TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS 3419 Nisan 2002 ICS 91.140.30 1. Baskı HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME TESİSLERİ - PROJELENDİRME KURALLARI Ventilation and Air Conditioning Installation - Requirements of projecting TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ÖNSÖZ Bu standard, Türk Standardlarõ Enstitüsü nün Makina Hazõrlõk Grubu na bağlõ Tesisat ve Basõnçlõ Kaplar Özel Daimi Komitesi nce TS 3419 (1979) un revizyonu olarak hazõrlanmõş ve sonra, TSE Teknik Kurulu nun 24 Nisan 2002 tarihli toplantõsõnda kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir. Bu standardõn daha önce yayõmlanmõş bulunan baskõlarõ geçersizdir. Bu standardõn hazõrlanmasõnda, milli ihtiyaç ve imkanlarõmõz ön planda olmak üzere, milletlerarasõ standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancõ ülkelerin standardlarõndaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakõnlõk ve benzerliklerin sağlanmasõna ve bu esaslarõn, ülkemiz şartlarõ ile bağdaştõrõlmasõna çalõşõlmõştõr. Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçõ ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapõlmõş ve alõnan görüşlere göre olgunlaştõrõlmõştõr.

İÇİNDEKİLER 0 Konu, tarif, kapsam... 1 0.1 Konu... 1 0.2 Tarifler... 1 0.3 Kapsam... 7 1 Sõnõflandõrma ve tipler... 7 1.1 Havalandõrma tesislerinin sõnõflandõrõlmasõ... 7 1.2 İklimlendirmenin sõnõflandõrõlmasõ... 8 1.3 Havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin ve/veya cihazlarõnõn sõnõflandõrõlmasõ... 8 1.4 Hava filtresi... 9 2 Projelendirme genel kurallarõ... 10 2.1 Genel... 10 2.2 Teknik ve hijyenik ana şartlar... 11 2.3 Yapõ ve güvenlikle ilgili şartlar... 17 3 Projelendirme özel kurallarõ (özel amaçlar için)... 22 3.1 Yolcu taşõyan araçlarõn havalandõrõlmasõ ve iklimlendirilmesi... 22 3.2 Hastane tesislerinin havalandõrõlmasõ ve iklimlendirilmesi... 27 3.3 Okullarõn havalandõrõlmasõ... 32 3.4 Akümülatör odalarõnõn havalandõrõlmasõ... 38 3.5 Laboratuvarlarõn havalandõrõlmasõ... 39 3.6 Garajlarõn havalandõrõlmasõ... 40 3.7 Tünellerin havalandõrõlmasõ... 41 3.8 Mutfaklarõn havalandõrõlmasõ... 42 3.9 Elektronik bilgi işlem merkezlerinin havalandõrõlmasõ (EBI)... 45 3.10 Yüzme havuzlarõnõn havalandõrõlmasõ... 46 3.11 Konferans salonlarõ... 47 3.12 Soğutma makinalarõ bölümlerinin havalandõrõlmasõ... 47 3.13 Dizel - elektrojen grup bölümlerinin havalandõrõlmasõ... 48 4 Projelerin düzenlenmesi kurallarõ... 48 4.1 Genel... 48 4.2 Bina yapõsõnõn incelenmesi ve yüklerin hesaplanmasõ... 48 4.3 Projelerin düzenlenmesi... 49 5 Muayene ve teknik kabul... 54 5.1 İşletme sõrasõnda muayene... 54 5.2 Güç muayenesi... 55 5.3 Ölçmelerin uygulanmasõ... 55 Atõf yapõlan standardlar... 78 References... 78

HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME TESİSLERİ - PROJELENDİRME KURALLARI 0 Konu, tarif, kapsam 0.1 Konu Bu standard, binalarda havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin projelendirilmesi kurallarõnõ kapsar. 0.2 Tarifler Bu standardõn amacõ bakõmõndan aşağõdaki tarifler geçerlidir. 0.2.1 Kuru termometre sõcaklõğõ (KT) Hava içindeki su buharõ ve õsõ õşõnõmõnõn etkisinde kalmadan, herhangi bir termometre vb. bir araçla ölçülen sõcaklõk (Birimi Celsius olup ve C simgesiyle gösterilir). 0.2.2 Yaş termometre sõcaklõğõ (YT) Suyun buharlaştõrõlmasõyla, havanõn aynõ sõcaklõkta adyabatik (d q = 0) doyma durumuna eriştiği sõcaklõk. Birimi C dir. 0.2.3 Hava nemi (ϕ) Belirli bir kuru termometre sõcaklõğõnda havanõn bünyesinde bulunan su buharõ miktarõ. 0.2.3.1 Doyma noktasõndaki su buharõ miktarõ Belirli bir kuru termometre sõcaklõğõnda havanõn bünyesinde tutabileceği en çok su buharõ miktarõ. 0.2.3.2 Doyma derecesi (ψ) Mutlak nem miktarõnõn doyma miktarõna oranõ. Not - Doyma derecesi Ψ = x x' bağõntõsõyla hesaplanõr. Burada; x : belirli sõcaklõktaki havanõn mutlak nemliliği (g/m 3 ), x : aynõ sõcaklõktaki en fazla nem miktarõ (g/m 3 ), dõr. 0.2.3.3 Çiy noktasõ Hava içindeki su buharõnõn yoğunlaşmasõ için, havanõn soğutularak indirilmesi gereken sõcaklõk derecesi (Birimi C dur). 0.2.4 Havalandõrma Kapalõ bir ortamdaki kirlenmiş havayõ değiştirmek için õsõtõlmadan veya õsõtõlarak, doğal akõm etkin basõnç ya da mekanik bir etki (vantilatör) yardõmõyla, ilgili ortamdan hava emilerek dõşarõya atõlmasõ veya bu ortama taze hava verilmesi. 0.2.4.1 Doğal havalandõrma Isõtma, soğutma, filtreleme vb. hiçbir ön hazõrlama işlemi yapõlmaksõzõn, yalnõz rüzgar veya sõcaklõk farkõ etkisiyle kendiliğinden oluşan havalandõrma. Genel olarak bu tür havalandõrma, aşağõdaki dört yolla gerçekleştirilebilir. 1

