PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI NUROL ENERJİ ÜRETİM VE PAZARLAMA A.Ş. Arjantin Caddesi No:7 G.O.P/Ankara Tel : (312) 455 1880 Faks: (312) 455 1885 BANDIRMA ELEKTRİK SANTRALI, DERİN DENİZ DEŞARJI, KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE PROJESİ (2x800 MWe) PROJENİN BEDELİ 1.600.000.000 $ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Edincik Beldesi, Şirinçavuş Köyü Koor. Sırası : Sağa, Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM, D.O.M. : 27 Ölçek Fak. : 6 derecelik ÇED ALANI NO SAĞA (Y) YUKARI (X) C/1 561483.933 4462549.154 C/2 562004.317 4462417.737 C/3 562508.252 4462395.340 C/4 562604.298 4462179.650 C/5 562003.298 4460794.650 C/6 561500.298 4460255.650 C/7 561214.963 4460074.627 C/8 560780.267 4460429.760 C/9 561080.537 4461483.354 C/10 561298.298 4462015.650 i
KÜL DEPOLAMA SAHASI NO SAĞA (Y) YUKARI (X) K/1 561298.298 442015.650 K/2 561575.489 4461924.942 K/3 561441.667 4461340.706 K/4 561359.568 4460695.969 K/5 561500.298 4460255.650 K/6 561214.963 4460074.627 K/7 560780.267 4460429.760 K/8 561080.537 4461483.354 İSKELE NO SAĞA (Y) YUKARI (X) IS/1 561974.990 4462413.914 IS/2 561984.929 4462412.811 IS/3 562039.614 4462905.675 IS/4 562052.244 4462911.061 IS/5 561886.915 4463275.297 IS/6 561850.491 4463258.764 IS/7 562015.820 4462894.528 IS/8 562028.978 4462900.500 ii
Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : WGS 84 Türü : Coğrafi ÇED ALANI NO ENLEM:BOYLAM C/1 27.7230724 :40.30951485 C/2 27.72918332:40.30829254 C/3 27.73511103:40.30805325 C/4 27.73622012:40.30610302 C/5 27.72901415:40.29367096 C/6 27.72304477: 40.28885247 C/7 27.71967083:40.28724263 C/8 27.71459094:40.29047358 C/9 27.71822384:40.29994309 C/10 27.72083693:40.30472238 KÜL DEPOLAMA SAHASI NO ENLEM:BOYLAM K/1 27.72083693:40.30472238 K/2 27.72408980:40.30388487 K/3 27.72245913:40.29863158 K/4 27.72143142:40.29282945 K/5 27.72304477: 40.28885247 K/6 27.71967083: 40.28724263 K/7 27.71459094:40.29047358 K/8 27.71822384: 40.29994309 iii
İSKELE NO ENLEM:BOYLAM IS/1 27.72883785:40.30826028 IS/2 27.72895470:40.30824960 IS/3 27.72964597:40.31268553 IS/4 27.72979512:40.31273311 IS/5 27.72788476:40.31602660 IS/6 27.72745451:40.31588036 IS/7 27.72936488:40.31258688 IS/8 27.72952030:40.31263970 PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) Termik Santral 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (05.04.2013 Tarih ve 28609 Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 2- Termik güç santralleri: a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri kapsamında yer almaktadır. Kül Depolama Sahası 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında yer almaktadır.) Deniz Yapıları (Rıhtım, Koruma Mendireği) 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) iv
Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç), kapsamında yer almaktadır. ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI YETERLİK BELGESİ NOSU, TARİHİ ENERJİ ÇEVRE YATIRIMLARI ve DANIŞMANLIĞI LTD.ŞTİ. MAHATMA GANDİ CAD. NO:92/2 06680 G.O.P. /ANKARA TEL : (312) 447 26 22 FAKS : (312) 446 38 10 70 12.10.2011 ÇED BAŞVURU DOSYASI HAZIRLANIŞ TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 09.09.2013 v
İ Ç İ N D E K İ L E R KISALTMALAR... ix BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... 1 I.2 Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 8 I.3 Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri)... 9 I.4 Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi... 12 BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 14 II.1 Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler... 14 BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ... 16 III.1 Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin; Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava, (Atmosferik Koşullar) İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari Ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (Ek V deki Duyarlı Yöreler Listesi De Dikkate Alınarak) Ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri De İçerecek Şekilde Açıklanması... 16 BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... 28 IV.1 Önerilen Projenin Aşağıdaki Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı (Bu Tanım Kısa, Orta, Uzun Vadeli, Sürekli, Geçici ve Olumlu Olumsuz Etkileri İçermelidir.)... 28 IV.1.a Proje İçin Kullanılacak Alan... 28 IV.1.b Doğal Kaynakların Kullanımı... 28 IV.1.c Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar ile Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması Ve Atıkların Minimizasyonu... 29 IV.2 Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı... 38 IV.3 Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı... 39 BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI... 41 V.1 Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler... 41 V.2 Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar... 41 V.3 Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler... 41 BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 42 NOTLAR VE KAYNAKLAR... 48 EKLER... 50 vi
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Balıkesir ili yerleşim yerlerine göre nüfus dağılımı, 2012 ADNKS... 16 Tablo 2 Balıkesir İli ilçelerine göre nüfus dağılımı, 2012 ADNKS... 16 Tablo 3Balıkesir İl Arazisinin İlçeler İtibariyle Genel Dağılımı... 20 Tablo 4İl Arazilerinin Kullanım Durumlarına Göre Sınıflandırılması... 21 Tablo 5Balıkesir İli Arazi dağılımı... 21 Tablo 6Balıkesir İli Tarım Arazisi Dağılımı... 22 Tablo 7Balıkesir İlinde Meydana Gelen Depremler... 27 Tablo 8 Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskelesi Toplam Su ihtiyacı... 30 Tablo 9 Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları... 31 Tablo 10 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri... 31 Tablo 11 Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskelesi Oluşması Beklenen Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı... 31 Tablo 12 Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskelesi Toplam Su ihtiyacı... 35 Tablo 13 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri... 35 Tablo 14 Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskelesi Oluşması Beklenen Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı... 36 vii
