T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Mesleki ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı (METARGEM) TÜRK TEKSTİL VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN ARA KADEME İNSANGÜCÜ İHTİYACI VE ORTAÖĞRETİM DÜZEYİNDE TEKSTİL EĞİTİMİ ARAŞTIRMASI ANKARA-1998
ÖNSÖZ Türk tekstil ve konfeksiyon sektöründe iç pazar ve gerekse dış pazarlarda karşılaşabilecek olumsuzluklardan olduğunca az etkilenebilmek ve yeni pazarlara açılabilmek için bugüne kadar yapıla gelen üretim ve ihracat anlayışından farklı olarak özgün üretime, yüksek kaliteye ve hepsinden önemlisi bunları sağlayacak gelişmiş niteliklerle donatılmış eğitimli insangücüne ihtiyaç vardır. Mesleki ve teknik ortaöğretim düzeyinde her yıl pek çok mezun veriliyor olmasına rağmen, bunların aldıkları eğitime uygun olarak istihdam edilemiyor olduğu hakkında eleştiriler gündemdedir. Bu durumun en büyük nedeni ise, tekstil sektörünün beklediği insangücünün niteliği ile eğitim kurumlarında bireylere kazandırılmaya çalışılan niteliklerin birbirine uyum göstermemesinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir. Bu çalışmada işveren, öğretmen, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu ve sektörde çalışan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan eğitim almamış çalışanların görüş ve önerilerine dayalı olarak, Türk tekstil sektörünün ara kademe eleman düzeyinde insangücünün nitelikleri ile mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının sektöre kazandırdığı insangücünün yeterliği ve sektörün beklentilerine cevap verme düzeyi belirlenerek elde edilen sonuçlara göre çözüm önerileri sunulmuştur. Bu çalışmalar için, on iki ilde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon sektörüne insangücü yetiştiren bölümlerinden mezun olup, bu okulların 3308 sayılı yasa gereği öğrenci verdiği işletmelerde çalışanlar ve bu işletmelerin yöneticileri ile 1996-1997 öğretim yılında Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında görevli tekstil ve hazır giyim alanı ile ilgili meslek dersi öğretmenlerine yönelik olmak üzere dört ayrı veri toplama aracı (Anket Formu) geliştirilmiştir. Araştırmanın gerçekleştirilmesinde büyük katkısı olan METARGEM Başkanı Mehmet Süheyil ÇİYAN'a, Doç. Dr. Tuba VURAL, Doç. Dr. Mehmet AKALIN ile yardımlarını esirgemeyen diğer METARGEM personeline, ilgili okulların idarecilerine, öğretmenlerine, koordinatörlerine, işletme yöneticisi ve çalışanlarına teşekkür ederiz. Mayıs 1998 Araştırma Grubu
İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... i İÇİNDEKİLER... ii TABLOLARIN LİSTESİ... xi EKLER... 185 ARAŞTIRMA ÖZETİ... 1 Araştırma Soruları, Bulgular ve Sonuçlar... 2 Öneriler... 8 1. GİRİŞ... 13 1.1. Problem... 13 1.2. Araştırmanın Amacı... 16 1. 3. Terimlerin Tanımı... 17 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları... 18 1.5. Sayıltılar... 19 1.6. Önem... 19 1.6.1. Hollanda Eğitim Sistemi... 21 1.6.2. Almanya Eğitim Sistemi... 21 1.6.3. İngiltere Eğitim Sistemi... 25 1.6.4. Danimarka Eğitim Sistemi... 27 1.6.5. Yunanistan Eğitim Sistemi... 29 1.6.6. Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi... 29 1.6.7. Türk Milli Eğitim Sistemi... 32 2. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ... 35 2.1.Evren ve Örneklem... 35 2.1.1. Evren... 36 EVREN VE ÖRNEKLEM... 37 2.1.2 Örneklem... 37 2.2. Veri Kaynakları ve Verilerin İşlenmesi... 38 2.3. Kullanılan İstatistik Teknikleri... 39 3. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA... 41 3.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanlara İlişkin Bulgular... 41
Sayfa 3.1.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümleri Mezunlarının İllere Göre Dağılımı... 41 3.1.2. Mezun Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı... 42 3.1.3. Mezun Çalışanların Yaş Dağılımı... 43 3.1.4. Mezun Çalışanların Mezun Oldukları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına ve Yıllarına Göre Dağılımı... 44 3.1.5. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduğu Bölümler... 46 3.1.5.1. Kadın Çalışanların Çalıştığı Bölüm İle Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması... 47 3.1.5.2. Erkek Çalışanların Çalıştığı Bölüm ile Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması... 48 3.1.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların İşletmedeki Mesleki Ünvanları... 49 3.1.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Çalıştığı Bölümler... 51 3.1.7.1. Mezun Çalışanların Mezun Olduğu Bölüm ile Yaptığı İşin Karşılaştırılması52 3.1.8. Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduktan Sonra İş Bulma Süreleri... 53 3.1.8.1. Mezun Çalışanların Cinsiyetleri ile İş Bulmak İçin Beklenen Sürenin Karşılaştırılması... 54 3.1.9. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Bulma Yöntemleri... 55 3.1.9.1 Mezun Çalışanların Eğitimleri ile İş Yerindeki Çalışma Durumları Arasındaki İlişki... 56 3.1.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalıştığı Bölüm ile İş Bulma Yöntemlerinin Karşılaştırılması... 57 3.1.11. Mezun Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim... 58 3.1.12. Mezun Çalışanların Yaptıkları İşle İlgili Olarak Tercih Ettikleri Eğitim Düzeyi... 58 3.1.13. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Aldıkları Bilgilerin İşe Başlarken İşletmedeki Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu... 59 3.1.14. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Edindikleri Mesleki Becerilerin İşe Başlarken İşletmedeki Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu... 60 Sayfa
