TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU. BUNALIM ÇALIŞTAYI 2008/4 http :// org.tr YOĞUN REKABETTEN KRİZ SÜRECİNE : BANKACILIKTA DEĞİŞENLER.

Transkript

1 TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU BUNALIM ÇALIŞTAYI 2008/4 http :// org.tr YOĞUN REKABETTEN KRİZ SÜRECİNE : BANKACILIKTA DEĞİŞENLER Adnan Bali Aralık, 2008

2 YOĞUN REKABETTEN KRİZ SÜRECİNE: BANKACILIKTA DEĞİŞENLER 1 Aralık 2008

3 İÇERİK 2 I KRİZİ SONRASI Türkiye Ekonomisi Artan Yabancı Sermaye II SONRASI YOĞUN REKABET DÖNEMİ Bankacılık Sektöründe Konsolidasyon Bankacılık Sektöründe Artan Yabancı Payı Bankacılık Sektöründe Değişen Bilanço Kompozisyonu III. ULUSLAR ARASI FİNANS PİYASALARINDA DALGALANMA IV. TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLER

4

5

6 MAKROEKONOMİK GELİŞMELER 5 (%) Büyüme (GSYİH) Enflasyon ÜFE TÜFE Kamu Borcu Kamu Borçlanma Gereği/GSYİH Net Kamu Borcu/GSYİH

7 CARİ İŞLEMLER DENGESİ Eki.08 3,0% ,0% 0 1,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% Cari İşlemler Dengesi Cari İşlemler Dengesi/GSYİH (%) -7,0% Kaynak: TCMB, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü

8

9 YATIRIM TERCİHİ / DOĞRUDAN YATIRIM 8 Türkiye nin Sıralamadaki Yeri / Ülke Sayısı Endeks Küresel Rekabet (Global Competitiveness) (1) 71/117 58/125 53/131 Sermaye Çeken Ülke (Capital Friendly Country) (2) - 61/135 48/144 İş Yapma Olanakları (Doing Business) (3) 93/155 91/175 57/175 Ekonomik Bağımsızlık (Economic Independence) (4) 112/161 85/157 83/157 (1) World Economic Forum, (2) Forbes, (3) World Bank, (4) Heritage Foundation Kaynak: Dış Ekonomik İlişkiler Kurumu

10 9 CARİ İŞLEMLER HESABI / DOĞRUDAN YATIRIM (%) Doğrudan Yatırımlar / Cari İşlemler Açığı (%) * (*) Ocak-Ekim 2008 dönemi. Kaynak: TCMB

11 DOĞRUDAN YATIRIMLAR 10 Son beş yıl içinde, yüksek miktarda doğrudan yabancı sermaye girişi gerçekleşmiştir. (milyon $) Doğrudan Yatırımlar Eki.08 Kaynak: T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, TCMB

12

13

14 YASAL DÜZENLEMELER krizi sonrası başlıca yasal düzenlemeler: BDDK nın kurulması Kamu bankalarında görev zararı oluşumunun engellenmesi Kamu bankalarının özelleştirme kapsamına alınması Bankaların mali kurumlar dışındaki bir ortaklığa iştiraklerinin sınırlandırılması Banka mali tablolarında saydamlığın sağlanması ve işlemlerin mahiyetine uygun bir biçimde muhasebeleştirilmesinin temin edilmesi Bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş ve faaliyet esaslarının yeniden düzenlenmesi Bankaların yabancı para pozisyon risklerinin yakından takibinin sağlanması Bankaların iç denetim ve risk yönetim sistemi oluşturma sürecinin izlenmesi Bankaların iç ve dış denetimi önemsemelerinin ve bağımsız dış denetimler sırasında iç kontrol ve risk yönetimi sistemleri ile kredi portföyü ve piyasa risklerinin de incelenmesinin özendirilmesi