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Proses Akım Şeması... 3 Şekil 2 Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskele Yerleşimi Uydu Görüntüsü -1... 14 Şekil 3 Bandırma elektrik santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası Uydu Görüntüsü... 15 Şekil 4Proje alanının Kuş Cenneti Milli Parkı ve Ramsar Alanı na göre durumu... 19 Şekil 5Balıkesir İli Orman Varlığı... 22 Şekil 6Proje alanı ormanlık durumunu gösteren şekil... 23 Şekil 7Balıkesir İli Deprem Haritası... 26 viii
KISALTMALAR binde SAN. TİC. A.Ş. Bkz. ÇED ÇGDYY SKHKY HKDYY BYTY BGD ha km m m 2 Sanayi Ticaret Anonim Şirketi Bakınız Çevresel Etki Değerlendirmesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Bacagazı Desülfürizasyon hektar kilometre metre metrekare m³ metreküp mm no. ort. PM sn. T.C. vb. TM milimetre numara Ortalama Partikül Madde saniye Türkiye Cumhuriyeti ve benzeri Trafo Merkezi ix
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje Konusu Yatırımın Tanımı NUROL ENERJİ ÜRETİM VE PAZARLAMA A.Ş. tarafından Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Edincik Beldesi, Şirinçavuş Köyü sınırları içerisinde toplam kurulu gücü 1634 MWm / 1600 MWe /3.686,7 MWt kurulu gücünde Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskelesi projesi tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Projeye ilişkin yer bulduru haritası ekte verilmiştir (Bkz. Ek-1). Bandırma Elektrik Santrali; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 2) Termik Güç Santralleri Bent a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıştır. Termik santraller; katı, sıvı ve gaz halindeki yakıtlarda var olan termal potansiyel enerjiyi ısı enerjisine, ısı enerjisini hareket (kinetik) enerjisine, hareket enerjisini de elektrik enerjisine dönüştüren tesislerdir. Kısaca termik santraller termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüştüğü tesislerdir. Santralde yakıt olarak ithal kömür kullanılması planlanmaktadır. Kömür, dünyada en yaygın şekilde bulunan, güvenilir, aynı zamanda düşük maliyetlerle elde edilen temiz bir fosil yakıttır. Dünyada mevcut kömür rezervleri oldukça önem arz etmektedir. Kömür, dünyada 50 den fazla ülkede üretilmektedir. Kömür rezervleri, diğer fosil yakıtlar gibi (petrol ve doğalgaz) dünyanın belli bir bölümünde değil, tüm dünyada yaygın bir şekilde bulunmaktadır. Ayrıca kömür kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından en emniyetli fosil yakıtıdır. Kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından yatırım maliyetleri diğer enerji kaynaklarına göre daha azdır. Endüstriyel ve diğer alanlarda elektrik enerjisinin rekabetçi fiyatlarla ve güvenilir olarak temini açısından kömürün dünyada yaygın şekilde bulunuşu ve birçok ülke tarafından üretilebilir oluşu tedarikte güvenirliği sağlamaktadır. Proje kapsamında kullanılacak olan kömürün ithal edilmesi planlanmaktadır. İthal edilecek kömür, yük gemileri kullanılarak deniz yolu ile proje alanı dahilinde kalan ve yapılması planlanan İskele ye getirilecek ve santral sahasına konveyörler ve/veya karayolu vasıtası ile nakledilecektir. Tesis için ithal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika ve Güney Afrika vs. ülkeleridir. 1
Planlanan santralde kullanılacak olan teknoloji Süperkritik veya UltraSüperkritik kazan teknolojisidir. Kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Elektrik Santrali nden kaynaklanan baca gazının, atmosfere verilmeden önce emisyon şartlarını sağlamak amacı ile arıtılması gerekecektir. Santralde, yanma işlemi sonrasında oluşması muhtemel atık gazlar; partikül madde, NOx ve SO 2 dir. Yanma gazlarının giderilmesi için elektrostatik filtreler ve DESOX sistemi kullanılacaktır. NOx giderimi için Seçici Katalitik İndirme yöntemi içeren DENOX sistemi kullanılacaktır. Kazanda oluşan gazın içerisinde bulunan NOx un giderilmesi için Seçici Katalitik İndirgeme Reaktörüne yönlendirilen gaz yakma hava ön ısıtıcılarından geçmeden önce bez filtrelerden geçirilir ve partiküllerinin giderilmesi sağlanır. Fan aracılığıyla ısıtılan gaz, sağlanan bu itici kuvvet aracılığıyla Bacagazı Desülfürizasyon(BGD) ünitesine gönderilir. BGD ünitesi giriş ve çıkışında, tamamlama suyu, oksidasyon havası, kireçtaşı bulamacı ve alçı taşı ürünü içerir. BGD den geçen temiz, doymuş gaz daha sonra atmosfere verilir. Kireçtaşı, izin ve ruhsatlı malzeme ocaklarından, sistem için gerekli su ise deniz suyundan sağlanacaktır. Deniz suyu, korozyon vb. sorunların önlenmesi amacıyla, su hazırlama ve demineralizasyon gibi ünitelerden geçirilerek belirli fiziksel ve kimyasal özellikleri sağlayacak şekilde arıtılacaktır. Proses suyu ile ilgili detaylar ve proses suyu güzergahı hakkında ayrıntılı bilgi ÇED Raporu aşamasında verilecektir. Projeye ait proses akım şeması Şekil 1 de verilmiştir. 2
Şekil 1 Proses Akım Şeması 3
Şekil açıklamaları: 1) Soğutma suyu emme ve deşarj boruları 15) Kömür hunisi 2) Soğutma suyu pompası 16) Kömür pulvarizör 3) Üç fazlı İletim hattı 17) Buhar kazanı dolabı 4) Trafo 18) Dip külü hunisi 5) Elektrik jeneratörü 19) Yüksek ısıtıcı 6) Düşük basınçlı buhar türbini 20) Yanma havası fanı 7) Kazan besleme suyu pompası 21) Yeniden ısıtma 8) Yüzey kondansatörü 22) Yanma havası girişi 9) Orta basınçlı buhar türbini 23) Ekonomizer 10) Buhar kontrol vanası 24) Hava ön ısıtıcısı 11) Yüksek basınçlı buhar türbini 25) Çökeltme 12) Gaz giderici 26) Egzoz fanı 13) Besleme suyu ısıtıcısı 27) Baca gazı yığını 14) Kömür konveyörü Teknik detaylar sonradan değişebilir olup, ÇED süreci içerisinde son halini alacaktır. Faaliyet sonucu oluşacak kül ve alçı taşının ilgili yönetmelikler kapsamında analizi yapıldıktan sonra uygun olması durumda Çimento Fabrikalarına verilmesi düşünülmektedir. Ancak kötü durum senaryoları göz önüne alındığında (külün satılamaması, satılan işletmenin bakım/onarım veya arızaya girmesi durumunda) kül ve alçıtaşının depolanması durumu söz konusu olacaktır. Kül Depolama Alanı ile ilgili kapsamlı bilgi ÇED raporunda verilecektir. Bandırma Elektrik Santrali elektriksel kurulu gücü 2x800 MWe ve mekanik gücü 2 x 817 MWm dir. Söz konusu proje ile yılda toplam 12.600 GWh (12.600.000.000 kwh/yıl) brüt elektrik enerjisi üretilmesi hedeflenmektedir. Tesisin ısıl gücünün 3.686,7 MWt olarak hesap edilmiştir. Isıl güç hesabı aşağıda verilmiştir: Verim = % 43 Kömürün Alt Isıl Gücü: 6.000 kcal/kg-----6.400 kcal/kg Tesisin Tahmini Kapasitesi: 137,81 kg /s 4
