KÜRESEL KRİZ VE TÜRKİYE EKONOMİSİ K. ÖNDER ERGÜN MALİYE UZMANI
SUNUM PLANI 1 KÜRESEL KRİZİN GELİŞİMİ 2 KÜRESEL KRİZİN TÜRKİYE YE ETKİLERİ 3 4 TÜRKİYE NİN KONUMU KRİZDE SON DURUM
KÜRESEL KRİZ 1929 DÜNYA EKONOMİK BUNALIMINDAN SONRA YAŞANAN EN BÜYÜK KRİZ YÜZYILIN KRİZİ TARİHTEKİ EN BÜYÜK KONUT VE KREDİ BALONU
KRİZDEN ÖNCE DÜŞÜK FAİZ KREDİ HACMİNİN GENİŞLEMESİ LİKİDİTE BOLLUĞU YÜKSEK RİSK İŞTAHI DÜNYADAKİ MİLLİ GELİRİN 11 KATI KAĞIT
KRİZDEN ÖNCE KONUT FİYATLARI
KRİZİN TEMEL NEDENLERİ GEVŞEK PARA POLİTİKASI FİNANSAL SİSTEMDEKİ HIZLI DEĞİŞİM TÜREV PİYASALARIN GENİŞLEMESİ ŞEFFAFLIK VE GÖZETİM-DENETİM EKSİKLİĞİ KONUT PİYASASINDA YAŞANAN SORUNLAR KREDİBİLİTESİ DÜŞÜK OLANLARA VERİLEN KREDİLER (SUBPRİME)
KRİZ NASIL BAŞLADI? ABD DE KONUT FİYATLARI BALONU PATLADI. KONUTA DAYALI TAHVİL VE TÜREVLERİ DEĞER KAYBETTİ. KONUT FİYATLARI HIZLA GERİLEDİ. MALİ KURUMLARIN BİLANÇOLARINDA BOZULMA YAŞANDI. TÜREV ÜRÜNLERİNİN KARMAŞIKLIĞI BÜYÜK SORUN OLDU. BELİRSİZLİK VE GÜVEN BUNALIMI YAŞANDI. FAİZLER HIZLA YÜKSELDİ. LİKİDİTE BUNALIMI ORTAYA ÇIKTI. KREDİ DÖNÜŞLERİNDE SORUNLAR MEYDANA GELDİ. YATIRIM BANKALARI VE MORTGAGE PİYASASI İÇİN TEHLİKE ÇANLARI ÇALDI.
KRİZİN GELİŞİMİ GELİŞMİŞ ÜLKELER KÜRESEL Veri KRİZ ABD GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER REEL SEKTÖR KRİZİ GELİŞMİŞ ÜLKELER FİNANSAL KRİZ
KRİZİN GELİŞİMİ MORTAGAGE KRİZİ LİKİDİTE KRİZİ FİNANSAL KRİZ REEL SEKTÖR KRİZİ KÜRESEL EKONOMİK K KRİZ
KRİZ GÜNLÜĞÜ (2007) ABD DE KONUT FİYATLARI BALONU PATLADI. ABD DE 10 TRİLYON DOLARLIK MORTGAGE PİYASASI OLUŞTU KONUT FİYATLARINDA GERİLEME YAŞANDI. KREDİLER GERİ DÖNMEMEYE BAŞLADI. KREDİ KURUMLARI ZOR DURUMDA KALDI.
KRİZ GÜNLÜĞÜ (2008) YATIRIM BANKLARINDAN GELEN ZARAR HABERLERİ PİYASALARDA DALGALANMA + GIDA KRİZİ +ENERJİ KRİZİ RESESYON TEDİRGİNLİĞİ VE BORSALARDA KAYIPLAR NORTHERN ROCK IN KAMULAŞTIRILMASI (Şubat 2008) PETROLÜN 100 DOLARI AŞMASI (Mart 2008) FED İN FAİZ İNDİRİMLERİ PETROLÜN 150 DOLARA YAKLAŞMASI (Temmuz 2008) LEHMAN BROTHERS IN İFLASI DÜNYA PİYASALARINDA YAŞANAN CİDDİ KAYIPLAR
KRİZ GÜNLÜĞÜ (2008) SATIN ALMALAR VE KAMULAŞTIRMALAR ABD DE 1929 DAN SONRAKİ EN BÜYÜK KURTARMA PAKETİ STANDART AND POORS, MORGAN STANLEY, MERRİLL LYNCH, GOLDMAN SACHS WALL STREET TEKİ YATIRIM BANKACILIĞI MODELİNİN SON ERMESİ EURO BÖLGESİ 2008 YILININ 3. ÇEYREĞİNDE RESESYONA GİRDİ. 700 + 150 MİLYAR DOLARLIK KURTARMA PAKETİ KABUL EDİLDİ.
