MUHÂSEBE-Ġ VĠLÂYET-Ġ RÛM-ĠLĠ DEFTERĠ

Transkript

1 T.C. BAġBAKANLIK DEVLET ARġĠVLERĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Osmanlı ArĢivi Daire BaĢkanlığı Yayın Nu: Defter-i Hâkânî Dizisi: IX 167 NUMARALI MUHÂSEBE-Ġ VĠLÂYET-Ġ RÛM-ĠLĠ DEFTERĠ ( 937 / 1530 ) I PaĢa Livâsı Solkol Kazâları (Gümülcine, Yeñice-i Kara-su, Drama, Zihne, Nevrekop, Timur-hisârı, Siroz, Selanik, Sidre-kapsi, Avrat-hisârı, Yeñice-i Vardar, Kara-verye, Serfiçe, ĠĢtin, Kestorya, BihliĢte, Görice, Florina) ve Köstendil Livâsı <Dizin ve Tıpkıbasım> ANKARA

2 Proje Yöneticisi Doç. Dr. Yusuf SARINAY Devlet Arşivleri Genel Müdürü Proje Sorumluları Dr. Necati AKTAġ Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Mustafa KAPLAN Osmanlı Arşivi Daire Başkanı Dr. Ahmet Zeki ĠZGÖER Yayın İşleri Koordinatörü Yayına Hazırlayanlar Ali COġKUN Ahmet ÖZKILINÇ Abdullah SĠVRĠDAĞ Murat YÜZBAġIOĞLU Baskıya Hazırlama Murat ġener Salih DUTOĞLU

3 167 NUMARALI MUHÂSEBE-Ġ VĠLÂYET-Ġ RÛM-ĠLĠ DEFTERĠ ( 937 / 1530 ) I PaĢa Livâsı Solkol Kazâları (Gümülcine, Yeñice-i Kara-su, Drama, Zihne, Nevrekop, Timur-hisârı, Siroz, Selanik, Sidre-kapsi, Avrat-hisârı, Yeñice-i Vardar, Kara-verye, Serfiçe, ĠĢtin, Kestorya, BihliĢte, Görice, Florina) ve Köstendil Livâsı <Dizin ve Tıpkıbasım>

4

5 Ö N S Ö Z Dünyanın siyasî, askerî ve medeniyet tarihine katkıda bulunmuģ, çağdaģı devletlerin gücünü ve etkisini devamlı hissettikleri devletlerden biri de Osmanlı Devleti'dir. Osmanlı Devleti, kuruluģ ve geliģme dönemindeki bu gücünü çağın sosyal, askerî ve iktisadî ihtiyaçlarına en pratik çözüm üretebilme ve bunu uygulayabilme becerisine borçludur. Osmanlı Devleti'nin kuruluģ, geliģme ve yükselme dönemleri olan XIV, XV ve XVI. yüzyıllar, dünyada tarıma dayalı toplumsal yaģantı ve geliģmelerin öne çıktığı dönemlerdir. Tarıma dayalı sosyal ve ekonomik yapının bulunduğu bu dönemlerde Osmanlılar ülke topraklarında timar sistemini uygulamıģlardır. Timar sistemi, devlete hem etkin bir süvari ordusu sağlamıģ hem de reayanın gözetim altında tutularak asayiģ ve nizamın tesisinde timarlı sipahiye önemli görevler yüklemiģtir. Osmanlı Devleti'nin XV ve XVI. yüzyıllardaki sosyal, ekonomik, idarî, askerî ve demografik yapısını öğrenebilmemizde, sancak esasına göre tutulmuģ olan Tahrir Defterleri nin önemli bir yeri vardır. Devletin merkez dıģındaki idarî yönetim hiyerarģisi, ticaret ve sınaî hayatı, tarım ürünleri, hayvancılık, yeraltı zenginlikleri, nüfus ve etnik yapı ile tüm sosyal ve tarihî eserler hakkında detaylı bilgiler bu defterlerde bulunmaktadır. Ġki cilt halinde yayınlanması planlanan 167 numaralı defterin birinci cildi sayfaları arasındaki PaĢa livası Solkol kazaları olan Gümülcine, Yenice-i Karasu, Drama, Zihne, Nevrekop, Timurhisarı, Siroz, Selanik, Sidrekapsi, Avrathisarı, Yenice-i Vardar, Karaverye, Serfiçe, ĠĢtin, Kestorya, BihliĢte, Görice ve Florina kazaları ile Köstendil livasına ait bölümü tıpkıbasım ve indeksi yapılmak suretiyle yerli ve yabancı araģtırmacılarla, ilgililerin hizmetine sunulmuģtur. Eserin yayına hazırlanmasında emeği geçen Devlet ArĢivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı ArĢivi Daire BaĢkanlığı personelini tebrik eder çalıģmanın tarih ve kültürümüze yararlı olmasını dilerim. Doç. Dr. Yusuf SARINAY Devlet Arşivleri Genel Müdürü V

6

7 Ġ Ç Ġ N D E K Ġ L E R ÖNSÖZ... V ĠÇĠNDEKĠLER... VII KISALTMALAR... IX I. GĠRĠġ... 1 II. YAYINLANAN ESERDEKĠ LĠVĀ VE KAZĀLARA AĠT TAHRĪR DEFTERLERĠ... 9 A. YARARLANILAN DEFTERLERĠN ĠDĀRĪ BĠRĠMLERĠ VE SAYFA/VARAK NUMARALARI... 9 B. YAYINLANAN ESERDEKĠ LĠVĀ VE KAZĀLARA AĠT DEFTERLER III. YEKŪN CETVELLERĠ A. MUHĀSEBE-Ġ CĀNĠB-Ġ YEMĪN VE YESĀR B. LĠVĀ VE KAZĀ YEKŪNLARI IV. DĠZĠNLER A. KĠġĠ VE CEMĀ AT ADLARI DĠZĠNĠ Solkol Kazāları (Gümülcine, Yeñice-i Kara-su, Drama, Zihne, Nevrekop, Timur-hisārı, Siroz, Selanik, Sidre-kapsi, Avrat-hisārı, Yeñice-i Vardar, Kara-verye, Serfiçe, İştin, Kestorya, Bihlişte, Görice ve Florina) Köstendil Livāsı B. YER ADLARI DĠZĠNĠ Solkol Kazāları (Gümülcine, Yeñice-i Kara-su, Drama, Zihne, Nevrekop, Timur-hisārı, Siroz, Selanik, Sidre-kapsi, Avrat-hisārı, Yeñice-i Vardar, Kara-verye, Serfiçe, İştin, Kestorya, Bihlişte, Görice ve Florina) Köstendil Livāsı C. TERĠMLER DĠZĠNĠ V. HARĠTALAR Paşa Livāsı Solkol Kazāları ve Köstendil Livāsı İdārī Birimleri Gümülcine Kazāsı Yeñice-i Kara-su ve Drama Kazāları Zihne, Siroz ve Timur-hisārı Kazāları Nevrekop Kazāsı Selanik ve Sidre-kapsi Kazāları Yeñice-i Vardar ve Avrat-hisārı Kazāları Kara-verye ve Serfiçe Kazāları Kestorya ve İştin Kazāları Görice ve Bihlişte Kazāları Florina Kazāsı Köstendil Livāsı Ilıca Kazāsı Köstendil Livāsı İştib ve Kratova Kazāları Köstendil Livāsı Ustrumca Kazāsı Köstendil Livāsı İvranya Kazāsı VI. METNĠN FĠHRĠSTĠ VII. 167 NUMARALI MUHĀSEBE-Ġ VĠLĀYET-Ġ RŪM-ĠLĠ DEFTERĠ I: TIPKIBASIM VII

8

9 K I S A L T M A L A R a.g.e. : Adı geçen eser b. : Bāzār bk. : Bakınız BOA : Başbakanlık Osmanlı Arşivi c. : Cāmi cm. : Santimetre çf. : Çiftlik çr. : Çayır k. : Karye kl. : Kal a kz. : Kazā l. : Livā m. : Mahalle MAD : Maliyeden Müdevver Defterler md. : Mescid mn. : Manastır M.Ö. : Milattan önce ms. : Medrese mz. : Mezra a n. : Nāhiye nf. : Nefs nu. : Numara s. : Sayfa TD : Tahrir (Defter-i Hākānī) Defterleri TK, KKA : Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyūd-ı Kadīme Arşivi v. : Varak vb. : ve benzeri vt. : Vilāyet y. : Yaylak zm. : Zemīn zv. : Zāviye IX

