Paydaş Katılım Planı

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü, Haziran 2014 Güncelleme

Kısaltmalar Kısaltma ÇED ÇEDBD ÇSED ÇSYP ÇSYS ÇŞB ÇŞİM DİB HK IFC IFC PS İDK KÖFB MEB PMVT PKP STK TOÖ Tanım Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇED Başvuru Dosyası Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Dışişleri Bakanlığı Halkın Katılımı Uluslararası Finans Kurumu IFC Performans Standartları İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu Kapsam ve Özel Format Belirleme Münhasır Ekonomik Bölge Paydaş ve Müzakere Veritabanı Paydaş Katılım Planı Sivil Toplum Kuruluşu Teknik Olmayan Özet URS-EIA-MAN-201962 i

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü Sözlük Terimler Görüş Formu Müzakere Yayınlama Katılım Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi Şikayet Şikayet Prosedürü Paydaş Tanım Paydaşların yazılı yorum, görüş ve düşüncelerini iletebilecekleri bir form kağıdı. Görüş formları halkın katılımı toplantılarında dağıtılır ve ÇED/ÇSED belgelerinin açıklandığı ve görüşlere açıldığı yerlerde bulundurulur. Proje lehtarları ve paydaşları arasındaki iki yönlü bir konuşmada bilgi, fikir ve endişelerin paylaşılarak paydaşların görüşlerini ifade etmesine ve bunların proje planlama ve uygulamasıyla ilgili kararlarda değerlendirilmesine olanak sağlayan süreç. Bilginin çeşitli şekillerde açıklanması ve sunulması (örneğin İnternet, duyuru ya da gazete ilanı yoluyla) Yayınlama ve Müzakereyi içeren faaliyet için genel terim Bir projenin faaliyetlerinin çevresel ve sosyal risk ve etkilerini yönetmek için bir sistem Projeyle ilgili faaliyetlerden olumsuz etkilenen kişiler tarafından yapılan resmi bildirim Şikayetlerin takip edilerek çözümlenebilmesi amacıyla kaydedilmesi ve yanıtlanması işlemi. Bir projeden potansiyel olarak etkilenen ya da projeye ilgisi veya proje üzerinde etkisi olan bir kişi ya da grup. ii URS-EIA-MAN-201962

İçindekiler Kısaltmalar... i Sözlük... ii Tablolar... iv Şekiller... v 1 Giriş... 1 1.1 Özet... 1 1.2 Genel Bilgiler... 2 1.2.1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı... 2 1.2.2 South Stream Transport B.V.... 3 1.2.3 Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED)... 3 1.2.4 Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme... 3 1.3 Paydaş Katılımının Hedefleri... 4 2 Yasal Çerçeve... 5 2.1 Türkiye Mevzuatı Gereklilikleri... 5 2.2 Finansman Standartları ve Rehber Dokümanlar... 6 2.3 Paydaş Katılım Süreçlerinin Uyumu... 7 3 Paydaş Analizi... 8 3.1 Yerel Kapsam... 8 3.2 Paydaş Belirleme ve Dağılımı... 10 3.3 Yayınlama ve Katılım yöntem ve araçları... 16 3.3.2 Paydaş Katılım araçları... 16 3.3.3 İletişim kanalları... 17 4 Tamamlanan Paydaş Katılımları... 19 4.1 ÇED Müzakereleri... 20 4.1.1 ÇED Raporu'nun İçeriği ve Formatı Hakkında İstişare... 20 4.1.2 ÇED Raporu... 21 4.2 ÇSED Kapsam Belirleme Müzakereleri... 21 4.3 Ara ÇSED Müzakeresi... 22 4.4 Espoo Bildirimi... 23 4.5 Diğer Katılım Faaliyetleri... 23 4.6 Paydaş Yorum ve Önerilerinin Özeti... 23 4.6.1 Devlet Makamları... 24 URS-EIA-MAN-201962 iii

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü 4.6.2 Balıkçılık ve deniz alanını kullanan diğer kişiler... 25 4.6.3 Karadeniz kıyı illeri halkı... 25 4.6.4 Sivil toplum kuruluşları (STK'lar)... 26 4.6.5 Akademik ve bilimsel kuruluşlar... 26 4.6.6 İşletmeler ve iş ilişkileri... 27 4.6.7 Devletler arası kuruluşlar... 27 5 Planlanan Faaliyetlerin Özeti... 28 5.1 ÇSED Müzakereleri... 29 5.2 ÇSED Sonrası Katılım Faaliyetleri... 33 5.2.1 Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı... 33 5.2.2 Şikayet Prosedürü'nün Yayınlanması... 34 5.2.3 Proje Güncellemeleri... 34 5.3 İnşaat ve İşletim Öncesi, İşletim ve Hizmetten Çıkarma Aşamaları... 34 6 Görev ve Sorumluluklar... 36 7 South Stream Transport ile İletişim... 37 7.1 Geri bildirim Süreci... 37 7.2 Şikayet Prosedürü... 38 7.2.1 Genel Değerlendirme... 38 7.2.2 Şikayet Prosedürü Süreci... 39 8 İzleme ve Raporlama... 41 8.1 İzleme... 41 8.2 Paydaş Katılım Faaliyetlerinin Takibi... 41 8.3 Proje Raporlama... 41 8.3.1 8.3.1.1 Dahili Raporlama... 41 8.4 Paydaş ve Müzakere Veritabanı... 42 Referanslar... 44 Tablolar Tablo 2.1 Türkiye deki ÇED Sürecinde Halkla Müzakere... 5 Tablo 3.1 Paydaş Kategorileri ve Tespit... 11 Tablo 3.2 Üretilen Katılım Araçları... 16 Tablo 3.3 Katılım Yöntemleri... 17 Tablo 4.1 Tamamlanan Katılım Faaliyetlerinin Özeti (ÇED ve ÇSED)... 19 iv URS-EIA-MAN-201962

