Seyitler Baraj Gölü nde (Afyonkarahisar) Yaşayan Carassius gibelio nun Kas Dokusundaki Yağ Asidi Kompozisyonunun Değişimi

Transkript

1 Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 2, 2010 (69-75) Electronic Journal of Food Technologies Vol: 5, No: 2, 2010 (69-75) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR e-issn: Makale (Paper) Seyitler Baraj Gölü nde (Afyonkarahisar) Yaşayan Carassius gibelio nun Kas Dokusundaki Yağ Asidi Kompozisyonunun Değişimi Sait BULUT Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, AFYONKARAHİSAR Özet Bu çalışmada, Seyitler Baraj Gölü ndeki Carassius gibelio nun kas dokusundaki yağ asidi kompozisyonunun yaz ve kış mevsimlerindeki değişimleri incelenmiştir. C. gibelio örnekleri Temmuz ve Aralık 2008 tarihlerinde 10 ar adet alınarak kas dokularındaki yağ asitleri gaz kromatografisinde belirlenmiştir. C. gibelio nun kas dokusunda doymuş ve doymamış toplam 29 farklı yağ asidi belirlenmiştir. Alınan örneklerden en yüksek oranda saptanan doymuş yağ asidi palmitik asit olup, yaz ve kış mevsimlerinde sırasıyla % ± ve % ± tespit edilmiştir. Tekli doymamış yağ asitlerinin (MUFA) en yüksek değerleri palmitoleik ( ± kış) ve oleik ( ± yaz) asitlerinde saptanmıştır. Toplam MUFA oranı en yüksek yaz mevsiminde (% ) bulunmuştur. Çoklu doymamış yağ asitlerinden ω6/ω3 oranı (0.483 yaz ve kış) ve EPA + DHA ( yaz ve kış) belirlenmiştir. Toplam çoklu doymamış yağ asidi oranı ise en yüksek kış mevsiminde % tespit edilmiştir. Ekolojik ve fizyolojik faktörlerin C. gibelio nun kas dokusundaki yağ asidi kompozisyonu üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Carassius gibelio, yağ asidi kompozisyonu, Seyitler Baraj Gölü The variation of the fatty acid composition in muscle tissue of Carassius gibelio living in Seyitler Dam Lake (Afyonkarahisar) Abstract In this study, the changes in the fatty acid composition of the muscle tissues of Crassius gibelio in Seyitler Dam Lake during summer and winter seasons were in investigated. C. gibelio samples were taken in July and Decemer 2008 in lots of 10 and the fatty acids in their muscle tissues were determined by gas chromatography. A total 29 different types of saturated and unsaturated fatty acids were found in the muscle tissue of C. gibelio. Among the samples, the saturated fatty acid with the highest concentration was palmitic acid with values of % ± and % ± in summer and winter seasons respectively. The highest values of mono unsaturated fatty acids (MUFA) were found for palmitoleic ( ± winter) and oleic ( ± summer) acids. Total MUFA ratio was found highest in the summer season (34.565%). The w6/w3 ratios of polyunsaturated fatty acids were determined (0.483 summer and winter) and EPA + DHA ( summer and winter). The total polyunsaturated fatty acd ratio was found highest in the winter season as %. It was determined that ecological and physiological factors are effective on the fatty acid composition in the muscle tissue of C. gibelio. Keywords : Carassius gibelio, fatty acid composition, Seyitler Dam Lake Bu makaleye atıf yapmak için Bulut, S., Seyitler Baraj Gölü nde (Afyonkarahisar) Yaşayan Carassius gibelio nun Kas Dokusundaki Yağ Asidi Kompozisyonunun Değişimi Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2010, 5(2) How to cite this article Bulut, S., The variation of the fatty acid composition in muscle tissue of Carassius gibelio living in Seyitler Dam Lake (Afyonkarahisar) Electronic Journal of Food Technologies, 2010, 5(2)

