Arap Baharının Dönüm Noktası Yemen Özdemir AKBAL* Yemen in 1538 yılında Osmanlı idaresine girmesi 1 ve daha sonra İngiliz kolonisi olması ülkenin tarihi arka plânını oluşturmuştur. Bu makalede Yemen in sosyal ve siyasi yapısı ele alınarak Salih in ülkesine dönüşü ve muhtemel gelişmeler incelenmiştir. Güney Yemen in idaresi İngilizlerin eline geçerken, Kuzey Yemen, 30 Ekim 1918 itibariyle bağımsızlığını ilân etmiştir. Mısır da başlayan Arap milliyetçiliğinden etkilenen Yemenli ihtilâlciler 27 Eylül 1962 ihtilâliyle cumhuriyet ilan etmişlerdir. Ancak cumhuriyetin ilânından sonra da iktidar mücadelesi bir iç savaş şeklinde devam etmiştir. Mücadele cumhuriyetçilerin zaferiyle sonuçlanmış ve Suudi Arabistan 1970 de Yemen i resmen tanımıştır. 2 K. Yemen de 6 Şubat 1978 de yapılan seçimlerle Ali Abdullah Salih cumhurbaşkanı seçilmiştir. G. Yemen ise 1967 ye kadar İngiliz işgalinde kalmıştır. Arap ülkelerinde baş gösteren sosyalist akımlardan etkilenen G. Yemen İngilizlerden sonra, 1970 de Yemen Demokratik Cumhuriyeti adını almıştır. 3 Kuzey ve Güney Yemen genel olarak barışçıl komşuluk ilişkilerine sahip olmuştur. Sovyetlerin çöküşünden sonra iki Yemen birleşme kararı almıştır. Birleşme süreci 1990 da başlamış siyasi kaygıların ve tartışmaların yol açtığı 1994 iç savaşından sonra tamamlanmıştır. 4 Bu süreç içinde Ali Abdullah Salih oldukça önemli bir yer işgal etmektedir. Yemen in Tartışmalı İsmi: Ali Abdullah Salih Salih Yemen Arap Cumhuriyeti nin cumhurbaşkanlığı görevini 1978-1990 arasında yürütmüştür. Ali Abdullah Salih, şu an kendisine muhalif olan El Ahmer aşiretine mensuptur. Ali Abdullah Salih iktidarı süresince, görev süresini uzatmak, göreli olarak ülkenin ekonomik durumunu iyileştirmemek ve Yemenlilerin demokratik haklarını kısıtlamak gibi eleştiriler almıştır. Bu eleştirilerin haklılığı, 30 Yemenli subayın Salih karşıtı bir komploya karışması iddiasıyla idam edilmesi, 5 2006 da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olmayacağını ifade ettikten sonra fikrini değiştirmesi 6 ve şu anda ülkede gerçekleşen toplumsal kalkışmalara dayandırılabilir. * 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, Araştırmacı 1 Ord.Prof.Dr.Uzunçarşılı, İ. Hakkı; Büyük Osmanlı Tarihi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 7. Baskı. C:II. s.393. 2 http://en.wikipedia.org/wiki/yemen_arab_republic erişim: 11 Ekim 2011. 3 http://en.wikipedia.org/wiki/south_yemen erişim: 12 Ekim 2011. 4 http://www.enfal.de/yemen/htm erişim:05 Ekim 2011. 5 http://www.thefreelibrary.com/yemen+-+ali+abdullah+saleh+al-ahmar.-a0147921372 erişim: 12 Ekim 2011. 6 http://english.aljazeera.net/archive/2005/07/20084101450797901.html erişim: 12 Ekim 2011. [90] 21. YÜZYIL Kasım 11 Sayı: 35