15 14 BANKACILIK SEKTÖRÜ / KONSOLİDASYON Eyl.08 0 Banka (*) Mevduat Bankaları, Kalkınma ve Yatırım Bankaları Şube Kaynak: TBB

16

17 BANKACILIK SEKTÖRÜ / DOĞRUDAN YATIRIM Doğrudan Yabancı Yatırımlardaki artışı en fazla finans sektöründeki hareketler tetikledi yılında, söz konusu artışın %52 si finansal hizmetler sektörü kaynaklı gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, Türk ticari bankacılık sektöründeki yabancı yatırımcıların payı artmıştır. 16 (milyon $) Doğrudan Yatırım Eki.08 (milyon $) Finansal Hizmetler Sektörüne Doğrudan Yatırım Eki.08 Kaynak: T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, TCMB

18 BANKACILIK SEKTÖRÜ 17 Kamusal Sermayeli Bankalar Pay (%) / III Aktif Mevduat Kredi Özel Sermayeli Bankalar Aktif Mevduat Kredi Yabancı Bankalar Aktif Mevduat Kredi Kaynak: BDDK, TBB

19 BANKACILIK SEKTÖRÜ / YABANCI PAYI 18 Bankacılık sektöründe konsolidasyon sürecini sektörde hızla artan yabancı payı izlemiştir. Yabancı B. Payı * (%) /9 Aktif Büyüklüğü 3 15 Mevduat 2 13 Kredi 4 18 (*) TBB sınıflaması çerçevesinde yabancıların %51 i aşan sermayeye sahip olduğu bankalar Bankaların halka açık kısmının yabancılara ait olan bölümü de dikkate alındığında yabancı bankaların aktif büyüklüğü payı %40 civarına yükselmektedir.

20 BANKACILIK SEKTÖRÜ 19 Net faiz marjı Açık pozisyon geliri

21 BANKACILIK SEKTÖRÜ 20 Yabancı Banka Dalgalı Kur Komisyon ve Hizmet Geliri Azalan Kamu Borçlanma Gereği Yasal Düzenleme

22

23 BANKACILIK SEKTÖRÜ / / krizi ile daralan Türk bankacılık sektöründe, ekonomik iyileşme ve siyasi istikrar ile hızlı büyüme gerçekleşmiştir. (milyar $) /9 Varlıklar Özkaynaklar Mevduat Menkul Kıymetler Kredi Net Kar X 4.1 X 4.1 X 3.9 X 2.9 X 8.4 X 6.2 Kaynak: TBB

24 BANKACILIK SEKTÖRÜ / /9 Krizden sonraki bilanço yapısı, bankacılık sektörünün sağlıklı geliştiğini göstermektedir. 23 (%) /9 Toplam Varlıklar/GSMH * Mevduat/Toplam Borçlar Özkaynak/Toplam Borçlar Menkul Kıymetler /Toplam Varlıklar Krediler /Toplam Varlıklar Takipteki Krediler/Toplam Krediler (**) Net Kar /Toplam Varlıklar Sermaye Yeterlilik Rasyosu (*) 2007 (**) Brüt Kaynak: TBB

25 BANKACILIK SEKTÖRÜ / /9 24 Krizden sonra bankacılık sektöründe konsantrasyon artmıştır /9 En büyük beş Varlıklar (%) Mevduat (%) Kredi (%) En büyük on Varlıklar (%) Mevduat (%) Kredi (%) Kaynak: TBB

26 BANKACILIK SEKTÖRÜ / Yurtdışından Alınan Krediler 25 (milyon $) /III Sendikasyon Kredileri (Dış Ticaret Finansmanı Amaçlı Olmayanlar) Sendikasyon Kredileri (Dış Ticaret Finansmanı Amaçlı Olanlar) Seküritizasyon Kredileri Kaynak: BDDK

27 BANKACILIK SEKTÖRÜ / ORTA-UZUN VADELİ YP KREDİLER 26 (milyon YTL) /9 İşletme Kredileri ve Diğer Yatırım Kredileri Değişim 44,0% 38,0% 34,0% Kaynak: BDDK