Tesisin Isıl Gücü = Tesisin Kapasitesi (kg/saat) * Kullanılacak Yakıtın Alt Isıl Gücü (kcal/kg) * 4,18 kj/kcal Tesisin Isıl Gücü = 137,81 kg /s * 6.000 kcal/kg * 4,18 kj/kcal Tesisin Isıl Gücü = 3.456.274,8 kj /s = 3.456.274,8 kw 3.456,3 MW Tesisin Isıl Gücü = 137,81 kg /s * 6.400 kcal/kg * 4,18 kj/kcal Tesisin Isıl Gücü = 3.686.693,1 kj /s = 3.686.693,1 kw 3.686,7 MW Termik Santralde üretilecek olan elektrik; 380 kv luk enerji iletim hattına beslenecek ve trafo merkezine bağlanarak dağıtım şebekeleri aracılığıyla kullanıma arz edilecektir. Enerji İletim Hattı bu rapor kapsamında değerlendirilmeyecek olup, ÇED yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Aşağıda Projeyi oluşturan ve prosesin içinde yer alan sistem ve üniteler hakkında bilgiler verilmektedir: Su Hazırlama ve Arıtma Ünitesi Tesiste iki amaç için su kullanımı söz konusudur, bunlardan biri su buhar çevrimi suyu bir diğeri ise soğutma suyu olacaktır. Kullanılan suyun korozyona sebep olmasını engellemek için saflaştırma yapılacaktır. Ayrıca su hazırlama ve arıtma işlemleri kullanılacak su için gerekli olup, planlanan üniteler içerisinde demineralizasyon ünitesi bulunacaktır. Deniz Suyu Soğutma Sistemi Soğutma sistemi için kullanılacak suyun denizden tedarik edilmesi planlanmaktadır. Soğutma sistemi suyun tedarik edilmesi ve kullanılması için pompalama sistemleri ve su alma/verme yapıları bulunacaktır. Denizden alınacak olan su arıtmadan geçirildikten sonra tesisin diğer ihtiyaçlarını da karşılamak amacıyla kullanılacaktır. Kullanılan su tesis edilecek olan su deşarj hattı ile denize deşarj edilecektir. Sistemin tasarımına ait ayrıntılar ÇED raporu sürecinde verilecektir. Şalt ve Elektrik Sistemleri Tüm elektrik sistemleri, transformatörleri, şalt sahası ve sistemlerinin projelendirilmesi, ekipmanların seçimi, montajı, testleri, devreye alınması ve işletilmesi TSE ve TEİAŞ standartları, ilgili yönetmeliklere uygun gerçekleştirilecektir. Kontrol ve Kumanda Sistemleri Önerilen tesiste; türbin üniteleri, kazan, su buhar çevrimi, soğutma suyu sistemi, su tasfiyesi, baca emisyonlarının izlenmesi için ayrı kontrol sistemleri bulunacaktır. Merkezi kontrol sistemi kapsamında ise, merkezi bir kontrol odası, bilgi işlem odası ve elektronik kumanda odası yer alacaktır. Kontrol ve kumanda sistemi; temel tesisi alanlarının tamamında, emniyetli başlangıç, eş zamanlılık, kapatma, acil eylem, kontrol ve gözlemi sağlamak, bütün tesisi alanlarının optimum ve verimli kullanımını sağlamak, tesisin tamamında kullanım hazırlığını en üst 5
düzeye çıkarmak, maksimum düzeyde otomatik kontrolü devreye sokmak, tesis koşulları ile ilgili bilginin kapsamlı olarak kontrolü, depolanması ve sunumu için kolaylıklar sağlamak, sistem ve tesis performansı ile ilgili bilginin kapsamlı olarak test edilmesi ve sunulması için kolaylıklar sağlamak, merkezi kontrol odasında sistemin kontrol edilmesi ve gözden geçirilmesi olanaklarını merkezileştirmek, başlangıç ve kapanma ardışık zamanlarının en az düzeye indirilerek sistemdeki mekanik ve termal gerilimleri azaltmak gibi amaçlar için kurulacaktır. Yapılması planlanan projede kurulacak olan kontrol ve kumanda sisteminin kapsamında; tesis kontrol sistemi, tesisinin tamamı için entegre kontrol ve gözlem işlemlerinin merkezi kontrol odasından yürütülmesi, elektrik Santrali için kontrol, koruma ve gözlem sistemleri, buhar türbin jeneratörünün, kazanın, tesis dengesi, ortak servisler ve bütün yardımcı ekipmanın sisteme dahil edilmesi, acil kapatma sistemleri, sistemin emniyetli işlemesi için kapatma ve koruma, merkezi kontrol odası, tesis kontrol sistemi, alan ekipmanı, paketli kontrol sistemleri, alet kullanımı, aktive ediciler, motor kontrol merkezi ve bütün bağıntılı ekipman ve araçlar arasında veri iletişim ağlarının ortaklaştırılması, yük gönderim merkezinin ortaklaştırılması, kontrol ve alet sistemin kablolaştırılması, temel tesis ve yardımcılar için durum gözlemleme ekipmanı, üretilen elektrik ve yakıtın fiyat metrajı için uygun aletlerin doğru olarak saptanması, hava emisyonları gözlem ekipmanı, su emisyonları gözlem ekipmanı, yangın keşfi alarm sistemi, kesintisiz güç kaynakları, basınç, ısı, seviye ve akış ölçümleri, kontrol düğmeleri, transdüktör ve transmitler, kontrol valfleri ve başlatıcılar, kapalı devre televizyon sistemi, istasyon girişinin kontrolü de bulunduğu entegre emniyet sistemi, tesis kontrol sistemi ve diğer bütün kontrol sistemlerinin tespit zamanını senkronize etmek için güç istasyonu saat sistemi bulunacaktır. Yardımcı Tesisler ve Diğer Yardımcı Sistem ve Ekipman Sistemde yardımcı ekipmanlar olarak : hava kompresörleri, soğutucular, ayrıştırıcılar, filtreler ve hava kurutucular bulunacaktır. Isıtma sistemleri, klima sistemi, havalandırma sistemi, yangın söndürme sistemi, servis havası sistemleri, telekomünikasyon ekipmanı, dizel yakıt acil durum jeneratör ünitesi, yardımcı kazan, vinçler ve mekanik atölye teçhizatları bulunacaktır. Proje Ömrü Proje kapsamında santralin; 30 aylık inşaat öncesi dönemi ve 66 aylık inşaat dönemi ile birlikte toplam yaklaşık 96 ayda tamamlanması beklenmektedir. 1634 MWm / 1600 MWe / 3.686,7 MWt kurulu gücüne sahip olacak santral, 817 MWm / 800 MWe gücünde iki üniteden oluşacaktır. Projenin ekonomik ömrü ise 49 yıl olarak belirlenmiştir. 6
Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çeşitliliğinin artırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biridir. Yerel kaynakların kullanımı, mümkün olduğu kadar desteklenmektedir. Türkiye de elektrik enerjisinin elde edilmesinde kullanılan temel yerel kaynaklar hidroelektrik enerji kaynakları ve fosil yakıtlardır. Diğer taraftan, Türkiye nin enerji sorununun giderilmesinde etken olacak önemli bir husus, emre amadeliği yüksek ve güvenilir baz yük santrallerine sahip olması şartıdır. Ülkemizde, enerji politikalarının ana hedefi, ihtiyacımız olan enerjinin zamanında, güvenilir, ucuz, kaliteli, temiz ve öngörülen kalkınma hızı ile sosyal gelişmeyi destekleyecek şekilde temin edilmesi olarak belirlenmiştir. Enerji üretiminde verimliliğin arttırılması, mümkün olduğu kadar, yerli kaynakların kullanımına öncelik verilmesi ve yerli kaynakların değerlendirilmesinin yanı sıra, daha temiz enerji kaynaklarının kullanılması ile kaynak çeşitliliğinin sağlanmasına da özen gösterilmesi, enerji politikalarımızın önemli prensiplerindendir. Bu kapsamda; elektrik enerjisi üretiminde ağırlıklı olarak hidrolik kaynaklar ve yerli linyitler kullanılması gerekmektedir. Türkiye nin yağış rejiminin zaman ve yer bakımından oldukça düzensiz olması ve meteorolojik koşullara bağlı olarak sık periyotlarla değişim göstermesi nedeniyle, hidrolik santraller enerji arzı güvenirliliği acısından belli ölçüde risk taşımaktadır. Elektrik üretiminde kömürün kullanımı, yatırımcıları çevre dostu ve verimliliği daha yüksek elektrik üreten teknolojiye yatırım yapmaya zorlamaktadır. Gelişmiş teknolojiler kullanımıyla, elektriğin birim üretimine karşılık daha az yakıt kullanımı ile gaz emisyonları ve diğer kirletici miktarları azaltılmaktadır. Teknolojik gelişmeler ve araştırmalar sonucu gelişmekte olan ülkelerdeki eski elektrik santrallarının verimliliği % 33 seviyesinde iken, modern teknoloji verimliliği % 43 seviyelerine çıkmış olup ilerleyen yıllarda bu verimin daha da arttırılması beklenmektedir. Yapılması planlanan projenin; ülkemizin kaynak çeşitliliğine yardımcı olacağı, doğal gaz kullanımını azaltacağı ve arz güvenliğine katkı sağlayacağı ön görülmektedir. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, yabancı yatırımları Türkiye ye çekerek, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır. 7
I.2 Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Balıkesir İli, Bandırma İlçesi, Edincik Beldesi, Şirinçavuş Köyü sınırları içerisinde toplam kurulu gücü 1634 MWm / 1600 MWe kurulu gücünde olarak tesis edilmesi planlanan Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskelesi projesinin ÇED Alanı yaklaşık 250,2 ha ve kül depolama sahasının alanı yaklaşık olarak 82,2 ha olarak belirlenmiştir. Kömüre dayalı termik santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan Elektrik Santrali nde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Enerji Santralı içerisinde yapılacak faaliyet üniteleri aşağıdaki verilmiştir. Proje kapsamında yapılacak üniteler; - Buhar kazanı, - Buhar türbini, - Yoğunlaştırma ve besleme-ısıtma tesisatı, - Baca gazı temizleme ve emisyon gözleme, - Kömür depolama ve işleme tesisi, - Su alma ve soğutma suyu sistemi, - Su arıtma tesisi, - Trafo merkezi ve enerji nakil hatlarından oluşan elektriksel sistemler, - Kontrol sistemleri, - İdari ve yardımcı binalardır. İnşaat aşamasında kullanılacak olan malzeme santral sahası içerisinde yapılması planlanan beton santralinden karşılanacaktır. Beton santrali ile ilgili detaylar Özel Formatlı ÇED Raporu kapsamında verilecektir. 8
I.3 Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri) Söz konusu proje kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetten inşaat ve işletme aşamalarında sıvı atıklar, katı atıklar, emisyon, gürültü ve titreşim gibi çevresel etkiler beklenmekte olup, oluşacak etkiler aşağıda başlıklar halinde sıralanmıştır. İNŞAAT AŞAMASI Atıksu İnşaat aşamasında çalışan personelin ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla içmekullanma suyu ve gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında tozumanın engellenmesi amacıyla su kullanımı söz konusu olacaktır. Proje kapsamında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atık suların oluşumu söz konusu olacaktır. Katı Atıklar Evsel Nitelikli Katı Atıklar Proje kapsamında inşaat aşamasında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıkların oluşumu söz konusu olacaktır. Ambalaj Atıkları Proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıklar içerisinde cam, plastik şişe, naylon vb. gibi ambalaj atıklarının oluşumu söz konusu olacaktır. Hafriyat Toprağı Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında; yapıların temelleri için kazı işlemi yapılacaktır. Kazı işlemlerinde toprak yüzeyinden öncelikle bitkisel toprak sıyrılacak olup, bu toprak geçici olarak depolanarak inşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra peyzaj amaçlı olarak kullanılacaktır. Proje kapsamında; mühendislik yapılarının inşası sırasında kazı fazlası malzeme açığa çıkması durumunda belirlenecek alanlarda depolanacak olup detaylı bilgi Özel Formatlı ÇED Raporu kapsamında verilecektir. Tıbbi Atık Proje kapsamında inşaat aşamasında, tesiste çalışacak personelin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla tıbbi ekipman kullanımı durumunda tıbbi atık oluşumu söz konusu olacaktır. 9