10

11

12

13 G İ R İŞ Rum-ili'deki idarî teşkilatlanmada bölgenin askerî ve ticarî konumuna göre yüzyıllar önceden yapılmış olan yollar etkili olmuştur. Paşa sancağı içerisinde Sofya merkez olmak üzere kazalar; Cânib-i Yemîn (Sağkol) ve Cânib-i Yesâr (Solkol) şeklinde iki gruba ayrılmıştır. Cânib-i Yemîn yani Sağkol daha önce yayınlanan 370 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-ili Defteri I içerisinde yer almıştır. Edirne, Dimetoka, Ferecik, Keşan, Kızılağaç, Zağra-i Eskihisar, İpsala, Filibe, Tatarbazarı, Samakov, Üsküb, Kalkandelen, Kırçova, Manastır, Pirlepe ve Köprülü kazaları bu bölgeyi meydana getiren idarî birimlerdir. Yayına hazırlanan 167 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-ili Defteri I'de ise Cânib-i Yesâr yani Paşa sancağının Solkol kazaları olan Gümülcine, Yenice-i Karasu, Drama, Zihne, Nevrekop, Timurhisarı, Siroz, Selanik, Sidrekapsi, Avrathisarı, Yenice-i Vardar, Karaverye, Serfiçe, İştin, Kestorya, Bihlişte nam-ı diğer Vılkaşin, Görice ve Florina 1 ile Köstendil livası yer almaktadır. 1352'de Rum-ili'ne geçen Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri batı, kuzeybatı ve kuzey-doğuya doğru ilerlerken Romalıların yaptırdığı ve daha sonra Bizans'ın da kullandığı yollardan yararlanmışlardır. Bu yollar Solkol (Via Egnatia-Cânib-i Yesâr), Ortakol (Via Militaris-Tarîk-i Evsât) ve Sağkol (Kırım-Karadeniz ticaret yolu)'dur 2. Romalıların siyasî amaçlarla yaptırmış olduğu Via Egnatia yani Osmanlıların deyimiyle Solkol yolu İtalya ile doğu eyaletleri arasındaki ilişkileri kolaylaştırmayı, askerî ve idarî ihtiyaçları karşılamayı, giderek daha uzak sınırlara yönelen birliklerin hareketinin ve yönetimin düzenli işleyişini sağlıyordu. Yolun inşasına M.Ö. 146 tarihlerinde Makedonya Prokonsülü İgnatius zamanında başlandığı için bu yola Via Egnatius adı verilmiştir. Via Egnatia Apollonia'dan doğuya doğru uzanır. Millerle ölçülmüş 1 Yayınlanan defterde müstakil liva olarak geçen Florina, defterin fihristinde Livâ-i Florina bir kâdılık yerdir şeklindeki yazının üst tarafına sancaklıkdan ref olunup Paşa sancağına mülhak olmuştur notu düşülmüştür. Biz de buna itibar edip Florina'yı Paşa sancağı Solkol kazaları içerisinde değerlendirerek dizinlerde diğer kazalarla birlikte verdik. 2 Halime Doğru, XIII-XIX. Yüzyıllar Arasında Rumeli'de Sağ Kolun Siyasi, Sosyal, Ekonomik, Görüntüsü ve Kozluca Kazası, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Eskişehir 2000, s. 32. İpsala'ya ve Arda ırmağına kadar sınır taşları ile donatılmıştır. Toplam uzunluğu 535 mildir 3. Solkol Osmanlı Devleti'nin Balkanlara ve Avrupa'ya doğru genişlemesinde İstanbul'dan Trakya, Makedonya ve Arnavutluk'a giden anayol olarak kullanılmaktaydı. Solkol yolu yalnızca askerî amaçlı kullanımın dışında Balkan yarımadasının güneyinden Avrupa ülke-lerine tahıl, deri ve kumaş gibi malların sev-kinde de ticarî bir yol olarak önem taşıyordu. Yine XV ve XVI. yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nin en önemli devlet adamları tarafından kurulmuş çok sayıda vakıf da Solkol yolunun ticarî yol olarak taşıdığı öneme işaret etmektedir 4. Solkol güzergâhı olan Draç-Ohri, Manastır, Vodena-Selanik hattı atlı kervanlarla saat, Selanik-Orfani-Gümülcine, Malkara-Tekirdağ-Silivri-İstanbul arası ise atlı kervanlarla 103 saatlik bir mesafe idi 5. Ortakol ise Çirmen, Zağra, Filibe ve buradan ikiye ayrılarak Sofya üzerinde Niş ve Belgrad'a ulaşırken ikinci kol da Köstendil üzerinden Üsküp'e varıyordu. Sağkol ise Trakya'dan başlayarak Kırklareli üzerinden kuzeye doğru devam ediyor, Edirne'den gelen yolla birleşip Tunca vadisini takip ederek Istrancalar ve Balkan dağlarının doğal geçitlerinden geçmek suretiyle Kara-deniz'e paralel olarak Tuna nehrine kadar ulaşıyordu. Yol, büyük merkezlere ulaşacak şekilde bazı yerlerde ikiye ayrılarak devam ediyordu. Prevadi'den batıya giden yol Tırnova ve Niğbolu'ya ulaşıyor, asıl yol kuzeye doğru devam edip Dobruca'dan geçip Babadağ'a geldikten sonra Tuna nehrini geçiyordu. Buradan tekrar ikiye ayrılan yolun doğuya doğru devam eden kolu Kırım'a gidiyor, diğeri Yaş üzerinden Kuzeydenizi'ne kadar ulaşıyordu. 3 Anna Avramea, MÖ. 2. Yüzyıl ile MS. 6. Yüzyıl Arasında Via Egnatia'nın Güzergahı ve İşlevi, Sol Kol, Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia ( ), Editör: Elizabeth A. Zacharıadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s Vassilis Dimitriadis Via Egnatia Üzerindeki Vakıflar, Sol Kol, Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia ( ), Editör: Elizabeth A. Zacharıadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s Traian Stoianovich Osmanlı Hâkimiyetinde Via Egnatia, Sol Kol, Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia ( ), Editör: Elizabeth A. Zacharıadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s

14 Sağkol askerî anlamda Ortakol kadar faal olmamasına rağmen önemini daima korumuştur. İstanbul'a et ve tuz sağlayan merkezlerin yoğunluğu bu güzergâhta idi. Buğday ve kesimlik hayvanların karayolu veya denizyolu ile İstanbul'a ulaştırılması bu yolun önemini artırıyordu. Köstence, Varna, Burgaz ve Mesembria gibi sağkolun önemli limanlarından her türlü üretim başkente ulaştırılıyordu 6. 1-Ġdarî ve YerleĢim Birimleri Yayınlanan 167 numaralı tahrir defterinin birinci cildinde Paşa livasının 18 kazası ve Köstendil livasının 5 kazası ile 8 nahiyesi bulunmaktadır. Ayrıca Paşa livası Solkol kazalarından Timurhisar'a bağlı Menlik nahiyesi Köstendil livası bölümünde yer almaktadır. Defterde geçen kaza ve nahiyeler şunlardır: A-Paşa livası Solkol kazaları 1-Gümülcine kazası 2-Yenice-i Karasu kazası 3-Drama kazası 4-Zihne kazası 5-Nevrekop kazası 6-Timurhisarı kazası 7-Siroz kazası 8-Selanik kazası 9-Sidrekapsi 7 kazası 10-Avrathisarı kazası 11-Yenice-i Vardar kazası 12-Karaverye kazası 13-Serfiçe kazası 14-İştin 8 kazası 15-Kestorya (Kesriye) kazası 16-Bihlişte kazası nam-ı diğer Vılkaşin 17-Görice kazası 18-Florina kazası B-Köstendil livası 1-Ilıca kazası a-ilıca nahiyesi b-piyaniçe nahiyesi c-dubniçe nahiyesi d-radomir nahiyesi e-sirişnik nahiyesi f-gorna-krayişte nahiyesi 2-Kratova kazası 3-İştib kazası 6 Doğru, a.g.e., s Bu kaza 370 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-ili Defteri I 'in Giriş bölümünde (s. 5) sehven Sidrekapısı şeklinde yazılmıştır. 8 Bu kaza da aynı yerde İştib olarak yazılmıştır. a-koçana nahiyesi b-nogoriçe nahiyesi 4-Ustrumca kazası Menlik nahiyesi (Timurhisarı kazasına bağlı) 5-İvranya kazası Paşa livasının Solkol kazalarından Gümülcine merkezde (nefs) 17 müslim, İnöz merkezde 1 müslim 33 gebran, Yenice-i Karasu merkezde 11 müslim, Zihne merkezde 12 gebran, Nevrekop merkezde 5 müslim 13 gebran, Timurhisarı merkezde 3 müslim 7 gebran, Siroz merkezde 26 müslim 28 gebran, Selanik merkezde 48 müslim 11 gebran mahallesi ile 3 gebran ve 20 Yahudi cemaati, Sidrekapsi merkezde 1 müslim 3 gebran, Yenice-i Vardar merkezde 18 müslim 1 gebran, Serfiçe merkezde 11 gebran, Kestorya merkezde 2 müslim 36 gebran mahallesi ile 1 Yahudi cemaati, Florina merkezde 3 müslim 5 gebran mahallesi olmak üzere toplam 135 müslim ve 160 gebran mahallesi vardır. Drama, Avrathisarı, Karaverye, İştin ve Bihlişte kazalarının merkezlerinde mahalle kaydı verilmemiştir. Müslim veya gebran hane, mücerred ve bive sayıları ile muhtelif meslek gruplarının kayıtları mevcuttur. Paşa livası Solkol'da 18 kaza, 22 nefs, 5 kale (Selanik, Kavala, Serfiçe, Kestorya ve Görice), 295 mahalle, köy ile 175 mezraa mevcuttur. Köstendil livasında; Ilıca merkezde 5 müslim 1 gebran, Dubniçe merkezde 5 gebran, Radomir merkezde 1 müslim 8 gebran, Kratova merkezde 3 müslim, 24 gebran ve 1 Yahudi, İştib merkezde 8 müslim 5 gebran ve 2 Yahudi, Nogoriçe merkezde 3 gebran, Ustrumca merkezde 9 müslim 6 gebran, Bedriç merkezde 3 müslim 18 gebran, Menlik merkezde 1 müslim 22 gebran ve 2 Kıbti mahallesi olmak üzere toplam 127 mahalle bulunmaktadır. İvranya kazasının merkezi olmakla birlikte mahalleleri belirtilmeyip müslim ve gebran hane, mücerred ve bive sayıları verilmiştir. Köstendil livasında toplam 5 kaza, 3 kale (İştib, Ustrumca ve İvranya), 8 nahiye, 10 nefs, 127 mahalle, köy ve 109 mezraa bulunmaktadır. 2-Nüfus ve Demografik Yapı Paşa Livası Solkol kazaları: Paşa livası Solkol kazalarında toplam avarız ve gayr avarız yetişkin erkek nüfusun 'sı müslim, 2.662'si Yahudi olmak üzere 'i gayr-i müslimdir. Gümülcine ve Yenice-i Karasu kazalarının haricindeki kazalarda gayr-i müslim nüfusun ekseriyeti teşkil ettiği görülmektedir. 2