2 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (2) Seyitler Baraj Gölü nde Yaşayan Carassius gibelio nun Kas Dokusundaki Yağ Asidi Kompozisyonu 1. GİRİŞ Çoklu doymamış yağ asidi (PUFA) özellikle uzun zincirli ω3 ve ω6 PUFA lar insanlar için esansiyel olmasından dolayı günlük besinlerle alınması gerekmektedir [1-2]. Su ürünleri ve özellikle balık tüketimi büyüme ve gelişmeye katkı sağladığı gibi yüksek kolesterol, tansiyon, kalp damar hastalıkları, bazı alerji türleri, depresyon, solunum yolu ve kanser gibi birçok hastalığın insidansını ise azalttığı bilinmektedir [3-4]. EPA ve DHA gibi çoklu doymamış yağ asitleri tüketimi özellikle anne adaylarının beslenmelerine dikkat ettikleri hamilelik döneminde bebek gelişimi üzerine olumlu etkileri olduğu da bilinmektedir [5]. İnsanların beslenmesinde su ürünleri önemli bir yer tutmaktadır. Tatlı su ve deniz balıkları su ürünlerinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Balık ve balık ürünlerinden yeterince yararlanmak için besin değerlerinin araştırılması büyük önem taşımaktadır. Besin kaynağı olarak kullanılacak ve kültürü yapılacak olan balıkların beslenme ve biyokimyasal özelliklerinin bilinmesinde büyük fayda vardır. Balıklar doymamış yağ asitlerinin temel kaynakları arasında yer almakta ve yağ asidi kompozisyonları tür, cinsiyet, yaş, mevsim, yaşam alanı gibi faktörlerden dolayı büyük farklılıklar gösterebilmektedirler [6-9]. Asya kökenli bir tür olan Carassius gibelio, çeşitli yollarla Avrupa ülkelerine taşınan, omnivor karakterde tatlı su balığıdır [10]. Türkiye de birçok baraj, göl ve gölet e gerek ortamda bulunan karnivor bireylere yem olması, gerekse de o bölgeyi balıklandırma amacıyla aşılanmış ve sahip olduğu yüksek üreme kapasitesi ile de bazı göllerde baskın tür durumuna geçmiştir [11]. Bu çalışmada, Seyitler Baraj Gölü ndeki Carassius gibelio nun kas dokusundaki yağ asidi kompozisyonunun yaz ve kış mevsimlerindeki değişimleri belirlenmiştir. 2. MATERYAL METOD Seyitler Barajı, Avşar ve İscehisar derelerinden beslenen, 1964 yılında işletmeye açılan Afyonkarahisar ın kuzeydoğusunda Gebeceler Köyü yakınındaki Seyitler Deresi üzerinde yer alır ve ( Kuzey, Doğu) il merkezine 28 km uzaklıktadır (Şekil 1). Göl hacmi normal su kotunda 40,00 hm 3 ve göl alanı 4,9 km 2 olup baraj gölü çevresinde yerleşim yeri bulunmamaktadır [12]. Şekil 1. Seyitler Baraj Gölü Bu çalışmada kullanılan Carassius gibelio örnekleri Seyitler Baraj Gölü nden temmuz ve aralık 2008 de fanyalı ağlarla yakalanmıştır. Yakalanan örnekler laboratuara getirilerek ağırlık ve çatal boy ölçüleri alınmıştır. Balıkların dorsal kısmından alınan kas dokuları aliminyum folyolara sarılarak analiz edilinceye kadar -25 o C de derin dondurucuda saklanmıştır. Lipid ekstraksiyonu için kloroform:metanol (2:1) karışımından yararlanılmıştır. 10 g parçalanmış örnek 100 ml kloroform:metanol (2:1) karışımı ile 3 dak. homojenize edilmiştir. Homojenize edilen karışım 70