0.2.4.1.1 Aralõk havalandõrmasõ Sõzdõrmazlõğõ tam sağlanmayan kapõ ve pencere aralõklarõnda, sõzõntõ havasõ biçiminde oluşan havalandõrma (TS 2164 1) ). 0.2.4.1.2 Pencere havalandõrmasõ Pencerelerin açõlmasõ suretiyle yapõlan havalandõrma. 0.2.4.1.3 Baca havalandõrmasõ Bir bacanõn oluşturduğu baca etkisi ile yapõlan havalandõrma. 0.2.4.1.4 Çatõ havalandõrmasõ Uygun açõklõk verecek biçimde tasarõmlanmõş ve gerçekleştirilmiş, çatõlarõn uygun yerlerine yerleştirilmiş panjur ya da davlumbazlõ klapelerden oluşan özel sistemlerin rüzgar ya da özel bir düzenin ayarlanmasõyla oluşturulan havalandõrma. 0.2.4.2 Cebri havalandõrma Kapalõ bir ortamdaki kirlenmiş havanõn mekanik bir etki (örneğin, bir vantilatör) yardõmõyla değiştirilmesi suretiyle yapõlan havalandõrma. Cebri havalandõrma, aşağõdaki metotlardan biriyle gerçekleştirilebilir: 0.2.4.2.1 Vakumlu (alt basõnçlõ) havalandõrma Bir aspiratörle, bir hacimdeki kirli havanõn emilerek dõşarõ atõlmasõ suretiyle yapõlan havalandõrma. 0.2.4.2.2 Basõnçlõ havalandõrma Bir vantilatör yardõmõyla dõş havanõn (besleme havasõnõn) havalandõrõlacak ortama verilmesi suretiyle yapõlan havalandõrma. Not - Dõş hava, kõşõn õsõtõldõktan sonra ortama verilmelidir. 0.2.4.2.3 Birleşik havalandõrma Havalandõrõlmasõ gereken ortamdaki kirli havanõn bir aspiratörle emilerek dõşarõya atõlmasõ (vakumlu havalandõrma) ve buna karşõn dõş havanõn bir vantilatör yardõmõyla ayni hacme verilmesi (basõnçlõ havalandõrma) suretiyle yapõlan havalandõrma. 0.2.4.2.4 Pozitif basõnçlõ havalandõrma Havalandõrõlmasõ gereken ortam içindeki basõnç, sõcaklõk etkisiyle belirli bir sõnõr değerine eriştiğinde, kirli havanõn hacimden atõlmasõ yoluyle yapõlan havalandõrma (TS 2878 ISO 3258). 0.2.4.2.5 Geçiş akõmlõ havalandõrma Havalandõrõlmasõ gereken ortam içindeki basõnç, sõcaklõk etkisiyle belirli bir sõnõr değerine eriştiğinde, kirli havanõn ortamdan atõlmasõ metoduyla yapõlan havalandõrma (TS 2878 ISO 3258) (Örneğin aseptik bir ameliyat salonunun iklimlendirilmiş havasõnõn diğer hasta koğuşlarõna verilmesi gibi). 0.2.5 Havalandõrma tesisleri Madde 0.2.4 deki havalandõrma türlerinden bir veya bir kaçõnõ sağlayan tesisler. 0.2.5.1 Çevrim havalõ tesisler Dõştan hava almadan bir aspiratör/vantilatörle bir yerden emilen hacmin havasõnõ gerekli sõcaklõğa kadar õsõtõldõktan sonra yeniden aynõ ortama veren tesisler. 0.2.5.2 Karõşõm havalõ tesisler Çõkõş havasõ (TS 2878 ISO 3258) ile dõş havanõn belirli oranlarda karõştõrõlmasõyla oluşturulan besleme havasõnõ hazõrlayan tesisler (Şekil 1). 0.2.5.3 Sadece dõş hava beslemeli tesisler Hiçbir şekilde çõkõş havasõ almaksõzõn, ortam için gerekli besleme havasõnõ, yalnõz dõş havadan sağlayan ve ilgili ortama veren tesisler. 1) Bu standard metninde atõf yapõlan standardlarõn numaralarõ, yayõm tarihleri, Türkçe ve İngilizce isimleri metnin başõnda verilmiştir. 2

0.2.5.4 Alçak basõnçlõ (normal hava hõzõ) tesisler Normal olarak hava kanalõ içindeki veya kanal sonundaki havanõn ortalama basõncõ en çok 1,5 kpa (15 mbar 1,53 mm SS) veya havanõn ortalama hõzõ en çok 12 m/s olan tesisler. 0.2.5.5 Yüksek basõnçlõ (yüksek hava hõzlõ) tesisler Normal olarak hava kanalõ içindeki veya kanal sonundaki hava basõncõ, 1,5 kpa (15 mbar) dan ya da kanal içindeki veya kanal sonundaki hava hõzõ 12 m/s den daha büyük olan tesisler (TS 2878 ISO 3258). 0.2.5.6 Santrallõ havalandõrma tesisleri Besleme havasõnõn hazõrlanmasõ için gerekli filtre, karõştõrma odasõ, õsõtõcõ, nemlendirici, kurutucu, vantilatör vb. elemanlarõ bir mahfaza içine yerleştirilmiş bir santralõ içeren tesisler (Şekil 1). 0.2.5.7 Tekli cihazlar (ortama) Besleme havasõnõ ortama veren veya çõkõş havasõnõ ortamdan emerek dõşarõ atan, tek bir vantilatör ya da aspiratörden oluşan birimler. 0.2.5.8 Salon tipi cihazlar Çoğunlukla pencerelere, pencere altlarõna, duvarlara yerleştirilebilecek biçim ve boyutta yapõlmõş, gerektiğinde dõş hava emme ağõzlõ, yeterli güçte õsõtõcõlõ, filtreli, değişmez veya değişken devir sayõlõ vantilatör vb. elemanlarõ içeren birimler. Not - Cihaz, yerleştirildiği yere göre Salon Tipi, Pencere Tipi veya Duvar tipi adlar da alabilir. 0.2.5.9 Dolap tipi cihazlar İçerisinde soğutma ve besleme havasõnõn hazõrlanmasõ için, gerekli tüm elemanlarõ içeren, dolap biçimindeki õsõtma birimleri. 0.2.5.10 Duvar veya tavan tipi cihazlar Tümden çevrim havasõ veya belirli oranlarda çevrim havasõ ve dõş havayõ karõştõrarak gerekli besleme havasõnõ hazõrlayan ve bunun için gerekli elemanlarõ içeren, duvara veya tavana yerleştirilebilecek biçim ve ölçüde yapõlmõş, õsõtma ve havalandõrma birimleri. 0.2.5.11 Özel biçimli cihazlar Havalandõrõlmasõ gereken ortamõn ihtiyacõna göre; örneğin, yapõ elemanlarõna uygun olarak, besleme havasõnõn hazõrlanmasõnõ sağlayan özel biçim ve yapõdaki õsõtma ve havalandõrma birimleri. 0.2.5.12 Üstten dağõtmalõ alttan toplamalõ havalandõrma tesisleri Tavan veya duvarlara yerleştirilen havalandõrma ağõzlarõndan, besleme havasõnõ, tüm ortamõ tarayacak biçimde yüksek bir hõzla kullanma bölgelerine üfleyerek, döşemeye veya döşemeye yakõn duvar yüzeylerine yerleştirilen boşaltma (emme) ağõzlarõ ile kirli havayõ emerek bulunduğu ortamõ havalandõran tesisler. 0.2.5.13 Alttan dağõtmalõ üstten toplamalõ havalandõrma tesisleri Döşeme veya döşemeye yakõn genellikle düşey yapõ elemanlarõ üzerine yerleştirilen besleme (üfleme) ağõzlarõndan (TS 2878 ISO 3258), tüm hacmi tarayacak biçimde besleme havasõnõ ortama veren ve tavan veya tavana yakõn duvar yüzeylerine yerleştirilen boşaltma (emme) ağõzlarõyla (TS 2878 ISO 3258) kirli havayõ emerek ortamõn havalandõrõlmasõnõ sağlayan tesisler. 0.2.6 Dolaysõz hava õsõtmalõ tesisler Bir sõvõ veya gaz yakõt yakõcõsõnõn (brülörünün) oluşturduğu yanma gazlarõ tarafõndan õsõtõlan, õsõtõcõnõn konstrüksiyonuna göre õsõtõcõ elemanõn (boru veya boru demeti) içinden veya dõşõndan soğuk havanõn geçirilmesi suretiyle besleme havasõnõ hazõrlayan ve ilgili ortama veren tesisler. 0.2.6.1 Dolaylõ hava õsõtmalõ tesisler Sõcak su, kõzgõn su 2), su buharõ kullanarak õsõ eşanjörleri yardõmõyla besleme havasõnõn hazõrlanmasõnõ sağlayan tesisler. 2) Kõzgõn su sõcaklõğõ 110 ºC den daha sõcak olan sudur (TS 2736). 3

0.2.7 Tam õsõtmalõ havalandõrma tesisleri Havalandõrõlmasõ gereken ortamõn õsõ ihtiyacõnõ başka bir tip õsõtõcõ; örneğin radyatör, konvektör vb. kullanmaksõzõn, karşõlamak üzere besleme havasõnõ hazõrlayan tesisler. Not - Besleme havasõ çevrim havasõndan hazõrlanabildiği gibi, belirli oranlarda çevrim havasõyla dõş havanõn karõştõrõlmasõ suretiyle de hazõrlanabilir. Besleme havasõnõn sõcaklõğõ 40 ºC - 50 ºC olarak belirlenir. 0.2.8 Kõsmi õsõtmalõ havalandõrma tesisleri Havalandõrõlmasõ gereken ortamõn õsõ ihtiyacõnõ kõsmen besleme havasõyla, kõsmen başka tip õsõtõcõlarla; örneğin, radyatör, konvektör vb. ile sağlayan tesisler. 0.2.9 Hava soğutmalõ tesisler Ortamda dolaştõrõlan veya ortama verilen besleme havasõnõn soğutulmasõnõ sağlayan tesisler. Not - Ek olarak dõş hava emildiğinde tesis, dõş havalõ ve hava soğutmalõ olarak adlandõrõlõr. 0.2.10 Hava õsõtmalõ ve hava soğutmalõ tesisler İhtiyaçlara veya mevsimlere göre besleme havasõnõn õsõtõlmasõnõ veya soğutulmasõnõ sağlayan tesisler (bu tesisler, kõsmi iklimlendirme tesisleri olarak da adlandõrõlõr). 0.2.11 Hava nemlendirmeli tesisler Besleme havasõnõn, uygun bir düzenle nemlendirilmesini sağlayan tesisler. Not - Havalandõrma ve nemlendirmeli tesisler, çevrim havasõ - dõş hava karõştõrmalõ tesislerdir. 0.2.12 Hava kurutmalõ tesisler Besleme havasõndan belirli miktar su buharõnõ alarak, ortam havasõnõn uygun şekilde kurutulmasõnõ sağlayan tesisler. Not - Havalandõrmalõ ve kurutmalõ tesisler, çevrim havasõ - dõş hava karõştõrmalõ tesislerdir. 0.2.13 Hava nemlendirmeli ve hava kurutmalõ tesisler İhtiyaçlara göre ortam havasõnõ nemlendiren veya kurutan tesisler (Bu tip tesislere, kõsmi iklimlendirme tesisleri de denir). 0.2.14 İklimlendirme Besleme havasõnõn, gereken kuru termometre sõcaklõğõna kadar õsõtõlarak; gerekli yaş termometre sõcaklõğõnõ verecek şekilde nemlendirerek ya da kurutarak; içinde toz, sağlõğa veya üretime zararlõ gaz, bakteri vb. maddeler kalmayacak şekilde filtre ederek; insanõ rahatsõz etmeyecek veya üretimle ilgili işlemleri bozmayacak bir hõzda hazõrlanmasõ işlemi (TS 2878 ISO 3258). 0.2.15 İklimlendirme tesis ve cihazlarõ Madde 0.2.14 de tanõmlanan iklimlendirme koşullarõnõn tamamõnõ veya bir kaçõnõ gerçekleştiren bunun için otomatik sõcaklõk ve nem ayar ve kontrol düzenleri içeren cihaz ve tesisler. Not - Madde 0.2.15 deki cihaz sözcüğü, sõcaklõk, nem vb. gibi iklimle ilgili büyüklükleri; ihtiyaçlara göre hazõrlayan ve sürdüren; ancak, doğrudan şartlandõrõlmõş ortama (TS 2878 ISO 3258) veren birimleri ifade etmektedir. 0.2.15.1 Merkezi santrallõ tesisler Bir veya birkaç ortam (TS 2878 ISO 3258) veya birden çok yapõlar için gerekli şartlandõrõlmõş besleme havasõnõ (TS 2878 ISO 3258), (filtre, õsõtõcõ, nemlendirici, kurutucu, hava ağõzlarõ vb. gibi elemanlarõ içeren) bir merkezi santralda hazõrlayarak ilgili ortam veya yapõlara dağõtan tesisler. 0.2.15.2 Bir santrallõ tesis Yalnõz bir ortam için şartlandõrõlmõş besleme havasõ üreten ve ortama veren bir tesis. 4

0.2.15.3 Bir birimli tesis Bir hacmi besleyen ve şartlandõrõlmõş besleme havasõnõn ortama dağõtõlmasõ için önemli ölçüde dağõtma elemanlarõ içermeyen tesis. 0.2.15.4 Kõsmi iklimlendirme tesisi Besleme havasõnõ iki aşamada hazõrlayan tesis. 0.2.15.4.1 İki aşamalõ iklimlendirme tesisleri Besleme havasõnõ, filtreleme ve õsõtma işlemlerinden geçirerek hazõrlayan ve ilgili ortamlara dağõtan tesisler (kõş iklimlendirmesi). 0.2.15.4.2 Dört aşamalõ iklimlendirme tesisleri Yerine ve gereğine uygun olarak besleme havasõnõ, filtreleme, soğutma, nemlendirme, kurutma gibi işlemlerden geçirerek, ilgili ortamlara dağõtan tesisler (yaz iklimlendirmesi). 0.2.16 Besleme havasõ Ortama veya ortamlara verilmek (üflenmek) üzere hazõrlanmõş hava (TS 2878 ISO 3258 Şekil 1). 0.2.17 Egzoz havasõ (kirli hava) Havalandõrõlan veya iklimlendirilen ortam veya ortamlardan, uygun metot ve düzenlerle uzaklaştõrõlan kullanõlmõş kirli hava (TS 2878 ISO 3258) (Şekil 1). 0.2.18 Çevrim havasõ Besleme havasõnõn hazõrlanmasõnda kullanõlmak üzere egzoz havasõndan alõnan belirli miktardaki kullanõlmõş hava (Şekil 1). 0.2.19 Atõk hava Atmosfere atõlan egzoz havasõ (Şekil 1). 0.2.20 Karõşõm havasõ Besleme havasõnõn hazõrlanmasõna esas olan belirli miktarda dõş hava ile belirli miktar çevrim havasõnõn karõşõmõndan oluşan hava. 0.2.21 Hava debisi Bir borudan, bir kanaldan veya bir ağõzdan vb. den birim zamanda (bir saatte), m 3 olarak geçen hava miktarõ. 0.2.22 Öneri projesi Bir amacõ gerçekleştirmek için; örneğin, bir ortamõn õsõtõlmasõ, havalandõrõlmasõ veya iklimlendirilmesi vb., projelendirmeye esas öneriler değerlendirilerek, yerine göre 1/200 ölçekli plan, şema vb. ile açõklamalarõ içeren rapor ve plandan oluşan proje. 0.2.23 Ön (avam) proje Öneri projesindeki veriler ile mal sahibi veya yetkili kurumlarõn önerileri de göz önüne alõnarak, tesisat ve elemanlarõnõn ortamlardaki yerleştirme konumlarõnõ belirleyen ve genellikle 1/100 ölçekli planlarla, projelendirmeye esas, ana esaslarõ belirleyen rapor ve plandan oluşan proje. 0.2.24 Uygulama projesi Ön projede kabul edilen esaslara göre hazõrlanan ve amaçlanan tesisin gerçekleştirilmesinde gerekli tesis elemanlarõnõn büyüklük ve boyutlarõyla özelliklerini saptayan, tesisat elemanlarõnõn hacimlerdeki yerleştirilme konumlarõnõ belirleyen, diğer yapõ elemanlarõyla olan bağlantõlarõnõ gösteren 1/50 ölçekli planlarla (kat planlarõ, kolon şemalarõ, akõm şemalarõ vb.), uygulama için gerekli ana verileri ve açõklamalarõ içeren rapor ve planlardan oluşan proje. 0.2.25 Detay projesi Uygulama projesinde gösterilen tesisat elemanlarõnõn yapõmõ, yerleştirilmesi ile diğer tesisat ve yapõ elemanlarõyla ilişkilerinin kurulmasõ için tesisat elemanõnõ, büyüklüğüyle orantõlõ olarak en az iki izdüşüm düzleminde 1/20, 1/10, 1/5, ½, 1/1, 2/1 vb. ölçekli, ölçülü, toleranslõ, yüzey pürüzlülüğü işleme işaretli ve malzeme listesi (TS 88) olarak gösteren teknik resimlerden oluşan projeler. 5

Not - Detay projesine ait her pafta, ilgili detayõn özelliğini tam olarak belirleyen ve TS 88 e uygun bir parça veya malzeme listesi içermeli. 0.2.26 Endüstriyel iklimlendirme tesisi Üretimin gerektirdiği sõcaklõk, nem, hava hõzõ ve hava temizliği vb. iklimlendirme büyüklüklerini, belirli sõnõrlar içinde gerçekleştiren ve tutan tesisler. 0.2.27 Konfor iklimlendirme tesisi Çalõşma ortamlarda; örneğin oturma odasõ, toplantõ salonu, tiyatro, büro hacimleri, satõş mağazasõ, uçak, gemi ve otobüs yolcu bölümleri vb., insan ihtiyaçlarõyla ilgili iklimlendirme şartlarõnõ gerçekleştiren tesis. 0.2.28 Özel iklimlendirme tesisi Çok özel şartlarõ (örneğin hastanelerde ameliyat salonlarõ, seralarõ, bilgi işlem merkezleri, işletme tekniği vb.) gerçekleştiren ve sürdüren tesis. 0.2.29 Besleme havasõnõn hazõrlanma biçimine göre iklimlendirme tesisleri 0.2.29.1 Sõnõf I iklimlendirme tesisi Besleme havasõnõn õsõtõlmasõ, soğutulmasõ, nemlendirilmesi ve kurutulmasõ için uyum sağlayan, en çok õsõtma, nemlendirme ve kurutma ihtiyacõna göre ortam havasõ sõcaklõğõnõ ve ortam havasõ nemini belirli sõnõrlarda tutan düzenlerle donatõlan tesis. 0.2.29.2 Sõnõf II iklimlendirme tesisi Besleme havasõnõn soğutulmasõ, õsõtõlmasõ ve kurutulmasõ için uyum sağlayan, en çok õsõ ve nem ihtiyacõna göre, ortam hava sõcaklõğõnõ ve ortam havasõ nem değerinin, belirlenen en alt sõnõr değerleri altõna düşmesine engel olan düzenlerle donatõlmõş tesis. 0.2.29.3 Sõnõf III iklimlendirme tesisi Besleme havasõnõn soğutulmasõ ve kurutulmasõ için, uyum sağlayan en çok soğutma ihtiyacõnda, ortam havasõ sõcaklõğõnõ, belirlenen üst sõnõr değerini aşmasõnõ engelleyen ve aynõ zamanda ortam havasõnõn belirli bir bağõl nem değerini verecek şekilde kurutulmasõnõ sağlayan düzenlerle donatõlmõş tesisi. 0.2.29.4 Sõnõf IV iklimlendirme tesisi (cihazõ) Besleme havasõnõn õsõtõlmasõ ve nemlendirilmesi için uyum sağlayan, en çok õsõ ve nem ihtiyacõna göre, ortam havasõ sõcaklõğõ ile bağõl nemin belirlenen en alt sõnõr değerleri altõna düşmesini engelleyen düzenlerle donatõlmõş tesis. 0.2.30 Tek üniteli iklimlendirme cihazlarõ (yerleştirildiği yere göre) 0.2.30.1 Pencere iklimlendirme cihazõ Soğutma makinesi, vantilatörü, termostat, hava verme ağzõ, klape, gerekli boru bağlantõlarõyla donatõlarõnõ içeren, tek bir blok durumunda, en büyük gücü 6000 kcal/h olan, duvar boşluklarõna pencerelere vb. yerlere yerleştirilebilen cihazlar. Not - Cihaz yerleştirildiği yere göre; pencere tipi, duvar tipi, tavan tipi vb. adlarõ alõr. Kõsmen dõş hava ile çalõşan tipleri olduğu gibi iç hava ile çalõşan tipleri de vardõr. 0.2.30.2 Çok üniteli (split) iklimlendirme cihazõ Bir ortamda pencere altlarõna, duvar önlerine yerleştirilmek üzere sandõk biçiminde soğutucu, õsõtõcõ, filtre, ayar ve kontrol elemanlarõ, vb. gibi elemanlarõ yapõsõnda toplayacak ve kõsmen dõş hava ile çalõşacak şekilde tasarõmlanmõş ve yapõlmõş 3000 kcal/h den 15000 kcal/h (750 m 3 /h) a kadar güçlü cihazlar. 0.2.31 Filtre Hava içinde bulunan toz ve başka kirletici maddeleri, yaklaşõk 10 mg/m 3 e kadar bir derişime ayõrmaya yarayan tesisat elemanõ. 6