15 Hane Mücerred Bennak Hane Mücerred Toplam Hane Mücerred Bive Hane Mücerred Bive Toplam Genel Toplam TABLO I 1530 Tarihinde Solkol Kazalarının Nüfus Yapısı Müslim Muaf Gayr-i Müslim Muaf Kazalar Gümülcine Yenice-i Karasu Drama Zihne Nevrekop Timurhisarı Siroz Selanik ve Sidrekapsi Avrathisarı Yenice-i Vardar Karaverye Serfiçe İştin Kestorya Bihlişte Görice Florina Toplam Köstendil livası: Köstendil livasında toplam avarız ve gayr avarız neferin 49'u Yahudi, 87'si Kıbti 12, 'i de gebr olmak üzere toplam Kazalar TABLO II 1530 Tarihinde Köstendil Livasının Nüfus Yapısı neferi gayr-i müslimdir. Liva genelinde müslümanların sayısı 4.561'dir. Aşağıda verilen tablo incelendiğinde gayr-i müslim nüfusun livanın genelinde ekseriyeti teşkil ettiği görülecektir. Müslim Gayr-i Müslim Genel Toplam Hane Mücerred Muaf Toplam Hane Mücerred Bive Muaf Yahudi Kıbti Toplam Ilıca Kratova İştib Ustrumca Menlik nahiyesi İvranya Toplam Bu sayının hanesi Yahudi'dir. 10 Bu sayının 8 hanesi Yahudi'dir. 11 Bu sayının 9 mücerredi Yahudi'dir. 12 Sözü edilen 87 nefer Kıbti, Solkol kazalarından Timurhisar'a bağlı Menlik nahiyesinde bulunmaktadır. 3

16 3-Solkol Kazaları ve Köstendil Livasının Ekonomik Durumu ile Gelir-Gider Katagorileri Solkol kazaları ve Köstendil livasının vergi gelirlerinden en büyük pay akçe ile padişah hasları ve akçe ile de zaim ve sipahi timarları için ayrılmıştır. Solkol kazalarının toplam vergi geliri , Köstendil livasının ise akçedir. Gelirlerin Dağılımı TABLO III 1530 Tarihinde Solkol Kazaları ve Köstendil Livasının Gelir-Gider Tablosu Gümülcine, Yenice-i Karasu, Drama, Zihne, Siroz, Nevrekop, Timurhisarı, Selanik, Sidrekapsi ve Avrathisarı kazaları Yenice-i Vardar, Karaverye, Serfiçe, Hurpişte, Kestorya, Bihlişte ve Görice kazaları Florina Kazası Toplam Köstendil Livası Genel Toplam Hashâ-i Padişah Hashâ-i İbrahim Paşa Hashâ-i Ayas Paşa Hashâ-i Kasım Paşa Hashâ-i Behram Paşa Hashâ-i Hâce-i Hullidemülkühū Hashâ-i Ahmed Çelebi, defterdar Hashâ-i Nişancı Bey Hashâ-i Kapudan Çiftlik-i Hüsrev Bey, Mirliva-i Bosna Hashâ-i Mir-liva-i Selanik Hashâ-i İskender Çelebi Hashâ-i Seydi Bey, et-tevkîî Hashâ-i Mehmed Bey bin Ahmed Ağa, Mir-liva-i Köstendil Hashâ-i Ahmed Ağa, Serzevvâkîn-i Dergâh-ı Âlî Hashâ-i Pervane Ağa, Ağa-i Ulufeciyân-ı Yemin Hashâ-i Hüsam Bey, Kethuda-i Rum-ili Zeamet-i Rüstem Çelebi, Defterdar-ı Timar Timarha-i Zuamâ ve Erbab-ı Timar Timarha-i Mustahfızân-ı Kal a Timarha-i Mir-ahur-ı Şütürbânân Timarha-i Mir-ahur-ı Madeyân Timarha-i Ser-şahinci ve Bazdârân Timarha-i Reis-i Mellâhîn Mahsul-i Rüsûm-ı Asesiyye ve İhtisab ve İhzâriyye Timarha-i Mehmed Ağa, Ser-çakırcıyân-ı Dergâh-ı Âlî Evkaf ve Emlâk Nakdiyye-i Evkaf, an-ribh Vakf-ı Kenâyis Toplam