3 Bulut, S. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (2) filtre kağıdı kullanılarak iki kez süzülmüştür. Ardından %0.4 lük 20 ml CaCl 2 eklenerek ayırma hunisine alınmış ve fazlara ayrılıncaya kadar beklenmiştir. Sonra kloroform fazı alınarak vakumlu döner buharlaştırıcı ile uçurulmuş ve kalan az miktardaki çözücü azot gazı ile uzaklaştırılmıştır. Elde edilen yağ örneklerinin yağ asidi metil esterlerinin analizi AOAC 1992 de belirtilen yöntem ile Boron trifluorid (BF 3 -%14 lük metanolde) kullanılarak yapılmıştır [13]. Numuneler FID dedektörlü HP Agilent 7890 A marka gaz kromatografisi kullanılarak analiz edilmiştir. Ayırma işlemi 60 m uzunluk, 0,32 mm iç çap supelco marka kapiler kolon ile yapılmıştır. Taşıyıcı gaz olarak azot gazı kullanılmıştır. Bu çalışmada kolon sıcaklığı başlangıç 170 o C, son sıcaklık 230 o C, dedektör ve enjektör sıcaklığı 250 o C, süre 55 dk. olarak ayarlanmıştır. Her örnekten 1µl enjeksiyon yapılmış ve 2 kez tekrarlanmıştır. Kromatogramlardaki yağ asidi metil esterlerinin tayinleri, yağ asidi metil ester standartlarının (Supelco 37 li mix.) alıkonma süreleri ile karşılaştırılarak yapılmıştır. 3. BULGULAR ve TARTIŞMA Bu çalışma, Seyitler Baraj Gölü ndeki Carassius gibelio nun kas dokusundaki yağ asidi kompozisyonunun yaz ve kış mevsimlerindeki değişimlerini saptamak amcıyla yapılmıştır. C. gibelio nun kas dokusunda doymuş ve doymamış toplam 29 farklı yağ asidi belirlenmiştir (Tablo 1). Doymuş yağ asitlerinden (SFA) en yüksek oranda saptananlar; miristik asit (C14:0), palmitik asit (C16:0) ve stearik (C18:0) asittir. Bunlar içinde en yüksek palmitik asit oranı olup yaz ve kış mevsimlerinde sırasıyla % ± ve % ± tür. Özoğul ve ark. 2007; Mahmoud ve ark. 2007; Hisar ve Hisar 2003, C. carpio da yaptıkları çalışmada elde ettikleri başlıca doymuş yağ asitleri miristik, palmitik ve stearik asittir [14-16]. Her üç çalışmada palmitik asit en yüksek oranda belirlenen yağ asidi olmuştur. Bu oranlar sırasıyla % % ve % şeklindedir. Gökçe ve ark. (2004), araştırmalarında Solea solea da palmitik (% 19.00) ve stearik asit (% 6.91) oranlarını en yüksek yaz mevsiminde bulurken Akpınar (1986) C. carpio nun kas dokusundaki palmitik asit oranını ilkbahar mevsiminde en yüksek oranda (% 25.38) saptamıştır [17-18]. Yapılan bu araştırmada toplam SFA oranı en fazla yaz mevsiminde % saptanırken bu oran kış mevsiminde düşüş göstermiş ve % olarak belirlenmiştir. Su sıcaklığının yaz aylarındaki gibi çok yüksek olmaması da doymuş yağ asidi oranının düşük kalmasında etkili olabilir. Üreme periyodunun başladığı dönemde su sıcaklığının 20 C ye yakın olması ve beslenmenin azalması kaslarda çoklu doymamış yağ asidi oranının azalmasına neden olurken doymuş yağ asidi oranında yükselmeye neden olmuştur. Sıcaklığın artışı doymuşluk oranını artırırken doymamışlık oranını azaltmaktadır [19]. Şengör ve ark., (2003) araştırmalarında Mugil cephalus un kas dokusunda bulduğu toplam SFA oranı % 30.7 dir [20]. Shirai ve ark., (2002) araştırmalarında Sardinops melanostictus un toplam SFA oranını yaz mevsiminde en yüksek oranlarda (% 41.4) bulmuşlardır [21]. Palmitoleik (C16:1), heptadekenoik (C17:1), oleik (C18:1), eikosanoik asit (C20:1) ve nervonik asit (C24:1) kas dokuda en fazla bulunan tekli doymamış yağ asitleri olup sırasıyla ± yaz, ± kış; ± yaz, ± kış; ± yaz, ± kış; ± yaz, ± kış; ± yaz, ± kış olarak belirlenmiştir. Palmitoleik ve oleik asit oranları diğer tekli doymamış yağ asitleri oranlarına göre daha yüksek bulunmuştur. Toplam MUFA oranı en yüksek yaz mevsiminde bulunmuştur (% ). Buchtova ve ark. (2004), araştırmalarında Tinca tinca nın kas dokusunda bulduğu palmitoleik ve oleik asit oranları sırasıyla % ve % dir. Toplam MUFA yüzdesini ise % şeklinde bulmuşlardır [22]. 71

4 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (2) Seyitler Baraj Gölü nde Yaşayan Carassius gibelio nun Kas Dokusundaki Yağ Asidi Kompozisyonu Tablo 1. C. gibelio nun kas dokusundaki yağ asidi kompozisyonunun yaz ve kış mevsimine göre değişimi (%) Yağ asidi Yaz Kış Ort. ± S. Sapma Ort. ± S. Sapma C12: ± ± C13: ± ± C14: ± ± C15: ± ± C16: ± ± C17: ± ± C18: ± ± C20: ± ± C21: ± ± C22: ± ± C23: ± ± C24: ± ± ΣSFA C14: ± ± C15: ± ± C16: ± ± C17: ± ± C18:1 n9t ± ± C18:1 n9c ± ± C20:1 n ± ± C24:1 n ± ± ΣMUFA C18:2 n6c ± ± C18:3 n ± ± C18:3 n ± ± C20: ± ± C20:3 n ± ± C20:4 n ± ± C22: ± ± C20:5 n ± ± C22:6 n ± ± ΣPUFA n6/n EPA+DHA Üreme döneminde çoklu doymamış yağ asitleri oranında azalma gözlenirken tekli doymamış ve doymuş yağ asitleri oranlarında artış gözlenmiştir. Tekli doymamış yağ asitlerindeki bu artış hem besinlerle alınması hem de balıkların ihtiyaç duyduğu zaman tekli doymamış yağ asitlerini sentezleyebilmelerinden kaynaklanmaktadır. Sıcaklığın yaz aylarında yüksek olması daha az çift bağlı yağ asitlerinin oranının yükselmesine neden olmaktadır. Enerji harcanmasının yüksek olduğu dönemde besinlerden alınan yağ asitleri vücutta daha fazla hakim olmaktadır [23-24]. 72

5 Bulut, S. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (2) Şekil 2. C. gibelio nun kas dokusunda bulunan toplam yağ asidi oranlarının değişimi (%) C. gibelio nun kas dokusunda bulunan başlıca çoklu doymamış ω3 yağ asitleri linolenik (C18:3ω3), eikosatrienoik (C20:3ω3), eikosapentaenoik (C20:5ω3 EPA) ve dokosaheksaenoik (C22:6ω3 DHA) asidin en yüksek değerleri kış mevsiminde saptanmış ve sırasıyla ± 0.550, ± 0.063, ± 0.765, ± 0.692; ω6 yağ asitleri ise linoleik (C18:2ω6), γ-linolenik (C18:3ω6), eikosadienoik (C20:2ω6) ve araşidonik (C20:4ω6 AA) asidin en yüksek değerleri yine kış mevsiminde tespit edilmiş ve sırasıyla ± 0.527, ± 0.043, ± 0.182, ± bulunmuştur. Çoklu doymamış yağ asitlerinden ω6/ω3 oranı yaz mevsiminde ve kış mevsiminde belirlenirken EPA + DHA yaz % ve kış % olarak bulunmuştur (Tablo 1). Toplam çoklu doymamış yağ asidi oranı en yüksek kış mevsiminde % bulunurken bu oran yaz mevsiminde % e düşmüştür (Şekil 2). Çelik ve ark. (2005) araştırmalarında Seyhan ve Eğirdir barajlarında yaşayan Sander lucioperca da başlıca çoklu doymamış yağ asitlerinden linoleik asit, linolenik asit, EPA ve DHA yı sırasıyla (% % 9.08), (% % 0.49), (% % 3.73) ve (% % 12.41) oranlarında saptamışlardır. Toplam çoklu doymamış oranını ise % % 30.5 tir olarak belirlemişlerdir [25]. Balık etinin besin değerinin yüksek olmasını sağlayan çoklu doymamış yağ asitleri aynı zamanda balıkların ortama uyum sağlamalarını ve özellikle üreme döneminin başarılı bir şekilde tamamlanmasını sağlamaktadır. Sıcaklık değişimlerine uyum sağlamada çoklu doymamış yağ asitleri önemli rol oynamaktadır. Su sıcaklığının giderek azalmasıyla çoklu doymamış yağ asitlerinin arttığı, sıcaklığın arttığında ise daha düşük olduğu belirlenmiştir [19, 26-27]. C. gibelio gibi yumurta bırakmaya C den sonra başlayan türlerde üreme öncesi dönemde hazırlık yapılmasını kolaylaştırmaktadır. İlkbaharda sıcaklığın bir miktar artmış olması besinlerin bol bulunması sonucu çoklu doymamış yağ asitlerinin yılın en yüksek oranına ulaşmasını sağlamaktadır. Suların ısınması ve üreme periyodunun başlamasıyla