Not - İyi bir filtreden, gerçekleştirilmesi istenen şartlar aşağõdadõr: 1) Şartlara bağlõ olarak yeterli ve olabildiği kadar düzgün bir filtreleme, 2) Toza doyma durumunda direnci artmakla birlikte ekonomik sõnõr içinde kalan hava direnci altõnda uzunca bir süre yeterli bir toz tutma yeteneği. 0.2.31.1 Kaba filtre (filtre A) Ortalama parçacõk büyüklüğü 10 µm dan daha büyük olan tozlarõn tutulmasõnda kullanõlmak üzere, cam lifi, suni malzemeden oluşan keçe (kuru), metal petekler, metal tel kafes, doğal liflerden ve tekstil liflerinden oluşan elemanlar. 0.2.31.2 İnce filtre (Filtre B) Ortalama parçacõk büyüklüğü 1 µm dan daha büyük tozlarõn tutulmasõnda kullanõlmak üzere, cam lifi (kuru), suni elyaf (kuru), tek tekstil elyafõ (kuru) malzemeden elektrostatik etkilerden yararlanõlarak tasarõmlanmõş ve yapõlmõş mekanik veya mekanik elektro statik yöntemle çalõşan elemanlar. 0.2.31.3 Çok ince filtre (Filtre C) Ortalama parçacõk büyüklüğü 1 µm dan daha küçük tozlarõn havadan ayrõlmasõnda kullanõlmak üzere, cam lifi, suni lif, tekstil lif (kuru) den en ince lif tabakalarõndan oluşturulan veya elektro statik etkilerden yararlanarak tasarõmlanmõş ve yapõlmõş olan mekanik elektro statik olarak çalõşan elemanlar. 0.2.31.4 Metal filtreler Metalden oluşan peteklerden, ince tel kafeslerden vb. malzemeden tasarõmlanarak yapõlmõş ve parçacõk büyüklüğü 10 µm den daha büyük tozlarõn tutulmasõnda kullanõlan elemanlar. 0.2.31.5 Lifli maddelerden yapõlan filtreler Cam yünü, suni lif, tekstil lifi, doğal lif kullanõlarak yapõlmõş elemanlar. 0.2.31.6 Gaz emmeli filtre Özellikle mutfak, WC vb. ortamlarda, oluşan koku ve gaz şeklindeki kirletici başka maddelerin oluşturduğu kokularõ emerek havadan ayõrmak için kimyasal maddeler kullanõlarak oluşturulan elemanlar. 0.2.31.7 Elektrostatik filtre (Atomik filtre) Tekli bölümlerden oluşan ayõrma plakalõ, dönerek çalõşan, lifli maddelerden oluşan ve nemlendirilmeli, çapõ 0,5 µm kadar tozlarõ % 86 ± 5 oranõnda tutulabilen bir filtre. 0.2.31.8 Elektrostatik filtre 12000 V gerilim altõnda çalõşan 0,1 µm dan daha küçük çaplõ toz ve kokulu maddeleri % 90 ± 5 oranõnda tutan filtre. 0.2.32 Diğer tarifler Bu standardda verilmeyen diğer tarifler TS CR 1752 de verilmiştir. 0.3 Kapsam Bu standard, insanõn uygun bir iklim ortamõnda yaşamasõ ve üretim, depolama ve taşõma faaliyetlerinin gerektirdiği uygun şartlarõn sağlanmasõ için havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin; Tanõmlanmasõnõ, Sõnõflandõrõlmasõnõ, Hijyenik, teknik ve yapõsal bakõmdan projelendirilmesinde uyulmasõ gereken kurallarõ kapsar. Özel ortam türlerine ilişkin geçerli esaslarõ veya özel verilere dayanan özel kurallarla, havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin hesaplanmasõ kurallarõnõ kapsamaz. 1 Sõnõflandõrma ve tipler 1.1 Havalandõrma tesislerinin sõnõflandõrõlmasõ 7

1.1.1 Havalandõrõlmasõ gereken hacimdeki basõnç ilişkilerine göre: Vakumlu (Negatif basõnçlõ), Basõnçlõ, Birleşik, Pozitif basõnçlõ, Geçişli havalõ havalandõrma olmak üzere beş sõnõfa ayrõlõr. 1.1.2 Havanõn, havalandõrõlacak ortama veriliş şekline göre: Üstten dağõtmalõ, alttan toplamalõ, Alttan dağõtmalõ, üstten toplamalõ havalandõrma olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.1.3 Besleme havasõnõn taşõnmasõnda etkin enerji türüne göre: Zorlamalõ (cebri), Doğal çekimli havalandõrma olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. Doğal çekimli havalandõrma da, Aralõk, Pencere, Baca, Çatõ panjurlarõ (çatõ fenerleri) ile havalandõrma olmak üzere dört sõnõfa ayrõlõr. 1.2 İklimlendirmenin sõnõflandõrõlmasõ 1.2.1 İklimlendirme, besleme havasõnõn hazõrlanmasõna göre: Sõnõf I, Sõnõf II, Sõnõf III, Sõnõf IV olmak üzere dört sõnõfa ayrõlõr. 1.2.2 İklimlendirme, besleme havasõnõn dağõtõmõna göre: Merkezi, Bir santrallõ, Bir birimli olmak üzere üç sõnõfa ayrõlõr. 1.2.3 İklimlendirme, besleme havasõnõn basõncõna göre: Alçak basõnçlõ, Yüksek basõnçlõ olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.3 Havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin ve/veya cihazlarõnõn sõnõflandõrõlmasõ 1.3.1 Besleme havasõnõn hazõrlanmasõ ve dağõtma şekline göre: Çevrim havalõ, Karõşõm havalõ, Dõş havalõ olmak üzere üç sõnõfa ayrõlõr. 1.3.2 Havalandõrma tesisindeki (sistemde) basõnç değerine göre: Alçak basõnçlõ, Yüksek basõnçlõ olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 8

1.3.3 Havalandõrma cihazõnõn yapõsõna göre: Santrallõ, Tekli cihaz olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.3.4 Havalandõrma ve iklimlendirme cihazlarõnõn kullanõldõğõ yere göre: Salon, Duvar veya tavan, Özel, cihazlar olmak üzere üç tipe ayrõlõr. 1.3.5 Kullanma amacõna göre: Çeşitli amaçlarla kullanõlan bina bölümlerinde uygun iklimsel bir ortamõn sağlanmasõna dönük tesisler (Örneğin, konut, okul, hastane, büro vb.), Üretim, depolama ve taşõmacõlõğa ilişkin tesisler (Örneğin, sebze sera binalarõ, fabrika, depo, antrepo, taşõma araçlarõ vb.), Özel amaçlõ havalandõrma tesisleri; Toz emme, Kurutma, Taşõt araçlarõ için havalandõrma ve iklimlendirme tesisleri, Genişletilmiş havalandõrma ve iklimlendirme tesisleri, Pnömatik hava tesisleri ya da, Konfor iklimlendirme tesisleri, Endüstriyel iklimlendirme tesisleri olmak üzere on sõnõfa ayrõlõr. 1.3.6 Besleme havasõnõn şartlandõrõlmasõna göre (TS 2878 ISO 3258): Hava õsõtmalõ, Hava soğutmalõ, Hava õsõtmalõ ve hava soğutmalõ (Kõsmi iklimlendirme), Hava nemlendirmeli, Hava kurutmalõ, Hava nemlendirmeli ve hava kurutmalõ (kõsmi iklimlendirme), olmak üzere altõ sõnõfa ayrõlõr. 1.4 Hava filtresi 1.4.1 Filtrenin tuttuğu tozlarõn ortalama tane büyüklüğüne göre: Kaba toz filtresi veya ön filtre ya da Filtre A İnce toz filtresi veya Filtre B Çok ince toz filtresi veya Filtre C olmak üzere üç sõnõfa ayrõlõr. 1.4.2 Yapõldõğõ malzemeye göre: Metal, Lifli malzeme, Gaz emdirilmiş Elektroliz kaplõ malzeme olmak üzere dört sõnõfa ayrõlõr. 1.4.3 Yararlanma süresine göre hava filtreleri: Kirlenince atõlan, Temizlenerek uzun süre kullanõlan olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.4.4 Yerleştirme konumuna göre: Düşey konumlu, 9