17 4-Muaf Sınıflar Paşa livası Solkol kazalarında 18 kadı, 8 zaim, sipahi, 267 mustahfız-ı kal a, 19 akıncı, 3 dizdar, 2 mir-ahur, yörük ve yamak, 517 imam-müezzin-hatib ve sahib-i berat, 7 zaviyedâr, 28 sipahizâde, 26 pir-i fani, 19 muaf, 442 müslim çeltükci, gayr-i müslim çeltükci, 141 müslim derbendci, gayr-i müslim derbendci, 150 müslim tuzcu, gayr-i müslim tuzcu, 98 hafızân-ı cisr, hafızân-ı kenar-ı derya ve meremmetciyân-ı râh-ı âb, Vardar ve Karasu nehirlerinde müslim gemici ile 40 gayr-i müslim gemici, 46 dalyancı, 30 yuvacı ve kayacı, 142 bazdâr, 482 yağcı, akıncı ve küreci, 107 müslim hademe-i meâdin, gayr-i müslim hademe-i meâdin, 95 müslim hademe-i gav-ı siyah, 365 gayr-i müslim hademe-i gav-ı siyah, 88 hademe-i madeyân, 73 hademe-i imaret-i Evrenos Bey, 42 hademe-i darbhane, keşiş, 61 uteka, 3 atıcı (?), 135 sarbân ve şütürbân olmak üzere avarızdan muaf toplam nefer mevcuttur. Köstendil livasında 1 mir-liva, 5 kadı, 2 müderris, 19 talebe, 23 zaim, sipahi, 3 dizdar, 3 kethuda, 50 mustahfız, yörük, 5 hatib, 25 imam, 30 müezzin, 20 muarrif ve kayyum, 86 akıncı, 2 sipahizâde, 4 ehl-i berat, 254 kürekciyân-ı çeltük, derbendci ve 418 muaf evkaf ve emlâk reayası olmak üzere avarızdan muaf nefer bulunmaktadır. 5-Vakıflar 167 numaralı tahrir defterinde vakıf geliri tahsis edilmiş olan Solkol kazaları ile Köstendil livasındaki vakıf müesseseleri şunlardır: a-camiler Siroz'da Gazi Hudavendigâr, İbrahim Paşa ve Kebkebir, Selanik'te Aya Sofya ve Yakub Paşa, Florina'da Yakub Bey, İnecük'te Hüseyin Bey ile Köstendil livası Bedriç nahiyesinde Bedriç, İştib'te İştib, Dubniçe nahiyesinde Pürtlü, Menlik nahiyesi İsveti İvrace köyünde Çavuş Ayas ile İvranya'da Gedük Ahmed Paşa camileri vardır. b-medreseler Siroz'da Selçuk Hatun binti Sultan Bayezid Han ile Köstendil livası İştib merkezinde Mevlana Mehmed Çelebi bin Mevlana Nurüddin medreseseleri mevcuttur. c-mescitler Florina'da Ablak Hamza Bey, Selanik'de Ahmed bin Ali, Akça, Ali Paşa Bey, Gazzaz Hacı Muslihüddin, Hacı Ahmed bin Kara Hacı, Hacı Hasan et-tacir, Hacı Musa, Hacı Yakup, Haraccı Alaüddin, Haraccı Kemal, Katib Ali Bali, Kethuda, Muhammed bin Ahmed, Mustafa Bey bin İlyas, Sinan, Sinan Halife, Solom ve Zühre Hatun, Siroz'da Ayişe Hatun, Bacdâr Hayrüddin, Bedrüddin, Çaşnigir İlyas, Eslim Hatun, Hacı Kurd, İsmail Bey, Kara Hamza, Kolak Kasım Çelebi, Mahalle-i Salih Fakih, Musa Çelebi bin Bacdar Hayrüddin, Tabbah Murad, Tanrıvermiş, Emir Hasan ve Tatar Hatun, Gümülcine'de Bağçelü İlyas, Bergamalu, Debbağân, Deli oğlu, Hacı Hayrüddin, Hacı Hızır, Hacı Karagöz, Hacı Yavaş, İmam Aşcı, İnekci (?) Hacı Hayrüddin, Kadı, Koca Nasuh, Mahalle-i Yenice, Süpüren, Süpüren Mahmud ve Şehreküstü, Karaverye'de Bayezid Çelebi bin Tuzcu Hacı Sinan, Gülşah Hatun, Hacı Karagöz, Kemal, Mehmed Çelebi, Sinan Bey veled-i Yakub Bey ve Yahya Bali, Yenice-i Vardar'da İsa Bey bin Evrenos Bey, Kestorya'da Karacacik ve Hurpeşte'de Mamı Bey mescitleri bulunmaktadır. Köstendil livasına bağlı Ilıca kazası merkezinde Ahmed Fakih, Halil Paşa ve Murad Çelebi, Ustrumca'da Bayram-zâde, Bayramzade Sinan, Beyi Çelebi, Firuz Bey, Hacı Çelebi, İbrahim Çelebi, Kasım bin Yusuf, Kilise, Musa Çelebi ve Sofuyan, İştib'de Hamza Çeribaşı, Hüsam Kethuda, Hüseyin Bey, İbrahim Bey, Mehmed Çelebi ve Yeğan-zâde ile İvranya kazası Çeltükci köyünde Ahmed Ağa mescidleri mevcuttur. d-zaviyeler Siroz'da Ali Bey, Ali Paşa, Bahaüddin Paşa, Derviş Mustafa Çelebi bin Bahşi Bey, Koca Kadı, Kutbüddin, Mecnun Paşa, Şeyh Bedrüddin ve Tabbah Mahmud, Gümülcine'de Börekçiler, Hacı Şemsüddin, Konukcu Şemsüddin, Süpüren Kassab ve Ahi Evren, Yenice-i Karasu'da Derviş İvaz, Timurhisarı Vetrina köyünde Kamerşah Sultan, Kara-verye'de Mehmed Bey ve Tuzcu Sinan Bey ile İnöz'de Yunusluk zaviyeleri mevcuttur. Köstendil livası Ustrumca merkezde Hoca Şemsüddin, İştib'de Hüsam Kethuda ve Hüseyin Bey, Dubniçe'de Hızır Baba ve İbrahim Baba ile Dubniçe nahiyesi Hamzabeylü köyünde Piri Dede bin Mustafa Bey zaviyeleri vardır. e-muallimhaneler Gümülcine'de Binti Kemal, Hacı İskender, Hoca-zâde ve Kebkebir, Hurpeşte'de Kasım Çelebi ve Mamı Bey, Karaverye'de Bayezid Çelebi bin Tuzcu Hacı Sinan ve Sinan Bey veled-i Yakub Bey, Florina'da Ablak Hamza Bey ve Çakeri Sinan Bey muallimhaneleri bulunmaktadır. 5

18 Köstendil livası Ustrumca merkezde İsa Hoca, İştib merkezde Muslihüddin ve İvranya kazası Çeltükci köyünde Ahmed Ağa muallimhaneleri vardır. f-imaretler Gümülcine ve Siroz merkezde Evrenos Bey, Selanik'te İshak Paşa ve İnecük'te Hüseyin Bey, Köstendil livası Ilıca merkezde Halil Paşa ve Süleyman Bey imaretleri mevcuttur. g-tekkeler Karaverye merkezde Baba tekkesi ile Hurpeşte merkezde Rasim Çelebi tekkesi vardır. Paşa livası Solkol kazalarında vakıf geliri tahsis edilmiş olan 28 cami, 108 mescit, 29 zaviye, 30 muallimhane, 10 imaret ve 3 medrese mevcuttur. Ayrıca XV ve XVI. yüzyıldaki Osmanlı padişahları ile yüksek devlet ricalinin İstanbul, Edirne ve Bursa'da yaptırmış oldukları cami, medrese ve imaretlere Paşa livası Solkol kazalarından birçok köyün gelirleri vakfedilmiştir. Solkol kazalarındaki toplam vakıf ve mülk gelirleri akçedir. Köstendil livasında ise vakıf geliri tahsis edilmiş olan 5 cami, 25 mescit, 5 imaret, 4 zaviye, 3 muallimhane ve 2 medrese mevcut olup bu vakıfların yıllık geliri akçedir. 6-Defterin Muhtevası ve Özellikleri 167 numaralı tahrir defteri Paşa livası Solkol kazaları, Köstendil, Vulçıtrın, Prizrin, Alacahisar, Hersek 13, İzvornik ve Bosna 14 livalarından oluşmaktadır. İki cilt halinde yayınlanması planlanan defterin yayınlanan bu ilk cildinde, Paşa livası Solkol kazaları (18 kaza) ile Köstendil livası yer almaktadır yılı içinde yayınlanacak olan diğer cildinde ise Vulçıtrın, Prizrin, Alacahisar, Hersek, İzvornik ve Bosna sancakları yer alacaktır. İzvornik ve Bosna livası ile Hersek'in 2 kazası fihristte bulunmasına rağmen defterin eksik olmasından dolayı içeriğinde mevcut değildir. Eksik olan bu bölümler bölgenin yakın tarihli diğer defterlerinin en uygunları seçilerek yayınlanmasıyla bu eksikliğin telafisi yoluna gidilecektir. 13 Defterin fihristinde Livâ-i Hersek dört kâdılık yerdir kaydından Hersek sancağının dört kazası olması gerekirken defterin eksik olmasından dolayı iki kazası mevcuttur. 14 İzvornik ve Bosna sancakları, defterin fihristinde bulunmasına rağmen içeriğinde yoktur. Defterin orijinaline 613'e kadar sayfa numarası verilmiştir. Fakat numaralama yapılırken 456'dan 557'ye atlanmıştır. Dolayısıyla defterin toplam sayfa adedi 613 değil 513'tür. Defterin dış cilt boyutları 15,5 x 46,5 cm., varak boyutları 15 x 46 cm., yazılı kısım boyutları dolu sayfalarda genellikle 9-11 x cm.dir. Bu boyutlar Kanuni Sultan Süleyman dönemi mufassal ve icmal defterlerine özgün boyutlardır. Deftere sonradan sayfa numarası verilmiştir. Bu gibi defterlerde her idarî birimin yazımından sonra bırakılması âdet olan boş sayfalar burada da vardır. Bunlar 2, 6, 134, 171, 180, 190, 214, 215, 306, 394, 401, 452, 454, 599. sayfalardır. Toplam 14 adet numara verilmemiş boş sayfa vardır. Ayrıca, 6-7 arasında 2, arasında 2, arasında 2, arasında 4, arasında 6 ve sayfaları arasında 2 sayfa olmak üzere toplam 18 sayfaya numara verilmemiştir. Sayfa numarası verilmeyen boş sayfalar tıpkıbasıma alınmamıştır. Yayınlanan defterde yıpranmış ve çürümüş yerler olduğundan dolayı tamir ve restorasyonu yapılmıştır. Defterin başında fihristi ile Rum-ili eyaletinin genel bir muhasebesi verilmiştir. Paşa livası Solkol kazalarından 10 kazanın (Gümülcine, Yenice-i Karasu, Drama, Zihne, Siroz, Nevrekop, Timurhisarı, Selanik, Sidrekapsi ve Avrathisarı) yekunu 124. sayfada; 6 kazanın (Yenice-i Vardar, Karaverye, Serfiçe, İştin, Kestorya, Bihlişte ve Görice) yekunu 179. sayfada; Florina kazasının yekunu ise 188. sayfada verilmiştir. Muhasebe-İcmal defterleri serisinin aksine 167 numaralı defterde Köstendil ve Hersek livalarındaki karyelerin altında verilen hane ve mücerred sayıları yazılırken siyakat rakamı kullanılmıştır. Ayrıca Köstendil livasındaki liva ve kaza yekunları ile idarî birimlerdeki vakıf ve mülk kayıtları liva başlığından önce sayfalar arasında verilmiştir. Defterde 126. sayfada Yenice-i Vardar, 146. sayfada Serfiçe ve 159. sayfada Kestorya kazalarının, 216. sayfada yörük cemaatlerinin, 307. sayfada meâdin-i Osmanî, 315. sayfada Vulçıtrın, 402. sayfada Alacahisar ve 453. sayfada Hersek livaları kanunnameleri vardır. Defter tamamıyla siyah çini mürekkebiyle yazılmıştır. İdarî birimlerin başlangıç varağı dıştan görünecek şekilde sarı-kırmızı renkli ipek bir bağla müteakib birimden ayrılmıştır. Varakların aradan çıkarılıp çıkarılmadığını 6