28 BANKACILIK SEKTÖRÜ / TAKSİTLİ KREDİLER /9 Taksitli Ticari Krediler Değişim 46,3% 37,3% 20,9% Tüketici Kredileri Değişim 47,9% 37,5% 24,2% Kaynak: BDDK

29 BANKACILIK SEKTÖRÜ / PAZAR STRATEJİSİ 28 Egemen Müşteri 2001 krizi öncesi / Banka Satış Süreci 2008-

30 BANKACILIK SEKTÖRÜ / VADE YAPISI İtibariyle Aktif ve Pasif Kalemlerin Kalan Vadelerine Göre Gösterimi Vadesiz 1-3 Ay 3-6 Ay 6-12 Ay 1 Yıl ve Üzeri Verilen Krediler 18,7% 18,7% 12,7% 14,5% 35,4% 62,6% Mevduat (Bankalar Mevduatı hariç) 89,4% 48,9% 40,5% 4,8% 3,8% 2,0% Alınan Krediler (Send+Sekür+..) 15,7% 11,4% 16,0% 21,6% 35,3% 56,9% Mevduat+Alınan Krediler Toplamı 44,7% 36,7% 6,2% 6,1% 6,3% 81,4% Kaynak: TBB

31 BANKACILIK SEKTÖRÜ / VADE YAPISI İtibariyle Aktif ve Pasif Kalemlerin Kalan Vadelerine Göre Gösterimi Vadesiz 1 Aya Kadar 1-3- Ay 3-12 Ay 1-5 Yıl 5 Yıl ve Üzeri 66,4% Verilen Krediler 2,1% 19,3% 11,9% 25,9% 29,8% 10,7% 79,9% 95,1% Mevduat (Bankalararası Mevduat hariç) 15,2% 67,3% 12,6% 4,6% 0,2% 0,0% Alınan Krediler (Send+Sekür+..) 0,1% 8,1% 11,9% 29,6% 32,3% 18,0% Para Piyasalarına Borçlar (Repo) 0,5% 82,2% 4,6% 8,1% 4,7% 0,0% Mevduat+Alınan Krediler+Para Piy. Borç. Toplamı 11,8% 59,9% 11,9% 8,5% 5,2% 2,6% 83,6% Kaynak: TBB

32

33 ULUSLARARASI PİYASALARDAKİ GELİŞMELER Eşik altı konut kredilerinden kaynaklanan zararlar BNP Paribas nın ipoteğe dayalı varlıklarını değerleyememesi nedeniyle fonlarını dondurması 2008 Ocak-Ağustos Bear Stearns un kurtarılması Fannie Mae ve Freddie Mac ın kurtarılması 2008 Eylül - Lehman Brothers ın iflası Merrill Lynch in Bank of America tarafından satın alınması Sigorta şirketi AIG nin iflasının önlenmesi için $85 milyar tutarında kurtarma paketinin onaylanması

34 ULUSLARARASI PİYASALARDAKİ GELİŞMELER Eylül - Goldman Sachs ve Morgan Stanley in yatırım bankası statülerinden vazgeçerek FED in denetimine girmesi Morgan Stanley in hisselerinin %20 kadarının Mitsubishi UFJ Financial Group a satılması konusunda anlaşmaya varılması 2008 Eylül - Washington Mutual a el konulması Wells Fargo ve Wachovia Bank ın birleşme kararı alması Banka mevduat garantilerinin yükseltilmesi Bankaların likit kalma tercihi ile dolara yönelmesi 2008 Eylül - Başta ABD ve İngiltere Merkez Bankaları olmak üzere piyasalara likidite sağlayan gelişmiş ülke Merkez Bankalarının bilançolarının hızla büyümesi Kredi piyasalarında sıkılaşma Hızlı faiz indirimleri

