incelendiğinde CNC 4 ün takım tutucu kısmında ve hidrolik pompa motorunda meydana gelen arızalar dikkati çekmektedir. Özellikle takım tutucu kısmında oluşan arızalar CNC tezgahının hassas işleme görevini sağlıklı bir şekilde yerine getirememesine neden olduğundan, bu bölgenin tamir ve montaj işlemi son derece dikkat ve özveri isteyen dolayısıyla zaman alan bir işlemdir. Güvenilirlik ve bakım kolaylığı hesaplamalarının ardından tezgahların tamamının % un üzerinde hazır bulunma oranına sahip olduğu tespit edilmiştir. CNC tezgahları için hazır bulunma oranlarının yüksek çıkması, bu tezgahların hazırlık ve ayar zamanlarının kısa olması ile insan faktöründen kaynaklı operatör hatalarını ortadan kaldırılması gibi sebeplerden kaynaklanmaktadır. Yürütülen RAM analizi çalışması sonucunda kullanılmakta olan CNC tezgahlarının arasından performans sürekliliği ve bakım ihtiyacı açısından en iyi durumdaki tezgahın CNC 3 olduğu anlaşılmıştır. KAYNAKÇA Elevli, S. (6). Maden işletmelerinde ekipmanların etkinliğini ve verimliliğini artırmaya yönelik bilgisayar destekli bir tamir-bakım programının hazırlanması. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye. Elevli, S., Uzgören, N., Taksuk, M. (2008). Maintainability analysis of mechanical systems of electric cable shovels. Journal of Scientific & Industrial Research. 67, 267-27. Elevli, S., Uzgören, N., Uysal, Ö. (2009). Availability analysis of mining machines: a case study of a dragline. 3rd Balkan Mining Congress,October -3. İzmir-TURKEY. Jolly, S. S. & Wadhwa, S S. (2004). Reliability, availability and mainainability study of high precision special purpose manufacturing machines. Journal of Scientific & Industrial Research. 63, 52-57. 359

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Mahdavi, M. & Mahdavi, M. (2009). Optimization of age replacement policy using reliability based heuristic model. Journal of Scientific & Industrial Research, 68, 668-673. Tsarouhas, P. H., Arvanitoyannis, I.S. & Ampatzis, Z. D. (2009). A case study of ınvestigating reliability and maintainability in a greek juice bottling medium size enterprise(mse). Journal of Food Engineering. 479-488. Uzgören, N., Elevli, S., Elevli, B. & Uysal, Ö. (20). Reliability analysis of draglines mechanical failures. Maintenance and Reliability, 4. Uzun, A., & Özdoğan, A. (20). Güvenilirlik Analizlerine Dayalı Önleyici Bakım Planlaması. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(), 303-320. Wang, Y., Yam, R.C.M., Zuo, M.J. & Tse P. (200). A Comprehensive Reliability Allocation Method for Design of CNC Lathes. Reliability Engineering and System Safety. 72, 247-252. 360

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı 6. EKLER Dağılımı Korelasyon Katsayısı 0,8 0,940 0,793 0, 0 20 Ek. CNC- Tezgahına Ait Tamir Verileri Dağılımı i Dağılımı Korelasyon Katsayısı 0,987 0,969 0,87 0 00 A rıza Süreleri 000 0 00 000 A rıza Süreleri 0000 0 00 000 0 A rıza Süreleri 00 000 A rıza Süreleri Ek 2. CNC- Tezgahına Ait Arıza Verileri Dağılımı 36

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Dağılımı LSXY Estimates-Complete Data Korelasyon Katsay ısı 0,6 0,949 0,794 0, 0 5 5 Ek 3. CNC-2 Tezgahına Ait Tamir Verileri Dağılımı i Dağılımı LSXY Estimates-Complete Data Korelasyon Katsayısı 0,2 0,983 0,834 0 00 Arızalar Arası Süre 000 0 00 Arızalar Arası Süre 000 0 00 000 0 20 00 70 Arızalar Arası Süre Arızalar Arası Süre Ek 4. CNC- 2 Tezgahına Ait Arıza Verileri Dağılımı 362

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Dağılımı LSXY Estimates-Complete Data Korelasyon Katsay ısı 0,97 0,959 0,959 0, 0, 0 4 8 2 Ek 5. CNC-3 Tezgahına Ait Tamir Verileri Dağılımı i Dağılımı LSXY Estimates-Complete Data Korelasy on Katsayısı 0,968 0,975 0,8 0 00 000 0 00 000 0000 0 00 000-00 0 00 000 Ek 6. CNC-3 Tezgahına Ait Arıza Verileri Dağılımı 363

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 203 Özel Sayısı Dağılımı LSXY Estimates-Complete Data Korelasyon Katsay ısı 0,97 0,962 0,939 0, 0 0, 0 0, 0-0 20 Ek 7. CNC-4 Tezgahına Ait Tamir Verileri Dağılımı i Dağılımı LSXY Estimates-Complete Data Korelasy on Katsay ısı 0,5 0,980 0,878 0 00 000 0 00 000 0000 0 00 000-00 0 00 Ek 8. CNC-4 Tezgahına Ait Arıza Verileri Dağılımı 364