İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ"

Müge Akyıldız
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ 1 DR. NEVZAT ŞİMŞEK DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ DERS İKT-3003

2 Gruplandırma Okul türlerine göre 1. İngiltere Cambridge Okulu 2. Avusturya Viyana Okulu 3. İsviçre Lozan Okulu 4. İsveç Stockholm Okulu 5. ABD Okulu Katkılarındaki benzerliklerine göre 1. Neoklasik iktisadın öncüleri Johan Heinrich von Thünen (Almanya) ( ) Hermen Heinrich Gossen (Almanya) ( ) Augustine Cournot (Almanya) ( ) Jules Dupuit (Fransa) ( ) 2. Birinci kuşak neoklasikler William Stanley Jevons (İngiltere-Cambridge) ( ) Carl Menger (Avusturya-Viyana) ( ) Leon Walras (İsviçre-Lozan) ( ) Wilfredo Pareto (İsviçre-Lozan) ( ) 2 3. İkinci kuşak neoklasikler Françis Ysidro Edgeworth (İngiltere- Cambridge) ( ) Phillipp Henry Wicksteed (İngiltere- Cambridge) ( ) Friedrich von Wieser (Avusturya-Viyana) ( ) Eugen von Böhm-Bawerk (Avusturya-Viyana) ( ) Johan Gustav Knuth Wicksel (İsveç- Stockholm) ( ) John Bates Clark (ABD) ( ) Irving Fisher (ABD) ( ) Gustav Cassel (İsveç-Stocholm) ( ) Bertil Ohlin (İsveç-Stockholm) ( ) 4. Neoklasik iktisadın tamamlanması 1. Alfred Marshall (İngiltere-Cambrdige) ( ) Çalıştıkları konunun özelliklerine göre 1. Marjinalistler 2. Matematiksel iktisatçılar 3. Genel dengeciler Bir bütün olarak incelemek

Ortaya Çıkışı 3 Sanayi devrimi ve sonrasında verimlilik artışı işçilerin yaşam standartlarına olumlu yansımadı. Çalışma saatleri uzun, çalışma koşulları kötü idi.

3 Ortaya Çıkışı 3 Sanayi devrimi ve sonrasında verimlilik artışı işçilerin yaşam standartlarına olumlu yansımadı. Çalışma saatleri uzun, çalışma koşulları kötü idi. Sigorta sistemi yoktu ve işyerinde cezalar çok ağırdı. Yaşananlar, Klasik iktisadın sorgulanmasına neden oldu. Ütopik sosyalizm, Bilimsel sosyalizm Hümanistler, Milliyetçiler (müdahaleci okul) Alman tarihçi okul Eskiden merkantilistlere karşı liberalizmi savunmak için kullanılan emek-değer teorisi, şimdi bu ideolojiye karşı kullanılır olmuştu.

Yöntem ve Temel İlkeler 4 Tümdengelim yöntemini izlemişler. Soyutlayıcıdırlar. Matematikten yararlanarak iktisadi değişkenler arasındaki ilişkileri fonksiyonlarla ifade etmişlerdir.

4 Yöntem ve Temel İlkeler 4 Tümdengelim yöntemini izlemişler. Soyutlayıcıdırlar. Matematikten yararlanarak iktisadi değişkenler arasındaki ilişkileri fonksiyonlarla ifade etmişlerdir. Mikro ekonomik analiz yapmışlardır. Rasyonellik, maksimizasyon ilkeleri, piyasa, statik denge analizi. Klasik ekonomideki iktisadi gelişme ve ekonominin gidişatı konusu, neoklasiklerde ikinci plana itilmiştir. Bunun yerine krizler, para ve konjonktür hareketleri incelendi. Ekonomik etkinlik önemli bir inceleme konusu oldu.

5 Sübjektivizm ve Marjinal Analiz 5 Bir malın değeri, onun doğasında değildir, yani mutlak bir ölçüt ile malın değeri saptanamaz. Klasikler kullanım değeri ile mübadele değerini birbirinden ayırdılar ve kullanım değerini değil mübadele değerini incelemeye yöneldiler. Aslında (marjinal) fayda kavramı daha önce de sezinlenmişti. Demokritus Merkantilistler Ricardo Say Contillac ( ) Marjinal fayda kavramının oluşmasında von Thünen, Gossen, Bernoulli, Dupuit, Cournot gibilerin düşünceleri etkili olmuştur. Bernoulli St petersburg Paradoksu Gossen 1. ve 2. Gossen Kanunları Von Thünen

Tecrit Edilmiş Devlet (1826) Üretim yeri teorisi: 1. Tecrit edilmiş bir ülkede, nasıl bir üretim yapısı oluşmaktadır? 2. Şehirden uzaklıklar, farklı bölgelerdeki tarımsal üretimi nasıl etkileyecektir?