Arap Baharının Dönüm Noktası Yemen Salih 1999 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde %96,2 gibi ezici bir üstünlükle seçilmiştir. Bu noktada getirilebilecek en önemli eleştirilerden biri baskıcı rejimlerde oy oranlarının yüksek olabileceğidir. Salih yedi yıl sonra 20 Eylül 2006 seçimlerinde %72,2 oyla tekrar seçilmiştir. 7 Muhalefet ten seçim sonuçlarının adil olmadığına dair açıklamalar yapılmıştır. 8 Salih in karşısında muhalif bir yapılanmanın olması üstelik muhalefet liderliğinin eski petrol bakanı Faysal El Şamlan tarafından yapılması Yemen in kısmen de olsa demokratik yapısının olduğunu gösterir işaretlerdir. Yemen deki karışıklığın demokratik davranış biçiminden ziyade iktidar mücadelesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Yemen in El Huti Sorunu Yemen in Kuzeyinde Saada da başlayan el Huti isyanı önemli bir meseledir. Hutiler Şiiliğin Zeydi mezhebine bağlıdır. Zeydiliğin kurucusu Şemseddin bin Ahmed dir. Bin Ahmed, Hz. Ali nin torunu İmam Zeynelâbidin in oğlu Zeyd in soyundan gelmektedir. 9 Bundan dolayı Zeydiler Yemen de siyasi ve dini açıdan büyük bir kuvvete sahiptir. Huti aşiretinin isyanlardaki en önemli silahı Şabab El Müminin (İnançlı Gençler) grubudur. Hükümet karşıtı gösterilerde, Şabab El Müminin başrolü oynamış, hükümetin politikalarını, yolsuzlukları, ekonomik sıkıntıları ve ABD ile İsrail le olan yakınlığını eleştirmiştir. 10 Bu protestolar Arap Baharı na mal edilmektedir. Oysaki aynı isteklerle 7 http://english.aljazeera.net/archive/2006/09/200841013335763406.html erişim: 12 Ekim 2011. 8 a.g.m erişim: 12 Ekim 2011. 9 Ord.Prof.Dr.Uzunçarşılı, İ.Hakkı; Büyük Osmanlı Tarihi, C:III. s.27. 10 http://busam.bahcesehir.edu.tr/rapordosya/yemen.pdf s:20 erişim: 13 Ekim 2011. Kasım 11 Sayı: 35 21. YÜZYIL [91]
Özdemir Akbal 2003 de başlayan hareketler S. Arabistan ın askeri, ABD ve Britanya nın da politik destekleriyle sona erdirilmeye çalışılmıştır. 11 Salih, el Huti aşiretini ve Şabab El Müminin i ırkçılıkla suçlayıp, isyancıların, halkı devletin tüm Zeydilerle savaştığına inandırmaya çalıştığını ifade etmiştir. 12 Yemen in Kuzey inde gerçekleşen ayaklanma diğer muhalif unsurlarla birlikte şu andaki toplumsal hareketlerin bir parçasını oluşturmaya devam etmektedir. Kuzey deki el Huti sorunu dışında, Yemen de El Kaide ve ülkenin güneyindeki ayrılıkçı hareketler de dikkat çekmektedir. Terörizm Efsanesi El Kaide ve Yemen Yemen de yaşanan ABD ile çıkarları bir süre sonra çakışan bin Ladin in protestolar Arap de içinde bulunduğu Taliban, Afganistan işgali sırasında Baharı na mal büyük kayıplar vermiş ve gücünü yitirme noktasına gelmiştir. 13 Ancak El Kaide, eylem yapabilme kapasitesini edilmektedir. Oysa 2003 de aynı isteklerle sürdürebilmektedir. El Kaide üyeleri AfPak (Afganistanbaşlayan hareketler, Pakistan sınır alanı) bölgesindeki varlıklarını azaltmak S. Arabistan ın askeri, zorunda kalsalar da Afrika ve Arap Yarımadası nda yerleşmektedirler. Arap Yarımadası ndaki El Kaide (Al-Qaeda ABD ve Britanya nın da politik desteğiyle sona in the Arabian Peninsula-AQAP) olarak nitelendirilen bu erdirilmişti. yeni yapılanmanın, İslâmcı militanların Yemen ve Suudi Arabistan daki uzantılarını birleştirdiği iddia edilmektedir. 14 El Kaide nin Yemen ya da Arap Yarımadası lideri olduğu öne sürülen, Ali el Hariti ye 2002 de, Enver El Evlâki ye de içinde bulunduğumuz yıl operasyonlar yapılmıştır. Bu da göstermektedir ki Yemen ile ABD özellikle El Kaide konusunda ortak hareket etmektedir. Somali deki El Kaide bağlantılı eş Şebab örgütü Yemen için de bir tehdit oluşturmaktadır. Ayrıca Aden körfezindeki Sokorto Adası nın hâkimiyetinin Yemen tarafından sağlanamaması Güney deki ayrılıkçı hareketin El Kaide den destek almasını kolaylaştırmaktadır. Güney in El Kaide dışında da siyasi yapılanması mevcuttur. Sosyalizmin Mücahitlerle Birlikteliği Toplumsal infiallerin merkezi konumundaki G. Yemen devlet idaresi tecrübesine sahip sivil ve asker kökenli muhaliflerin bulunduğu bir bölgedir. Bununla birlikte el Fadlı gibi, İngiliz döneminde G. Yemen e hâkim olmuş bir aşiret de etkinliğini sürdürmektedir. Bu durum, muhalefetin birleşme ihtimalini zora sokmaktadır. Tarık el Fadlı nın liderliğini yaptığı grup da dâhil olmak üzere çeşitli gruplar kendi çıkarları doğrultusunda faaliyet göstermektedirler. 15 G. Yemen muhalif hareketinin temelde iki ana 11 http://middleeast.about.com/od/yemen/f/houthi-rebellion-yemen.htm erişim: 13 Ekim 2011. 12 http://middleeast.about.com/od/yemen/f/houthi-rebellion-yemen.htm erişim:12 Ekim 2011. 13 Oğuz, Esedullah, Hedef Ülke Afganistan, Doğan Kitapçılık A.Ş., İstanbul, 2001, s.19 14 http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-11483095 erişim: 14 Ekim 2011. 15 http://www.isn.ethz.ch/isn/digital-library/publications/detail/?lng=en&id=120929 The Southern Movement in Yemen s: 2-3. [92] 21. YÜZYIL Kasım 11 Sayı: 35
Arap Baharının Dönüm Noktası Yemen kola ayrıldığını söylemek mümkündür. Bunlardan ilki sosyalist akımlar diğeri ise el Fadlı nın önderliğini yaptığı gruptur. Sosyalist muhalefetin lideri G. Yemen in sürgünde bulunan eski cumhurbaşkanı Ali Salim el Beyd dir. El Beyd, iki Yemen in birleşmesinden sonra, bir süre Salih in yardımcılığı görevini yürütmüştür. Güney deki muhalif hareket uluslararası desteğe yeterince sahip olamamaktan şikâyet etmektedir. Muhalefetin Britanya ya ait bir uydu üzerinden yayın yapan Özgür Aden (Free Aden TV) kanalı dışında hatırı sayılır bir faaliyeti bulunmamaktadır. 16 Güney in köklü aşiretlerinden birinin üyesi ve eski bir mücahit olan el Fadlı başka bir siyasi lider portresidir. Tarık el Fadlı Kuzey ve Güney iç savaşı sırasında Salih in yanında yer alarak, savaşın kazanılmasında yararlılık göstermiştir. Ancak, protesto amacıyla düzenlenen gösterilerin 2009 da polis ve askerlerin şiddetine dönüşmesi el Fadlı için de bir kırılma noktası olmuştur. Gösterilere müdahale sırasında, protestocuların öldürülmesi Salih in eski müttefikini muhalif cepheye itmiştir. Tarık el Fadlı, muhalif davranış biçimini kurgularken, mensubu bulunduğu aşiretin nüfuzunu, mücahit kimliğini ve kendisi dışında kalan muhalif gruplarla iyi ilişkiler kurabilme yeteneğini kullanmaktadır. El Fadlı, propagandasını G. Yemen subaylarına yapılan haksızlık, din ve vatan sevgisi üzerine kurgulayarak Batı ülkelerinin tepkisini çekmekten de imtina etmektedir. Gerek el Fadlı nın gerek de sosyalist muhalefetin uzlaşma arayışları karşılarındaki ortak düşmanın tek başlarına başa çıkamayacakları kadar güçlü olduğu izlenimini yaratmaktadır. İki ayrı kutuptaki siyasi görüşün bir araya gelmesi bir hayli güç görünmektedir. Benzeri bir durum İran devrimi sırasında da gerçekleşmiştir. İktidarı ele geçirme isteği, İran devrimi sırasında da farklı dünya görüşünden grupların bir araya gelmesine sebep olmuştur. 17 Devam Eden İsyan ve Gösteriler Arap Baharının ülkedeki protestoları başlattığı iddiası tam olarak gerçeği yansıtmamaktadır. Ancak Arap Baharı nın Yemen deki gösterileri artırdığı ve göstericileri cesaretlendirdiği söylenebilir. Gösteriler 2011 in ilk aylarından itibaren daha da hızlanmıştır. Ocak 2011 itibariyle Yemen in büyük kentleri San a, Aden ve Taiz de yapılan gösterilerde, Ali Abdullah Salih e istifa çağrısı yapılmıştır. Salih Hükümeti de yeni bir anayasa yapılması için vaatte bulunmuştur. Salih in iktidara seçimle geldiği ve uluslararası gözlemcilerin de seçimler konusunda olumsuz rapor hazırlamadığını ifade etmek gerekir. Ocak-Şubat 2011 de, sayısı on binlerle ifade edilen gösterici San a, Aden, Taiz başta olmak üzere pek çok şehirde sokaklara dökülmüştür. Söz konusu gösterilerin Salih gitmeden ve reformlar yapılmadan sona ermeyeceğini ifade edilmiştir. 18 Salih yanlıları da meydanlara inmiştir. 19 Muhalifler için 18 Mart tarihi bir dönüm noktası sayılabilir. Bu tarihte San a da yapılan gösterilerde 52 gösterici öldürülmüştür. 16 http://www.isn.ethz.ch/isn/digital-library/publications/detail/?lng=en&id=120929 The Southern Movement in Yemen s:5. 17 Esposito, John ve Voll; İslamiyet ve Demokrasi, Sarmal Yayınevi, İstanbul, 1998. s. 94. 18 http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12353479 erişim: 14 Ekim 2011. 19 http://news.oneindia.in/2011/02/03/salehpartisans-take-over-yemen-protestsite-aid0126.html erişim: 14 Ekim 2011. Kasım 11 Sayı: 35 21. YÜZYIL [93]
Özdemir Akbal Yemen de durumun kötüleşmesi Körfez Ülkeleri İşbirliği Konseyine (KİK) üye ülkeleri arabuluculuk için harekete geçirmiştir. Uluslararası toplum ve bölgesel güçlerin kalkışmaların yaşandığı diğer ülkelerde bu derece hassas olmaması dikkat çekicidir. Bununla birlikte KİK in önerdiği planın başarısız olduğu da açıktır. Mutabakat anlaşmasının imzalanmaya çalışıldığı Nisan sonlarından, Salih in saldırıya uğradığı 3 Haziran a kadar süreç inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. Muhalefet ilk olarak KİK anlaşmasındaki üç aylık geçiş sürecine karşı çıkmış ve Salih in ülkeyi derhal terk etmesini istemiştir. Muhalefetin öne sürdüğü bu şartın akabinde Salih hükümeti KİK mutabakat metnini imzalamaya hazır olduğunu beyan etmiştir. Muhalefet bu sefer milli birlik hükümeti kurulması dışında, plânı, kabul ettiğini belirtmiştir. Çok kısa bir süre içinde muhalefetin KİK mutabakat metninin farklı noktalarına ayrı zamanlarda itiraz etmesi, kendi içinde bir uyuşmazlığın göstergesi olarak değerlendirilebilir. Muhalefet içindeki bu anlaşmazlık devam ederken, iktidardaki Genel Halk Kongresi Partisi Salih in mutabakat metnini 27 Nisan da imzalayacağını açıklamıştır. Batı, bir yandan Salih i bir otorite olarak tanımlayıp, pazarlıklar yürütürken bir yandan da alternatif arayışını dillendirilmektedir. Ancak ertesi gün muhalefet metinde Salih e dokunulmazlık sağlanmasından rahatsızlığını belirterek eylemlere devam edeceğini bildirmiş ve anlaşmadan çekilmiştir. Aynı gün San a da gösteri yapan protestoculara sivil giyimli silahlı kişilerin saldırması anlaşma zeminini zora sokmuştur. Salih 29 Nisan da KİK üyesi Katar ı Mısır, Suriye, Yemen ve diğer ülkelerdeki ayaklanmaları finanse etmekle itham etmiştir. Salih in bu tavrıyla KİK mutabakat metninin imzalanması her iki tarafında çeşitli mazeretler öne sürerek ertelediği bir sürece dönüşmüştür. 20 Neticede KİK görüşmeleri durma noktasına gelmiştir. Muhalefetin KİK görüşmelerinin durmasından sonra takındığı tavır da dikkat çekicidir. Eylemlerini sürdüren muhalefet 6 Mayıs ta düzenlediği eyleme Güney e vefa cuması adını vererek muhalif hareketin birlikteliğine vurgu yapmıştır. Cuma hutbesinde de KİK mutabakatı kastedilerek dış kaynaklı arabuluculuk çabalarının devrim hayaliyle uyuşmadığı ifade edilmiştir. 21 Muhalefetin gençlik örgütlenmelerinden biri olan Gençlik Halk Devrimi Örgütsel Komitesi, devrimin Yemen halkının isteğinden ve hedeflerinden uzaklaştırılmaya çalışıldığını söylemiştir. Muhalefetin yaptığı bu açıklamalardan sonra KİK ülkelerine ek olarak görüşmelere ABD ve AB temsilcilerinin katılmasını kabul etmesi bir çelişki olarak değerlendirilmektedir. Salih de muhalefete iktidarı istiyorlarsa seçime gidilmesi gerektiğini söyleyerek, muhalefetin yapıcı bir diyalog içinde bulunması gerektiği çağrısında bulunmuştur. Salih bu çağrısından sonra KİK mutabakat metnini S. Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri nin arabuluculuğunda imzalayacağını açıklamıştır. KİK mutabakat metninin hem muhalefet hem de Salih tarafından çeşitli bahaneler öne sürülerek imzalanmaması ülkenin içinde bulunduğu çatışma ortamını daha gergin bir hale getirmiştir. Gazeteci Abdurrahman el Reşid, Salih in bölünmüş Yemen in başkanlığını daha fazla sürdüremeyeceğini iddia etmiştir. 22 Ayrıca İmam Üniversitesi öğre- 20 Russia Today, 29 Nisan 2011. 21 El Cezire, 6 Mayıs 2011. 22 Şark ül Evsat, 8 Mayıs 2011. [94] 21. YÜZYIL Kasım 11 Sayı: 35
Arap Baharının Dönüm Noktası Yemen tim üyesi Abdullah Zindani de âlimlerin Salih e bir çıkış yolu gösterdiklerini fakat Salih in entrika peşinde koşan bir politikacı olduğunu iddia etmiştir. Aynı âlimler Salih in ülkesine dönmesinden sonra yapılan protesto gösterilerinin haram olabileceği yorumlarını yapmıştır. Bu karmaşa ortamında Salih 3 Haziran da uğradığı bir saldırı sonucu yaralanarak tedavi için S. Arabistan a gitmiştir. Salih e Yapılan Saldırı ve Değişen Dengeler Yemen de tarafların bir türlü anlaşmaya varamamış olması, gerginliği tırmandırmıştır. Ancak, çatışmalar 29 Mayıs ta bir ateşkes anlaşmasına varılmasıyla azalmıştır. Bu sessizlik çok uzun sürmemiş, 1 Haziran itibarıyla hız kazanan çatışmalar eskisinden de sert hale gelmiştir. Salih in gitmesi yönünde ABD yetkililerinin kısık sesle de olsa yaptığı açıklamaların, muhalifleri cesaretlendirdiği iddia edilebilir. Bu dönemde aşiret reisleri, muhalif siyasi partiler, gençlik hareketleri ve Salih ten ayrılan askerlerin geçiş hükümeti kurmak için birleşme arayışları muhalefetin istekli tavrını ortaya koymaktadır. 23 Obama nın terörle mücadele danışmanı John Brenan ın Körfez ülkeleriyle Salih in gidişini görüşeceği haberinin duyulduğu gün, Salih sarayında uğradığı bir saldırı neticesi ağır yaralanmıştır. Saldırının ardından Salih in ağır yaralandığı açıklanmıştır. Salih tedavisinin yapılması için S. Arabistan a gitmiştir. Salih in gidişi muhalifler tarafından bir dönemin sonu olarak algılanmıştır. Ancak Salih in yerine vekâlet edecek Abdurrabbu Mansur Hadi ve Cumhuriyet Muhafızlarının başında bulunan oğul Ahmed Salih hükümetin güçlü birer temsilcisi olarak ülkedeki otoriteyi sağlamaya devam etmişlerdir. Salih in tedavi için git- 23 Ez Zaman, 2 Haziran 2011. Kasım 11 Sayı: 35 21. YÜZYIL [95]