3.1.15. Mezun Çalışanların Diğer Mezun Olmayan Çalışanlara Göre İşi Kavrama ve Uygulama Durumu... 61 3.1.16. Mezun Çalışanların Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularında Bilinçli Olma Durumu... 61 3.1.17. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalışma Ortamında Destek Eğitimi İhtiyacı... 63 3.1.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları... 63 3.1.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Ortamına UyumSağlama Durumu... 64 3.1.20. Mezun Çalışanların Bulundukları Yerlerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu... 65 3.1.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Tekstil ve Konfeksiyon Programı Mezunlarının Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe İş Bulabilme Durumları... 66 3.1.22. Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi Sırasında Bilgi ve Becerilerin Kazandırılabileceği Ortamlar... 66 3.1.23 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumları... 68 3.1.24. Okul Ortamındaki Teknolojik Donanımların Yeterlik Durumu... 69 3.1.25. İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Öğrencilerinin Deneyim Kazanma Durumu... 70 3.1.26. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümler Açılması... 71 3.1.27. Mezun Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı nın Sağladığı Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi ile İlgili Görüş ve Önerileri... 72 3.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanlara İlişkin Bulgular... 73 3.2.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı... 73 3.2.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Yaş Durumları... 74 3.2.3. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Okul ve Yılı... 75 3.2.4. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Bölümler... 76 Sayfa
3.2.5. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Mesleki Ünvanları... 78 3.2.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların İşletmelerde Çalıştığı Bölümler... 81 3.2.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Bulma Yöntemleri... 82 3.2.8. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim Programları... 82 3.2.9. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mesleklerini Öğrenmek İçin Gereken Eğitim Düzeyi Konusundaki Görüşleri... 83 3.2.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Bilgilerinin Yeterlik Durumu... 84 3.2.11. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu... 85 3.2.12. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşi Kavrama ve Uygulama Durumları... 86 3.2.13. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumları... 87 3.2.14. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Destek Eğitimine İhtiyaç Duyma Durumu... 88 3.2.15. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumu... 89 3.2.16. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu... 89 3.2.17. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Bulundukları Bölgelerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu... 90 3.2.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunu Olmayanların İstihdam Edilebilme Durumu... 91 3.2.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Eğitiminde Mesleki Bilgi ve Becerilerin Kazandırılma Durumu92 3.2.20. İşletmelerin İşe Eleman Alırken Kendi İşyerlerinde Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu... 93 3.2.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması İle İlgili Görüş ve Önerileri... 93 Sayfa
3.3. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Meslek Dersi Öğretmenlerine Ait Bulgular... 95 3.3.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin İllere Göre Dağılımı... 95 3.3.2. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumları... 95 3.3.3. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümler... 96 3.3.3.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumu İle Bölümlerinin Karşılaştırılması... 98 3.3.4. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Kıdem Durumları... 99 3.3.5. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler... 99 3.3.5.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler İle YüksekÖğrenim Gördüğü Bölümlerin Karşılaştırılması... 100 3.3.6. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı Derslerine Girme Nedenleri... 101 3.3.7. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerileri Kazanma Durumu... 102 3.3.8. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşları İle İlgili Kazanmış Oldukları Mesleki Bilgi ve Becerilerin Verdikleri Eğitim İçin Yeterlik Durumu... 103 3.3.9. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yeterli Görme Durumlarının Karşılaştırılması... 103 3.3.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Meslek Dersi Öğretmenlerinin Günün Koşullarına Uygun Eğitim Vermede Yetersiz Kalmalarının Nedenlerine İlişkin Görüşleri... 104 3.3.11. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yetersiz Bulma Nedenlerinin Karşılaştırılması... 105 3.3.12. İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Beceri Öğretimi Gördüğü İşletmede Sürekli Çalışan Eleman Olarak İstihdam Edilme Durumu... 108 3.3.13. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Bilgi ve Becerilerin Etkin Olarak Kazandırılabileceği Ortamlar... 109 3.3.14. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Aldıkları Mesleki Bilgilerin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumundaki Öğretim Programlarını Karşılamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 110 3.3.15. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Edindikleri Mesleki Becerileri Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Öğretim Programlarını Uygulamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 111 3.3.16. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümden Farklı Bölümde Staj Yapmasının Mesleki Becerilerine Etkisi Konusundaki Görüşleri... 112 Sayfa
3.3.17. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Çalıştıkları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarının Bulunduğu Yerlerde Bölümleri İle İlgili Üretim Yapan İşletmelerin Bulunmayışının Teknolojik Gelişmeleri İzlemeye Etkisi... 113 3.3.18. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Yaptırdıkları Atelye ve Laboratuar Donanımlarının Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 114 3.3.19. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimi ve Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlamak İçin Seminer, Kurs ve İşyerinde Uygulama Yapmaya İlişkin Görüşleri... 114 3.3.20. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Öğretim Programlarının Sektörün Beklentilerine Uygunluğu Konusundaki Görüşleri... 115 3.3.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Alanı İle İlgili Programların Yöredeki Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaçlarına Uygunluğu... 116 3.3.22. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının Mesleki Bilgilerinin İşletmede Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 116 3.3.23. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Becerilerinin İşletmede Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri... 117 3.3.24. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunlarının Sektörde İş Bulabilme Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri... 118 3.3.25. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Konusundaki Görüşleri... 119 3.3.26. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Konusundaki Görüşleri... 120 3.3.27. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu Konusundaki Görüşleri... 121 3.3.28. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların, Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konusundaki Görüşleri... 121 3.3.29. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 123 3.3.30. İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği İşletmelerde Beceri Öğretimi Görenleri Öncelikle Tercih Etme Durumu... 124 Sayfa
3.4. 3308 Sayılı Yasa Gereği Meslek Lisesi Öğrencilerine Beceri Eğitimi Sağlayan İşletmelerin Üst Düzey Yöneticilerine Ait Bulgular... 125 3.4.1. İşletmelerin İllere Göre Dağılımı... 125 3.4.2.Yöneticilerin İşletme İçindeki Üstlendikleri Görevlere Göre Dağılımları... 126 3.4.3. Yöneticilerin Mezun Oldukları Okullara Göre Dağılımları... 126 3.4.4. İşletme Yöneticilerinin Mezun Olduğu Okul İle İşletmedeki Görevinin Karşılaştırılması... 127 3.4.5. İşletme Yöneticilerinin İşletmede Çalışma Süreleri... 129 3.4.6. İşletme Yöneticilerinin Mesleki Deneyimleri... 129 3.4.7. İşletmelerin Üretim Alanları... 130 3.4.8. İşletmelerin Üretim Bölümlerinde Çalışanların Cinsiyetleri... 131 3.4.9. İşletme Yöneticilerinin İşletmeye Eleman İhtiyacı Temininde Başvurdukları Yöntemlere Göre Dağılımı... 132 3.4.10. İşe Eleman Alınırken Tercih Edilen Elemanların Niteliklerinin Öncelik Sırası... 133 3.4.11. İşletme Yöneticilerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarını Tercih Etme Nedenlerinin Öncelik Sırası... 134 3.4.12. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışma Durumu... 135 3.4.13. İşletmelere Eleman Alınırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarının Tercih Edilmeme Nedenlerinin Önem Sırası... 136 3.4.14. Yöneticilerin İşe Eleman Alımında 3308 Sayılı Kanun Gereği İşlemelerindeBeceri Eğitimi Alan Öğrencileri Tercih Etme Durumu... 137 3.4.15. İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi... 139 3.4.15. İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi... 142 3.4.16. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerilerin145 Öğrencilere Verilmesi Konusundaki Yönetici Görüşleri... 145 3.4.17. İşletmelerin İşe Eleman Alırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarını Tercih Etme Durumuna İlişkin Bulgular... 146 3.4.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşe Başlarken Mesleki Bilgilerin Yeterlik Durumu... 147 Sayfa
3.4.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu... 148 3.4.20. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Bulunan Makine ve Malzemeleri Kullanma Durumu... 148 3.4.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer çalışanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Durumu... 149 3.4.22. Sektörde Çalışan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Gelişmeleri İçin Destek Eğitiminin Gereklik Durumu... 150 3.4.23. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Beceri Düzeyleri... 150 3.4.24. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları... 151 3.4.25. İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereğince Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu... 152 3.4.26. İşletmelerde Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunları ile Bu Eğitimi Almayanların Mesleki Yeterlik Bakımından Farklı Olma Durumu... 153 3.4.27. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumu... 153 3.4.28. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul- Sanayi İşbirliğinin Yeterlik Durumu... 154 3.4.29. Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaç Duyduğu Elemanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarından Yeteri Kadar Sağlanabilme Durumu... 155 3.4.30. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümlerin Açılma Durumu... 155 3.4.31. 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Eğitimi Veren İşletmelerin Yöneticilerinin Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı nın Sağladığı Tekstil Eğitimi İle İlgili Görüş ve Önerileri157 4. SONUÇLAR ve ÖNERİLER... 159 4.1. Sonuçlar... 159 4.1.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Yeterlik Durumu... 159 4.1.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanlar ile Aynı İşi Yapan Diğer Çalışanlar Arasındaki Farklılıklar... 163 4.1.3. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşlarında Çalışma Durumları... 165 4.1.4. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yeterlikleri... 167 4.1.5. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Araç-Gereç Donanımları... 170 4.1.6. İşletme Yöneticilerinin Eğitimli İnsangücünden Beklentileri... 171 4.2. Öneriler... 175
5. KAYNAKLAR... 181
TABLOLARIN LİSTESİ Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 1 EVREN VE ÖRNEKLEM... 37 TABLO 2 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümleri Mezunlarının İllere Göre Dağılımı... 41 TABLO 3 Mezun Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı... 42 TABLO 4 Mezun Çalışanların Yaş Dağılımı... 43 TABLO 5-6 Mezun Çalışanların Mezun Oldukları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına ve Yıllarına Göre Dağılımı... 44 TABLO 7 Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduğu Bölümler... 46 TABLO 8 Kadın Çalışanların Çalıştığı Bölüm İle Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması... 47 TABLO 9 Erkek Çalışanların Çalıştığı Bölüm ile Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması 48 TABLO 10 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların İşletmedeki Mesleki Ünvanları... 49 TABLO 11 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Çalıştığı Bölümler 51 TABLO 12 Mezun Çalışanların Mezun Olduğu Bölüm ile Yaptığı İşin Karşılaştırılması... 52 TABLO 13 Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduktan Sonra İş Bulma Süreleri... 53 TABLO 14 Mezun Çalışanların Cinsiyetleri ile İş Bulmak İçin Beklenen Sürenin Karşılaştırılması... 54 TABLO 15 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Bulma Yöntemleri... 55 TABLO 16 Mezun Çalışanların Eğitimleri ile İş Yerindeki Çalışma Durumları Arasındaki İlişki 56 TABLO 17 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalıştığı Bölüm ile İş Bulma Yöntemlerinin Karşılaştırılması... 57 TABLO 18 Mezun Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim... 58 TABLO 19 Eğitim Düzeyi Mezun Çalışanların Yaptıkları İşle İlgili Olarak Tercih Ettikleri 58
Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 20 Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Aldıkları Bilgilerin İşe Başlarken İşletmedeki Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu... 59 TABLO 21 Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Edindikleri Mesleki Becerilerin İşe Başlarken İşletmedeki Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu... 60 TABLO 22 Mezun Çalışanların Diğer Mezun Olmayan Çalışanlara Göre İşi Kavrama ve Uygulama Durumu... 61 TABLO 23 Mezun Çalışanların Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularında Bilinçli Olma Durumu... 61 TABLO 24 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalışma Ortamında Destek Eğitimi İhtiyacı... 63 TABLO 25 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları... 63 TABLO 26 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Ortamına UyumSağlama Durumu... 64 TABLO 27 Mezun Çalışanların Bulundukları Yerlerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu... 65 TABLO 28 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Tekstil ve Konfeksiyon Programı Mezunlarının Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe İş Bulabilme Durumları 66 TABLO 29 Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi Sırasında Bilgi ve Becerilerin Kazandırılabileceği Ortamlar... 66 TABLO 30 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumları... 68 TABLO 31 Okul Ortamındaki Teknolojik Donanımların Yeterlik Durumu... 69 TABLO 32 İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Öğrencilerinin Deneyim Kazanma Durumu... 70 TABLO 33 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümler Açılması... 71 TABLO 34 Mezun Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı nın Sağladığı Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi ile İlgili Görüş ve Önerileri... 72 TABLO 35 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı... 73
Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 36 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Yaş Durumları... 74 TABLO 37-38 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Okul ve Yılı... 75 TABLO 39 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Bölümler... 76 TABLO 40 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Mesleki Ünvanları... 78 TABLO 41 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların İşletmelerde Çalıştığı Bölümler... 81 TABLO 42 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Bulma Yöntemleri... 82 TABLO 43 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim Programları... 82 TABLO 44 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mesleklerini Öğrenmek İçin Gereken Eğitim Düzeyi Konusundaki Görüşleri... 83 TABLO 45 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Bilgilerinin Yeterlik Durumu... 84 TABLO 46 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu... 85 TABLO 47 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşi Kavrama ve Uygulama Durumları... 86 TABLO 48 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumları... 87 TABLO 49 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Destek Eğitimine İhtiyaç Duyma Durumu... 88 TABLO 50 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumu... 89 TABLO 51 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu... 89 TABLO 52 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Bulundukları Bölgelerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu... 90 TABLO 53 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunu Olmayanların İstihdam Edilebilme Durumu... 91
Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 54 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Eğitiminde Mesleki Bilgi ve Becerilerin Kazandırılma Durumu... 92 TABLO 55 İşletmelerin İşe Eleman Alırken Kendi İşyerlerinde Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu... 93 TABLO 56 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması İle İlgili Görüş ve Önerileri... 93 TABLO 57 Meslek Dersi Öğretmenlerinin İllere Göre Dağılımı... 95 TABLO 58 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumları... 95 TABLO 59 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümler... TABLO 60 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumu İle Bölümlerinin Karşılaştırılması... 98 TABLO 61 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Kıdem Durumları... 99 TABLO 62 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler... 99 TABLO 63 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler İle YüksekÖğrenim Gördüğü Bölümlerin Karşılaştırılması... 100 TABLO 64 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı Derslerine Girme Nedenleri... 101 TABLO 65 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerileri Kazanma Durumu... 102 TABLO 66 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşları İle İlgili Kazanmış Oldukları Mesleki Bilgi ve Becerilerin Verdikleri Eğitim İçin Yeterlik Durumu... 103 TABLO 67 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yeterli Görme Durumlarının Karşılaştırılması... 103 TABLO 68 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Meslek Dersi Öğretmenlerinin Günün Koşullarına Uygun Eğitim Vermede Yetersiz Kalmalarının Nedenlerine İlişkin Görüşleri... 104 TABLO 69 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yetersiz Bulma Nedenlerinin Karşılaştırılması... 105 TABLO 70 İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Beceri Öğretimi Gördüğü İşletmede Sürekli Çalışan Eleman Olarak İstihdam Edilme Durumu... 108
Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 71 Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Bilgi ve Becerilerin Etkin Olarak Kazandırılabileceği Ortamlar... 109 TABLO 72 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Aldıkları Mesleki Bilgilerin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumundaki Öğretim Programlarını Karşılamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 110 TABLO 73 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Edindikleri Mesleki Becerileri Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Öğretim Programlarını Uygulamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri 111 TABLO 74 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümden Farklı Bölümde Staj Yapmasının Mesleki Becerilerine Etkisi Konusundaki Görüşleri... 112 TABLO 75 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Çalıştıkları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarının Bulunduğu Yerlerde Bölümleri İle İlgili Üretim Yapan İşletmelerin Bulunmayışının Teknolojik Gelişmeleri İzlemeye Etkisi... 113 TABLO 76 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Yaptırdıkları Atelye ve Laboratuar Donanımlarının Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 114 TABLO 77 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimi ve Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlamak İçin Seminer, Kurs ve İşyerinde Uygulama Yapmaya İlişkin Görüşleri... 114 TABLO 78 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Öğretim Programlarının Sektörün Beklentilerine Uygunluğu Konusundaki Görüşleri... 115 TABLO 79 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Alanı İle İlgili Programların Yöredeki Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaçlarına Uygunluğu... 116 TABLO 80 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının Mesleki Bilgilerinin İşletmede Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 116 TABLO 81 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Becerilerinin İşletmede Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri... 117 TABLO 82 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunlarının Sektörde İş Bulabilme Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri... 118 Tablo No Tablo Adı Sayfa
TABLO 83 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Konusundaki Görüşleri... 119 TABLO 84 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Konusundaki Görüşleri... 120 TABLO 85 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu Konusundaki Görüşleri... 121 TABLO 86 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların, Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konusundaki Görüşleri... 121 TABLO 87 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterliği Konusundaki Görüşleri... 123 TABLO 88 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği İşletmelerde Beceri Öğretimi Görenleri Öncelikle Tercih Etme Durumu... 124 TABLO 89 İşletmelerin İllere Göre Dağılımı... 125 TABLO 90 Yöneticilerin İşletme İçindeki Üstlendikleri Görevlere Göre Dağılımları... 126 TABLO 91 Yöneticilerin Mezun Oldukları Okullara Göre Dağılımları... 126 TABLO 92 İşletme Yöneticilerinin Mezun Olduğu Okul İle İşletmedeki Görevinin Karşılaştırılması... 127 TABLO 93 İşletme Yöneticilerinin İşletmede Çalışma Süreleri... 129 TABLO 94 İşletme Yöneticilerinin Mesleki Deneyimleri... 129 TABLO 95 İşletmelerin Üretim Alanları... 130 TABLO 96 İşletmelerin Üretim Bölümlerinde Çalışanların Cinsiyetleri... 131 TABLO 97 İşletme Yöneticilerinin İşletmeye Eleman İhtiyacı Temininde Başvurdukları Yöntemlere Göre Dağılımı... 132 TABLO 98 İşe Eleman Alınırken Tercih Edilen Elemanların Niteliklerinin Öncelik Sırası... 133 TABLO 99 İşletme Yöneticilerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarını Tercih Etme Nedenlerinin Öncelik Sırası... 134 TABLO 100 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışma Durumu... 135 Tablo No Tablo Adı Sayfa