19 kontrol etmek maksadıyla varağın ikinci yüzünün sol alt köşesinde bulunan reddâdelerin büyük bir kısmı ciltlenme esnasında kesilmiştir. 7-Yayın Yapılırken Takip Edilen Usul 167 numaralı defteri kaleme alan kâtipler mevcut bilgileri mufassal defterlerden aktarırken bazı yerlerde yanlışlıklar yapmışlardır. Bunların doğruları ilgili mufassal veya icmal defterlerinden bulunarak köşeli parantezle [ ] gösterilmiştir. Okunuşu tam olarak tesbit edilemeyen kelimelere ise soru işareti (?) konulmuştur. Yayına hazırlanan 167 numaralı tahrir defterinin birinci cildi; Giriş, Yayınlanan Eserdeki Liva ve Kazalara Ait Defterler, Yekun Cetvelleri, Dizinler (Kişi ve Cemaat Adları, Yer Adları ve Terimler), Haritalar, Metnin Fihristi ve Tıpkıbasım bölümlerinden oluşmaktadır. Yayınlanan Eserdeki Liva ve Kazalara Ait Defterler bölümü iki başlık halinde değerlendirilmiştir. Tahrir Defterlerinin Ġdarî Birimleri ve Sayfa/Varak Numaraları başlığı altında Solkol kazaları ve Köstendil livasına ait yayın yaparken yararlandığımız defterlerin idarî birimleri esas alınarak fihristleri çıkarılmış ve karşılarına sayfa veya varak numaraları yazılmıştır. Yayınlanan Eserdeki Liva ve Kazalara Ait Tahrir Defteri başlığı altında ise Solkol kazaları ve Köstendil livasının mevcut tahrir defterleri tablolar halinde verilmiştir. Dizinler; KiĢi ve Cemaat Adları, Yer Adları ve Terimler olmak üzere üç başlık altında verilmiştir. KiĢi ve Cemaat Adları ile Yer Adları dizinleri Paşa Livası Solkol Kazaları ve Köstendil Livası başlıkları altında ayrı ayrı verilirken Terimler dizini beraber verilmiştir. KiĢi ve Cemaat Adları dizinine; cemaatler, millet isimleri ve ismini şahıslardan alan mahalle, mezraa, zaviye, cami, mescit, âsiyâb, bağ, bağçe vb. isimler alınmıştır. Yer Adları başlığı altında ise her türlü yer ve yer tarif eden isimler alınmıştır. Terimler dizininde defterde hemen hemen her sayfada geçen (hane, mücerred, karye vb.) bazı terimler sadece madde olarak gösterilmiş, sayfa numarası verilmemiştir. Köstendil livasına tabi Kratova kazası defterde padişah hassı olarak değerlendirilmiştir. Fakat Kratova kazası içerisindeki köyler haritada İştib kazasının güneyinde ve bu kazaya bağlı Koçana nahiyesi dahilinde çıkmaktadır. Bu durumdaki köylerin İştib ve Koçana nahiyelerine bağlanması uygun görülmüştür. Menlik nahiyesi defterde Köstendil livası içerisinde yer almasına rağmen 287. sayfada Nâhiye-i Menlik, tâbi-i kazâ-i Timurhisâr ibaresi düşülerek Solkol kazalarından Timurhisar'a bağlı olduğu gösterilmiştir. Köstendil livasında nahiye ve mustahfızâan birim başlıkları belirtilmemiştir. Bu defterin çekildiği mufassal defterin icmali olan 934 tarihli BOA, TD 141 numaralı icmal defterinden yararlanarak köylerin bağlı olduğu nahiyeler köşeli parantezle gösterilmiştir. Selanik ve Sidrekapsi kazalarındaki karye ve mezraalar BOA, TD 70 ve BOA, TD 403 numaralı defterlerdeki nahiye birimleri dikkate alınarak ilgili idarî birimlere bağlanmıştır. İştin, Yenice-i Vardar ve Kestorya'daki meskun yerlerin bağlı bulundukları idarî birimler BOA, TD 424 numaralı deftere göre yazılmıştır. Görice kazasındaki meskun yerlerin bağlı bulundukları idarî birimler BOA, TD 70 ve BOA, TD 433 numaralı defterlere göre yazılmıştır. Yer adlarının haritadaki yerlerinin bulunması ve haritaların yapımı için Harita Genel Müdürlüğü 1: , Generalkarte von Mittelurope im Mabe 1: Wien 1911, Konigreich Bulgarien und Türkisch Thrakien 1: Wien 1909, Memâlik-i Mahruse-i Şâhâneden Rumeli Kıtasının Mufassal Haritası 1: , Erkân-ı Harbiye Dairesi 1289 ve Rumeli-i Şâhâne Erkân-ı Harbiye-i Umumiyye Dairesi 1303 haritalarından yararlanılmıştır. Ayrıca yukarıda zikredilen haritaların dışında yer isimlerinin okunuşunda ve yerlerinin tespitinde internette bulunan httb:\\ World Index kısmının ilgili ülke indekslerinden faydalanılmıştır yılında yayınlanan 370 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Rum-ili I 'de 1530 Tarihinde Paşa (Sofya) Livası Haritası içerisinde işaretlenen Dolna-Glogoviçe, Gorna-Glogoviçe, Berendi ve Prazno-Glava köyleri Köstendil liva-sına bağlı Ilıca kazasının Sirişnik nahiyesinde geçmektedir. Ayrıca Sirodorek köyünün de bu haritada olmaması gerekir. 7