Ömrünü Tamamlamış Lastikler, Atık Pil ve Akümülatörler Sahada çalışacak iş makilerinden kaynaklı ömrünü tamamlamış lastikler ile atık pil ve akümülatörlerin oluşumu söz konusudur. Tehlikeli Atık Proje kapsamında; inşaat aşamasında yağ, yakıt, boş yağ tenekeleri, boya vb. kimyasallar ile bulaşan üstübü, eldiven, bez vb. her türlü malzeme, boya kapları, flouresan lambalar, elektrik kabloları vb. oluşumu söz konusudur. Atık Yağ-Bitkisel Atık Yağ Projenin inşaat aşamasında çalışacak iş makinelerinin bakımı esnasında atık yağ oluşumu söz konusudur. Ancak; inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin ve nakliye araçlarının her türlü yağ değişimi, bakım ve onarımı alana en yakın akaryakıt istasyonunda gerçekleştirilecektir. Proje konusu faaliyet kapsamında şantiye içerisinde yemekhane bulunması durumunda atık kızartma yağları oluşumu söz konusu olacaktır. Emisyon Söz konusu proje kapsamında, inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin çalışmasından kaynaklı olarak egzoz emisyonu ve hafriyat çalışmaları sebebiyle toz emisyon oluşumu söz konusudur. Gürültü Söz konusu proje kapsamında, inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin çalışmasından kaynaklı olarak gürültü oluşumu söz konusudur. İŞLETME AŞAMASI Atıksu Evsel Nitelikli Atıksular Projenin işletme aşamasında; çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Endüstriyel Nitelikli Atıksular Proje kapsamında prosesten kaynaklı atık su olumu söz konusu olacaktır. Proje kapsamında proseste; kazan blof suları (boiler blown down), yıkama atık suları, kömür hazırlama ve depolama sistemi drenaj atıksuları, BGD Ünitesi atıksuları, kum filtreleri geri yıkama atıksuları, rejenerasyon atıksuları, laboratuvar atıksuları tesiste kullanılacak pompa vb. ekipmanlardan kaynaklanacak yağlı suların oluşumu söz konusudur. 10
Proje kapsamında oluşacak proses atık suları için ise termik santral saha sınırları içerisinde endüstriyel atık su arıtma sistemi kurulacaktır. Atıklar Evsel Nitelikli Katı Atıklar Proje kapsamında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıkların oluşumu söz konusu olacaktır. Ambalaj Atıkları Proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıklar içerisinde cam, plastik şişe, naylon vb. gibi ambalaj atıklarının oluşumu söz konusu olacaktır. Tehlikeli Atıklar İşletme aşamasında iş makineleri ve ekipmanlardan kaynaklı atık yağ oluşumu söz konusudur. Tıbbi Atıklar Proje kapsamında inşaat aşamasında, tesiste çalışacak personelin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla tıbbi ekipman kullanımı durumunda tıbbi atık oluşumu söz konusu olacaktır. Alçıtaşı ve Kül Kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla kazan içerisinde sulu kireçtaşı ile SO 2 gazı absorbsiyonu sonucu alçıtaşı meydana gelecektir. Termik santrallerin işletmesi sırasında ortaya çıkan külün değerlendirilmesi hem ekonomi hem de çevre açısından oldukça önemli olup, faaliyet sonucu oluşacak kül ve alçı taşının ilgili yönetmelikler kapsamında analizi yapıldıktan sonra uygun olması durumda Çimento Fabrikalarına verilmesi düşünülmektedir. Ancak kötü durum senaryoları göz önüne alındığında külün depolanması durumu söz konusu olacaktır. Tesisin işletilmesi sırasında, yakma sonucunda oluşan kül ve alçıtaşı, 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in EK 2 sine göre analiz edildikten sonra proje kapsamında tesis edilecek olan kül depolama sahasında depolanacaktır. Atık Yağlar: Proje kapsamında prosesten kaynaklanacak yağlı atık suların yağ tutucuları ile tutulması sağlanarak sahada uygun yerde yapılacak olan atık alanında, sızdırmaz zemin üzerinde ayrı ayrı geçici depolanarak lisanslı firmalara verilecek ve bertarafı sağlanacaktır. 11
Bitkisel Atık Yağlar: Proje kapsamında çalışacak personelin yemek ihtiyacı idari bina yanında tesis edilecek olan yemekhaneden karşılanacak olup, bitkisel atık yağların oluşumu söz konusu olacaktır. Atık Pil ve Aküler: Santralde ömrünü tamamlamış atık pil ve akülerin oluşumu söz konusu olacaktır. Tıbbi Atıklar: Proje kapsamında inşaat aşamasında, tesiste çalışacak personelin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla tıbbi ekipman kullanımı durumunda tıbbi atık oluşumu söz konusu olacaktır. Gürültü Proje işletme aşamasında; santral, kazan, kompresör, türbin, konveyör bantlar, vinç vb. büyük boyutlu dönen makineler ile pompa, elektrik motoru, hava soğutucusu, gibi ünitelerden kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Tesiste bulanacak; türbin, jeneratör gibi ekipmanlar için gürültü ve vibrasyon önleme amaçlı gerekli ses yalıtımları yapılacaktır. Emisyon İşletme aşamasında, kömürün yanması sonucunda NOx, SO 2 ve PM oluşumu söz konusu olacaktır. I.4 Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Herhangi bir termik santral için yer seçimi yapılırken, yatırımın fizibilitesi açısından, santral için seçilecek yerin hammadde kaynaklarına olan mesafesi çok büyük önem taşımaktadır. Çünkü termik santralde kullanılacak hammaddenin nakliyesi en önemli işletme maliyetlerinin başında gelmektedir. Termik santrallerde çok fazla tüketilen hammaddelerin taşıma mesafesi veya nakliye süresi arttıkça maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Bunun yanı sıra taşıma mesafesi arttıkça kullanılacak milyonlarca ton hammaddenin nakliyesinin yaratacağı trafik, çevresel etkiler vb. sorunlar da ekonomik açıdan değerlendirilemeyecek olumsuzluklar meydana getirmektedir. Önerilen projede ithal kömür kullanılacaktır. Yerli kömür yerine ithal kömürün seçilmiş olmasının nedeni, ithal kömürün kalorifik değerinin yerli kömüre kıyasla daha yüksek olmasının yanı sıra, ithal kömürün içindeki kül ve kükürt miktarının yerli linyit kömürü ile kıyaslandığında oldukça düşük olmasıdır. İthal kömürün deniz yoluyla nakledilmesi söz konusu olduğundan, proje yerinin seçiliş nedenlerinden biri de santral yerinin denize olan mesafesidir. 12