DÜNYADA ALINAN TEDBİRLER FAİZ İNDİRİMLERİ LİKİDİTE ENJEKSİYONLARI MEVDUAT GARANTİLERİ BANKALARA SERMAYE DESTEKLERİ KONSOLİDASYONLAR VE DEVLETLEŞTİRMELER ÖNLEM PAKETLERİNİN TRİLYON DOLARLARI AŞMASI
TÜRKİYE NİN KRİZ ÖNCESİ DURUMU ARTILAR KIRILGANLIĞI AZALMIŞ BİR TÜRKİYE 2001 KRİZİNDEN ALINAN DERSLER BANKACILIK SEKTÖRÜ SAĞLAM MALİ SİSTEM MALİ DİSİPLİN KARMAŞIK FİNANSAL ÜRÜNLERİN OLMAMASI
TÜRKİYE NİN KRİZ ÖNCESİ DURUMU EKSİLER RİSK ALGILAMASININ ÇABUK BOZULMASI BAZI YAPISAL REFORMLARIN GECİKMESİ CARİ AÇIK YÜKSEK ARA MALI İTHALATI ÖZEL SEKTÖRÜN DIŞ BORÇLARI
KRİZ ÖNCESİ VE SONRASI İMKB 100 2000 2007 2008 9.437 55.698 26.059 Bütçe Açığı / GSYİH (%) 2000 2007 2008-7,9-1,6-1,4
KRİZ ÖNCESİ VE SONRASI Cari Açık / GSYİH (%) 2000 2007 2008-3,7-5,8-6,4 DİBS Faiz Oranı (%) 2000 2007 2008 38,72 18,4 21,4 (17,03)
KRİZ ÖNCESİ VE SONRASI Faiz Giderleri / Bütçe Gelirleri (%) 2000 2007 2008 53,4 25,7 25,3 Kamu Net Borç Stoku / GSYİH (%) 2000 2007 2008 42,9 29,1 26
KRİZ ÖNCESİ VE SONRASI Özel Sektör Dış Borcu ( Milyon $) 2000 2007 2008 42.112 157.861 190.549 Özel Sektör Dış Borcu / GSYİH (%) 2002 2007 2008 21,4 24,1 -
KRİZİN TÜRKİYE YE ETKİLERİ ÜÇ KANALDAN ETKİ İHRACAT (DIŞ TALEPTEKİ DARALMA) BELİRSİZLİK (RİSK ALGILAMASININ ARTMASI) KREDİ KANALI
KRİZİN TÜRKİYE YE ETKİLERİ FAİZLER YÜKSELDİ BORÇLANMA MALİYETLERİ ARTTI. BANKALARIN FİNANSMAN İMKANLARI AZALDI. İÇ TALEPTE DARALIYOR. DIŞ TİCARETTE YAVAŞLIYOR. EKONOMİDE YAVAŞLAMA (yılı sonu büyüme tahminimiz %4 ten, %2 ye düştü.) İŞSİZLİK ARTIYOR.
TÜRKİYE NASIL ÖNLEM ALDI? VERGİ KOLAYLIKLARI SAĞLANDI. MEVDUAT GARANTİ YETKİSİ ALINDI. KOBİLERE DESTEK SAĞLANDI. MALİ DİSİPLİNE DEVAM EDİLİYOR. MERKEZ BANKASI FAİZ İNDİRİYOR.
TÜRKİYE NE YAPABİLİR? EXTRA BİR FONDAN YARARLANILABİLİR. YAPISAL REFORMLARA DEVAM EDİLMELİ. ÜRETİME DAYALI BİR EKONOMİ OLUŞTURULMALI. FİRMALARIN MALİ YAPILARI GÜÇLENDİRİLMELİ. PARA POLİTİKASI ARACI DAHA ETKİLİ KULLANILABİLİR.
KRİZDE SON DURUM DEVAM EDEN BİR KRİZ BELİRSİZLİK SÜRÜYOR. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDEKİ ETKİSİ ARTACAK. TOPARLANMA BELKİ 2009 SONU BELKİ DAHA DA SONRA OLABİLİR. ÖNLEM PAKETLERİ TRİLYON DOLARLARI AŞTI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ SADECE LİKDİTEYİ ARTIRMAK ÇÖZÜM DEĞİL. FİNANS SİSTEMİNDE DÜZENLEME VE DENETİMLER GÖZDEN GEÇİRİLMELİ G7 YERİNE G20 AKTİF OLMALI ORTAK HAREKET VE İŞBİRLİĞİ SAĞLANMALI ÖNLEMLER ZAMANINDA ALINMALI ALINACAK ÖNLEMLER RESMİN TAMAMINI DİKKATE ALMALI.
BİLGİ: K. ÖNDER ERGÜN MALİYE UZMAN