20

21 Y A Y I N L A N A N E S E R D E K Ġ L Ġ V Ā V E K A Z Ā L A R A A Ġ T T A H R Ī R D E F T E R L E R Ġ A - Y A R A R L A N I L A N D E F T E R L E R Ġ N Ġ D Ā R Ī B Ġ R Ġ M L E R Ġ V E S A Y F A / V A R A K N U M A R A L A R I I - S O L K O L K A Z Ā L A R I 1-MUFASSAL DEFTERLER BOA, TD 3 Tārīh: 869, eksik, 490 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Nevrekop ( ), Siroz ( ), Ostrova ( ), Zihne ( ), Drama ( ) Nāhiye: Nevrekop ( ), Kaluyan (154) Vilāyet: Timur-hisār (1-110), Nevrekop ( ), Siroz ( ), Ostrova ( ) Keşīşlik ( ), Zihne ( ), Drama ( ) Kal a: Timur-hisār ( ) Ta allukāt: Kladendra ( ) BOA, TD 7 Tārīh: 883, eksik, 646 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Drama (24-27), Zihne ( ), Siroz ( ), Kladendra ( ), Nevrekop ( ), Demür-hisār ( ), Selanik ( ), Sidre-kapsi ( ) Nāhiye: Ostrova ( ), Kladendra ( ), Kaluyan ( ) Vilāyet: Yeñice-i Kara-su (1-23), Drama (24-112), Zihne ( ), Keşīşlik ( ), Siroz ( ), Nevrekop ( ), Demür-hisār ( ), Selanik ( ) 15 BOA, TD 16M Tārīh: 886, tam, 1203 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Florina ( ) Nāhiye: Florina ( ) BOA, TD 235 Tārīh: 951, başı eksik, sonu tam, 242 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Florina (6-9) Nāhiye: Florina (9-242) 16 Vakf: (239) BOA, TD 374 Tārīh: 936, eksik, BOA, TD 403'ün parçası 17, 175 sayfa 15 Vilayetler içerisinde diğer vilayet ve nahiyelere ait köyler kaydedilmiştir. 16 Gogova ve Moloska nahiyelerine köy bağlanmakla birlikte nahiye başlığı verilmemiştir. 17 BOA, TD 403 numaralı defterin parçası olduğu anlaşılıyor. Vilayet-i Drama'nın devamı bu defterin 1. sayfasıdır. Ayrıca BOA, TD 374 numaralı defterin sayfaları arasında yer alan Evrenos Bey ve İsa Bey vakıflarının öncesi BOA, TD 403 numaralı defterin 978. sayfasıdır. Ġdārī Birimler Vilāyet: Drama (2-154) Nefs: Kavala (2-3), Drama (32-36) Vakf: ( ) BOA, TD 403 Tārīh: 936, eksik, 1044 sayfa, yanlış ciltleme var Ġdārī Birimler Vilāyet: Drama (1-14) Nefs: Zihne (18-25), Avrat-hisārı (172), Timur-hisārı ( ), Siroz ( ), Selanik ( , ), Sidre-kapsi ( ) Kazā: Zihne (18-165), Avrat-hisārı ( ), Nevrekop ( , ), Timur-hisārı ( ), Siroz ( ), Selanik ( , ), Sidre-kapsi ( ) Nāhiye: Balya-badra ( ), Sidre-kapsi ( ), Kelemerye ( ) Kal a: Selanik ( ) Vakf: Drama (4-14), Selanik ( ) Aynaroz cezīresi keşīşānı: (1043) BOA, TD 424 Tārīh: 936, başı tam, sonu eksik, 948 sayfa Ġdārī Birimler Vilāyet: İştin ( ) Nefs: Yeñice-i Vardar (4-13), Çitroz ( ), Kara-ferye ( ), Vodena (38-41), Serfiçe ( ), Hurpeşte ( ), Kestorya ( ), Bihlişte ( ) Kazā: Yeñice-i Vardar (1-193), Karaferye ( ), Serfiçe ( ), Kestorya ( ), Bihlişte ( ) Nāhiye: Vodena (38-45, Vardar kazasının çeşitli yerleri de kayıtlıdır), Çitroz ( ), Vılkaşin ( ) Kal a: Serfiçe ( ), Kestorya (884) Vakf: Kara-ferye ( ), İştin ( ), Kestorya ( ) BOA, TD 433 Tārīh: 936, tam, 1061 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Bihlişte ( ), Kestorya ( ), Çitroz (696), Kara-ferye ( ), Vodena ( ), Yeñice-i Vardar ( ) Nāhiye: Vılkaşin ( ) 18 Kazā: Görice (4-166), Bihlişte ( ), Hurpeşte ( ), Kestorya ( ), Serfiçe ( ), Kara- 18 Köylerin bir kısmı nahiyelere bağlanmışsa da nahiye ayırımı yapılmamıştır. ferye ( ), Yeñice-i Vardar ( ) BOA, TD 720 Tārīh: 1022, tam, 722 sayfa Ġdārī Birimler Kazā: Bihlişte ( ) Nāhiye: Görice (1-157), Hurpeşte ( ), Kesriye (Kestorya) ( ), Serfiçe ( ) BOA, TD 723 Tārīh: 1022, tam, 1062 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Selanik (2-73), Sidre-kapsi ( ), Yeñice-i Vardar ( ), Vodena ( ), Çitroz (722), Kara-ferye ( ) Nāhiye: Selanik (2-146, ), Sidre-kapsi ( ), Avrat-hisārı ( , ), Yeñice-i Vardar ( ), Kara-ferye ( , , ) Evkāf ve Emlāk: ( ) BOA, TD 973 Tārīhsiz, defter parçası, eksik, 36 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Görice ve Prespa (1-36) BOA, TD 986 Tārīhsiz, başı eksik, sonu tam, 298 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Serfiçe (76-83), Hurpeşte ( ) Vilāyet: Kara-ferye (1-48, 71-74), Serfiçe (75-152), İştin ( ) Kal a: Serfiçe ( ) BOA, TD 1058 Tārīhsiz, başı eksik, sonu tam, 294 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Florina 19 BOA, MAD 67 Tārīhsiz, tam, 149 varak Ġdārī Birimler Nefs: Florina (1b-3b) Nāhiye: Florina (1b-149) BOA, MAD Tārīh: 883, eksik, 60 sayfa Kal a: Selanik (20-60) 19 Kaza ve nahiye ayırımı yapılmayan bu defterin tamamı Florina livasına aittir sayfada Florina'nın bazı mahalleri vardır. 20 Herhangi bir kaza veya nahiye başlığı olmamasına rağmen, Avrathisar, Kelemerye, Hortaç, Drama, Karadere, Bağdan, Bogdanos, Lankaza gibi idarî birimlere bağlı köyler mevcuttur. 9

22 TK, KKA 187 Tārīh: 977, 204 varak Ġdārī Birimler Nāhiye: Timur-hisār (3b-55b), Yeñice-i Kara-su 56a-93a), Gümülcine (103a- 144b), Zihne (146b-202a) Evkāf: (93b-102b) TK, KKA 197 Tārīh: 977, v. 205-v. 406 arası, 187 numaralı defterin II. cildidir. Ġdārī Birimler Nāhiye: Drama (205b), Kavala (244b), Siroz (264b), Nevrekop (325b) 2-ĠCMĀL DEFTERLER BOA, TD 70 Tārīh: 925, başı tam, sonu eksik, 285 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Paşa (1-285) Nāhiye: Gümülcine (1), Yeñice-i Kara-su (2-3), Drama (3, 18), Zihne (4), Nevrekop (4, 17, 19, 20), Siroz (5), Timur-hisār (5, 13), Selanik (6-7, 13-14, 18, 19-20, 21), Sidre-kapsi (8-9), Avrat-hisārı (9-10), Yeñice-i Vardar (10), Çitroz (11-12), Kara-verye (14), Keşīşlik (59-63), Vodena ( ), Opar ve Petremjak ( ), Prespa ( ) Vilāyet: Drama (15-17, 45-52), Gümülcine (23-33), Yeñice-i Kara-su (34-43), Zihne (53-58), Nevrekop (65-77), Siroz (80-94), Timur-hisār (95-102), Selanik ( ), Avrat-hisārı ( ), Yeñice-i Vardar ( ), Kara-verye ( ), Serfiçe ( ), Kestorya ( ), İştin ( ), Vılkaşin ( ), Görice ( ) Kal a: Selanik ( ), Kestorya ( ), Görice ( ) BOA, TD 143 Tārīh: 936, tam, 284 sayfa Ġdārī Birimler Kazā: Gümülcine (1-25), Yeñice-i Kara-su (27-52), Drama (53-77), Zihne (78/C-92), Siroz (93-125), Nevrekop ( ), Timur-hisār ( ), Avrat-hisārı ( ), Sidre-kapsi ( ), Selanik ( ) Kal a: Selanik ( ) BOA, TD 664 Tārīh: 1008, tam, 87 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Paşa (1-11), Selanik (47-51) BOA, TD 738 Tārīh: 976, tam, 184 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Paşa (4-26), Selanik ( ), Nefs: Selanik ( ) Nāhiye: Gümülcine (4), Yeñice-i Kara-su (4), Kavala (4), Drama (5), Nevrekop (5, 8), Zihne (5, 6), Siroz (6, 8), Timur-hisār (6-7), Florina (16, 17), Görice (24), Bihlişte (24), Hurpeşte (24, 26), Kestorya (25), Serfiçe (25, 26), Selanik ( , 130, 131), Sidrekapsi (129), Timur-hisār (129), Yeñice-i Vardar (130, 131), Karaferye (130, 132) BOA, TD 870 Tārīh: 1123, tam, 32 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Sol-kol (2-4), Selanik (17-18) BOA, TD 959 Tārīh: 21 Receb , tam, 79 sayfa, icmāl-evkāf Ġdārī Birimler Livā: Siroz (52-56, 68-69) Nefs: Selanik (1), Kara-ferye (10), Yeñice-i Vardar (13), Avrat-hisārı (15), Kavala (19), Timur-hisārı (21-), Gümülcine (39, 48-49), Siroz (68), Nevrekop (73) Kazā: Selanik (1-10), Kara-ferye (10-12), Yeñice-i Vardar ma a Vodena (13-15), Avrat-hisārı (15-17), Kavala ma a Bereketlü (19), Timur-hisārı (21-22), Drama (36-37, 44), Nevrekop (73-75), Zihne (76-78) Nāhiye: Çağlayık ma a Sarı-Şa bān, der-kazā-i Yeñice-i Kara-su (37-38), Pravişte ve Kavala ma a Söğütlü (39), Gümülcine ma a nāhiye-i Dağ-ardı ve Darı-dere ve Ağrıcan (39-41), Zihne (44), Pravişte (44), Kavala (45), Gümülcine (45), Nevrekop (45), Timur-hisār (45, 70-71), Selanik (45-48) Evkāf: Eyālet-i Selanik (24-31) BOA, TD 1054 Tārīh: 998 öncesi, tam, 276 sayfa Ġdārī Birimler Nāhiye: Görice (4-41), Prespa (46-61), Bihlişte (68-111), Hurpeşte ( ), Kesriye ( ), Serfiçe ( ) BOA, MAD 250 Tārīh: 856, eksik, 43 sayfa 22 Ġdārī Birimler Nāhiye: Kestorya (1-2, 4-21), Kolona (Kolonya 2-3, 30) Kal a: Kestorya (40-43) BOA, MAD 525 Tārīh: 849, eksik, 91 sayfa Ġdārī Birimler Vilāyet: Timur-hisār (2-8), Nevrekop (29), Bogdanos (29), Gümülcine (29), Kalovya (30), Kestorya (92) Nefs: Timur-hisār (2), Nevrekop (30), Kestorya (92) Nāhiye: İstifanya (14-17), Kaloyan ve Nevrekop (22), Bogdanos (22-23), Nevrekop (23-26) sayfalar arasında verilen Nāhiye-i Alasonya nın icmali deftere sonradan ilave edilmiş olup tarihi Şaban 1292'dir. 22 Sayfa numarası verilirken 21. sayfadan 30. sayfaya; 31.'den 40. sayfaya geçildiği anlaşılmaktadır. BOA, MAD 1019 Tārīh: , tam, 102 sayfa (Kandiye kal ası neferlerinin mevācib defteri) Ġdārī Birimler Livā: Paşa (2, 28, 66, 69, 76, 83), Selanik (31, 77, 84) BOA, MAD 3727 Tārīh: 1020, tam, 187 sayfa (Sadrazam hasları) Ġdārī Birimler Livā: Selanik (96, 98) Nāhiye: Selanik (4, 37, 49, 98, 108, 123, 130, 151), Kara-ferye (4, 37, 32-33, 40, 49, 98, 110), Zihne (4, 37, 49, 79), Serfiçe (5, 24, 37, 49, 76, 107, 111, 121, 156), Timur-hisār (20, 22, 107, 112, 122, 176, 178), Yeñice-i Vardar (21, 108, 112, 144), Avrat-hisārı (22, 176, 178), İzdin (22, 23, 176, 178, 179), Florina (63, 76, 165, 176, 178), Hurpeşte (64, 65, 76, 165), Kesriye (64, 79, 165), Gümülcine (75, 79, 91, 129), Bihlişte (80), Nevrekop (80, 176, 178), Siroz (98, 169, 171, 175, 176, 178), Sidrekapsi (169, 171, 182) 3-EVKĀF DEFTERLERĠ BOA, TD 306 Tārīh: 965, başı eksik, sonu tam, 159 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: İnöz ( ) Kazā: Yeñice-i Kara-su (75-114), Gümülcine ( ), İnöz ( ) BOA, TD 311 Tārīh: 965, tam, 118 sayfa (Sultān Murād Hān evkāfı) Ġdārī Birimler Kazā: Gümülcine (36-65, ) BOA, TD 341 Tārīh: 970, tam, 101 sayfa (Sultān Bāyezīd Hān evkāfı) Ġdārī Birimler Kazā: Siroz (2-29, 42-43), Gümülcine (40-41, 44-68) BOA, TD 597 Tārīh: 989, tam, 108 sayfa (Sultān Murād Hān imāreti evkāfının yağcıyān defteri) Ġdārī Birimler Kazā: Gümülcine (2-20, 76-82), Yeñice-i Kara-su (39) BOA, TD 979 Tārīhsiz, başı tam, sonu eksik, 186 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: İnöz (51-62) Kazā: İnöz (51-65), Gümülcine (82-83), Yeñice-i Kara-su (86-119) BOA, MAD 4184 Tārīh: 1002, tam, 142 sayfa Ġdārī Birimler Kazā: Selanik (65), Kara-ferye (78), Gümülcine (106), Yenice-i Kara-su (119), Çağlayık (122), Drama (124), Pravişte (129), Siroz (133) 10