Eğik (çapraz) konumlu olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.4.5 Biçimlerine göre: Prizmatik, Silindirik olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.4.6 Kullanma yerlerine göre: Duvar, Tavan, Kanal olmak üzere üç sõnõfa ayrõlõr. 1.4.7 İşletme yöntemine göre: Sabit (stasyoner), Dönel, Makaralõ olmak üzere üç sõnõfa ayrõlõr. 1.4.8 Islaklõk durumuna göre: Kuru, Yaş (yağlõ) olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr. 1.4.9 Basõnç farkõna göre: Alçak basõnçlõ (30-50 Pa), Orta basõnçlõ (51-150 Pa), Yüksek basõnçlõ (151-250 Pa) olmak üzere üç sõnõfa ayrõlõr. 2 Projelendirme genel kurallarõ 2.1 Genel 2.1.1 Kurallarõn geçerliliği Kurallar, ortamlarda; özellikle insanlar için iklimsel şartlarõn (konforun) oluşturulmasõnõ sağlama ve bu nedenle bu ortamlarõn havalandõrõlmasõna ve iklimlendirilmesine yarayan, havalandõrma ve iklimlendirme tesisleri için geçerlidir. Havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin muayene ve deneyleri yanõnda, teknik, hijyenik ve yapõsal bakõmdan alõnmasõ gereken önlemler, ana kurallar arasõndadõr. Bu kurallar, hava kanallõ merkezi havalandõrma ve iklimlendirme tesisleri yanõnda, tekli cihazlarõn ve birimlerin projelendirilmesinde de göz önünde bulundurulmalõdõr. 2.1.2 Havalandõrma ve iklimlendirmenin amacõ Ortam havasõnõn sürekli yenilenmesini, Gerektiğinde besleme havasõnõn uygun şartlarda hazõrlanmasõnõ, Ortamlarda istenmeyen hava akõmlarõnõn oluşmasõnõ engellemek üzere (Örneğin, pis kokularõn yayõlmasõ), birçok durumda ortamlara veya dõş havaya karşõ ortamõn negatif basõnç (vakumlu havalandõrma) veya pozitif basõnç (basõnçlõ havalandõrma) altõnda tutulmasõnõ sağlamaktõr. Bu nedenle projelendirmede bu ilkeler göz önüne alõnmalõdõr. 2.1.3 Soğutulmasõ gereken ortamlarda yapõsal şartlar Havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin, ilk tesis, işletme ve bakõm giderleri toplamõnõn en düşük düzeyde tutulabilmesi için, projelendirmede aşağõdaki esaslar göz önünde bulundurulmalõdõr. 10

Yazõn soğutulmasõ gereken ortamlar, uygun planlama ve yapõ konstrüksiyonuyla aşõrõ õsõ akõmõna karşõ korunmalõdõr. Güneş õşõnlarõnõn ortam içerisine girmesini azaltmak için, büyük pencerelerden, camlõ dõş yüzeylerden, aydõnlõklardan olabildiği kadar kaçõnõlmalõdõr. Bu amaçla kuzey pencereler dõşõnda kalan pencereler, güneş kõrõcõlarõ ve dõşa yerleştirilen panjurlarla ayrõca korunmalõdõr. Bu gibi ortamlardaki pencerelerin õsõ geçirme katsayõsõ en çok 3,6 W/m 2 K olmalõdõr. Ortamõn döşeme, duvar ve tavanlarõnõn õsõ geçirgenlik dirençleri, en az TS 825 e uygun olmalõdõr. Yetkili kuruluşlarca yakõt ekonomisi, hava kirliliğinin azaltõlmasõ vb. amaçlarla daha yüksek yalõtõm değerleri öngörüldüğünde bunlara uyulmalõdõr. 2.1.4 Projelendirmede göz önüne alõnmasõ gereken ilkeler 2.1.4.1 Havalandõrma tesisi Besleme havasõnõn gerekli temizlikte ve miktarda sağlanmasõ ile ortamlarda esintisiz bir havalandõrmanõn oluşturulmasõ için projelendirilmelidir. 2.1.4.2 Hava hazõrlamalõ tesis Ortamlarda esintisiz bir havalandõrmanõn yanõnda, ortamlarõn õsõ ihtiyaçlarõnõn karşõlanmasõ istendiğinde, havanõn filtrelenmesi, istenen dereceye kadar õsõtõlmasõ vb. koşullarõn sağlanmasõ için projelendirilmelidir. 2.1.4.2.1 Nemlendirmeli havalandõrma tesisi Havalandõrõlmasõ gereken ortamlarda hava neminin istenen bir sõnõr değerin altõna düşmemesi istendiğinde, havanõn yeterli ölçüde nemlendirilmesini sağlayan değişmez konumlu, verilen şartlara uygun sürekli çalõşan ayar ve kontrol tertibatlarõnõ içermelidir. 2.1.4.2.2 Kurutmalõ havalandõrma tesisi Havalandõrõlmasõ gereken ortamlarda hava neminin istenen bir sõnõr değerin altõnda kalmasõ istendiğinde, havanõn kurutulmasõnõ sağlayan, değişmez konumlu, sürekli çalõşan ayar ve kontrol tertibatlarõnõ içermelidir. 2.1.4.2.3 Nemlendirmeli ve kurutmalõ havalandõrma tesisi Havalandõrõlmasõ gereken ortamlarda hava neminin belirli sõnõrlar arasõnda kalmasõ veya belirli bir değerde tutulmasõ istendiğinde, duruma göre havanõn nemlendirilmesini veya kurutulmasõnõ sağlayan (sabit) değişmez konumlu düzenlerle, verilen şartlarõ kontrol eden ayar tertibatlarõnõ içermelidir. 2.1.4.2.4 Hava õsõtmalõ havalandõrma tesisi Ortam havasõnõn değiştirilmesi yanõnda ortamõn hava ile õsõtõlmasõ istendiğinde, havalandõrma tesisi, gerekli õsõtma yükünü karşõlayabilecek ve istenen ortam sõcaklõğõnõ da belirli değerde tutabilecek şekilde uygun tertibatlarla donatmalõdõr. 2.1.4.2.5 Hava soğutmalõ tesis Ortam havasõ sõcaklõğõnõn öngörülen belirli bir değerin altõnda kalmasõ istendiğinde, besleme havasõnõn istenen derecede soğutulmasõnõ sağlayan tertibatlarla, sürekli çalõşan otomatik ayar ve kontrol tertibatlarõnõ içermelidir. 2.1.4.2.6 Hava õsõtmalõ ve hava soğutmalõ havalandõrma tesisi Ortam havasõ sõcaklõğõ, bir sene gibi uzunca süre belirli alt ve üst sõnõr değerleri arasõnda tutulmak istendiğinde, havalandõrma tesisi, besleme havasõnõn õsõtõlmasõnõ ve soğutulmasõnõ sağlayan uygun ek tertibatlarla donatõlmalõdõr. 2.1.4.3 İklimlendirme tesisi Ortamdaki hava sõcaklõğõnõn ve hava neminin istenen belirli değerlerde veya belirli sõnõrlar arasõnda tutulmasõ ve hacimlerde esintisiz ve etkin bir hava akõmõnõn sağlanmasõ için, besleme havasõnõn temizlenmesini (örneğin, toz, vb. maddelerin filtre edilerek besleme havasõndan ayrõlmasõ) ve duruma göre soğutulmasõnõ veya õsõtõlmasõnõ, nemlendirilmesini veya kurutulmasõnõ sağlayan, sõcaklõk ve nem ayarõnõ otomatik olarak ayar ve kontrol tertibatlarõnõ içermelidir. 2.2 Teknik ve hijyenik ana şartlar 11