birlikte balıkların daha az beslenmesi üreme faaliyetleriyle daha fazla enerji harcamaları ve neticesinde yaz mevsiminde PUFA oranları önemli derecede düşmektedir. Özellikle ülkemizdeki barajlar sulama amaçlı inşa edilmesinden dolayı yaz aylarında baraj gölündeki su miktarı oldukça düşmektedir. Yaşam alanlarının daralması, sıcaklığın yüksek olması ve oksijen miktarının azalmasının balıklarda oluşturacağı stresin de çoklu doymamış yağ asitlerinin azalmasında etkili olabileceği düşünülebilir. Bu çalışmada elde edilen sonuçların yapılan diğer çalışmalarla farklılık göstermesi ekolojik ve fizyolojik faktörlerin farklı olmasından kaynaklanabilir. Yaş, tür, eşeysel olgunluk ve çevresel faktörler balıkların büyümesini etkilemelerinin yanında dokularda depolanan yağları ve yağ asitlerini de önemli ölçüde değiştirebilmektedir [17,23-24,28-31]. 73

6 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (2) Seyitler Baraj Gölü nde Yaşayan Carassius gibelio nun Kas Dokusundaki Yağ Asidi Kompozisyonu KAYNAKLAR 1. Agaba, M.K., Tocher, D.R., Zheng, X., Dickson, C.A., Dick, J.R., Teale, A.J., 2005, Cloning and functional characterisation of polyunsaturated fatty acid elongases of marine and freshwater teleost fish. Comparative Biochemistry and Physiology Part B: Biochemistry and Molecular Biology, 142, Guler, G. O., Aktumsek, A., Citil, O. B., Arslan, A., Torlak, E., 2007, Seasonal variations on total fatty acid composition of fillets of zander (Sander lucioperca) in Beysehir Lake (Turkey). Food Chemistry, 103 (4), Simopoulos, A. P., 1991, Omega-3 fatty acids in health and disease and in growth and development, a review. American Journal of Clinical Nutrition, 54, Simopoulos, A.P., 2002, The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomedecine & Pharmacotherapy, 56 (8), Nettleton, J.A., 1985, Seafood Nutrition, Newyork: Van Nostrand Reinhold. 6. Uysal, K., Aksoylar, M.Y., 2005, Seasonal Variations in Fatty Acid Composition and the n-6/n-3 Fatty Acid Ratio of Pikeperch (Sander lucioperca) Muscle Lipids. Ecology of Food and Nutrition, 44, Özyurt, G., Polat, A., 2006, Amino acid and fatty acid composition of wild sea bass (Dicentrarchus labrax): a seasonal differentiaton. European Food Research and Technology, 222, Bulut, S., Konuk, M., Uysal, K., Mert, R. and Cemek, M., 2010, Seasonal variation in the fatty acid composition and ω6/ω3 ratio of the pike (Esox lucius) muscle living in Karamık Lake, Turkey, Fresenius Environmental Bulletin, 19 (11). 9. Karaçalı, M., Bulut, S., Konuk, M., Solak, K., 2010, Seasonal variations in fatty acid composition of different tissues of mirror carp, Cyprinus carpio, ın Örenler Dam Lake, Afyonkarahisar-Turkey, International Journal of Food Properties, DOİ: / Specziar, A., Tolg, L., Biro, P., 1997, Feeding strategy and growth of cyprinids in the littoral zone of Lake Balaton. Journal of Fish Biology, 51, İzci, L., 2004, Eğirdir Gölü Carassius auratus (L. 1758) larının bazı populasyon parametreleri, Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 28, AOCS, 1972, Official Methods and Recommeded Practıces of the Amecican Oil Chemists Society. 2nd edn., American Oil Chemists Society, Champaign. 