Kömürün yanması için kullanılacak teknoloji süperkritik veya ultrasüperkiritik yakma teknolojisi olacaktır. Söz konusu teknoloji ile geleneksel pulverize kömür yakma sistemine göre daha yüksek buhar sıcaklığında ve basıncında çalışmaktadır, %45-50 gibi yüksek verimlere çıkabildiği için daha az verimli teknolojilere kıyasla daha düşük emisyonlara sahiptir 1 2. Planlanan proje kapsamında kullanılacak olan bu teknoloji, dünyada da verimli ve çevre dostu bir teknoloji olarak görülmesi nedeniyle alternatif teknoloji düşünülmemiştir. Proje kapsamında işletme aşamasında 550.000 ton/yıl uçucu baca külü ve 30.000 ton/yıl kazan dip külü oluşması beklenmektedir. Yakma sonucunda oluşacak kül ve alçıtaşının piyasada mevcut alçıtaşı üretimi yapan fabrikalarda veya çimento fabrikalarında değerlendirilmek üzere satılması planlanmaktadır; Ancak kötü durum senaryoları göz önüne alınarak santralin işletimi sırasında oluşan bu çıktıların stok durumu söz konusu olması sebebiyle kül depolama sahası proje kapsamında yapılacaktır. Termik santrallerde kullanılan önemli doğal kaynaklardan biri de sudur. Türbinden çıkan, buhar enerjisi diğer bir deyişle basınç ve sıcaklığı azalmış buhar ise yoğunlaştırıcı (kondenser) denilen bölümde soğutulup su haline dönüştürüldükten sonra, tekrar kullanılmak üzere santralin ısı üretilen bölümüne geri gönderilir. Yoğunlaştırıcıda soğutma işini sağlayabilmek için deniz, göl veya ırmaklarda bulunan su kullanılır. Proje yerinin projeye yeterli miktarda su sağlayacak Marmara Deniz ine yakınlığı tercih edilme nedenlerinden biridir. Kül Depolama Alanı nın yer seçiminde, topografik koşulların elverişliliği, santral sahasına yakınlığı ve meskun mahallere uzaklığı belirleyici ana etmenler olmuştur. 1 World Coal Institute, Clean Coal Technologhy, London, 2004. 2 Ateşok, G.; Ozer, M.; Burat F. Ve Karakaş, F., Teknolojiden Yararlanarak Bir Gelecek Kurmak- Temiz Kömür Teknolojilerinde Yeni Boyutlar, İstanbul Teknik Üniversitesi, http://www.dektmk.org.tr/pdf/enerji_kongresi_10/teknolojiden_yararlanarak%20_atesok_.pdf 13
BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1 Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Proje alanı; Balıkesir H-19-A-3 pafta nolu 1/25.000 ölçekli topografik haritada kalmaktadır (Bkz.Ek-2). Proje yeri; Balıkesir İl merkezine kuş uçuşu yaklaşık 73 km mesafede, Bandırma İlçe merkezine kuş uçuşu yaklaşık 23 km mesafede bulunmaktadır. Proje; elektrik santrali, derin deniz deşarjı, kül depolama sahası ve İskele içermektedir. Proje sahasının batısında yaklaşık kuş uçuşu 1 km. uzaklıkta Şirinçavuş Köyü bulunmaktadır. Proje alanının kuzeydoğusunda kuş uçuşu yaklaşık 12,5 km. mesafede Edincik Belde si bulunmaktadır. Proje yeri, Bandırma İlçe Merkezine kuş uçuşu 23 km. mesafe uzaklıktadır. Bandırma Elektrik Santrali, Kül Depolama Sahası ve İskele yerlerini gösterir uydu görüntüsü Şekil 2 ve Şekil 3 te verilmiştir. Proje konusu faaliyetle ilgili olarak; tesis alanı koordinatları iç kapakta verilmiştir. Şekil 2 Bandırma Elektrik Santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası ve İskele Yerleşimi Uydu Görüntüsü -1 14
EDİNCİK 12,5 KM UZAKLIKTA BANDIRMA MERKEZ 23 KM UZAKLIKTA PROJE ALANI Şekil 3 Bandırma elektrik santrali, Derin Deniz Deşarjı, Kül Depolama Sahası Uydu Görüntüsü 15
BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III.1 Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin; Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava, (Atmosferik Koşullar) İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari Ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (Ek V deki Duyarlı Yöreler Listesi De Dikkate Alınarak) Ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri De İçerecek Şekilde Açıklanması NÜFUS Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNKS) 2012 yılı veri tabanına göre Balıkesir il nüfusu 1.160.731 kişi, Türkiye toplam nüfusu 75.627.384 kişi olup Balıkesir ili Türkiye nüfusu içerisinde yüzde 1,5 luk paya sahiptir. Balıkesir ili yerleşim yerlerine göre nüfus dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir 3. Tablo 1 Balıkesir ili yerleşim yerlerine göre nüfus dağılımı, 2012 ADNKS Balıkesir Toplam Balıkesir- il nüfusu 1.160.731 Balıkesir - il/ilçe merkezleri nüfusu 711.743 Balıkesir- belde ve köyler nüfusu 448.988 Tablo 2 Balıkesir İli ilçelerine göre nüfus dağılımı, 2012 ADNKS İlçe Toplam Erkek Kadın Merkez 338.936 171.749 167.187 Bandırma 139.874 69.515 70.359 Balya 14.273 7.068 7.205 Bigadiç 49.174 24.295 24.879 Dursunbey 41.320 20.060 21.260 Edremit 127.459 63.750 63.709 3 http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul 16
FLORA & FAUNA Flora Proje alanı, Davıs in grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman A-1 karesinde, Avrupa-Sibirya Bölgesi, Öksin alt bölgesinde bulunmaktadır. Aşağıda Şekil-5 de grid sistem üzerinde Türkiye nin fitocoğrafik bölgeleri, Şekil-4 te ise Karadeniz Fitocoğrafya Bölgesi nin Vejetasyon Formasyonları görülmektedir: PROJE ALANI Şekil-4 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) Kısaltmalar: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col: Öksin alt bölgesinin Kolşik sektörü. MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A. : Batı Anadolu bölgesi; T. : Toros bölgesi; A. : Amanus bölgesi IR.-TUR. : İran-Turanien Bölgesi; C.A. : İç Anadolu; E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi - - -> Avrupa-Sibirya penetrasyonları. --- -- --> Akdeniz penetrasyonları 17
PROJE ALANI Şekil-5. Karadeniz Fitocoğrafya Bölgesinin Vejetasyon Formasyonları Açıklamalar: 1- Nemli ılıman yaprağını döken kayın, meşe, kızılağaç, ıhlamur, kestane ormanları 2- Doğu Karadeniz bölümündeki ladin ormanları 3- Çoğunlukla iğne yapraklı karaçam, göknar ve sarıçam ormanları 4- İğne ve geniş yapraklı kuru orman 5- Kızılçam ve meşelerden oluşan kuru orman 6- Akdeniz kökenli çalı (maki) ve kızılçamlardan oluşan kuru orman 7- Antropojen step 8- Alpin Çayır Proje alanı ve çevresinin flora listesi oluşturulurken 10 ciltlik Flora Of Turkey And The East Aegean Island adlı kaynak kayıtları, TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi) ve arazi gözlemleri dikkate alınacaktır. Tür listesi, raporu esas teşkil edecek özel format doğrultusunda hazırlanacaktır. Fauna Faaliyet alanının fauna listeleri arazi gözlemi ve literatür desteği ile oluşturulacaktır. Fauna listeleri, Amfibi, Sürüngen, Kuş ve Memeli türleri faaliyete özgü format dahilinde listeler halinde verilecektir. Ayrıca listelerde ulusal ve uluslararası taraf olduğumuz sözleşmelere (Bern Sözleşmesi, CITES ve Av Komisyonu Kararları) göre de değerlendirmeler yapılacaktır. 18
