. NEONATAL NEKRÖTIZAN l!ntero KOLIT Dr. Aysel AMAÇ(*) Dr. Meral İNALHAN (**) Doç. Dr. Ziyaeddin AKBAY ( *) SUMıMARY ı~r~~~-\4~~*j :;~,, Necrotizing enterocolitls serious disease of the newborn infant. Aetiolojical factors, pathogenesis which contribute to development of hemora.jic necroois of boweı, cllnical manifestations diagnosis and treat.. ment are discussed. Yearly newborn infant otopsy results of Zeynep - Kamil Childrens Hospital according to variety of factors which may contribute NEC are rewiewed. Nekrotiza.n enterokolit yenidoğanlara ait yoğun bakım ünitelerinde mide barsak kanalıyla ilgili olarak en sık karşıla~tığımız acil durumdur. Nekrotizan enterokolit yıllardan beri bilindiği halde modern neo natolojinin ortaya çıkması ve uygulanmasıyla hastalık insidansında giderek arttığı bildirilmiştir. İnsidans deb;işkenlik göstermekte olup, zaman zaman epidemiler yapmaktadır. Ortalama % 2'dir. Küçük doğum ağırlıklı bebekler ile prematüre bebekler arasında daha sıktır. Prematürelik derecesi ne kadar yüksekse insidans da o nispette artmaktadır. Olguların % 80-90'ının 38 haftalıktan küçük olup, doğum ağırlıklan 2500 gramın altındadır. % 10 kadarı miyadında doğmu bew beklerdir-. Anne yaşı, sosyo-ekonomik durumu, ırkı, yenidoğanın cinsiyeti hastalığın insidansını veya tabiyatını etkilememektedir. Genellikle ya. şamın 8-10. günleri arasında başlar. Bununla birlikte 24 saat gibi er- ( ), Zeıynep-KAmıil Hastanesi Çocuk Kliniği Şef Muavim. ( * )ı ~Kamil Hastanesi Çocuk Kliniği Başasistanı. ( * * )ı Zeırnep-Kalnil Hastanesi Çocuk Kliniği Şefi. 159
ZEYNEP - KAMiL TIP BÜLTENi ken ve--a y 3 a y -- - gı - b ı g --e_- ç d- n o e -mıerde ortaya _ ç _ ıkan -_ nekrotizan enterokolit olguları vardır. En çok yaşamın 3. günü ortaya çıkmaktadır. Hastalık iyi huylu mide barsak bozukluğundan hızla ilerleyen ve barsak gangreninin perf orasyonunun sepsisin ve şokun geliştiği fulminan bir şekle kadar değişebilen çeşitli biçimlerde görülebilir. Tipik bir hastada karında gerginlik, mide boşalmasının gecikmesiyle birlikte ileus, ishal, mide barsak kanamasına 'bağlı olarak rectumdan gizli veya açık kanan1a görülebilir. Birçok bebekte sepsis gibi apne, bradikardi, stabil olmayan vücut ısısıyla birlikte hipotansiyon şeklinde bulgular veren nonspesifik bir tablo ortaya çıkarabilir. Ancak bu olgularda daha sonra nekrotizan enterokoliti düşündüren ve mide-barsak kanalını ilgilendiren daha özel belirtiler görülebilir. örneğin, fonksiyonel intestinal obstrüksiyona bağlı safravi kusmalar gibi. Laboratuvar bulguları özellik arzetmemekle birlikte beyaz küre sayısı azalmıştır. Trombositopeni artmış harabiyete bağlıdır. Azalmış olması prognozun iyi olmadığını gösterir. Ciddi olgularda dissemine intravasküler koagulapati gelişebilir. Tanının doğrulanması ancak seri çekilen batın filminde sabit ve genişlemiş barsak kupları pneumatosis intestinalis veya intrahepatik venöz gaz görülmesidir. % 14 olguda Pneumatosis intestinalis görülmeyebilmektedir. Teşhisin doğrulanabilmesi için ameliyat sırasında veya otopside histopatolojik incelemeler yapılması gerekir. Hastalık genellikle terminal ileum ile çıkan kolonu tutmaktadır. Bununla beraber ağır olgularda bütün barsaklar olaya katılabilir. Patolojik muayenesinde seroza ve mukoza altındaki gaza ilave intramural kanamalara, gangrene ve peritonite rastlanabilir' Mikroskopik bulguları : Mukoza ödemi, kanama transmural nekrozda görülebilir. Ül _ s erleşmi _ ş muk-oza _ üze n ru_ difteri _ mem -- - :b_ r a nına - b- enzer.