TABLO 101 İşletmelere Eleman Alınırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarının Tercih Edilmeme Nedenlerinin Önem Sırası... 136 TABLO 102 Yöneticilerin İşe Eleman Alımında 3308 Sayılı Kanun Gereği İşlemelerindeBeceri Eğitimi Alan Öğrencileri Tercih Etme Durumu... 137 TABLO 103 İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi... 139 TABLO 104 Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerilerin Öğrencilere Verilmesi Konusundaki Yönetici Görüşleri... 145 TABLO 105 İşletmelerin İşe Eleman Alırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarını Tercih Etme Durumuna İlişkin Bulgular... 146 TABLO 106 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşe Başlarken Mesleki Bilgilerin Yeterlik Durumu... 147 TABLO 107 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu... 148 TABLO 108 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Bulunan Makine ve Malzemeleri Kullanma Durumu... 148 TABLO 109 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Durumu... 149 TABLO 110 Sektörde Çalışan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Gelişmeleri İçin Destek Eğitiminin Gereklik Durumu... 150 TABLO 111 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Beceri Düzeyleri... 150 TABLO 112 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları... 151 TABLO 113 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereğince Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu... 152 TABLO 114 İşletmelerde Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunları ile Bu Eğitimi Almayanların Mesleki Yeterlik Bakımından Farklı Olma Durumu... 153 TABLO 115 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumu... 153 TABLO 116 Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterlik Durumu... 154 TABLO 117 Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaç Duyduğu Elemanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarından Yeteri Kadar Sağlanabilme Durumu... 155
TABLO 118 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümlerin Açılma Durumu... 155 TABLO 119 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Eğitimi Veren İşletmelerin Yöneticilerinin Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı nın Sağladığı Tekstil Eğitimi İle İlgili Görüş ve Önerileri... 157
ARAŞTIRMA ÖZETİ Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı yaklaşık 600 mesleki ve teknik ortaöğretim kurumunda 2500 meslek dersi öğretmeni ile tekstil ve konfeksiyon alanında mesleki eğitim sürdürülmektedir. Bu alandaki bölümlere devam eden öğrenci sayısı ise yaklaşık 45.000 e ulaşmış durumdadır. Ancak, günümüzde tekstil ve konfeksiyon sektöründe istihdam edilmek üzere, ortaöğretim düzeyinde her yıl pek çok mezun verilmesine rağmen, bunların aldıkları eğitime uygun olarak istihdam edilemiyor olduğu yönünde eleştiriler gündemdedir. Bu durumun en büyük nedenin ise, tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklediği insangücü niteliği ile eğitim kurumlarında bireylere kazandırılmaya çalışılan niteliklerin birbirine uyum göstermemesinden kaynaklandığı söylenebilir. Bu bağlamda ara kademe eleman düzeyinde sektörün insangücü ihtiyacının ve bu insangücü niteliklerini tespit ederek, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının sektöre kazandırdığı insangücünün yeterliğini belirlemek araştırmanın problemini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın temel amacı; tekstil sektörünün ihtiyacı olan ara kademe insangücü niteliklerini tespit etmek ve sektöre ortaöğretim düzeyinde eğitilmiş insangücü yetiştiren Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğretim programlarının, sektörün beklentilerine cevap verme düzeyinin gözden geçirilerek, elde edilen sonuçlara bağlı olarak çözüm önerileri sunmaktır. Milli Eğitim Bakanlığı nın Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programı mezunları, bu okullarda görevli tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenleri, yukarıda adı geçen okul ve programlardan mezun olmayan, ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar ve 3308 sayılı kanun uyarınca beceri öğretimi sağlayan işletme yöneticilerine uygulanmıştır. Bu araştırma tekstil ve konfeksiyon sektörünün yoğunlukta olduğu 12 ildeki tekstil ve konfeksiyon programlarının uygulandığı (bölümlerin olduğu) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından tesadüfi olarak seçilen 31 okul ve bu okullardaki tekstil ve konfeksiyon
programı meslek dersi öğretmenlerinin tümü, 3308 sayılı kanun gereğince bu okullardan beceri öğretimi için öğrenci alan işletmelerden tesadüfi olarak seçilen 194 işletme, bu işletmelerde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programlarından (bölümlerinden) mezun 705 çalışanın tümü ve mezun olmayan ancak mezun çalışanlarla aynı ya da benzer işleri yapan ve tesadüfi olarak seçilen 6724 mezun olmayan çalışan ve bu işletmelerdeki çalışanları değerlendirebilecek pozisyonda olan 368 yönetici oluşturmaktadır. Araştırma sırasında, Türkiye de tekstil ve konfeksiyon sektörü ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon programları konusunda ilgili yazılı kaynaklar taranmıştır. Bu yönüyle araştırma belgesel tarama türünden bir çalışmadır. Diğer taraftan; tekstil eğitimi etkinliği konusundaki görüş ve düşüncelerini ortaya koymak amacıyla geliştirilen dört ayrı anket formu hazırlanmıştır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olan ara kademe insangücünün durumu, eğitim ve öğretim ortamının etkinliği ve sektörün bu insangücünden beklentileri konusunda 1996-1997 öğretim yılında Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında görevli tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenleri, adı geçen okul ve programı tamamlayarak halen sektörde çalışan mezunlar, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil programından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar, 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi görerek daha sonra istihdam edilen mezunların çalıştıkları işletmelerin bu insangücünü değerlendirebilecek durumda olan yöneticilerin görüş ve düşünceleri alınmıştır. Araştırma model bakımından belgesel tarama ve betimsel nitelik taşıyan bir çalışmadır. Anketlerden elde edilen veriler, frekans ve yüzdeler olarak hesaplanarak grafiklerle tablolarda gösterilmiştir. Anketlerde bazı sorulara verilen cevaplar arasındaki ilişkileri gösterebilmek için çapraz tablo hazırlanmıştır. Form I, II, III ve IV anketlerinde bazı soruların cevaplandırılmasında ve değerlendirilmesinde beşli ölçek kullanılmıştır. Ölçek eşit aralık ölçeği olarak kabul edilmiştir. Ölçeğin olumlu ucu 5 ve diğer ucu 1 olarak alınmıştır. Ölçek 5 ile 1 arasında değerlendirilmiştir. Beşli ölçeğin kullanıldığı anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Aritmetik ortalama ve standart sapmaların hesaplanmasında anketlerdeki boş ve geçersiz olan cevaplar dikkate alınmamıştır. Araştırma Soruları, Bulgular ve Sonuçlar