2.2.1 Genel kurallar Havalandõrma ve iklimlendirme tesisi, insan yaşamõ için gerekli uygun sağlõk şartlarõnõ sağlayacak ve/veya üretimin zorunlu kõldõğõ termik ve psikometrik şartlarõ gerçekleştirecek şekilde projelendirilmelidir. Projelendirmede, tesisin kolaylõkla yapõmõ, işletme sõrasõnda bakõmõ, onarõmõ, ayar ve parça değiştirme kolaylõğõ vb. işlemlerin kolaylõkla yapõlmasõnõ sağlayacak temel ilkeler göz önünde tutulmalõdõr. Projelendirme sõrasõnda tesisat projelerini hazõrlayanlarla, mimari ve statik projeleri hazõrlayanlar arasõnda sürekli ilişki bulunmalõ ve projelerde bu standardõn gerektirdiği uyum tam olarak sağlanmalõdõr. Projelendirmede, havanõn yeterli derecede temiz olmasõ, en az hava hõzõ, esintisiz, ancak; etkin ve gürültüsüz bir hava dolaşõmõ, tesisin temiz tutulmasõnõn sağlanmasõ için gerekli önlemler tam olarak alõnmalõdõr. 2.2.2 Hava debisi Etkin bir havalandõrma ve iklimlendirmenin oluşturulabilmesi için, projelendirmede, yerine göre besleme havasõ, çõkõş havasõ ve dõş hava debileri uygun değerlerde seçilmelidir. 2.2.2.1 Besleme havasõ ve çõkõş havasõ debileri Projelendirmede, havalandõrõlmasõ gereken ortamlarõn õsõ ve nem bilançolarõndan besleme havasõ ve kirli hava debileri belirlenerek tesis için gerekli vantilatör seçimi buna göre yapõlmalõdõr. Ortam havasõnõn etkin şekilde yenilenmesine esas dõş hava miktarõ, sağlõk şartlarõna uygun olarak belirlenmelidir. Havalandõrõlmasõ veya iklimlendirilmesi gereken ortamlarda, sürekli olarak vakumlu veya basõnçlõ havalandõrma ve iklimlendirme istendiğinde, besleme havasõ ve çõkõş havasõ debileri, duruma göre uygun değerlerde seçilmelidir. 2.2.2.2 Sisteme alõnmasõ istenen dõş hava miktarõ Havalandõrma ve iklimlendirme tesislerinin projelendirilmesinde, dõş hava miktarõ (ortam veya ortamlara saatte verilmesi gereken dõş hava), ortam havasõnõn bozulmasõna neden olan insanlarõn sayõsõna ya da diğer yöntemlere göre belirlenmelidir. Ortamlarda verilecek dõş hava miktarõ, kişi başõna en az: Sigara içilmesi yasak ortamlarda 20 m 3 /h, Sigara içilen ortamlarda 30 m 3 /h, alõnmalõdõr. Sağlõk nedenlerinden dolayõ bu değerlerin kişi başõna 10 m 3 /h arttõrõlmasõ amaçlanmalõdõr. Bu değerler, 0 C ile 26 C arasõndaki dõş hava/hava sõcaklõklarõ için geçerlidir. Daha düşük ve daha yüksek dõş hava sõcaklõklarõnda, ekonomik olmayacak derecede büyük õsõtõcõ veya soğutucularõn seçiminden kurtulmak için kişi başõna düşen dõş hava miktarõ, kara yapõlarõ için Çizelge 1 deki, deniz taşõtlarõ için; örneğin; gemi vb., Çizelge 1a daki değerlere uygun olarak seçilmelidir 3). 3) Yüksek yapõlarda (TS 2164), dõş hava miktarõnõ arttõran (yaklaşõk iki katõna) pencere ve dõş yüzeylerin tam sõzdõrmaz bir duruma getirilmesi için projelendirmede gerekli tedbirler tavsiye edilmelidir. 12

Çizelge 1 - Sõcaklõğa bağlõ olarak sisteme alõnmasõ tavsiye edilen hava miktarlarõ (karadaki yapõlar için) Dõş hava sõcaklõğõ ( C) Hacimlerde kişi başõna alõnmasõ gereken dõş hava debisi (m 3 /h) Sigara içilmesi yasak yer Sigara içilebilir yer - 20 8 12-15 10 15-10 13 20-5 16 24 0 ile 26 20 30 26 15 23 Çizelge 1a - Gemilerde hava değişme sayõlarõ Hacmin adõ Saatte alõnmasõ istenen hava değişim sayõsõ Mürettebat kõsmõ 12 Yemek salonu 15 Yolcu salonu 10-15 Banyo ve tuvalet 20-30 Makina daireleri: Buhar türbinli 30 Dizel motorlu 40 Kuzineli mutfaklar 50-60 Ambar (genel yükler için) 3-5 Soğutma hacimleri: Yumurta deposu 15 Meyve deposu 25-45 Büfe 30 Antrepo 5 2.2.3 Havanõn temizlenmesi Projelendirmede, şartlandõrma (TS 2878 ISO 3258) durumuna göre dõşarõdan ortama alõnmasõ istenen dõş havanõn ve kirli havanõn filtrelenmesi göz önüne alõnmalõdõr. Seçilecek filtrenin türü havalandõrma ve iklimlendirme amaçlarõna uygun olmalõdõr. Uzun olan dõş hava kanallarõnõn kirlenmesinin önlenmesi için filtrenin olabildiği kadar dõş hava emme ağzõnõn yakõnõna yerleştirilmesi sağlanmalõdõr (TS 3420). Kirlenmiş hacim havasõnõn kokulandõrõlmasõ (parfüm vb. sõkõlmasõ) sağlõk yönünden yarar sağlamadõğõ ve çalõşma (veya oturma) bölgelerinde ozon derişiminin m 3 te 0,2 mg õ aşmasõna izin verilmediği için, ortam havasõnõn, kokulandõrõlmasõ, ozonlandõrõlmasõ vb. önlemler yerine, projelendirilmede, filtre edilmiş, gerektiğinde õsõtõlmõş ve nemlendirilmiş (kurutulmuş) dõş hava katõlmõş besleme havasõnõn sağlanmasõ yoluna gidilmelidir. 2.2.4 Tesisin temizlenmesi ve temiz tutulmasõ 2.2.4.1 Havalandõrma ve iklimlendirme santrallarõ Tesisin kolayca temizlenebilmesi ve temiz tutulabilmesi için projelendirmede, havalandõrma ve iklimlendirme santrallarõnõn kolayca temizlenebilecek ve dõşarõdan kirletilmesine engel olacak tedbirler alõnmalõdõr. 13

2.2.4.2 Kanallar Kanallarõn kolayca temizlenebilmesini sağlamak için projelendirmede, gereken yerlerde yeterli sayõ ve kolayca el atõlabilen bakõm tertibatlarõ (TS 2878 ISO 3258) öngörülmelidir. 2.2.4.3 Hava ağõzlarõ Şartlandõrõlmõş havanõn (TS 2878 ISO 3258) ortamlara istenen şekilde dağõtõlmasõnõ sağlamak için, besleme ağõzlarõ, olabildiği kadar tavana veya tavana yakõn duvar yüzeylerine yerleştirilmeli, döşemelerin kullanõlabilen yerlerine konulmamalõdõr. 2.2.5 Ortamda hava dağõtõmõ ve esintisizlik 2.2.5.1 Ortamda hava dağõtõmõ Bir havalandõrma ve iklimlendirme tesisinin ana amacõ, ister üstten dağõtmalõ alttan toplamalõ, ister alttan dağõtmalõ üstten toplamalõ havalandõrma sisteminde olsun, besleme havasõnõn ortamlara dağõtõmõ, kullanma bölgesine (TS 2878 ISO 3258) veya ortam havasõnõ bozan diğer kaynaklara ulaşacak ve besleme ağõzlarõ (TS 2878 ISO 3258) ile emme ağõzlarõ arasõnda hiçbir şekilde kõsa devre oluşturmayacak ve ölü bölge bõrakmadan tüm hacmi tarayacak şekilde olmalõdõr. Havanõn dağõtõmõnda, yoğun bir şekilde kullanõlan bölgelerdeki hava sõcaklõğõ esas alõnmalõdõr. Bu nedenle belirli ortam türleri için, izin verilen sõcaklõk farkõ sõnõr değerleri, özel kurallarla belirlenmelidir (Madde 3). Cam yüzeylerden doğrudan doğruya güneş õşõnõmõ alan veya duvarlarõna yeterli derecede õsõ yalõtõmõ uygulanmayan ya da kapõ ve pencerelerden içeriye sõzõntõ havasõ (TS 2164) giren ortamlarda, düzgün ve kararlõ bir hava sõcaklõğõ sağlanamayacağõndan, bu mahzurlarõn oluşmamasõ için projelendirmede, gerekli tedbirler alõnmalõdõr. 2.2.5.2 Esintisizlik Projelendirmede, besleme havasõnõn sağlõklõ bir insanõ rahatsõz etmeyecek şekilde kullanma bölgelerine verilmesi sağlanmalõdõr (Madde 2.2.5.1). Esintisizlikle ilgili şartlar, ortamõn kullanma amacõna bağlõ olduğundan, bu şartlar özel kurallarla belirlenmelidir (Madde 2.2.5.1). 2.2.6 Gürültü Gürültü seviyeleri TS CR 1752 Madde A.4.3, Madde A.4.4 ve Madde A.4.5 de verilmiştir. 2.2.7 Ortam havasõnõn durumu İnsan yaşamõnda, bir ortam içinde oluşturulan işlem veya üretim ve depolamada gerekli iklim şartlarõnõn oluşturulmasõ için, projelendirmede ortam hava sõcaklõğõ ve bağõl nem değeri, Çizelge 2 ve Çizelge 3 de verilen değerlere uygun olmalõdõr. Havalandõrma ve iklimlendirme tesisinin projelendirilmesinde insan sağlõğõna uygun hava hõzõ, ortam havasõ sõcaklõğõna bağlõ olarak Şekil 2 ve Şekil 3 den seçilmelidir. İklimlendirilen ortamlarda hava akõş hõzõ, 0,15-0,20 m/s olmalõdõr. Çizelge 2 - Mal ve hizmet üreten kuruluşlarda uygun sõcaklõk ve nem değerleri Sõra No Endüstri dalõ İşletmenin türü Sõcaklõk C Bağõl nem % 1 Bira sanayii Mayalama Maya depolama 4-8 10-15 60-70 80-85 2 Bürolar Elektronik bilgi işlem 22-24 40-60 makineleri 3 Deri sanayii Kurutma Depolama 70-75 40-60 4 Ekmek sanayii Un depolama Mayalama Hamur üretimi Şeker depolama 15-25 0-5 23-25 25 50-60 60-75 50-60 35 14

5 Elektro teknik endüstrisi Fabrikada genel üretim Sõcaklõk ve nem kontrolü Üretim Dar toleranslõ üretim Yalõtõm malzemelerinin üretimi 6 Fotoğraf endüstrisi Normal film üretimi Film banyo hacimleri Film depolarõ 7 İlaç endüstrisi Yarõ mamullerin depolanmasõ Tablet üretimi 21 24 22 24 20-24 20-24 18-24 50-55 50-55 40-45 65-70 40-65 40-60 40-60 21-27 21-27 30-40 35-40 8 Kağõt endüstrisi Kitap depolarõ Kağõt depolarõ 22-30 20-24 - 40-50 9 Kibrit sanayii Üretim Depolama 18-22 15 50 50 10 Kürk sanayii Depolama 5-10 50-60 Çizelge 2 nin devamõ Sõra No Endüstri dalõ İşletmenin türü Sõcaklõk C 11 Kütüphaneler Kitap depolarõ 21-25 Okuma salonlarõ 21-25 12 Lastik sanayii Depolama 16-26 Üretim ortamlarõ 31-35 Kükürtleme 26-25 Ameliyathane eşyasõ üretimi 24-33 13 Mantar ocaklarõ Üretim periyotlarõ 10-18 (pilzplantage) Depolama 14 Matbaa sanayii Kağõt depolarõ Baskõ hacimleri Çok renkli baskõ ortamlarõ Fotoğrafla baskõ yapõmõ Geri kalan tüm ortamlarõ 15 Mekanik endüstri Büro ve montaj ortamlarõ Duyarlõ (Hassas) montaj işleri 0-2 20-26 22-26 24-28 21-23 21-25 20-24 Bağõl nem % 40-50 35-55 40-50 - 25-30 25-30 - 50 50-60 45-60 45-50 60 50-60 35-55 22-24 40-50 16 Müzeler Resim galerisi 18-24 40-55 17 Plastik sanayii Bezir yağõnõn oksidasyonu 32-38 20-28 Presleme ortamlarõ 26-38 30-50 Üretim ortamlarõ 22-25 40-60 18 Seramik endüstrisi Depolama Üretim ortamlarõ Süsleme (Tezyinat) ortamlarõ 16-26 20-28 24-26 25-65 60-70 45-50 15

19 Şeker sanayii Kuru meyvelerin depolanmasõ Yumuşak akide şekeri üretimi Sert akide şekeri üretimi Sert akide şekerinin ambalajlanmasõ Çikolata üretimi Çikolata kaplamasõ Çikolata paketlenmesi Çikolata depolanmasõ Kek ve kağõt helva üretimi Çizelge 2 nin devamõ 10-13 21-24 24-26 24-26 15-18 24-27 18 18-21 18-20 50 45 30-40 40-50 50-55 55-66 55 60-65 50 Sõra No Endüstri dalõ İşletmenin türü Sõcaklõk C 20 Tekstil endüstrisi PAMUK Hallaçlama 22-25 Taraklama 22-25 Yün yapağõ vb. taranmasõ 22-25 İplik çekme 22-25 Halkalõ eğirme makinesi 22-25 Makaslama ve çözgü açma 22-25 Dokuma bölümleri 22-25 İplik ve dokumalarõ İyileştirilmesi 22-25 KETEN Ön İşlem Tarama İplik Eğirme Dokuma 18-20 20-25 24-27 27 Bağõl nem % 40-50 45-55 55-65 50-55 55-65 50-55 60-70 70-80 90-95 80 50-60 60-70 80 YÜN Ön işleme Tarama İplik bükme Dokuma Depolama İPEK (DOĞAL) Ön işleme İplik bükme Dokuma SUNİ İPEK Tarama ve iplik bükme Dokuma 21 Tütün Ham tütünlerin depolanmasõ Ön işleme Sigara ve puro üretimi paketleme 27-29 27-29 27-29 27-29 24 27 24-29 24-27 21-25 24-25 21-23 22-26 21-24 23 60 65-70 50-60 60-70 50-60 60-65 65-70 60-75 65-79 60-75 60-65 75-85 55-65 65 16