Özdemir Akbal miş olmasını fırsat bilen muhalefet, Devrimci Gençler önderliğinde bir geçici yönetim konseyi kurma faaliyetlerine hız vermiştir. Bu arada Ahmed Salih e bağlı birlikler de Ali Abdullah Salih e düzenlenen saldırıdan sorumlu tuttuğu aşiretlere karşı operasyonlar düzenlemiştir. Bütün bu kargaşanın içinde ABD nin Yemen in güneyinde düzenlediği bir operasyon gözden kaçırılmamalıdır. Yemen jeopolitiğine sahip bir ülkenin zayıf devlet olarak kalması ya da kendi kontrollerinden çıkması ABD ve İngiltere nin kabullenemeyeceği bir durumdur. ABD, insansız hava araçlarını kullanarak Yemen deki El Kaide sorumlusu olduğu iddia edilen Nadir El Caddari nin evine operasyon düzenlemiştir. Operasyondan sonra ABD yetkilileri Yemen deki iç kargaşanın El Kaide nin hareket alanını genişlettiğini, iki ülke arasındaki istihbarat paylaşımının zayıf olduğunu ifade etmişlerdir. Amerikan Genelkurmay Başkanı Oramiral Michael Mullen Yemen deki olayların El Kaide yi daha tehlikeli hale getireceğini açıklamıştır. Bütün bu gelişmeler ve açıklamalar, başta ABD olmak üzere Batı nın Yemen de oluşan kargaşa ortamından El Kaide nin kârlı çıkma olasılığını rahatsız edici bulduğunu göstermektedir. Yıllardır Yemen i yöneten Ali Abdullah Salih in de ABD ye bağlılık konusunda rüştünü ispatlayamamış muhtemel bir lidere tercih edilme olasılığının yüksek olduğu değerlendirilmektedir. Hegemon güçlerin Salih in otoritesini kabul etmesinin yanı sıra, Yemen muhalefetinden bazı isimler de Salih i bir otorite olarak tanımaktadır. El Ahmer aşireti, cumhurbaşkanı vekili Mansur Hadi üzerinde baskı kurmaya çalışırken; muhalefet koalisyonunun lideri Dr. Yasin Said Numan ile muhalif General Ali Muhsin, Salih le görüşmek için 13 Haziranda Riyad a gitmiştir. Yemen deki siyasi gözlemcilerden Ali Saif Hasan da Salih i önemli bir otorite olarak tanımlamıştır. Bu ifadelere mukabil, ABD Dışişleri Bakanlığı Orta Doğu Dairesi Başkanı Jeffrey Feltman ın Salih in yokluğunda iktidarın acil ve barışçıl bir şekilde değişmesi gerektiğini söylemesi önemli bir açıklamadır. Zira Salih bir otorite olarak tanımlanıp, pazarlıklar yürütülürken bir alternatif arayışının dillendirilmesi çelişki olarak görülebilir. Hatta bu ifadeye istinaden cumhurbaşkanı vekili Mansur Hadi nin parlamentodaki muhalifler, öğrenciler ve sivil toplum kuruluşu temsilcileriyle görüşmesi oldukça dikkat çekicidir. Ancak bu görüşmeler ve açıklamaların yapıldığı sırada Salih in sağlık durumunun şaibeli olması yerine başka birinin düşünülmesi ihtiyacını doğurmuş olabilir. Bir diğer değerlendirmeye göre görüşmeler -Salih in dönmemeyi tercih etmesi halinde- tarafların hazırlıksız yakalanmama girişimi olarak gerçekleşmiştir. ABD nin Salih in dönmesinden ziyade Yemen in istikrarı ile ilgili kaygılar taşıdığını gösteren bir diğer açıklama ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mark Toner tarafından yapılmıştır. Toner, 9 Ağustos ta yaptığı açıklamada Salih in yetkilerini devretmesinin asıl sorun olduğunu söylemiştir. Neticede Salih tüm tartışmalara rağmen ülkesine dönmüştür. Basında Salih in görevini bırakacağına dair bazı haberler yayınlanmış olsa da daha sonradan bu haberler teyit edilememiştir. Ülkedeki karışıklık ortamı devam etmektedir. Sonuç ve Değerlendirme Salih in Libya, Tunus ve Mısır liderlerine benzemeyen sonu Yemen in durumunun [96] 21. YÜZYIL Kasım 11 Sayı: 35
Arap Baharının Dönüm Noktası Yemen diğerlerinden ayrıştığını göstermektedir. Yemen deki olaylara uluslararası ve bölgesel güçlerin müdahalesi de farklı olmuştur. Libya da gerçekleşen NATO operasyonları Yemen için geçerli değildir. Üstelik uluslararası güçler Yemen de taraflara sadece görüşme çağrısında bulunmuş bunun ötesine geçmemiştir. Yemen e, Libya benzeri bir saldırıda bulunulmaması ülkenin ABD ve bölge ülkeleri Salih in görevi bırakması muhtemeldir ancak yerine gelecek kişi de Salih ve dolayısıyla ABD destekçisi olacaktır. ile nispeten uyum içinde olmasından kaynaklanabilir. Salih in yargılanma karmaşası ve ülkesine dönebilmesi dikkate alındığında, durumun Hüsnü Mübarek örneği ile açıklanamayacağı ortadadır. Yemen de son dönemde muhalifler Salih i BM nin yargılamasını istemektedir. Yargılamaya kendilerini ya da ülke yargısının talip olamaması, Salih in hâlâ bir otorite olduğunun ve muhalefetin de yeterli güce sahip olmamasının bir işareti olabilir. Salih in her şeye rağmen bir güç odağı olarak kalması bölgede ekonomik ve güvenlikle ilgili çıkarları bulunan ABD ve Britanya yı cezbedebilir. Yemen jeopolitiğine sahip bir ülkenin zayıf devlet olarak kalması ya da kendi kontrollerinden çıkması ABD ve İngiltere nin kabullenemeyeceği bir durumdur. 24 Bu kaygılar dolayısıyla ABD nin yakın müttefiklerinin dâhil olduğu KİK de ülkenin durumunu yakından takip etmektedir. Basının genel olarak ifade ettiği halkın talepleri ve demokrasi isteği söylemi de geçersiz kalmaktadır. Kamuoyunun basın tarafından yönlendirilebileceği savı dikkate alındığında, 25 haberlerin ABD ve İngiltere nin çıkarları doğrultusunda hareket ettiği eleştirisini önlemek amaçlı olduğu söylenebilir. Zira Yemen hakkında yapılan haberlerin ana fikrini oluşturan Salih in gitmesi ve baskıcı rejimi konusu fazla bir değişiklik göstermemiş, ABD ve müttefikleri de Yemen siyasetine müdahil olmamıştır. Neticede Salih ülkesine dönmüştür. Kendisinin görevi bırakması muhtemeldir. Ancak yerine gelecek kişinin de Salih ve dolayısıyla ABD destekçisi olması ihtimal dâhilindedir. Şu anda Yemen de devlet idare etme kapasitesinde olan pek çok aday, Batı eğitimi almış ve Batı ile bağlantılı haldedir. Bu durumda gelecekte de yöneticinin adı ne olursa olsun Batı çıkarlarının halkın çıkarlarının önünde olacağı söylenebilir. 21. YÜZ YIL 24 Francis Fukuyama, Devlet İnşası 21. Yüzyılda Dünya Düzeni ve Yönetişim, çev: Devrim Çetinkasap, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2005. s: 11. 25 Elisabeth Noelle Neumann, Kamuoyu Suskunluk Sarmalının Keşfi, çev: Murat Özkök, Dost Kitabevi, Ankara, 1998. s. 275-279. Kasım 11 Sayı: 35 21. YÜZYIL [97]