23 Nāhiye: Lankaza (66), Bazārgān (74), Bogdan (76) 4-YÖRÜKĀN ve VOYNUGĀN BOA, TD 225 Tārīh: 950, tam, 286 sayfa, Selanik yörükānı ve Tırhala tatarānı Ġdārī Birimler Nāhiye: Pirlepe, Manastır, Florina, Serfice (5-6), Florina (18-35), Serfice (37-53), Kelemerye, Yeñice-i Vardar ve Purnar-dağı ( ), Kelemerye ( ), Purnar-dağı ( ), Yeñice-i Vardar ( ), Avrathisārı ( ), Timur-hisār ( ) BOA, TD 230 Tārīh: 950, tam, 191 sayfa, Tañrıdağı yörükānı Ġdārī Birimler Nāhiye: Timur-hisar (9), Kelemerye (11-12), Drama (13-21, ), Yeñice-i Kara-su (20-50), Gümülcine (51-82) BOA, TD 407 Tārīhsiz, başı tam, sonu eksik, 258 sayfa, (Müselleman-ı Kızılca livāsının mufassal defteri) Ġdārī Birimler Nāhiye: Yeñice-i Kara-su ( ), Gümülcine ( ), Ağrıcan ( ) BOA, TD 766 Tārīh: 1046, tam, 72 sayfa, hāssa ocakları yoklama Ġdārī Birimler Kazā: Siroz (41-44), Selanik (44-47), Çağlayık (48), Gümülcine (49-50), İnoz (53-55) Nāhiye: Vardar ve Langa (44-47), Kara-su Yeñicesi (47-48) BOA, TD 774 Tārīh: 1051, tam, 56 sayfa, Tañrıdağı yörükānı Ġdārī Birimler Nāhiye: Drama (7-13), Çağlayık (13-18), Yeñice-i Kara-su (18-31), Gümülcine (31-38, 53-56) BOA, MAD 251 Tārīh: 933, tam, 254 sayfa Ġdārī Birimler Nāhiye: Yeñice-i Kara-su (75-82), Gümülcine (84-89) BOA, MAD 4987 Tārīh: 1097, tam, 80 sayfa, Yörükān ocakları Ġdārī Birimler Nefs: Selanik (55-56) Kazā: Gümülcine (13), Şehr, tābi -i kazā-i Gümülcine (8-10), Ağrıcan, tābi -i kazā-i Gümülcine (10-12), Çağlayık (16-19), Kavala (19), Yeñice-i Kara-su (24-28), İvişte (32-36), Drama (40-46), Bereketlü (46), Karadağ (47-54), Selanik (55-56), Cum a-bāzārı (65-67), Eğri-bucak (68-75), Siroz (76), Petric (77-78) Nāhiye: Gümülcine (8-13), Sahra (24-28), Drama (40-46), Kelemerye (56-57), Iskata (?) (58-60), Avrathisārı (60-64) BOA, MAD Tārīh: 1061, tam, 10 sayfa, Kızılca- Müsellem Ġdārī Birimler Nāhiye: Gümülcine (1-10) 5-YOKLAMA DEFTERLERĠ BOA, TD 766 Tārīh: 1046, tam, 72 sayfa (Hāssa ocakları yoklama) Ġdārī Birimler Nāhiye: Vardar ve Langa (44-47), Kara-su Yeñicesi (47-48) Kazā: Siroz (41-44), Selanik (44-47), Çağlayık (48), Gümülcine (49-50), İnöz (53-55) BOA, TD 786 Tārīh: 1065, tam, 241 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Selanik (32-34) Nāhiye: Siroz (15), Timur-hisār (15), Nevrekop (16), Gümülcine (17), Drama (17), Zihne (18), Selanik (32), Yeñice-i Vardar (32-33), Kara-ferye (33-34) 6- AVĀRIZ DEFTERĠ BOA, MAD 1556 Tārīh: 1081, tam, 46 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Selanik (1-46) Kazā: Vodena (1-46) 7-CĠZYE DEFTERLERĠ BOA, TD 722 Tārīh: 1022, tam, 421 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Florina ( ) Nāhiye: Florina ve Cum a-bāzārı ( ) Vakf: Florina ( ) BOA, MAD 1406 Tārīh: , tam, 49 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Avrat-hisārı (2) Vilāyet: Avrat-hisārı (2-48) 1-MUFASSAL DEFTERLER BOA, TD 267 Tārīh: 957, tam, 864 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Ilıca (21-27), Dupniçe ( ), Radomir ( ), Kratova (464, 473), İştib ( ) Nāhiye: Ilıca (3-12, 18-34), Radomir (12-17, ), İslavişte (96-136), Piyaniçe ( ), Dupniçe ( , , ), Pürtlü ( ), Cum a ( , ), Sirişnik ma a Gorna-Krayişte ( ), Kratova ( ), İştib ( ), Koçana ( ), Nogoriçe ( ) BOA, TD 975 Tārīhsiz, eksik, 176 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Dupniçe (129), Boyimiye nām-ı diğer Piskopye ( ) Vilāyet: Ustrumca (1-13), Menlik (38-79), Petriç (80-110), Ilıca ( ), Toyran-gölü ( ) II. KÖSTENDĠL LĠVĀSI Yörükān: Nogoriçe (16-30) BOA, MAD Tārīh: 925, tam, 558 varak Ġdārī Birimler Vilāyet: Köstendil (3b-558) Nefs: Kratova (3b-9a), Menlik (26a- 31b), Ustrumca (61b-64b, 489a), İştib (68a-71a), Ilıca (71a-73a), Bedriç (75b- 79a), İvranya (79a), Radomir (86a-86b), Dupniçe (98b-99a), Praşova (125a), Tikveş (275a), Sirişnik (420a) Nāhiye: Kratova (3b-16a), İştib ve Koçana (16b-20b), Ilıca (20b-21b, 71a- 75b, 320b-360b, 520a, 548a, 554a, 555b), Sirişnik (22a-22b, 406b-412b, 417b-420b, 546b), Menlik (23a-24b, 26a-39b, 44b, 290b, 317b, 538a-538b, 549b), Tikveş (25a-25b, 207a-219b, 223a, 254b, 262a-289a, 316a, 531b, 532a, 550b, 555a), Ustrumca (26a, 52a-55a, 61a-68a, 208b-248a, 476a- 477b, 500b), Pürtlü (26a-26b, 161b, varaklar arası bir başka defterin parçası görünümündedir. 493a-496b), Koçana (40a-44b, 162b- 180a, 190a, 233a, 473b, 474a, 530a- 531a, 537b, 538a, 550a), Dupniçe (48a-51b, 370b-392a), İvranya (125a- 129a, 160b, 427b-473b, 503b-520a, 543b, 553b), İştib (132b-160b, 316b, 473b-476a, 536b-537b, 550b, 555a), Nogoriçe (161a, 164b, 180b-207a, 316b, 501a, 551a-552a, 554b), Malişova (248a, 249a, 251a, 252a, 257a, 258a, 259a, 532b-533a, 549a, 554b), Boyimiye (250a, 250b, 253a, 258b, 261a), Polaniye (251b, 256a, 257b, 258b, 259b-260b, 281b), Koniçe (256a), Morihova (280a, 280b, 288a), Bedriç (293a-297b, 308b, 309a, 310a, 311a, 312a, 312b, 314a, 314b), Piyaniçe (360a-370a, 548b), Radomir (392b-402a, 520a-529b, 546a), Gorna- Krayişte (402a-425a, 547a), Praşova (430a, 438a, 440b, 442a, 445a, 447b, 451b, 464a, 466a), İnegoş[ta] (541b- 543b), Moroviçe (543b), İpşine (544a- 546a), Dupniçe ma a Piyaniçe (548a), Doyran-gölü (250a, 253b, 255b, 267a, 533a-536b, 550b, 555b) 11