-- -- - -- b' _ ır mem -- - bran örtmüş (pseudamembran) olabilir. İltihabi bir cevap ve büyük damarlarda tromboz görülmesi seyrek rastlanan bulgulardır. Nekrotizan enterokolitin patogenezinde pek çok tehlike faktörleri rol oynamaktadır. Bunlardan biri de enterik beslenmedir. Olguların pek çoğunda ortak bir özellikmr. Nekrotizan enterokolit bebeğe verilen mamaların aşın osmolaritesine bağlı olarak barsak mukozasında meydana gelen zedelenmeyi izleyebilir. Genellikle piyasada satılan mamaların içerisinde bağışıklık bakımından koruyucu faktörlerin bulunmaması necrotizan enterokolitte etken gösterilmiş ise de anne sütü alan bebeklerde bile görülmüştür. 160
AMAC INALHAN AK.BAY Engel ve arkadaşları nekrotizan enterokolitll bebeklerdeki pnemotosis intestinalis kistleri içinde bulunan gazlardan birinin hidrojen ga.. zı olduğunu göstererek, hastadaki bakterilerin ancak mama ile karşılaştığı zaman meydana gelebileceğini bildirmiştir. Enterik beslenmeyle necrotizan enterokolit arasındaki ilişkileri kanıtlayan örnekler olmasına. rağmen hiç ağızdan beslenmemiş bebeklerde bile görülmüştür. Hiç mama almadan nekrotizan enterokolit geliştiren bir olgu da hastanemizde 23.5.1982'de doğmuştur. 2025 gram ağırlığında olan bebeğin genel durumu ağır, rengi soluk, uçlarda siyanoz mevcuttu. Solunum düzensiz. Dinlenmekle solunum sesleri azalmış, kalp ritmik, patolojik ses ve üfürüm yoktu. Batın ileri derece bombe, palpasyon ile ldstik oluşumlar palpe ediliyordu. Karaciğer ve dalak ele gelmiyordu. Uro- sepsis oral besleme yapılmadan Konjenlıtal nekrotizan enterekoliıt geliştiren olıgu genital sistem haricen tabii, kız bebekti. Yapılan otopsisinde patolijik tammı : Prematüre hal, anoksi belirtileri necrotizan enterokolit ve peritonitti. 181
ZEYNEP~ KAMİL TIP BÜLTENİ Bir diğer tehlike faktörü de iskemidir. Barsak mukozasına giden kan akımının azalması, Arteria umblikalise yerleştirilen kateterlerin damarlar üzerine olumsuz etkisi :necrotizan enterokolik patogenesinde rol oyııayan bir faktör olarak ileri sürülmüştür. Doğum asfiksisi hiyalen mem:bran hastalığı, hipotansiyon, patent ductus arterioois, hipotermi, vücut kanının tam olarak değiştirilmesi gibi faktörlerin nekrotizan enterokolit geliştirdiği ileri sürülmüştür. Fakat nekrotizan en~ terokolit bu çeşit tehlikeyi artırıcı faktörlerden hiçbirinin bulunmadığı prematüre bebeklerde de görülmüştür. Yenidoğanda poli~itemi de tehlike faktörlerinden biridir. Yalnız polisitemiye eşlik eden akışkanlık azalmasının mide~barsak kanalına giden kan akımının azalmasına neden olduğu, yoksa polisiteminin tedavisinde uygulanan ve vücut kanının kısmen değiştirilmesi şeklinde olan tedavinin mi olumsuz etki yarattığı henüz bilimnemektedir. Bir diğer tehlike faktörü de