35 SEÇİLMİŞ ÜLKE VE GRUPLARA GÖRE CARİ İŞLEMLER DENGESİ (milyar $) 34 Orta Doğu Ülkeleri BDT Çin Gelişmekte Olan Ülkeler Japonya AB İngiltere ABD G7 Ülkeleri Kaynak: IMF World Economic Outlook Database, Nisan 2008; İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü Raporu

36 ULUSLARARASI PİYASALARDAKİ GELİŞMELER Günümüzde, cari fazla veren ülkelerin mevcut durumlarını koruyucu politikalar uygulama yoluna gitmeleri halinde global dengesizlikler artabilecektir. 35 Kaynak: Financial Times

37 36 ULUSLARARASI PİYASALARDAKİ GELİŞMELER Global krizin etkileri finans sektörünün ardından reel ekonomiye de yayılmaya başlamıştır. Birincil Etki: Finans Sektörü İkincil Etki: Reel Ekonomi Varlık Fiyatlarında Gerileme Kredi Zararlarında Artış Varlık Satışları Banka Sermayelerinin Zayıflaması Ekonomide Yavaşlama Kaldıraç Etkisinin Yüksek Olması Kredi Arzının Azalması Kaynak : IIF

38 ULUSLARARASI PİYASALARDAKİ GELİŞMELER / Krizle Birlikte Bozulan Ekonomik Göstergeler 37 Ağustos Aralık 2008 Son Bir Yılda En Yüksek VIX 23,38 49,84 (Kasım 2008:80,9) EMBI (Ekim 2008:865) EMBI+TR (Ekim 2008:889) CRB Fiyat Endeksi (*) 308,8 225,1 (Temmuz 2008:473,5) Baltık Navlun Endeksi (Mayıs 2008:11.793) Petrol Fiyatı ($/varil) (Brent) 72,4 41,5 (Temmuz 2008:145) Altın Fiyatları ($/ons) 672,6 865,3 (Mart 2008: 1.002) Dow Jones ,3 (Ekim 2007: ) /$ Paritesi 1,3628 1,4401 (Nisan 2008: 1,5987) /$ Paritesi (volatilite) 6,6 24,5 (Ekim 2008: 28,0) (*) Commodity Research Bureau

39

40 39 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLER Borçlanma imkanlarının hacim ve vade bazında kısıtlı hale gelmesi, maliyetlerin yükselmesi Mevcut kredilerin geri ödenmesinde yaşanabilecek güçlükler Likidite yönetiminde artan hassasiyet Aktif kalitesinde olası bozulma Kredilendirme kapasitesinde daralma ve risk algısında artış

41 ÖZEL SEKTÖR KREDİLERİ 40 Özel sektörün yurtdışından sağladığı uzun vadeli kredilerin toplam Dolar karşılığı Ekim 2008 itibarıyla $139,4 milyardır. Finans Sektörü; 43,5 (milyon $) Finans Sektörü % Banka ,7 Banka Dışı ,3 Reel Sektör; 95,9 (milyon $) % Reel Sektör Tarım 320 0,3 Sanayi ,7 Hizmetler ,9 (*) Ticari krediler ve yabancı ortaklardan sağlanan krediler hariçtir. Kaynak: TCMB

42 ÖZEL SEKTÖR KREDİLERİ / VADE DAĞILIMI 41 (milyar $) Reel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcunun Kalan Vade Dağılımı 27,6 17,0 13,0 19,4 19, Ay Ay Ay Ay Ay 120 Aydan Fazla 2,6 * Ekim 2008 itibariyledir. Kaynak: TCMB

43 42 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ VE DİĞER ÜLKELER 500 İngiltere AB-27 Almanya Yunanistan Bulgaristan Türkiye Bilanço Büyüklüğü/GSYİH Mevduat/GSYİH Kredi/GSYİH Konut Kredileri/GSYİH Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, DİE, TBB

44 REEL SEKTÖR KREDİ TALEPLERİ 43 Faaliyet saiki İhtiyat saiki Spekülatif saik