Araştırma Sorusu 1: Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanında eğitim görmüş ve halen sektörde çalışmakta olan mezunların yeterlik durumları nasıldır? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; -Mezunların yüzde 51.2 si işe başladıktan sonra hizmetiçi eğitim aldıklarını, -Mezunların dörtte üçü işe başlarken okullarında aldıkları mesleki bilgilerin yeterli olmadığını, - Mezun çalışanların mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye ayak uydurmak için seminer, kurs v.b. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duymaktadırlar, görüşüne mezun çalışanlar yüzde 83.6 ve işletme yöneticileri yüzde 90.6 oranında katıldıklarını, - İşletmelerin işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereği işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettiği görüşüne mezun çalışanlar yüzde 60, meslek dersi öğretmenleri yüzde 57.4 ve işletme yöneticileri yüzde 62 oranında katıldıklarını, - Öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının yetersiz olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 65.6 oranında katıldıklarını, - Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 67.6 oranında katıldıklarını, - İşletmelerinde işe eleman alırken mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettikleri yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 79.6 oranında katıldıklarını, - Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri (gereçleri) çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 1 çıkarılmıştır. SONUÇ 1: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan mezun olup halen sektörde çalışanlar, mezun oldukları okullarda araç-gereç donanımlarının, öğretim programlarının ve okul-sanayi işbirliğinin eksikliğinden dolayı mesleki bilgi ve beceriler bakımından yetersiz mezun olmaktadırlar. Buna rağmen işletmeler işe eleman alırken, işe kolay uyum sağlamaları,
kolay eğitilmeleri (kurs, seminer vb. işyeri eğitimi) ve sektördeki istihdam açığından dolayı mezunları tercih etmektedirler. Araştırma Sorusu 2: Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki işletmelerde çalışanlar arasında aynı işi yapan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon alanı mezunları ile meslek lisesi mezunu olmayanların mesleki bilgi ve beceri yönünden farklılıkları var mıdır? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; - Mezun çalışanlar diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguluyorlar görüşüne mezun çalışanlar yüzde 81.4, meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.8 ve işletme yöneticileri yüzde 85.9 oranında katıldıklarını, - Mezun çalışanların diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçlidirler görüşüne mezun çalışanlar yüzde 78.7, meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 ve işletme yöneticileri 75.7 oranında katıldıklarını, - Mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duymaktadırlar görüşüne mezun çalışanlar yüzde 83.6 ve mezun olmayan çalışanlar yüzde 82.6 oranında katıldıklarını, - Mezun çalışanların diğer çalışanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağlamaktadırlar görüşüne mezun çalışanlar yüzde 79.8, mezun olmayan çalışanlar yüzde 51.6, meslek dersi öğretmenleri yüzde 88.2, işletme yöneticileri yüzde 79.4 oranında katıldıklarını, - Mezun çalışanlar diğer çalışanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlıyorlar görüşüne mezun çalışanlar yüzde 76.5, meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını, -Mezun çalışanlar yüzde 62.5, mezun olmayan çalışanlar yüzde 56.8, meslek dersi öğretmenleri yüzde 70 oranında, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolaylıkla iş bulabildiklerini belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 2 çıkarılmıştır.
SONUÇ 2: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının sektörde aynı işi yapan diğer çalışanlara göre, işyerlerinde gelişen teknolojilere ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları, mesleki bilgi ve becerilerinin daha iyi olduğu, iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları ve sektörde daha kolay iş bulabildikleri tespit edilmiştir. Ayrıca kadın ve erkek çalışanların sektörde istihdam edilme sayısı arasında farklılıklar vardır. Mezun çalışanlarda kadın elemanlar erkeklere göre fazladır. Mezun olmayan diğer çalışanlarda ise erkek elemanların sayısı kadın elemanlara göre fazladır. Araştırma Sorusu 3: Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarında çalışma durumları nasıldır? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; -Meslek dersi öğretmenleri yüksek öğrenim gördükleri kendi branşlarında öğretim verme oranlarının; tekstil boya-apre bölümünde yüzde 91.7, tekstil iplikçilik bölümünde yüzde 91.3, tekstil dokuma bölümünde yüzde 89, giyim bölümünde yüzde 32.3 olduğunu ve giyim bölümü öğretmenlerinin yüzde 56.5 inin ise kendilerine yakın branş olan konfeksiyon bölümlerinde öğretim verdiklerini, -Öğrenim gördekleri branş dışında derse giren öğretmenlerin yüzde 38.9 u kişisel gayret ve çabalarıyla, yüzde 33.3 ü Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitim ve seminerleri ile yetiştirildiklerini, -Branşlarında kendini yetersiz bulan öğretmenlerin yüzde 41 ini giyim bölümü öğretmenlerinin oluşturduğunu, bunların yüzde 44 ü yüksek öğrenim gördüğü ortamın yetersizliğinden, yüzde 25.3 ü işletme deneyimlerinin olmadığından kaynaklandığını, - Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 65.6 sı öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının yetersiz olduğunu, - Meslek dersi öğretmenleri, mesleki gelişimleri ve gelişen teknolojiye uyum sağlamaları için seminer, kurs ve işyerinde uygulama yapmak yararlıdır yönündeki görüşe yüzdü 93.5 oranında katılmışlardır. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 3 çıkarılmıştır.
SONUÇ 3: Meslek dersi öğretmenleri, teknolojik araç-gereç donanımları ve öğretim programlarının yetersiz olduğu okullarda çalışmaktadır. Giyim bölümünün dışındaki bölümlerde yüzde 90 ı kendi branşlarında öğretim vermektedirler. Giyim bölümü öğretmenlerinin ise çoğunluğunun yakın branş olan konfeksiyon (hazır giyim) bölümlerinde derse girmektedir. Branşı dışında derse giren öğretmenlerin çoğunluğu Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitiminden yararlanamamaktadır. Araştırma Sorusu 4: Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarındaki yeterlikleri nasıldır? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; - Öğretim verdikleri branşlarında kendileri yetersiz bulan öğretmenlerin yüzde 74.3 ü bunun nedeninin yüksek öğrenim gördükleri kurumun etkinliğinin az oluşundan ve işletme deneyimlerinin olmadığından kaynaklandığını, -İşletme yöneticileri tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe yüzde 73.1 oranında katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 4 çıkarılmıştır. SONUÇ 4: Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 75.9 u öğretim verdikleri branşta kendilerini çok ve oldukça yeterli görmektedir. Yetersiz kalmalarını ise yükseköğrenim gördükleri kurumunun etkinliğinin ve işletme deneyimlerinin az oluşuna bağlamaktadırlar. Öğretmenlerin; öğretim verdikleri okullarda araç-gereç donanımlarının eksikliği, kendi branşlarında görev yapmamaları, öğretim programlarının yetersizliği, okul-sanayi işbirliğinin yeterince kurulmaması etkinliğini azaltmaktadır. Araştırma Sorusu 5: Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanı ile ilgili bölümlerde, araç-gereç donanımları tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklentilerini karşılayacak eğitimi vermek için yeterli midir? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda;
-Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 65.6 sı öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının mesleki uygulamalar için yeterli olmadığı görüşüne katıldıklarını, -Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 54.8 i, tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarını yeterli bulmadıklarını, -Meslek dersi öğretmenleri, okullarda açılan bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına uygun olduğu görüşüne yüzde 78.7 oranında katıldıklarını, -İşletme yöneticileri, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe yüzde 28.7 oranında katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 5 çıkarılmıştır. SONUÇ 5 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon bölümlerinde araç-gereç donanımları ve öğretim programları yetersizdir. Okullar sektörün bulunduğu yörelerde açılmasına rağmen bölümler ihtiyacı karşılamamaktadır. Araştırma Sorusu 6. Tekstil ve konfeksiyon işletme yöneticilerinin tekstil ve konfeksiyon eğitimi görmüş ara kademe insangücünden beklentileri nelerdir? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; - Mezun çalışanlar yüzde 51.6, mezun olmayan çalışanlar yüzde 62.2 oranında bulundukları yerleşim bölgesinde teknolojik gelişmeleri izleyemedikleri görüşüne katıldıklarını, - İşletmelerin işe eleman alırken 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri görüşüne mezun çalışanlar yüzde 60, mezun olmayan çalışanlar yüzde 66.8, meslek dersi öğretmenleri yüzde 57.4 ve işletme yöneticileri yüzde 62 oranında katıldıklarını, - İşletme yöneticileri, mesleki bilgi ve becerilerin öğrencilere kazandırılmasında mesleki bilgilerin okulda, mesleki becerilerinde işletmelerde verilmesi gerektiği görüşüne yüzde 75.6 oranında katıldıklarını, - İşletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri (gereçleri) çok iyi kullandıkları görüşüne katıldıklarını,
-İşletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında "mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacı olan yeni bölümlerin açılması gerektiği" yönündeki görüşe katıldıklarını, -İşletme yöneticileri yüzde 73.1 oranında, okul-sanayi işbirliğinin yetersiz kaldığı ve geliştirilmesi gerektiği bunun yanında yüzde 87.4 oranında okullarda sektörün ihtiyacına yönelik yeni bölümlerin açılması gerektiğine yönelik görüşlere katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 6 çıkarılmıştır. SONUÇ 6 : Tekstil ve konfeksiyon sektörü; eğitimli insangücünün, gelişen teknolojilere uyum göstermesini, okul-sanayi işbirliği içinde hazırlanmış programlar ile işletmelerde beceri öğretimi görerek deneyim kazanmasını, makine, araç-gereç donanımlarını çok iyi kullanmasını ve üretim faaliyetleri ile ilgili her alanda yeterli sayıda olmasını istemektedir. Öneriler Türk ekonomisinin lokomotifi olan tekstil ve konfeksiyon sektörü toplam ihracatın yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün dünyadaki bu yerini koruyabilmesi ve daha da ileriye götürebilmesi, bu sektörde yetişmiş ve yetişecek olan elemanların sektörün beklentilerine uygun, sürekli eğitimi ile mümkün olacaktır. Tekstil ve konfeksiyon sektörü iyi durumda olan gelişmekte olan ülkelerin hedefi,türkiye nin bu sektördeki konumunu yakalamak ve geçmektir. Bu ülkeler tekstil eğitimine, özellikle orta ve ara kademedeki mesleki ve teknik eğitime çok önem vermektedirler. Gelişmiş batı ülkeleri birçok dezavantajlara rağmen tekstil ve konfeksiyon sektöründe başarılı bir şekilde rekabet edebilmektedirler. Bunun sırrı çalışanlarını çok iyi bir mesleki eğitim sisteminden geçirmeleridir. Mesleki ve teknik eğitimin kalitesi, ülkelerin tekstil üretiminin ve sektörün kalitesini belirlemektedir. Örneğin Almanya sanayileşmedeki başarısını iyi bir mesleki ve teknik eğitim ile sağlamaktadır.