enfeksiyondur. Yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde aynı özelliklere sahip epidemik toplu olguların görül~ düğü bilinmektedir. Bu çeşit epidemilerde rolü olduğu bilinen mikroorganizmalar E. coli, Klebsiella, enterobakter, pseudomonas, Salmonelle, clostridium perfiringens, clostridium difficile, clostridium butyricum rotovirus, entero virüslerdir. Bu organizmalar kültür çalışmalarında ve rezeksiyon ile çıkarılan dokularda da mikroskopik olarak gösterilmiştir. Bununla birlikte epidemilerde herhangi bir özel patojenin varlığı gösterilememiştir. Barsaldarda zarara yol açma tehlikesi ıbüyük olan bir diğer faktör de hipertonik ilaç preparatlarıdır. Ağızdan verilen indomethasin, teofilin, E vitamini gibi ilaçların dolaylı yoldan necrotizan enterokolite yol açabildikled yayınlanmıştır. Nekrotizan enterokolit barsaklardaki çok sayıda olumsuz duruma karşı gösterilen 'bir konak tepkisi niteliğini göstermektedir. 1981 yılında hastanemizde bir araştırma nedeniyle 33 miadında yenidoğan ve prematüre bebek üzerinde yapılan otopsi çalışmalarında ölüm nedenlerini ve neltrotizan enterokolitin görülme sıklığını artıran risk faktörlerini araştırdık. Ortalama yaşam süreleri 5 gün olan 33 otopsi olgusunun % 15'i miadında, % 85'1 prematüre bebeklerdi. 162 (8),% 57 Anoksi prematüre, (2) % 14 Prematüre Aspirasyon pnömonisi,
AMAC INALHAN AKBAY (2) % 14 Anoksi prematüre Hyelen membran hastalığı, (1) % 7,5 Anoksi prematüre Sepsis NEC peritoniti, (1) % 7,5 Anoksi Sepsis prematüre. Nekrotizan enterokolitin ilk bulguları ortaya çıkınca hemen tedaviye başlanması gerekir. Ağızdan beslenme kesilir. Parenteral mayi tedav]si gastrik muhteva nazogastrik tüp ile boşaltılır. Kan ve gaitadan yapılan kültür ve antibiyograma göre antibiyotik tedavisine başlanır. Gastrointestinaı kanama halinde kan verilir. Barsak perforasyonu ve diğer ağır komplikasyonları hemen fark edebilmek için akut dönem sırasında her 6 saatte bir karın filmi çekilmesi gerekir. Akut nekrotizan enterokolit gelişmesinden 12-24 saat sonra bazen de bir hafta gibi bir zaman süresinden sonra barsak perf o ra.syonu görülebilir. Cerrahi girişime gerek duyulabilir. Nekrotizan enterokolit prognaz ciddidir. Çeşitli ülkelerde farklı ol makla beraber mortalite % 20-70 arasında değişmektedir. KAYNAKLAR 1. Scintulli, T. V., Schilinıger, M. D., Hei'rd, W. C., et all. : Acute nooroıtizing enterocolitis in infants. A review of 64 cases. Pediatrlcs 55 : 376, 1975. 2 Hamilton, J. R. : Neonatal necrotizi11ıg enterocolitis. Text 1 book of Pe.diatrics edited by Nelson. 12th edition, P. 92S, W. B. Saunders Company, Toronto, 1983. 3. Sch.ıster, S. R. : Necrotizing EnterocoHtis Disea ses of the Newıborn edited by Schaffer's Sth edition, P. 364, W. B. Saunders Company, 1984. 4 ':Dhilo, E. E., Lazarte, A. R., Hemandıez, J. A. : Necrotizmg Enterocolitis in 24 ours of life. 73 : 476, 1984. 5 Peter, K., Merkel, C. L., Zaıı11ıi,r, H., Finer, N.N. : Influence of Vitamin E in Necrotizing Enıterooolitis pediatrics 73 : 387, 1984. 6. Kliegman and Fanoro.ft: Necrotizing enterocolitis, polycthemia, exchange transfusion. Ped:iıatrics. 78 : 476, 1984. 163