24 Kal a: İştib (473b-476a), Ustrumca (476a-477b), İvranya (478a-484b) Evkāf: (485a-491a) Eşkünciyān: (493b-503a) Voynugān: (503b-538b) Zevāyid-i Voynugān: (541b-552a, 553b-556a) Manastırlar: (556b) ( arasında nahiyeler karışık olarak yazılmış) 2-ĠCMĀL DEFTERLER BOA, TD 74 Tārīh: 925, tam, 221 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (2-221) Nefs: Kratova (2), Ustrumca (10), Ilıca (10), Petriç (10), İvranya (10) Nāhiye: Kratova (2-3), Ilıca (4, 10, ), Menlik (4, 6), Polaniye (5), Pürtlü (5), Koçana (7, 18, 39-47), Dupniçe (8, 13-14, ), Ustrumca (10, 64-95), Morihova (10), İştib (10, 18, 22-38), Radomir (10, 15-16), İvranya (10-11, 19-20, ), Piyaniçe (15, ), Boyimiye (17), Nogoriçe (18, 49-63), Tikveş (96-110), Menlik ma a Petriç ( ), Radomir ma a Sirişnik ( ), Gorna-Krayişte ( ) Kazā: Ustrumca (5) Kal a: İştib ( ), Ustrumca (212), İvranya ( ) Vakf: ( ) BOA, TD 141 Tārīh: 934, başı eksik, sonu tam, 316 sayfa Ġdārī Birimler Nefs: Dupniçe (1), Ilıca (10), İvranya (10) Nāhiye: Dupniçe (1, 4-5, 73-87), Menlik (1-2, 6-7, ), Tikveş (2-3, ), Koçana (7-9, ), Ilıca (10, 28-50), İvranya (10, ), İştib (11, ), Ustrumca (11, ), İslavişte (51-63), Radomir (88-97), Gorna-Krayişte ma a Sirişnik (99-117), Nogoriçe ( ), Malişova ( ), Boyimiye ( ), Petriç ( ) Kal a: İştib ( ), İvranya ( ), Ustrumca ( ) Vakf: ( ) Ze amet: (13-26) BOA, TD 269 Tārīh: 957, tam, 510 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (3-510) Kazā: Ilıca (3-179) Nefs: Ilica (16), İvranya (16), İştib (16), Bedriç (16), Radomir (16) Nāhiye: Ilıca (3, 13, 38-65), Kratova (3), İştib (4, 5, 13, ), Koçana (5, 11, 12, ), Nogoriçe (5, 9, 13, ), Ustrumca (6, 14, 17, ), Göl-i Toyran (6), Tikveş (6, 11, 14, 17, ), Bedriç (7, 11, 13, 14, 17, ), Menlik (7, 11, 14, 15, 16, ), Dupniçe (8, 10, 12, ), Radomir (8, ), Sirişnik (9), İslavişte (9, 66-85), İvranya (10, 14, ), Boyimiye (15, ), Toyran-gölü (15, 330), Piyaniçe (87-104), Sirişnik ma a Gorna-Krayişte ( ), Malişova ( ), Koniçe ( ) Kal a: İştib ( ), Ustrumca ( ) Evkāf: İştib ( ) Atmacacıyān ve görencciyān ( ) BOA, TD 523 Tārīh: 980, tam, 204 sayfa Ġdārī Birimler Kazā: Ilıca (2, 5, 28-39), Dupniçe (2, 5, 7, 54-65), Kratova (2), İştib (2, 86-99), Nogoriçe (3, 8, 9, ), Koçana (3-7, ), Ustrumca (3, ), Tikveş (3, ), Petriç (3, 8, ), Menlik (4, 6, ), Toyran (4), Toyran-gölü (5, 143), İvranya (7, ), Radomir (8, 65-70), İslavişte (40-43), Sirişnik (71-86), Malişova ( ), Koniçe ( ), Boyimiye (142) 24 Kal a: İvranya ( ), İştib (202), Ustrumca ( ) BOA, TD 664 Tārīh: 1008, tam, 87 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (32-35) BOA, TD 738 Tārīh: 976, tam, 184 sayfa Ġdārī Birimler Nāhiye: Ilıca (88, 93), Dubnice (88, 89), İştib (88, 90, 93), Koçana (90), Nogoriçe (91), Ustrumca (91), Tikveş (91), Bedriç (91), Menlik (92), Toyran-gölü (92-93), BOA, TD 854 Tārīh: , tam, 121 sayfa, derdest Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (8-87) Nāhiye: Ilıca (8-11), İslavişte (14-16), Piyaniçe (18-19), Dupniçe (21-26), Radomir (29-31), Krayişte ve Sirişnik (34-35), İştib (40-45), Koçana (47-49), Nogoriçe (52-57), Ustrumca (59-63), Malişova (66), Koniçe (68), Boyimiye (69), Toyran (70), Tikveş (70-75), Petriç (77-79), Menlik (81-82), İvranya, Morihova, İnegoşta ma a İpşine (83-87) BOA, TD 870 Tārīh: 1123, tam, 32 sayfa Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (8-9) BOA, TD 959 Tārīh: 21 Receb 1273, tam, 79 sayfa, icmāl-evkāf Ġdārī Birimler Livā: Siroz (52-56, 68-69) Nefs: Ustrumca (17-19), Toyran (20), Menlik (72) Kazā: Ustrumca (17-19), Toyran (20), Menlik (72-73) sahifeler arasındaki zeametlerde nahiye ayırımı yapılmamıştır. Nāhiye: Bedriç, tābi -i kazā-i Ustrumca (71-72) BOA, MAD 1019 Tārīh: , tam, 102 sayfa (Kandiye kal ası neferlerinin mevācib defteri) Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (63, 100) BOA, MAD 3727 Tārīh: 1020, tam, 187 sayfa (Sadrazam hasları) Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (92) Nāhiye: Nogoriçe (97, 140, 149), Radomir (98, 130), Toyran (10, 40, 54), Dupniçe (10-11, 40, 54, 182), İştib (11, 40, 54, 66, 80) 3-YÖRÜKĀN ve VOYNUGĀN BOA, TD 21 Tārīh: 892, tam, 210 sayfa, voynugān Ġdārī Birimler Livā: Köstendil (1-144) Nāhiye: Ilıca (1-5, 43-50, ), Radomir (5-7, 50-80), İvranya (7-26, , , , ), Nogoriçe (26-31, , 151, 210), İştib (31-37), Tikveş der-kazā-i Ustrumca (37-40, ), Menlik der-kazā-i Timur-hisār (40-42), Koçana der-kazā-i İştib ( ), Ustrumca (136), Malişova tābi -i kazā-i Ustrumca ( ), Toyran-gölü ( ) Kazā: Ilıca ( ), İştib ( ), Ustrumca ( ), Sirişnik derkazā-i Ilıca (209) BOA, TD 224 Tārīh: 950, tam, 62 sayfa (Ofçabolu yörükānı) Ġdārī Birimler Ze āmet: İştib, Pürtlü, Ostrava, Nogoriçe (4-8) Nāhiye: Üsküb ma a Nogoriçe (10-17), İştib (25-39), Pürtlü, Köstendil (40-51) BOA, TD 225 Tārīh: 950, tam, 286 sayfa, Selanik yörükānı ve Tırhala Tatarānı Ġdārī Birimler Nāhiye: Ustrumca ( ) BOA, TD 354 Tārīh: 973, tam, 74 sayfa (Ofçabolu yörükānı) Ġdārī Birimler Nāhiye: İştib (14, 38-53), Çayır-ı Üsküb ma a Nogoriçe (14), Üsküb ma a Nogoriçe (20-28), Pürtlü (14, 54-56) BOA, MAD 7979 Tārīh: 1095, tam, 30 varak, Ofçabolu yörükānı Ġdārī Birimler Nāhiye: Dubniçe, der-livā-i Köstendil (1b-2a) 12