6 Tecrit Edilmiş Devlet (1826) Üretim yeri teorisi: 1. Tecrit edilmiş bir ülkede, nasıl bir üretim yapısı oluşmaktadır? 2. Şehirden uzaklıklar, farklı bölgelerdeki tarımsal üretimi nasıl etkileyecektir? Thünen, tarımsal ürünlerin üretim maliyetindeki değişmeleri, ana tüketim merkezi ile üretim sahaları arasındaki uzaklıkla, ürünün fiziksel özellikleri ve dayanıklılığı ile açıklanmaktadır. Bölüşüm teorisi: Marjinal verim kavramına dayalı bir bölüşüm teorisi geliştirmiştir. Doğal ücret: w x = ap. kar veya faiz oranı : p*w w a = p w w ap + a. w *** İspatı: -(/*0* ) -0 Neo-Klasik İktisadi Düşünce Johann Heinrich von Thünen ( ) = 1 + 5/ 0 8 = 0. 6

7 Değer, Fiyat ve Piyasa Teorisi Jevons İngiltere de, Menger Avustruya da ve Walras İsviçre de, aynı zamanlarda üç önemli gelişmeye imza atmışlardır. Jevons, bir kardinal faydacı olarak, marjinal fayda ve toplam faydayı netleştirmiş ve ikisi arasındaki ilişkiyi ortaya koymuştur: MUx=Muy Menger, tüketici elindeki parayı, birim fiyatları farklı olan bu iki mal arasında öyle dağıtmalıdır ki, bu mallara harcadığı paraların son liralarının faydaları birbirine eşit olsun: MU x P x = MU y P y. Toplam fayda ne kadar olmaktadır? 75 Malların son liralarının faydaları eşit olmazsa ne olacaktır? MU x P x > MU y P y? 7 m=9 Miktar MUx MUx/Px MUy MUy/Py Px=2 Py= Walras, Jevons ve Menger in teorisine ek olarak buradan bireysel talep eğrisine ulaşmaktadır.

8 Değer, Fiyat ve Piyasa Teorisi 8 Tüketici fiyatı düşen maldan daha fazla satın almaktadır (vice versa). Bir malın mübadele değeri, o mala kişilerin duyduğu ihtiyacının şiddetine göre belirlenmektedir. Malların değerinin eşit olması önemli değil, önemli olan ikisinin de fayda sağlamasıdır. Ordinal faydacı Edgeworth un kutu diyagramı da marjinal faydadan hareketle mübadelenin nasıl gerçekleştiğine ışık tutmaktadır. Edgeworth: A ve B gibi iki tüketicinin X ve Y gibi iki maldan yapacağı mübadele nerede olacaktır? MU X A MUA = MU B X Y MUB. Kayıtsızlık eğrileri Y Hicks marjinal fayda ve azalan marjinal fayda kavramları yerine kayıtsızlık eğrilerinde marjinal ikame oranı ve azalan marjinal ikame oranı kavramlarını kullanmıştır. Miktar MUx MUx/Px MUy MUy/Py Px=1 Py=

9 Değer, Fiyat ve Piyasa Teorisi Tüketici rantı Alfred Marshal Dupuit Üreticilerin fiyat farklılaştırması yapmaları Talebin fiyat esnekliği Önemli yenilikler Kklasik teoride yer alan doğal fiyat ve onun arkasındaki nedenleri incelemenin yerine, tüketici tercihleri ve fayda geçmiştir. Klasik iktisattaki mal üretimi düşüncesinin, yerini fayda üretim düşüncesine bırakmış olmasıdır. Üretken /üretken olmayan emel kavramları, neoklasik iktisatta bir kenara bırakılmıştır. 9

Maliyet ve Arz Teorisi 10 Marshall üretim maliyeti ve arza ilişkin görüşlerini oluştururken, zaman boyutunu analize dahil etmiş, bir üreticinin üretim dönemini, piyasa dönemi, kısa dönem ve uzun

10 Maliyet ve Arz Teorisi 10 Marshall üretim maliyeti ve arza ilişkin görüşlerini oluştururken, zaman boyutunu analize dahil etmiş, bir üreticinin üretim dönemini, piyasa dönemi, kısa dönem ve uzun dönem olarak ayırmıştır. Çünkü üreticinin iki cephesi vardır: üretmek ve ürettiğini satmak. Üretici mal ve hizmet piyasası yanında faktör piyasasında da faaliyette bulunmaktadır. Frma, veri girdi fiyatlarından ne kadar faktör istihdam edeceğini ve ürettiği malın maliyetinin ne olacağını belirler ve üretimini mal ve hizmet piyasasında satar. İç denge koşulu şöyledir. MP L = MP K w K Dış denge koşulu şöyledir. MR=MC. Kısa dönemde, üreticinin üretimi azalan verimler yasasının etkisi altındadır. Uzun dönemde, ölçek değişmelerinin etkisi dikkate alınmalıdır. Bu analiz, atomistik bir üretim sürecinin varlığına, marjinal analize, rasyonalizme, tam rekabet piyasasının varlığına bağlıdır.