HASSASİYET DERECESİ (Ek-V Deki Duyarlı Yöreler Listesi De Dikkate Alınarak) Söz konusu proje sahasına en yakın koruma alanı sahanın yaklaşık olarak 4 km güneybatısında bulunan Tohum Meşceresidir. Ayrıca Kuş Gölü Milli Parkı ve Ramsar Alanı ise 17 km güneydoğusunda yer almaktadır. Proje sahası ve yakın çevresinde bulunan koruma alanları, bunlara olabilecek etkiler ve alınacak önlemler Ek-V deki duyarlı yöreler listesi dikkate alınarak, özel format doğrultusunda hazırlanacak ÇED Raporu nda ayrıntılarıyla incelenecektir. Aşağıdaki şekilde korunan alanların proje sahasına göre durumunu gösteren uydu haritası verilmiştir: Proje Alanı Tohum Meşceresi Kuş Cenneti Milli Parkı Şekil 4Proje alanının Kuş Cenneti Milli Parkı ve Ramsar Alanı na göre durumu TOPRAK ÖZELLİKLERİ VE KULLANIM DURUMU Balıkesir ilinde dağılış gösteren zonal topraklar, 4 ayrı grup olarak kendini göstermektedir. Bunlardan kireçsiz kahverengi orman toprakları, en geniş yayılıma sahip topraklardır. Metoforfik şist, melanjlı seri grant ve granodiyonit ile volkanik kayaçlar üzerinde nispeten yüksekçe kısımlarda karşılaşılan bu topraklar, çoğu kez yoğun bir orman örtüsüyle de kaplıdır. Kireçsiz kahverengi topraklar Balıkesir ili dahilinde daha çok bitki örtüsünün tahrip edildiği ve kireçtaşı içermeyen sahalarda geniş alanlarda izlenebilen topraklardır. Genelde yarı nemli iklim koşulları altında mikaşist, gnays, fillat ve kristalize kireçtaşı gibi ana kayalar üzerinde gelişen topraklar kahverengi orman topraklarıdır. Edremit Körfezi ile Dursunbey çevresinde görülmektedir. 19
Kırmızımsı kahverengi Akdeniz toprakları, Akdeniz iklim koşullarının meydana getirdiği peyzaj özelliklerini karekterize eden maki-garig ve kızılçam vejetasyonunun yayılma alanı içerisinde genellikle, kalker ve kalkerli ana kayalar üzerinde gelişmiştir. Bununla birlikte Balıkesir ilinde iki grup halinde bulunan introzonal topraklar ile azonal topraklar yer almaktadır. Belli başlı toprak tiplerinin dışında Balıkesir ilinde dar alanlarda taşlık, kayalık ve kumluk alanlar ile taban suyu seviyesinin yüzeye çok yakın olduğu yerlerde hidromorfik alüvyal topraklar ve lagüner karakterli ortamlarda da sahil bataklıkları gelişmiş durumdadır. İLÇENİN ADI İl arazilerinin genel dağılımı ise aşağıdaki tabloda verilmiştir: YÜZÖLÇÜMÜ Tablo 3Balıkesir İl Arazisinin İlçeler İtibariyle Genel Dağılımı TARIM ALANI ORMAN ÇAYIR VE MERA MİKTAR (ha) ORAN (%) MİKTAR (ha) ORAN (%) MİKTAR (ha) ORAN (%) TARIM DIŞI ARAZİ MİKTAR (ha) ORAN (%) İL TOPLAMI 1.439.668 474.761 31,98% 640.715 44,50% 106.177 7,38% 218.015 15,14% MERKEZ 144.600 52.964 36,63% 36.116 24,98% 2.050 1,42% 53.470 36,98% AYVALIK 26.600 20.504 77,08% 5.342 20,08% 100 0,38% 654 2,46% BALYA 95.200 25.610 26,90% 47.636 50,04% 7.540 7,92% 14.414 15,14% BANDIRMA 62.200 40.500 65,11% 8.200 13,18% 8.080 12,99% 5.420 8,71% BİGADİÇ 100.700 31.440 31,22% 54.788 54,41% 13.000 12,91% 1.472 1,46% BURHANİYE 45.263 24.108 53,26% 12.549 27,72% 700 1,55% 7.906 17,47% DURSUNBEY 190.600 23.901 12,54% 124.645 65,40% 10.666 5,60% 31.388 16,47% EDREMİT 70.800 23.562 33,28% 40.210 56,79% 4.000 5,65% 3.028 4,28% ERDEK 30.639 7.840 25,59% 17.946 58,57% 750 2,45% 4.103 13,39% GÖMEÇ 17.800 12.560 70,56% 1.150 6,46% 389 2,19% 3.701 20,79% GÖNEN 115.200 43.262 37,55% 48.082 41,74% 18140 15,75% 5.716 4,96% HAVRAN 55.900 13.323 23,83% 20.000 35,78% 1.400 2,50% 21.177 37,88% İVRİNDİ 76.280 30.290 39,71% 37.628 49,33% 3.303 4,33% 5.059 6,63% KEPSUT 89.400 19.557 21,88% 44.945 50,27% 15.784 17,66% 9.114 10,19% MANYAS 58.600 29.213 49,85% 18.722 31,95% 3.692 6,30% 6.973 11,90% MARMARA 13.986 1.854 13,26% 6.775 48,44% 1.313 9,39% 4.044 28,91% SAVAŞTEPE 42.500 13.439 31,62% 18.531 43,60% 4.200 9,88% 6.330 14,89% SINDIRGI 143.300 34.664 24,19% 71.550 49,93% 5.470 3,82% 31.616 22,06% SUSURLUK 60.100 26.170 43,54% 25.900 43,09% 5.600 9,32% 2.430 4,04% 20
İl arazilerinin kullanım durumlarına göre sınıflandırılması ve dağılımı da aşağıdaki tabloda verilmiştir: Tablo 4İl Arazilerinin Kullanım Durumlarına Göre Sınıflandırılması TARIMDA ETKİN OLARAK KULLANILABİLEN KÜLTÜR ARAZİLERİ Arazi Cinsi Alanı (ha.) Kültür arazileri içinde Toplam arazi içindeki % oranı % oranı Tarla arazisi 440.770 86.35 30.34 Zeytinlik arazisi 63.002 12.34 4.34 Bahçe arazisi 4.938 0.97 0.34 Bağ arazisi 698 0.14 0.05 Çam fıstıklık 1.048 0.20 0.07 Toplam 510.456 100.00 35.14 Kültür Dışı Araziler Arazi Cinsi Alanı (Ha) Kültür arazileri içinde % oranı Çayır-Mera arazisi 210.020 22.29 14.45 Orman arazisi 675.010 71.63 46.46 Kullanılmayan arazi 38.463 4.08 2.65 Göl-gölet-baraj 18.865 2.00 1.30 Toplam 942.358 100.00 64.86 Kaynak: Balıkesir İl Çevre Durum Raporu, 2011 Toplam arazi içindeki % oranı Söz konusu proje sahasının arazi kullanım durumu ve toprak özelliklerine ilişkin detaylı bilgi ve 1/25.000 ölçekli arazi kullanım haritası, özel format doğrultusunda hazırlanacak ÇED Raporu nda verilecektir. TARIM ALANLARI Balıkesir ili toplam yüzölçümü (göller dahil) 1.452.814 ha, su yüzeyleri hariç 1.429.900 ha olup, arazi dağılımı aşağıdaki gibidir: Tablo 5Balıkesir İli Arazi dağılımı Arazi Dağılımı Alanı (ha) Toplam Araziye Oranı (%) Tarım Alanı 513.758 35 Çayır-Mera Alanı 210.014 14 Orman Alanı 675.010 46 Tarım Dışı Arazi 54.032 4 TOPLAM 1.452.814 100 Kaynak: Balıkesir İl Çevre Durum Raporu, 2011 Balıkesir ili tarım arazi dağılımı ise aşağıdaki tabloda verilmiştir: 21
Tablo 6Balıkesir İli Tarım Arazisi Dağılımı Arazi Dağılımı Alanı(ha) Tarım arazisi 301.434,5 Sebze arazisi 28.591,2 Zeytinlik 80.943,4 Meyvelik-dutluk 8.295,4 Bağ arazisi 2.434,2 Nadas 13.918,8 Diğer 78.140,5 TOPLAM 513.758 Kaynak: Balıkesir İl Çevre Durum Raporu, 2011 Ayrıca bölgenin tarımsal potansiyeli ile ilgili ayrıntılı bilgiler ve proje alanını gösterir 1/25000 ölçekli arazi kullanım haritası, hazırlanacak ÇED Raporu nda detaylı olarak verilecektir. ORMAN ALANLARI Balıkesir İli orman varlığı aşağıdaki şekilde verilmiş olup ormanlarda karaçam, kızılçam, kayın, gürgen, meşe söğüt, ılgın, çınar ve zeytin ağaçları vardır. Şekil 5Balıkesir İli Orman Varlığı Kaynak: http://www2.ogm.gov.tr/orm_varligi/balikesir.html 22