Tablo 4.2 Kapsam Belirleme Müzakere Toplantıları... 21 Tablo 5.1 Planlanan Paydaş Katılım Faaliyetlerinin Öngörülen Zamanlaması... 28 Tablo 5.2 Taslak ÇSED Raporu için Müzakere Programı... 30 Tablo 5.3 ÇSYP için Planlanan Katılım... 33 Tablo 5.4 İnşaat ve İşletim Öncesi Aşamaları Sırasında Beklenen Bilgi Yayınlaması... 35 Tablo 7.1 Şikayet Prosedürü Süreci... 39 Şekiller Şekil 1.1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Güzergahı... 2 Şekil 1.2 Proje Aşamaları... 3 Şekil 2.1 Uluslararası Finansman Standartları ve Rehber Dokümanları için Katılım Gerekliliklerinin Özeti... 6 Şekil 3.1 Türkiye nin İl Bazında İdari Yapısı... 8 Şekil 7.1 Şikayet Sistemi Akış Çizelgesi... 40 Ekler Ek A Ek B Ek C Ek D Ek E Ek F ÇED Sürecindeki Halkın Katılımının, Türkiye Cumhuriyeti ndeki Yasal Çerçevesi Belirlenen Paydaşların Listesi Tamamlanan Paydaş Katılım Faaliyetleri Görüş ve Geri Bildirimlerin Özeti Kamu Duyurularının Kopyaları Örnek Görüş Formu URS-EIA-MAN-201962 v

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü vi URS-EIA-MAN-201962

1 Giriş 1.1 Özet Bu doküman Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü'nün ( Proje ) Paydaş Katılım Planıdır (PKP). PKP Proje'nin geliştirilmesine ilişkin tüm aşamalarda paydaşlarla müzakere için Proje'nin planlarının ilgili tüm kişilerce bilinmesi ve anlaşılmasını sağlamak üzere hazırlanmıştır. PKP Proje süresi boyunca paydaşlarla bir müzakere programı uygulamak için Proje'nin izleyeceği yaklaşımı belirler. Bu programın amaçları için, bir paydaş Bir projeden potansiyel olarak etkilenen ya da projeye ilgisi veya proje üzerinde etkisi olan bir kişi ya da grup şeklinde tanımlanmıştır. PKP dış paydaşlarla müzakereye odaklanmaktadır. Bu dokümanda ele alınan paydaşlara ek olarak, Proje ekibi, hissedarlar ve yüklenicilerin de dahil olduğu belirli sayıda iç paydaşlar da mevcuttur. Bu paydaşlarla devam eden müzakerelerin bulunmasına rağmen, bu PKP'de bu süreçler yer almamaktadır. PKP yaşayan bir dokümandır ve Proje çeşitli planlama ve uygulama aşamalarından geçerken artan şekilde geliştirilmekte ve güncellemeler düzenlenmektedir. Bu güncellemenin Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın Türkiye Bölümü'ne ilişkin Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) raporunun açıklanmasıyla uyumlu olması amaçlanmaktadır. ÇSED Raporu http://www.south-stream-offshore.com/tr/csed-ve-izinler/turkiyede-csed/ internet adresinden temin edilebilir. İnşaat ve İşletme Öncesi Aşaması dahil Proje gelişiminin sonraki aşamalarının ele alınması amacıyla başka güncellemeler de yapılacaktır. PKP aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir: Bölüm 1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, ÇSED süreci ve Proje sahibi (South Stream Transport B.V. hakkında gerekli bilgileri sunmakta ve paydaş katılımının hedeflerini özetlemektedir; Bölüm 2 paydaş katılımı için ulusal ve uluslararası gereksinimleri özetlemektedir; Bölüm 3 yerel şartların bir özetini sağlamakta ve paydaşların nasıl belirlendiğini ve katılımlarını desteklemek için kullanılan yöntem ve araçları tanımlamaktadır; Bölüm 4 bugüne kadar gerçekleştirilen paydaş katılımlarını özetlemektedir; Bölüm 5 sürdürülen ve gelecekteki katılım programlarını açıklamaktadır; Bölüm 6 paydaş katılımı için görev, sorumluluk ve kaynakları tanımlamaktadır; Bölüm 7 şikayet mekanizması da dahil olmak üzere paydaşların South Stream Transport B.V. ile nasıl iletişim kurabileceğini açıklamaktadır; ve Bölüm 8 paydaş katılım faaliyetlerinin izleme ve raporlamasını tanımlamaktadır. URS-EIA-MAN-201962 1

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü 1.2 Genel Bilgiler 1.2.1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Rusya'dan Orta ve Güney-Doğu Avrupa ülkelerine doğalgaz taşıyacak Güney Akım Boru Hattı Sistemi'nin açık deniz bölümüdür. Tamamlandığında tüm Boru Hattı Sistemi 2.300 km'den daha uzun olacaktır. Anapa yakınlarındaki Rusya kıyısından Varna yakınlarındaki Bulgaristan kıyısına kadar Karadeniz boyunca yaklaşık 930 km kadar uzanan dört adet 32 inç (813 mm) çapında boru hatlarından oluşmaktadır (Şekil 1.1). Maksimum kapasitede, yılda 63 milyar metre küp doğal gaz taşınabilecektir. Şekil 1.1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Güzergahı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın (Proje) Türkiye Bölümü doğuda Rusya ve Türkiye MEB'lerinin sınırları arasında ve batıda Türkiye ve Bulgaristan MEB'lerinin sınırları arasında yaklaşık 470 km uzunluğundadır (Şekil 1.2). Türk MEB'i içerisinde boru hatları, derinliği 2.000 m ile 2.200 m arasında değişen deniz tabanı üzerine doğrudan döşenecektir. Türkiye'de önerilen kıyı bölümleri ya da tesisleri yoktur. Proje aşağıda Şekil 1.2'de gösterilen aşamalar halinde gerçekleştirilmektedir. 2 URS-EIA-MAN-201962

Şekil 1.2 Proje Aşamaları Fizibilite Aşaması (2007-2012) Geliştirme Aşaması (2012-2013) İnşaat ve İşletme Öncesi Aşaması (2014-2017) Proje seçeneklerinin değerlendirilmesi Ön mühendislik tasarımı Mühendislik tasarımı ÇED ve ÇSED İnşaat İşletme Öncesi Testleri İşletme Aşaması (2017-2065) İşletmeden Çıkarma Aşaması (2065) Gaz dağıtımlarının kademeli arttırımı Gaz dağıtımları Boru hatlarının kapatılması 1.2.2 South Stream Transport B.V. South Stream Transport B.V. (South Stream Transport ya da SSTTBV) Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nı geliştirmek ve işletmek için 2011 yılında kurulan uluslararası bir ortak girişimdir. Rus şirketi Gazprom ortak girişimde %50 hisse sahibidir. İtalyan şirket Eni S.p.A. %20 hisse sahibidir. Fransız enerji şirketi EDF ve Alman şirketi Wintershall Holding GmbH (BASF Group) %15'er hisse sahibidirler. 1.2.3 Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) Proje, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın mali gerekliliklerine uygun olarak bir ÇSED gerçekleştirmiştir. ÇSED sürecinde, South Stream Transport'un Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattını çevresel ve sosyal sorumlulukla geliştirip işletme taahhüdü açıklanmaktadır. ÇSED Raporunda, Projenin ana özellikleri ve olası çevresel ve sosyal etkilerden kaçınılması ve bu etkilerin en aza indirgenmesi için uygulanacak tedbirler açıklanmaktadır. South Stream Transport ayrıca Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusal mevzuat gerekliliklerine de uyum amacıyla bir Çevresel Etki Değerlendirmesi (EIA) çalışması gerçekleştirmiştir. Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın geçtiği diğer ülkeler (Rusya ve Bulgaristan) için de ulusal gerekliliklere uyumlu olarak ÇED'ler ve finansman kuruluşlarının standartları ve esaslarıyla uyumlu olarak ÇSED'ler gerçekleştirilmiştir. 1.2.4 Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme ÇED ve ÇSED sürecinde geliştirilen azaltma tedbirleri Projenin, Çevresel ve Sosyal Yönetim Planlarını (ÇSYP) içeren Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemine (ÇSYS) eklenir. ÇSYP, ÇSED Raporu ve ilişkili belgeler dahilinde yapılan tüm azaltma ve koruma taahhütleriyle, çevresel ve sosyal taahhütleri kapsar. URS-EIA-MAN-201962 3

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü ÇSYP ve ilişkili planlar, ilgili faaliyetlerin neticesinde meydana gelebilecek çevresel ve sosyal etkileri ele alacak ve yönetecektir. Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın inşası ve işletimi boyunca bu planlar yürürlükte olacaktır. ÇSYP, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı için tüm izleme gerekliliklerini ana hatlarıyla açıklayan kapsayıcı bir Çevresel ve Sosyal İzleme Programı içerecektir. İzleme, Türk yasal limitleri ve geçerli uluslararası standartlara uyumun gösterilmesi için gereklidir ve uygulanan azaltma ve yönetim tedbirlerinin genel tasarımı ve etkinliğinin doğrulanmasını sağlayacaktır. 1.3 Paydaş Katılımının Hedefleri Paydaş katılımı (bilginin müzakere edilmesi ve yayınlanması), Projenin planlama, geliştirme ve uygulama aşamalarının ana unsurlarından birisidir. Etkili paydaş katılımı iyi tasarıma yardımcı olur, topluluklarla güçlü ilişkiler kurar ve bir Proje ilerlerken çözümlenmesi gereken sorunların erken ortaya konulması vasıtasıyla olası gecikmeleri azaltır. South Stream Transport Proje süresi boyunca paydaşlarla şeffaf ve saygılı bir diyalog taahhüt etmektedir., Çevresel ve sosyal etkilerin değerlendirilmesi ve yönetilmesinin, İyi Uluslararası Endüstri Uygulamalarının (GIIP) yanı sıra, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattının geçtiği ülkelerde yürürlükte olan tüm kanunlar ve yönetmelikler, paydaş katılım faaliyetlerine rehberlik eder. Bu PKP'de özetlenen paydaş katılımının hedefleri: Paydaşlar ve South Stream Transport B.V. arasında saygılı ve açık ilişkilerin gelişiminin teşvik edilmesi; Proje paydaşlarının belirlenmesi ve bunların Proje faaliyetleriyle ilgili menfaat, endişe ve etkilerinin anlaşılması; Paydaşların kendi çıkar ve ihtiyaçlarına ve beklenen risk ve olumsuz etki düzeyine uygun şekilde Proje, ÇED ve ÇSED süreçleri ve ilgili çevresel ve sosyal konularla ilgili olarak (konum, dil, kültür, bilgiye erişim gibi faktörler göz önüne alınarak) uygun zamanda bilgi verilmesi; Paydaşlarla müzakere ve diğer geribildirim mekanizmaları yoluyla, Proje ile ilgili görüş ve endişelerini dile getirme ve bunların ÇSED'e, ÇSYS'ye ve mümkün olduğunda Proje faaliyetleriyle ilgili kararlara yansıtılması için olanak sağlanması; Türkiye'deki ulusal gerekliliklere ve paydaş katılımı için finansman standart ve esaslarına uyumun desteklenmesi; Projeyle ilişkili faaliyetlerden kaynaklanan şikayetlerin kaydedilmesi ve çözümlenmesidir. 4 URS-EIA-MAN-201962

2 Yasal Çerçeve Bu bölümde Proje için geçerli olan yasal çerçeve tanımlanmaktadır. Proje'nin paydaş katılımı yaklaşımı, mevzuat gerekliliklerini ve İyi Uluslararası Endüstri Uygulamalarının (GIIP) esaslarını dikkate almaktadır. 2.1 Türkiye Mevzuatı Gereklilikleri ÇED sürecinin bir parçası olarak yerine getirilen paydaş katılımı, Çevresel Etki Değerlendirmesi yapılan ülkenin mevzuatıyla belirlenen şekilde ulusal gerekliliklere bağlı kalmıştır. Halkla müzakere ÇED sürecinin, gerçekleştirilmesi zorunlu bir parçasıdır ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) liderliğinde gerçekleştirilir. ÇED bilgilerinin yayınlanma ve müzakere süreci Tablo 2.1'de özetlenmiş ve Ek A'da ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Tablo 2.1 Türkiye deki ÇED Sürecinde Halkla Müzakere Katılımın türü Ne olur? Katılımın amacı ÇED sürecinin başladığının halka duyurulması ÇŞB'ye sunulan ÇED Başvuru Dosyası İnternet ortamında hazır bulundurulur ve tüm ÇED süreci boyunca görüşe açık tutulur. ÇED'e dahil edilecek çevresel ve sosyal konulara ilişkin halkın görüşlerini almak Halkın Katılımı Toplantısı/Toplantıları (sayı ve yerleri yerel yetkililer ve Proje destekçileriyle müzakere edilerek ÇŞB tarafından belirlenir) Taslak ÇED Raporu'nun açıklanması Nihai ÇED Raporu'nun açıklanması Toplantılar en az bir ulusal ve en az bir yerel/ile ait gazetede ilan edilir. Uzmanlardan oluşan bir komisyon (İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu) toplantılara katılım sağlar Taslak ÇED Raporu ÇŞB'ye sunulur ve ÇŞB internet sayfasında yayımlanır. Nihai ÇED Raporu ÇŞB'ye sunulur ve ÇŞB internet sayfasında yayımlanır. Paydaşlara Projenin tanıtımını yapmak ve yorum yapma fırsatı sunmak. Geribildirimler ÇED'in format ve kapsamını belirlemek için kullanılır. Çevresel ve sosyal meselelere ilişkin halkın görüşleri ÇED'de ele alınır. Görüşler ÇŞB/İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu tarafından ÇED Raporu'nun incelenmesinde değerlendirilir. Halk 10 gün boyunca nihai ÇED Raporu ile ilgili yorumlarını bildirebilir, bu sürecin ardından ÇŞB bir ÇED Olumlu veya EIA Olumsuz kararı verir. Türkiye yasal çerçevesi paydaş katılımı konusunda ÇED sürecinin tamamlanmasının ötesinde herhangi bir özel gereklilik içermemektedir. URS-EIA-MAN-201962 5

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü 2.2 Finansman Standartları ve Rehber Dokümanlar South Stream Transport'un uyum göstereceği finansman standartları ve rehber dokümanlar şunlardır: Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından geliştirilen Çevresel ve Sosyal Durum Değerlendirmesi için Ortak Yaklaşımlar; Proje finansman işlemlerinde, çevresel ve sosyal riskin belirlenmesi değerlendirilmesi ve yönetimi için kullanılan bir kredi risk yönetimi çerçevesi olan Ekvator Prensipleri (EP). Prensip 5 paydaş katılımı için yol gösterir; ve Uluslararası Finans Kurumu (IFC) (Dünya Bankası Grubu'nun bir iştiraki) Performans Standartları (PS). Çevresel ve sosyal risk ve etkilerin değerlendirilmesi ve yönetimiyle ilgili olan PS 1, paydaş katılımlarına yönelik rehberlik içerir. Bu standart ve rehber dokümanların tümü, paydaş katılımlarına ilişkin benzer bir yaklaşım benimsemektedirler. Paydaş katılımlarının önemini, çevresel ve sosyal meselelerin başarılı şekilde yönetimi için önemli olan yapıcı ilişkiler kurmaya bağlarlar. Tümü açısından ortak olan ana noktalar aşağıda Şekil 2.1'de özetlenmiştir. Şekil 2.1 Uluslararası Finansman Standartları ve Rehber Dokümanları için Katılım Gerekliliklerinin Özeti Müzakere Paydaşlarla, kendilerini etkileyebilecek konularla ilgili olarak müzakere edilmesi, onların görüşlerinin ÇSED sürecinde göz önünde bulundurulması ve genel anlamda soru ve endişelerine yanıt verilmesi. ÇSED'in, hassas gruplar da dahil olmak üzere, paydaşların ihtiyaç ve çıkarlarını karşılanacak şekilde uygun hale getirilmesi. Yayınlama Çevresel ve sosyal konularla ilgili anlaşılabilir bilgilerin gecikmeden tam zamanında ve anlaşılabilir bir dille açıklanması ve yayılması. Açıklamanın kapsamı ve türü, proje riskleri ve etkileriyle orantılı olmalıdır. Şikayet Çözümü Halkın şikayetlerinin kaydedilmesi ve çözülmesi amacıyla, paydaşa herhangi bir maliyet yüklemeyerek, şeffaf ve adil bir mekanizma devreye sokulması. Proje Yönetimi Çevresel ve sosyal konuların yönetimi için bir Çevresel ve Sosyal Yönetim Sisteminin oluşturulması. Bir Paydaş Katılım Planı geliştirilmesi. 6 URS-EIA-MAN-201962

2.3 Paydaş Katılım Süreçlerinin Uyumu ÇED ve ÇSED süreçlerindeki paydaş katılımlarının hedefleri aynıdır; bu hedefler, paydaşların Proje geliştirme ve planlamadan haberdar olması ve bu sürece girdi sağlamasını garanti altına almaktır. Paydaşlara düşen işleri ve iki ayrı süreçle (ÇED ve ÇSED) bağlantılı olası kafa karışıklığını önlemek için, South Stream Transport süreçleri mümkün olduğunca uyumlu hale getirmiştir. Hem ÇED hem de ÇSED süreçleri üzerinden alınan yorumların hepsi Proje'nin genel gelişiminde göz önünde bulundurulmuştur. ÇED süreci üzerinden alınan geribildirimler, ÇSED dokümanlarına dahil edilmiştir. URS-EIA-MAN-201962 7

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü 3 Paydaş Analizi Paydaş katılımının verimli olması için, kapsamlı olması gerekir ve dolayısıyla, paydaşların kim olduklarının belirlenmesi, katılım için ihtiyaç ve beklentilerinin, Proje ile ilgili önceliklerinin ve hedeflerinin anlaşılması gerekir. Bu bilgiler daha sonra her paydaş türünün katılımını biçimlendirmek için kullanılır. Bölüm 3.1'de, Proje Alanı'na en yakın olan bölgeler olduklarından, Türkiye'nin Karadeniz kıyı illerinin yerel kapsamı özetlenmektedir. Bölüm 3.2'de hassas gruplar da dahil olmak üzere paydaşların nasıl tespit edildiği açıklanmakta ve şimdiye kadar tespit edilen paydaş grupları sıralanmaktadır. Bölüm 3.3'te bu analizin paydaşların ihtiyaç ve dileklerine uygun şekilde katılımlarını sağlayacak araç ve materyallerin geliştirilmesi amacıyla bu analizin nasıl kullanıldığı açıklanmaktadır. 3.1 Yerel Kapsam Proje, Türkiye'nin Karadeniz kıyı şeridine 110 km'den uzak mesafede bulunmaktadır. Türkiye yedi coğrafi bölgeye ayrılmaktadır. Karadeniz Bölgesi ve Marmara Bölgesi olmak üzere Karadeniz'e komşu iki bölge bulunmaktadır. Her bölge idari olarak illere ayrılmaktadır. Marmara Bölgesi'nin Karadeniz sahil şeridinde bulunan iller (sahil boyunca batıdan doğuya) şu şekildedir: Kırklareli; İstanbul, Kocaeli ve Sakarya. Karadeniz Bölgesi'nin Karadeniz sahil şeridinde bulunan iller (sahil boyunca batıdan doğuya) şu şekildedir: Düzce; Zonguldak; Bartın; Kastamonu; Sinop; Samsun; Ordu; Giresun; Trabzon; Rize ve Artvin. Sinop ili, Proje Alanı'na 110 km mesafede olan, en yakın kara noktasıdır. Aşağıdaki Şekil 3.1'de Türkiye'nin il bazında idari yapısı görülmektedir. Şekil 3.1 Türkiye nin İl Bazında İdari Yapısı Kaynak: (Ref. 3.1) Kara bazlı bölgelere ek olarak, Türkiye karasuları ve MEB'i içindeki Karadeniz bölgesi, Doğu Karadeniz ve Batı Karadeniz olmak üzere iki balıkçılık bölgesine ayrılmaktadır. Türkiye denizcilik 8 URS-EIA-MAN-201962

kuruluşları da Karadeniz'deki bu iki balıkçılık bölgesini işaret etmektedir: Doğu Karadeniz Bölgesi Sinop'tan Artvin'e kadar olan illerin açığındaki denizi, Batı Karadeniz Bölgesi ise Kastamonu'dan Kırklareli'ne kadar olan illerin açığındaki denizi kapsar (Şekil 3.2). Şekil 3.2 Karadeniz in Türkiye Kesimindeki Balıkçılık Bölgeleri Türkiye'de, (iç su ürünleri, balık yetiştiriciliği ve işleme ve üretim gibi ikincil sektörler dahil olmak üzere) su ürünleri sektörü Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYH) yaklaşık %0,3'ünü teşkil etmektedir ve ulusal ekonominin önemli bir parçası olarak değerlendirilmemektedir (Ref. 3.2). Bununla beraber, balıkçılığın Karadeniz'in kıyı illerinin ekonomilerine olan katkı ve öneminin ulusal ekonomininkinden daha büyük olması muhtemeldir. Deniz balıkçılığı Türkiye'deki balık üretiminin en büyük kısmını oluşturmaktadır ve 2011'deki toplam balık üretiminin yaklaşık %61,4'ünü teşkil etmektedir (Ref. 3.3). 2011 yılında Türkiye'deki deniz balığı ürünlerinin toplam değeri 927,9 milyon TL idi ve Karadeniz bölgesinden elde edilen deniz balığı ürünleri bunun yaklaşık %57'sini teşkil ediyordu. Türkiye'nin deniz balıkçılığı bölgeleri arasında, üretimin en büyük kısmını Karadeniz bölgesi karşılamaktadır. 2011 yılında yakalanan deniz balığı toplamının (432.246 ton) %77,2'si Karadeniz'de (%67,8'i Doğu Karadeniz'de ve %9,4'ü Batı Karadeniz'de) yakalanmıştır (Ref. 3.3). Diğer Türk denizlerine kıyasla Doğu Karadeniz su ürünleri açısından en verimli bölgedir. Türkiye'de Karadeniz balıkçılık bölgesinde 2011 yılında 16.486 işçi balıkçılık faaliyetlerine katılmaktaydı; bu sayı, Türkiye'de balıkçılık faaliyetlerine katılan toplam iş gücünün %44'ünü ve bölgedeki (İstanbul dahil) toplam istihdamın yaklaşık olarak %0,22'sini teşkil etmektedir (Ref. 3.4). URS-EIA-MAN-201962 9

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü 3.2 Paydaş Belirleme ve Dağılımı Paydaş belirleme sürecinin parçası olarak, katılımlara dahil olması daha zor olan birey ve grupları ve önem derecesi düşürülmüş ya da hassas durumundan dolayı, Proje'den farklı açılardan ve orantısız olarak etkilenmiş kişileri dahil etmek önemlidir. Her bir paydaşın nasıl etkilenebileceğini ya da bunu algılama biçimini anlamak da önemlidir, bu sayede katılım bu kişileri bilgilendirecek ve görüş ve endişelerini uygun şekilde anlayacak şekilde biçimlendirilebilir. Uygun katılımın şekli Proje'nin paydaşa olası etkisi (genellikle konumla ilgili), bu kişilerin Proje'ye etkisi, ve paydaşların tercihleri ve bilgiye erişim ve müzakereye katılım yetenekleri de dahil olmak üzere belirli sayıdaki faktörlere bağlıdır. Projenin paydaşları birkaç yöntemle belirlenir. Bu yöntemler arasında aşağıdakiler bulunmaktadır: Ülkedeki çevresel ve sosyal danışmanların yerel bilgisine başvurmak; Paydaşlarla şimdiye kadar gerçekleştirilen müzakerelerden elde edilen geribildirimler; ve Daha önce gerçekleştirilen ilgili projeler (tür ve konum olarak) için gerçekleştirilmiş ÇSED'lerin incelemeleri dahil olmak üzere masa başı araştırmaları. Paydaşların katılımını sağlama süreci Proje geliştikçe başka paydaşların da belirlenmesine yardımcı olur. Paydaşların listesi Ek B'de verilmiştir. Paydaşları ortak ilgi ve özelliklerine göre gruplandırmak faydalı olur. Bu nedenle, South Stream Transport Proje paydaşları için faaliyetlerin yapılandırılmasına yardımcı olacak bir takım paydaş kategorileri kullanmaktadır. Bu paydaş kategorileri, bu grupların Proje'ye ilişkin olarak beklenen menfaatlerinin (örn. olası etkiler, faydalar, kaygılar) ve şimdiye kadar nasıl bir katılım sergilediklerinin bir özeti de dahil olmak üzere Tablo 3.1'de açıklanmıştır. 10 URS-EIA-MAN-201962

Tablo 3.1 Paydaş Kategorileri ve Tespit Proje ile İlgi Balıkçılar ve diğer deniz kullanıcıları Belirlenen Paydaşlar Günümüze dek Gerçekleştirilen Paydaş Katılım Faaliyetlerinin Özeti Balıkçılar ve balıkçılık kuruluşları Proje nin balıkçılık faaliyetleri ve geçim kaynakları üzerindeki potansiyel etkileriyle (avlanma alanlarına erişim, balık sağlığında değişimler, göç ve avlanma miktarları dâhil) ilgilenebilirler. Ayrıca beklenmeyen olaylar (örn. yakıt sızıntıları gibi) ve bu olayların balık sağlığını nasıl etkileyeceği hususunda kaygılanabilirler. Trabzon, Samsun ve Sinop Su Ürünleri Kooperatifleri. Su Ürünleri Kooperatifleri Merkez Birliği (Ankara). South Stream Transport, Kapsam Belirleme aşamasında Ankara daki Su Ürünleri Kooperatifleri Merkez Birliği ile ve ayrıca Doğu Karadeniz deki (bu bölge avlanma miktarları açısından en verimli bölge olması nedeniyle) su ürünleri kooperatifleri ile görüşmüştür. Bu topluluklarla balıkçılık faaliyetleri ve mevcut duruma dair balıkçılık araştırması çerçevesinde de görüşmeler yapılmıştır. Projeyle ilgili güncellemeler yapmak ve ÇSED in halkla paylaşım sürecini görüşmek amacıyla, Mayıs 2014 te Trabzon ve Samsun daki su ürünleri kooperatifleriyle ilave toplantılar düzenlenmiştir. Bugüne dek yapılan paydaş katılım faaliyetleri başlıca endişe kaynağının, göç yolları Proje Alanı ndan geçmekte olan ticari türler, özellikle de hamsi üzerindeki etkilere ilişkin olduğunu göstermektedir. Balıkçılık faaliyetlerinin önemli bir bölümü Türkiye nin kıyı sularında gerçekleştirilmekte olduğu (ve Proje de kıyıdan 110 km den daha uzakta konumlandırıldığı) için, balıkçılık kuruluşları avlanma bölgelerine erişimle ilgili herhangi bir kaygı dile getirmemiştir. Deniz taşımacılığı ve açık denizde petrol ve doğalgaz arama faaliyetleri gerçekleştiren firmalar da deniz alanlarına erişim ve bu alanların kullanımı hususlarına ilgilidirler; ancak bu firmalar üzerindeki potansiyel etkiler, kapsam dışı tutulmuştur. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Deniz taşımacılığı faaliyetleri üzerinde herhangi bir etki öngörülmediğinden, bu grupla katılım faaliyeti gerçekleştirilmemiştir. Proje, TPAO nun ruhsat alanlarından biriyle kesiştiği için, TPAO ile koordinasyon ve görüşmeler devam etmektedir. TPAO, ayrıca, ÇED inceleme sürecinin yetkili makamlarından biridir. Karadeniz kıyı yerleşim bölgelerinde yaşayanlar Proje faaliyetlerinin kısa süreli ve kıyıdan 110 km açıkta gerçekleştirilecek olmasına karşın, Trabzon, Samsun ve Sinop halkı Samsun, Sinop ve Trabzon da, Kapsam Belirleme Raporu nun yayınlanmasına ilişkin duyurular yapılmış ve paydaşlar raporla ilgili URS-EIA-MAN-201962 11

Paydaş Katılım Planı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü Proje ile İlgi Karadeniz kıyı sakinlerinin, Proje nin Türkiye nin kıyıları ve kıyı suları ve dolayısıyla da sahil kullanımı, turizm, deniz ekosistemi sağlığı gibi toplumsal değerler üzerindeki potansiyel etkilerine dair kaygılı olması mümkündür. Belirlenen Paydaşlar Günümüze dek Gerçekleştirilen Paydaş Katılım Faaliyetlerinin Özeti görüşlerini bildirmeye davet edilmiştir. Sinop ta, paydaşların raporun basılı bir kopyasını inceleyerek, görüşlerini sunabilecekleri şekilde kamuya açık bir görüş bildirim kutusu hazırlanmıştır. Bu dönemde, hepsi de Sinop taki kutuya bırakılan, sadece beş görüş alınmıştır. Sorular beklenmeyen bir etkinin deniz ortamı ve kıyı üzerindeki potansiyel etkisiyle ilgili olarak yöneltilmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sinop u ÇED sürecinin bir parçası olan halkın katılımı toplantısının gerçekleştirileceği yer olarak seçmiştir. Toplantıya katılım düşük seviyede gerçekleşmiştir; Proje ye ilginin sınırlı olması, Proje nin Türkiye kıyısından uzakta gerçekleştirilmesiyle ilişkilendirilebilir. Resmi Kurumlar Türk yetkililer, ulusal ÇED süreci ve izin prosedürleri, özellikle de Türk yönetmeliklerine uyum konularıyla ilgilenmektedir. Kanun düzenleyici olmanın yanısıra, hükümet organlarının Proje den etkilenmesi muhtemel belirli ilgi alanları da söz konusudur (örn. Çevre, deniz ortamında seyir faaliyetleri gibi). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB), Dış İşleri Bakanlığı (DİB), deniz kuvvetleri ve silahı kuvvetler gibi Türk hükümet organları. Sinop Valiliği ve ilgili il müdürlükleri. Ulusal ve bölgesel hükümet yetkilileriyle ÇED sürecinde resmi katılım faaliyetleri yürütülmüş olmasına karşın, bu makamlar ÇSED sürecinin bir parçası olarak da bilgilendirilmiş ve kendileriyle görüşmeler yapılmıştır. Çevre, kültür, turizm, ulaşım, emniyet, balıkçılık, arkeoloji ve doğal kaynaklardan sorumlu çeşitli hükümet organlarıyla gerçekleştirilen katılım faaliyetleri ÇED, ÇSED ve izin süreçleri boyunca devam etmektedir. Hükümetlerarası Kuruluşlar Karadeniz in korunması hususuyla ilgili hükümetlerarası kuruluşlar (çalışmaları birden fazla ülkenin ilgi alanını kapsayan kuruluşlar), Proje nin deniz ortamı üzerindeki potansiyel etkileriyle ilgilenebilirler. Karadeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Komisyonu (aynı zamanda Karadeniz Komisyonu olarak da bilinen) Daimi Sekretaryası. Karadeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Konvansiyonu (Bükreş Konvansiyonu) tüm Karadeniz ülkeleri tarafından onaylanmıştır ve deniz kirliliği ve deniz ortamının korunması hususlarını ele almak üzere Karadeniz Komisyonu kurulmuştur. Karadeniz Komisyonu Daimi Sekretaryası ile Kasım 2012 de, Proje nin tanıtımı amaçlı bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu tanıtımdan bu yana, South Stream Transport Daimi Sekretarya ya ek bilgiler ve yeni 12 URS-EIA-MAN-201962

Proje ile İlgi Belirlenen Paydaşlar Günümüze dek Gerçekleştirilen Paydaş Katılım Faaliyetlerinin Özeti güncellemeler de sunmuştur. Daimi Sekretarya, Proje ile ilgili bilgileri Karadeniz Komisyonu nun diğer üye ülkelerine de ileteceğini bildirmiştir. Sivil toplum kuruluşları (STK lar) STK ların Proje ye olan ilgileri Karadeniz ekolojisinin korunmasından, arkeolojik varlıklara, turizm ve diğer sektörler üzerindeki potansiyel etkilere dek uzanabilir. STK lar genellikle ÇED ve ÇSED belgelerinin, özellikle de çevresel ve sosyal etkilerin tespit edilmesi, bu etkilerin azaltılması ve yönetilmesi yaklaşımlarının incelenmesi ve bunlarla ilgili görüşlerin bildirilmesiyle ilgilenmektedir. Çevresel ve kültürel miras konularıyla ilgilenen çeşitli uluslararası, ulusal ve bölgesel STK lar (İstanbul, Ankara, Trabzon ve Samsun merkezli). STK lar Kapsam Belirleme aşamasında, Kapsam Belirleme Raporu nu incelemeye ve görüşlerini bildirmeye ve toplantılara davet edilerek katılım sürecine dâhil edilmişlerdir. Bugüne dek süreçle ilgili olarak tespit edilmiş STK lar, deniz ekolojisi, Karadeniz in çevresel korunması ve ayrıca kültürel miras varlıklarının korunmasıyla özellikle ilgilenen kuruluşlardır. Bugüne dek katılımı sağlanan STK lar arasından sadece Türkiye Deniz Temiz Derneği (TURMEPA) ve Doğa Koruma Derneği Proje ile ilgili geri bildirimde bulunmuştur. Ticari kuruluşlar ve meslek birlikleri Yerel ticari kuruluşlar, Proje ile ilişkili olarak potansiyel iş alanları gelişimi ve oluşan tedarik fırsatları ile ilgilenebilir. Ancak Türkiye de Proje için herhangi bir kıyı tesisi yapımı ve kullanımı öngörülmemektedir ve Türkiye limanları da kullanılmayacaktır. Bu durum ticari kuruluşlar ve meslek birlikleri açısından Proje ye duyulan ilginin kapsamını daraltmaktadır. Trabzon ve Sinop taki Sanayi ve Ticaret Odaları Kapsam Belirleme Aşamasında Sanayi ve Ticaret Odaları, bu paydaş grubunun algıladığı veya ilgilendiği herhangi bir potansiyel etkinin belirlenmesi için katılım sürecine dâhil edilmiştir. Ancak Proje nin potansiyel olumlu veya olumsuz etkilerine dair herhangi bir bildirim alınmamıştır. Akademik ve bilimsel kurumlar Akademik kurumlar ve araştırma enstitüleri, Proje için gerçekleştirilen çeşitli deniz incelemelerinden elde edilen verilerle, ve ayrıca İstanbul, Ankara, Sinop ve Trabzon da, Karadeniz le özellikle Kapsam Belirleme sırasında Karadeniz le ilgili konularla özellikle ilgilenen deniz araştırma enstitüleri ve üniversite bölümleri paydaş katılımı sürecine dâhil edilmiştir. Katılım bulguları, bu paydaşların öncelikli olarak URS-EIA-MAN-201962 13