14. Özoğul, Y., Özoğul, F., Alagöz, S., 2007, Fatty acid profiles and fat contents of commercially important marine water and freshwater fish species of Turkey: A comparative study, Food Chemistry, 103 (1), Mahmoud, M.S.B., Kawai, Y., Yamazaki, K., Miyashita, K., Suzuki, T., 2007, Effect of treatment with electrolyzed NaCl solutions and essential oil compounds on the proximate composition, amino acid and fatty acid composition of carp fillets, Food Chemistry, 101, Hisar, O., Hisar, A.S., 2003, Farklı su sıcaklıklarında tutulan aynalı sazanlarda(cyprinus carpio) eritrosit hücrelerinin ozmotik kırılganlıkları ile yağ asidi kompozisyonları, Turk. J. Vet. Anim. Sci., 27, Gökçe, M.A., Taşozan, O., Çelik, M., Tabakoğlu, Ş.S., 2004, Seasonal Variations in Proximate and Fatty Acids Compositions of Female Common Sole (Solea solea). Food Chemistry, 88, Akpınar, M.A., 1996, Cyprinus carpio L. (Osteichthyes:Cyprinidae) nın Karaciğer ve kasındaki total lipit ve total yağ asidinin mevsimsel değişimi, C.Ü., Fen. Ed. Fak., Fen Bil. Derg., 4, Farkas, T., 1984, Adaptation of Fatty Acid Composition to Temperature-A Study on Carp (Cyprinus carpio L.) Liver Slices. Comp. Biochem. Physiol., 79 B, 4,

7 Bulut, S. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (2) Sengör, F. G., Özden, Ö., Nuray E., Tüter, M., Aksoy, A. H., 2003, Fatty acid compositions of flathead Grey Mullet (Mugil cephalus L., 1758) fillet, raw and beeswaxed caviar oils, Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sci., 3, Shirai, N., Tereyama, M., Takeda, H., 2002, Effect of season on the fatty acid composition and free amino acid content of the sardine Sardinops melanostictus, Comparative Biochemistry and Physiology, Part B 131, Buchtova, H., Smutna, M., Vorlova, L., Svobodova, Z., Flajshans, M., 2004, Fatty Acid Composition of Diploid and Triploid Populations of Tench (Tinca tinca L.), Acta Vet. Brno., 73, Akpınar, M.A., Aksoylar, M.Y., 1988, Garro rufa Heckel, 1949 nın yağ asidi bileşimine sıcaklığın, besinsel yağ asitlerinin ve açlığın etkileri, Doğa Türk Biyoloji, 12 (1), Agren, J., Muje, P., Hanninen, O., Herranen, J., Penttıla, I., 1987, Seasonal Variation of Lipit Fatty Acids of Boreal Freshwater Fish Species, Biochem. Physiol., 88, Çelik, M., Diler, A., Küçükgülmez, A., 2005, A comparison of the proximate compositions and fatty acid profiles of zander (Sander lucioperca) from two different regions and climatic conditions, Food Chemistry, 92, Hazel, J.R., 1979, Influence of thermal acclimation on membrane lipid composition of rainbow rout liver, Am. J. Physiol., 236, R Cossins, A.R., 1994, Homeoviscous adaptation of biological membranes and its functional significance, In: Cossins, A.R. (Ed), Temperature Adaptation of Biological Membranes, Portland Press, London, Ackman, R.G., 1967, Characteristic of the fatty composition and biochemistry of some fresh-water fish oils and lipids in comparision with marine oils and lipids, Comp. Biochem. Physiol., 22, Henderson, R. J., Tocher, D.R.,1987, The lipid composition and biochemistry of freshwater fish, Progress in Lipid Research, 26(4), Bandarra, N.M., Batista, I., Nunes, M.L., Empis, J.M., 2001, Seasonal variation in the chemical composition of horse-mackerel (Tachurus tachurus), European Food Research and Technology, 212, Bulut, B., Uysal, K., Cemek, M., Gök, V., Kuş, S.F., Karaçalı, M., 2010, Nutritional evaluation of seasonal changes in muscle fatty acid composition of Common carp (Cyprinus carpio) in Karamık Lake, Turkey, International Journal of Food Properties, DOI: /