Proje alanının ormanlık durumunu gösteren şekil aşağıdaki verilmiştir: Proje Alanı Şekil 6Proje alanı ormanlık durumunu gösteren şekil Kaynak: http://www.ogm.gov.tr/sayfalar/ormanharitasi.aspx Yukarıdaki şekle göre proje alanının bir kısmı Bozuk Meşe ve Diğer Yapraklılar ile Ziraat Alanı meşcereleri üzerinde yer almaktadır. Alanın orman varlığı, meşcere tipleri vb. özellikleri 1/25.000 ölçekli meşcere haritası üzerinde işaretlenerek ayrıntılı bir biçimde ÇED Raporu nda verilecektir. GENEL JEOLOJİ Proje alanı ve çevresinde genel olarak 3 birim yüzeylemektedir. Bu birimler, andezit ve proklastik kayalardan oluşan Erken Miyosen yaşlı Şapçı Formasyonu, çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, silttaşı vb. malzemeden oluşmuş Bayramiç Formasyonu ve bölgenin en genç oluşum olarak bulunan Kuvaterner yaşlı Alüvyon malzemedir. Bu birimlerin detaylı açıklamaları aşağıda, proje alanı ve yakın çevresine ait 1/100.000 ölçekli jeolojik harita ise Ek-3 de verilmiştir. 23
Şapçı Volkaniti (Tmş) Tabanda beyaz renkli, yer yer ignimbiritik özellikte kalın asidik türlerle başlayıp, bunları takip eden asidik lav ve piroklastikler ile volkanizmanın son evrelerini oluşturan andezitik lav ve piroklastiklerden oluşan birim Şapçı volkaniti olarak adlandırılmıştır. Birim Krushensky (1976) tarafından tanımlanan Hallaçlar formasyonunun bir bölümü ile eşdeğerdir. Volkanizrna bölgede Büyükşapçı ve Küçükşapçı (Balıkesir) köyleri ile Balya (Balıkesir) ilçesi arasında ve Balıkesir ili kuzeyi İbirler köyü civarında geniş alanlarda yayılım gösterir. Büyükşapçı Köyü ve İbirler Köyü güneyinde volkanizmanın belirgin çıkış merkezleri gözlenir. Bandırma-Hl9 paftasında ise Gelgeç, Armutlu, Sarıköy, Ulukır, Şirinçavuş, Körpeağaç, Bostancı, Alaattin ve Taştepe köyleri civarında ve Bereketli köyü doğusunda yayılım göstermektedir. Şapçı volkanitine ait lavların mikroskobik incelemelerinde ilk evre ürünleri riyodasit son evre ürünleri ise andezit olarak tanımlanmışlardır. Riyodasitler hipokristalin porfîrik dokulu olup, plajiyoklaz, klinopiroksen (ojit), biyotit, klinoamfıbol (kersutit), apatit, alkali feldispat ve opak mineraller başlıca fenokristalleri oluşturur. İkincil olarak kalsit ve serpantin grubu mineraller içerirler. Plajiyoklazlar iri-orta taneli, öz şekilli ve yarı öz şekillidir. Plajiyoklazlarda polisentetik ikizlerime gözlenmektedir. Bazılarında zonlu doku meydana gelmiştir. Plajiyoklazlar yaklaşık % 42 anortit içeriği ile andezin bileşimindedir. Klinopiroksenler iri taneli yarı öz şekilli ve öz şekilsiz taneler şeklindedir. Bazı plajiyoklazların kenarında zon şeklinde killeşme gözlenmektedir. Biyotitlerin kenarlarında opaklaşma görülmektedir ve biyotitler ince taneli serisite benzer agregatlar tarafından çevrelenmiştir. Hamur, devitrifîye (killeşmiş) volkan camı ve plajiyoklaz mikrolitlerinden oluşmuştur. Andezit olarak tanımlanan örnekler ise hipokristalin porfîrik dokulu olup, plajiyoklaz, klinopiroksen (ojit), biyotit, klinoamfıbol (kersutit), apatit, alkali feldispat ve opak mineraller başlıca fenokristalleri oluşturmaktadır. İkincil olarak kalsit ve serpantin grubu minerallere rastlanılır. Feldispatlar iri taneli, öz şekilli ve yarı öz şekillidir. Plajiyoklazlarda polisentetik ikizlerime gözlenmektedir. Plajiyoklazlar yaklaşık %10 anortit içeriği ile oligoklaz bileşimindedir. Biyotit ve hornblendler öz şekilli-yarı öz şekillidir. Kersutitlerde ikizlerime gözlenmektedir. Kuvarsların kenarları yenmiş, körfez dokusunu oluşturmuştur. Biyotitlerde plajiyoklaz kapanımları bulunmaktadır. Biyotit ve kersutitlerde opaklaşma meydana gelmiştir. Ayrıca kersutitlerin kenarında opak minerallerle beraber ince taneli serisite benzer agregatlar oluşmuştur. Kayacın hamur kesiminde bol miktarda zeolit mineralleri oluşmuştur. Büyükşapcı köyü çevresinde Hallaçlar volkanitini üzerleyen birim yine aynı bölgede Yürekli dasiti tarafından uyumsuz olarak üzerlenir. 4 Gökçeler köyü (Balıkesir) kuzeyinden alınan bir örnekten K/Ar yöntemiyle tüm kayaçtan yaptırılan yaş tayininde 21.2±0.9 milyon yıl yaş bulunmuş olup buna göre volkanizma Erken Miyosen'de etkin olmuştur (Dönmez ve diğerleri, 2005). 4 Türkiye Jeoloji Haritaları, Bandırma-H 19 Paftası, MTA Genel Müdürlüğü, 2008 24
Bayramiç Formasyonu (Tplb) Biga ve Gelibolu yarımadalarında gözlenen Pliyosen yaşlı flüviyal çökeller, Siyako ve diğerleri (1989) tarafından birimin en iyi gözlendiği yer olan Bayramiç Çayı'na atfen Bayramiç formasyonu olarak adlandırılmıştır. Bayramiç formasyonu kızıl-kahve renkli konglomera, kumtaşı ve çamurtaşlarından oluşur. Bu çökelleri oluşturan konglomeralar, düzlemsel paralel ya da erozyonal tabaka yüzeylerine sahiptirler. Konglomera ve kumtaşları masif ya da kabaca katmanlı, düzlemsel paralel katmanlı, düzlemsel paralel ve tekne türü çapraz katmanlıdırlar. Çamurtaşları ise genelde masif ya da kabaca paralel katmanlıdırlar. Bayramiç formasyonu çökelleri içinde erozyonal taban yüzeyli konglomeralar ile başlayıp, kumtaşlarına ve çamurtaşlarına geçen yukarı doğru incelen istifler gözlenir. Ayrıca bu çökeller yanal büyüme yüzeylerine sahip nokta barları da oluştururlar. Yukarıda tanımlanan özelliklere sahip Bayramiç formasyonu alüvyon yelpazesi, örgülü ve menderesli akarsu çökelerinden oluşur. Bayramiç formasyonu kendinden önce gelişen tüm birimler üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Formasyon Biga Yarımadası'nda Ezine, Biga kuzeyi, Gönen ve Manyas civarında çok geniş alanlara sahiptir. Bayramiç formasyonunun kalınlığı Siyako ve diğerleri (1989)'ne göre kara üzerinde 200-300 m, Edremit Körfezi'nde ise 1500 m olarak verilmektedir. 5 Alüvyon (Qal) Bölgede dere, nehir yatakları, taşkın ovaları ve deltalar boyunca depolanan bozumsu, kırmızımsı renkte toprak, şilt ve kil karışımından oluşan Kuvaterner yaşlı alüvyonlar, alandaki tüm birimleri uyumsuz olarak örtmektedir. 5 Türkiye Jeoloji Haritaları, Bandırma-H 19 Paftası, MTA Genel Müdürlüğü, 2008 25