Maliyet ve Arz Teorisi 11 bir kağıdı, makasın hangi ağzının kestiğini tartışmanız ne kadar makulse, değerin fayda ve maliyetin hangisi tarafından belirlendiğini tartışmanız da o kadar makuldür.

11 Maliyet ve Arz Teorisi 11 bir kağıdı, makasın hangi ağzının kestiğini tartışmanız ne kadar makulse, değerin fayda ve maliyetin hangisi tarafından belirlendiğini tartışmanız da o kadar makuldür. Uzun dönemde bir firmanın ürettiği malın fiyatı, malın maliyetine eşit olma eğiliminde olacaktır. Bir firma için, sürenin kısalması fiyatın belirlenmesinde talebin rolünü, sürenin uzaması ise fiyatın belirlenmesinde maliyetlerin rolünü arttırmaktadır.

12 Bölüşüm Teorisi Neoklasikler, karları da faiz ve ücret geliri diye ayrıma tabi tutmuşlardır. Muhasebe karı = Satış hasılatı - Açık maliyet İktisadi kar = Satış hasılatı - (Açık + zımni maliyet) İktisadi kar = Muhasebe karı Zımni maliyet (yönetim ücreti + faiz) İktisadi kar > 0 ise aşırı kar İktisadi kar < 0 ise zarar İktisadi kar = 0 ise normal kar Menger, üretim faktörlerinden birini üretimden çektiğinizde, çıktıda ne kadar azalma olduğuna bakarak üretim faktörünün değerine karar verilir (Pozitif bağlama teorisi) Wieser, faktörün değerini ölçerken onu üretimden çıkarmayı değil, aksine, faktör miktarını bir birim arttırmayı önermiştir (Negatif bağlama teorisi). 12 İşçi Sayısı İşçilerin Üretimi Toplam üretim Üretimin değeri (x5) Marjinal hasılşa Clark ın en önemli katkısı, marjinal verimlilik teorisidir. Piyasadaki rekabet sonucunda ücret 10, ürün değeri 5 lira. Ne kadar işçi istihdam edilir? İşçi alımı altıncı işçide duracaktır.

13 Bölüşüm Teorisi Böhm-Bawerk 3 ciltlik Kapital ve Faiz isimli eseri var. Böhm Bawerk in ekonomik analize en önemli katkısı, zaman kavramını üretim sürecine dahil etmesi ve faiz kavramını da bu süreçle ilişkilendirmesidir. İki tür üretim faktörü Orijinal üretim faktörü: Toprak ve Emek Üretilmiş üretim faktörü: Sermaye İki tür üretim şekli Doğrudan üretim Dolambaçlı / dolaylı üretim Sermayenin üretim sonucunda net bir faiz geliri elde etmesi nedenleri Bireylerin, ihtiyaç ve istekleri konusunda, şimdiki zamanda ve gelecekte, farklı değerlendirmelerde bulunmaları. Bireylerin geleceği öngörme yeteneklerinin sınırlı olması ve gelecek hakkında belirsizlik Üretim sürecinde şimdiki malların teknik olarak gelecek mallara üstünlüğü 13

14 Ekonominin Dengesi Ekonominin dengesi Marshall Kısmi denge Walras ve Pareto Genel denge Marshall incelemelere zaman boyutunu katmış matematiğin iktisatta bir araç olarak kullanılmasını savunmuş arz ve talep analizlerinde, ceteris paribus varsayımı yapmış Walras iktisatta matematiğin kullanılarak fizik gibi kesin sonuçlara ulaşılacağını düşünmüş, iktisadın pratik sorunlara yaklaştıkça bilim olma özelliğinden ödünler vereceğini düşünmüş piyasalar arasında karşılıklı etkileşim olduğunu söylemiş Her ikisinin de amacı, fiyat oluşumunun mikro temellerini saptamak. 14

Benzer belgeler

kpss 2013 iktisat ÖSYM sınav formatına %100 uygun

kpss 2013 iktisat ÖSYM sınav formatına %100 uygun 10 tamamı çözümlü Komisyon KPSS İKTİSAT TAMAMI ÇÖZÜMLÜ 10 DENEME ISBN- 978-605-364-228-2 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem