İŞLE İLİŞKİLİ BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI (İİBZH)

Transkript

1 İŞLE İLİŞKİLİ BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI (İİBZH) Prof. Dr. Songül Acar Vaizoğlu 17 Mayıs 2013 Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 1

2 ERGONOMİ KURSU Ergonomi -İİBZH BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI İş kaybı, İşten kalma, Tazminatların en önemli nedeni 2

3 ERGONOMİ KURSU Ergonomi -İİBZH TANIM AĞIR, TEKRARLANAN, KÖTÜ DURUŞ ya da SÜREKLİ GÜÇ HARCAMASI gerektiren iş etkinliklerinin yol açtığı, ya da ağırlaştırdığı kas iskelet sistemi hastalıklarıdır. 3

4 ERGONOMİ KURSU - Ergonomi -İİBZH TANIM Tendonlar, Tendon kılıfları, İlişkili kaslar ve kemikler, El, bilek, dirsek, omuz, Boyun, bel ve sırtı ilgilendiren hastalıklardır. 4

5 ERGONOMİ KURSU - BELİRTİLER Ergonomi -İİBZH Ağrı, sızı, rahatsızlık, Kütlük ya da yanma, İğnelenme, Bitkinlik ve sarsaklık, Hareket kısıtlılığı, Sakatlık, Depresyon, Yaşam kalitesinin bozulması 5

6 ERGONOMİ KURSU - BİRİKİMSEL ZEDELENME DÖNGÜSÜ Ergonomi -İİBZH ÇALIŞMA KOŞULLARI ZAYIF ve GERGİN SÜRTÜNME, BASINÇ, GERGİNLİK 1. Akuıt Yaralanma 2. Tekrarlayan Yaralanma 3. Sabit basınç ve gerginlik ADEZYON VE FİBROZİS YIRTILMA YA DA ZEDENLENME Enflamasyon Döngüsü Kronik Döngü ENFLAMASYON 6 Dolaşımın azalması ve ödem

7 ERGONOMİ KURSU Ergonomi -İİBZH YENİ DEĞİLDİR Bernardino Ramazzini, doğal olmayan postür ve düzensiz hareketler hastalıklara neden olur. Gray, 1893 Mayo klinik, 1910, Carpal Tünel Sendromu İsviçre sigortası (1927) Tekrarlanan zorlamaya bağlı tenosinovit 1931, sigorta tazminatları arasına kas-iskelet sistemi hastalıkları dahil edilmiştir. İşle ilgili kas-iskelet sistemi hastalıkları ABD nin bir çok eyaletinde tazminatlı olmuştur den itibaren ABD de Mesleki Güvenlik ve Sağlık yasasının çıkartılması ile İİBZH bildirimi artmıştır. 7

8 ERGONOMİ KURSU - MODERN YAŞAMIN GİDEREK ARTAN KRONİK HASTALIĞI Bazı kaynaklarda sağlık sigortası harcamalarının yaklaşık %20 sinin kas-iskelet sistemi hastalıkları için olduğu belirtilmektedir. Maliyeti işe devamsızlık da dikkate alındığında çok daha fazla. Kas iskelet sistemi hastalıkları ağır, ergonomik olmayan koşullarda yapılan işlere bağlı ortaya çıkmakta ÖNLENEBİLİR, (Dan MacLeod) 8

9 ERGONOMİ KURSU YAYGINLIK Hollanda da işçide yapılan bir araştırmada (1998), İşçilerin %30.5 inin Son 12 ayda Boyun ya da üst ekstremite sorunu olduğu belirlenmiştir. Belçika da %39.7 İngiltere de %17.0 İsveç te erkeklerde %20 (Her hafta iş bitimi) kadınlarda %33 9

10 ERGONOMİ KURSU - Ergonomi -İİBZH YAYGINLIK ABD de yapılan bir araştırmada, 1993 yılında yeni olgu saptanmış, Bu olguların; %64 ü kadın, %70 i üretim, işleme ve hizmet sektörlerinde çalışmakta %5 Yönetim işleri 10

11 ERGONOMİ KURSU YAYGINLIK Hemşirelerde aşırı yüklenmeye bağlı zorlanma ve incinmeler, pek çok iş kolundaki incinmelerden çok daha sık, birikimsel zedelenme hastalığı da yaygındır. Bir çalışma da son 12 aylık bel/sırt ağrısı prevalansı hemşirelerde % 85,5 ( Değişik araştırmalarda %33-86) Manisa da yapılan bir araştırma da hemşirelerin %83,8 inde yaşamın herhangi bir döneminde, %37.5 inde halen bel ağrısı belirlenmiştir. Ekokardiyografi yapanlarda da sırt ağrısı sıklığı %54 bulunmuştur. Çalışma süresi arttıkça yakınmalar artmakta. 5

12 ERGONOMİ KURSU YAYGINLIK 2002 yılında hemşire ve diğer sağlık çalışanlarında 623,600 ölümcül olmayan yaralanma görülmüştür. İnsidansı 12.6/100 dır. Bu yaralanmaların % 40 ı sırt- bel yaralanmaları Çok sayıda ülkede yapılan 80 araştırmanın sonuçlarına göre tüm dünyada hemşirelerde sırt-bel yaralanmaları nın sıklığı %17 olarak belirlenmiştir. Bir başka çalışma da da yıllık kas iskelet sorunları %40-50 yaşam boyunca prevalans %35-80 arasında

13 ERGONOMİ KURSU YAYGINLIK Son 35 yılda araştırmalar sağlık çalışanlarında kas iskelet sorunlarının azaltılması için bazı teknikler üzerinde odaklanmış ancak bunların uzun dönemli incinmelerde/ zedelenmelerde etkisinin olmadığını görülmüş. Son yılda hemşireler ve hastabakıcıların hasta taşınması ve bakımında yardımcı olan araçlar geliştirilmiştir. Pille çalışan hasta kaldırma aracı

14 Ergonomi Kursu - YAYGINLIK Diş hekimleri Tayland da diş hekimlerinde bir yılda kas-iskelet sistemi ağrılarının prevalansı %78,0 dir. ABD de ise diş hekimlerinde yapılan benzer çalışmada son 12 aylık dönemdeki kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları %93.0 dür. Polonya da sırt-bel ağrısı %60.1 dir. Danimarka da %60.0 dır. İsveç te kadın diş hekimlerinin %81 inde üst ekstemite sorunları (Hekimlerde diş hemşirelerinden daha fazla )

15 ERGONOMİ KURSU - BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI Repetitive Strain Injuries (RSIs) Cumulative Trauma Disorder (CTD) Work Related Musculoskletelal Disorders Strain Injuries Sprain Injuries 15

16 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI Kümülatif travma hastalıkları Travma hastalıkları İşle ilgili kas-iskelet sistemi hastalıkları Tekrarlayan zorlanma zedelenmeleri, Aşırı zorlanma zedelenmeleri, Aşırı kullanım sendromları. 16

17 ERGONOMİ KURSU - BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI 1. Patogenezlerinde mekanik ve fizyolojik süreçleri birlikte bulundururlar. 2. Gelişmesi için haftalar, aylar ya da yıllar gerekir. 3. İyileşme için de aylar, yıllar gerekmekte ve tam iyileşme sağlanamamaktadır. 4. Semptomlar nonspesifiktir, iyi lokalize edilemezler ve epizodiktir. 5. Sıklıkla bildirilmez. 17

18 ERGONOMİ KURSU Üst Ekstremitenin İşle İlgili Birikimsel Zedelenme Hastalıkları RİSK FAKTÖRLERİ KİŞİSEL Yaralanma ya da DM, Romatoid artrit vb hastalıklar Hormonal faktörler Yaş Vitamin eksiklikleri Cinsiyet (kadınlar) Bileğin şekli ve kalınlığı Psikososyal faktörler 18

19 ERGONOMİ KURSU - İŞLE İLGİLİ Yinelenen ya da sürekli yapılan iş 19

20 ERGONOMİ KURSU - İŞLE İLGİLİ Aşırı kuvvet uygulama 20

21 ERGONOMİ KURSU - İŞLE İLGİLİ Tekrarlayan ve sürekli zorlamalar Sürekli uygunsuz el-kol postürü Hızlı yinelenen hareketler Mekanik baskı uygulanması Vibrasyon Soğuk ortamda çalışmak İşin organizasyonu 21

22 ERGONOMİ KURSU - İŞLE İLGİLİ Belirli postürlerde çalışmak Lokalize mekanik temas baskıları 22

23 ERGONOMİ KURSU - 23

24 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Karpal Tünel Sendromu El bileğinin tekrarlayan şekilde öne-arkaya bükülmesi Hızlı bilek çevirme, eli bilekten sağa-sola yatırma Parmakla baskı uygulama Tutma hareketi Parlatma Cilalama, Bileme Törpüleme Çekiçle dövme Montaj Daktilo, bilgisayar Ev işleri, halıcılık Müzik aleti çalma, Ameliyat sırasında yapılan işler 24

25 ERGONOMİ KURSU - BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Epikondilit, Tenisçi dirseği VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Dirsek bükülmüşken el bileğinin dışa döndürülmesi, ya da arkaya bükülmesi, Silkme tarzında atma ya da çarpma hareketi Vidalama, Küçük parçaların montajı Çekiçle dövme Tenis ve bovling oynama Müzik aleti çalma 25

26 ERGONOMİ KURSU - BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Boyun gerilim sendromu VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Boyun, omuz ve kolun uzun sürekli sabit duruşu, Omuzda ya da elde uzun süreli yükler taşınması Bant montajı Küçük parça montajı, Paketleme Elde ya da omuzda yük taşıma 26

27 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Pronator teres sendromu VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Önkolun hızla dışa çevrilmesi, güçlü olarak dışa çevrilmesi, yada el bileğinin öne bükülmesi ile beraber dışa çevrilmesi Parlatma, Cilalama, Törpüleme, Bileme 27

28 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Radyal tünel sendromu VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Önkolun içe yada dışa doğru çevrilmesi ile birlikte el bileğinin tekrarlı şekilde öne bükülmesi El aletleri kullanımı Diş hekimliği Cerrahi 28

29 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLAR HASTALIK VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Omuz kirişleri yangısı, rotator kaf sendromu Kol gerilmiş, dirsekten 60 dereceden fazla bükülmüşken omuzdan kaldırma ve çekme hareketi, sürekli dirsekten kaldırma, omuz hizası yukarısında elle yapılan işler, omuzda taşıma, fırlatma hareketi Zımba pres operatörleri, Baş hizasının üstünde yapılan montaj, kaynak, boya, araba tamiri gibi işler, Bant montajı, Paketleme, yükleme, erişme hareketi, kaldırma işi 29

30 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Bilekte kiriş yangısı VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Bileğin güçlü olarak öne yada arkaya bükülmesi, güçlü olarak dışa yatırılması Zımba pres operatörleri, montaj işleri, telgraf ve pense kullanıcısı 30

31 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK De Quarvain hastalığı VÜCUT HAREKETİ El bileği hareketleri, parmaklarla güç uygulayarak el bileğinin öne yada arkaya bükülmesi, el bileğinin hızlı döndürülmesi TİPİK İŞLER, MESLEKLER Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme, zımba pres operatörleri, cerrah, kasap, Pense kullanımı, testere kullanımı, elle kavranıp döndürülerek kontrol edilen araçlar (motosiklet), vidayı yatağına yerleştirme işi, elle burma işi 31

32 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Tetik parmak VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Parmakların tekrarlayan bükülmesi, el ayasının aşırı gerilmesi hareketi Çoğunlukla işaret parmağıyla yapılan işler, elin fazla açılmasını gerektiren aletlerin kullanımı 32

33 ERGONOMİ KURSU - BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Ulnar sinir tuzağı, Guyon tüneli sendromu VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER El bileğinin uzun süreli öne yada arkaya bükülmesi, hipotenar tepeye baskı, ulnar yarığa baskı Halıcılık, pense kullanımı, askerlik, çekiçle dövmek, müzik aleti çalmak 33

34 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Raynaud fenomeni VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Titreşimli aletler tutmak, Kan akımını engelleyen el aletleri ile çalışmak Motorlu testere, Tepkili çekiç, Törpüleme, Boya kazıma, Soğuk ortamda çalışmak 34

35 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI HASTALIK Bel Ağrısı (Kas sıkışması ve spazm Disk incinmesi veya dışa kayması Diskin fıtıklaşması Akut incinmeler ve burkulmalar Kronik incinmeler ve burkulmalar Eklem sertliği Osteoartrit) VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER, MESLEKLER Ağır yükleri kaldırma, itme veya çekme vb; fleksiyon, lateral bükülme, aksiyal dönme, uzun süreli sabit bir pozisyonda durma gibi. tüm vücut vibrasyonu, işle ilişkili psikolojik veya psikososyal stres Ağır vasıta sürücüleri, Hemşire ve hasta bakıcılar, Çöp toplayıcılar, Depocular, Mekanik işlerinde çalışanlar 35

36 ERGONOMİ KURSU - National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) tarafından 1981 yılında hazırlanan ve 1993 yılında revize edilen Aplications Manual for the Revised NIOSH Lifting Equation* isimli dokümanda çalışanların bu ağırlık kaldırma sırasında hasar görmemesi için uyulması gereken temel prensiplere yer verilmektedir. *Dokümanın Internet Adresi: 36

37 ERGONOMİ KURSU - NIOSH denklemi için ölçülmesi gereken parametreler: 1. Yükün ağırlığı (L): Kg olarak 2. Yatay durum (H): ayak bileklerini birleştiren çizginin orta noktasının zemindeki izdüşümü ile kaldırılacak ağırlığın orta noktasının zemindeki izdüşümü arasındaki mesafe. cm olarak. 3. Dikey durum (V): Kaldırılacak cismin merkezindeki ellerin zeminden veya çalışma yüzeyinden yüksekliği. cm olarak. 4. Vertikal taşınma uzaklığı (D): kaldırma işlemiyle yükün bulunduğu yerden kaldırıldığı yere olan mesafenin santimetre olarak değeri. 5. Asimetri açısı (A): Yükün orijinden kaldırıldığı yere kadar vücudun önünden (midsagital düzlemde) açısal olarak yaptığı sapma. Derece olarak. 6. Kaldırma frekansı (F): dakikadaki kaldırma sayısı. 7. Kaldırma etkinliklerinin süresi, saat olarak ölçülmektedir. Kavrama klasifikasyonu (C): (coupling classification) elin cismi kavrama kalitesi, iyi, ancak yeterli ve kötü olarak sınıflandırılır. Önerilen ağırlık sınırı = Yük değişmezi x HM x VM x DM x AM x FM x CM RWL=23 x HM x VM x DM x AM x FM x CM 37

38 ERGONOMİ KURSU - GÜVENLİ KALDIRMA TEKNİKLERİ 10kg. 100 kg. 10 kg. 10 kg. 100 kg. 10 kg. 10kg. 10 kg. Yükü kendine yakın taşı 38

39 ERGONOMİ KURSU - GÜVENLİ KALDIRMA TEKNİKLERİ 39

40 ERGONOMİ KURSU - GÜVENLİ KALDIRMA TEKNİKLERİ 40

41 ERGONOMİ KURSU Ergonomi- İİBZH 41

42 ERGONOMİ KURSU - Çatallı kaldırıcı ve vinç KALDIRMA ALTERNATİFLERİ Eğer taşınacak yük, el arabası ile taşınamayacak kadar ağır ise yerine göre çatallı kaldırıcı veya vinç kullanılmalıdır. DİKKAT!!! Herhangi bir kişi nasıl kullanılacağını öğreten bir eğitim almadan ve kullanma yetkisi bulunmadan hiçbir kaldırma ekipmanını kullanmamalıdır. 42

43 ERGONOMİ KURSU 43

44 ERGONOMİ KURSU İİBZH nın KONTROLÜ SÜRVEYANS UYGULAMALARI 1. Kas iskelet sistemi hastalıklarının işle ilişkileri yönünden değerlendirilmesini, 2. Var olan verilerin periyodik olarak değerlendirilmesini, 3. Programın uygulanmasına paralel olarak ya da işyeri ve çalışma koşullarında önemli değişiklikler söz konusu olduğunda işyerlerinin risk faktörleri açısından değerlendirilmesini kapsamaktadır. 44

45 ERGONOMİ KURSU İİBZH nın KONTROLÜ SÜRVEYANS UYGULAMALARI, Çalışanlarda taramalar ve tıbbi muayeneler ile desteklenmelidir, Ancak tarama yöntemlerinin sensitiviteleri ve spesifiteleri yüksek değildir. 45

46 ERGONOMİ KURSU - ÜST EKSTREMİTE İİBZH nın KONTROLÜ GÖREV ANALİZİ Çalışma ortamında risk faktörleri varsa, ayrıntılı değerlendirmeler gerekir, Görev analizinin 4 evresi vardır; 1. İşin dökümentasyonu 2. Streslerin analizi 3. Müdahale tasarımı, 4. Müdahale etkinliğinin değerlendirilmesi 46

47 ERGONOMİ KURSU - 1. İşin dökümentasyonu Görev neden yapılmaktadır? Üretim miktarı ve kalite beklentisi nedir? Görevin yapılması için gerekli eleman sayısı nedir? Her bir görev aşamasının yapılabilmesi için gerekli adımlar nedir? Uzanım mesafelerinin belirlenmesi için çalışma yerinin basit krokisi ve ölçüleri nedir? Üretim sürecinde kullanılan parça ve maddeler nelerdir? İşin yapılması için gerekli araçlar nelerdir? İş istasyonu ve yakınındaki koşullar nasıldır? 47

48 ERGONOMİ KURSU 2. İş Faktörlerinin Analizi Stresler belirlenir ( işçi değerlendirmesi), sıralanır ve ağırlıklandırılır. İşyeri gözlemi, Ölçümler, Video kayıtları 48

49 ERGONOMİ KURSU YİNELENEN HAREKETLERİN YAPILDIĞI SÜREKLİ ÇALIŞMA Her saatte ya da vardiyadaki çalışma sayısı iş standardı ve yöntem analizleri ile belirlenir. Yinelenen hareketler, Yapılan uygulamaların hızı ve frekansı Uygulama döneminin arasındaki toparlanma döneminin süresi 49

50 ERGONOMİ KURSU ZORLU ÇALIŞMA Çalışma yönteminin basamaklarının gözlenmesiyle kuvvetler belirlenebilir. Kuvvetler, çalışma döngüsünün başlangıcından uygulamanın sonuna kadar değişir. Kuvvet gereksiniminin değerlendirilmesinde aşağıdaki faktörler gözönüne alınmalıdır; Ağırlık, direnç ve reaksiyon kuvvetlerinin boyutu, Sürtünme etkisi, Denge Tempo Eldivenler 50

51 ERGONOMİ KURSU DURUŞ BİÇİMİNE BAĞLI STRESLER Uzanım mesafeleri, Dirsek yüksekliği, Gövdenin arkasına erişme, Tam dirsek fleksiyonu, Ulnar, radial bilek deviasyonu, Bilek fleksiyonu, Tam bilek ekstansiyonu açılarından değerlendirme yapılmalıdır İşin gözlenmesi ya da video kayıtları kullanılır. Analizde, boyun, dirsek, bilek el vb tüm eklemler kapsanmalıdır. 51

52 ERGONOMİ KURSU - LOKALİZE MEKANİK STRESLER Lokalize temas stresi, vücudu etkileyen kuvvetin temas yüzeyine bölünmesiyle hesaplanır. İş istasyonu ve araçların özelliği nedeni ile kuvvetler eşit yayılım göstermeyebilir. Analizde ortalama ve en yüksek stresler gözönüne alınmalıdır. 52

53 ERGONOMİ KURSU SOĞUKTA ÇALIŞMA Aracın tutulması ve ince işin yapılmasını, periferik dolaşımı, Var olan nörolojik bir hastalığın semptomlarını etkiler Deri sıcaklığının 20 C altına düşmesi durumunda yan etkiler ortaya çıkabilir. 53

54 ERGONOMİ KURSU - VİBRASYON Vibrasyonun, yumuşak doku üzerine doğrudan etki yaptığı çalışanların çalışma aletini tutma ve kullanma etkinliğini değiştirir. 54

55 ERGONOMİ KURSU - ORGANİZASYONEL FAKTÖRLER Ergonomik stres işçilerle görüşülerek belirlenir. Tüm işçilere aynı sorular sorulmalı Yönlendirici olunmamalıdır. Değerlendirme için işçilerin algıladıkları çalışma şiddeti ya da rahatsızlığı puanlamaları istenebilir. 55

56 ERGONOMİ KURSU İİBZH nın KONTROLÜ YÖNETİM SORUMLULUĞU İŞÇİ KATILIMI EĞİTİM TARAMA SİSTEMİ İŞÇİ BİLDİRİMLERİ VAR OLAN KAYITLARIN ANALİZİ İŞ DEĞERLENDİRME Sİ BZH TIBBİ YÖNETİM VE DEĞERLENDİRMESİ TIBBİ DEĞERLENDİRME TIBBİ TEDAVİ VE KAYIT İİBZ KAYDI İİBZ İŞ ANALİZİ VE DÜZENLENMESİ (TASARIM) BZH RİSKLERİNE YÖNELİK İŞ ANALİZİ İŞ MÜDAHALESİ VE İZLEME B E Lİ R Gİ N Ç Ö Z Ü M 56

57 ERGONOMİ KURSU BİRİKİMSEL ZEDELENMELERİN KONTROLÜ

58 ERGONOMİ KURSU - İİBZH nın KONTROLÜ 1. Konuyu tanımla; İhtiyaçları belirle, Olası çözümleri araştır, Olası sonuçları belirle Etkilenecek olan işçilerle işbirliği yap 2. Hedefini belirle Ergonomik hedefler ne olacak Bu hedeflere ulaşabilmek için stratejiler Programın amaçları ve zaman çizelgesini oluştur. Kaynaklar ve bilgi için ergonomistler ile görüş 58

59 ERGONOMİ KURSU - İİBZH nın KONTROLÜ 3. Araştırma Yap İşçilerle görüşme ya da araştırma yap İşçileri çalışırken videoya al Durum analizi raporunu hazırla Kaynaklar ve bilgi için ergonomistler ile görüş 4. Öneriler geliştir Toplanan verileri değerlendir Belirlenen problemleri sorgulamaya ya da önlemeye yönelik uygulamalar geliştir, İşçiler ve yöneticiler için eğitim materyali geliştir 59

60 ERGONOMİ KURSU İİBZH nın KONTROLÜ 5. Bu programları yürüt Önerilen çözümleri test et Çözümleri normal iş ortamında uygula İşçilerin yorumlarını ve onların ürettikleri çözümleri dikkate al İşçileri eğit İşin yeni biçimine uyumun sağlanması için işçilerin eğitimine devam et Stresin azaltılması için egzersiz ve dinlenme aralarının etkili kullanılması konusunda eğitim ver. 60

61 ERGONOMİ KURSU - İİBZH nın KONTROLÜ 61

62 ERGONOMİ KURSU İLO MESLEK-HASTALIKLARI LİSTESİ 2.3. Kas iskelet sistemi bozuklukları Tekrarlayıcı hareketler, zorlayıcı çabalar ve bileğin aşırı pozisyonlarına bağlı radial stiloid tenosinovitler Tekrarlayıcı hareketler, zorlayıcı çabalar ve bileğin aşırı pozisyonlarına bağlı el ve bileğin kronik tenosinovitleri Dirsek bölgesine uzun süren basınca bağlı olekranon bursiti Uzun süre diz çökme pozisyonunda kalmaya bağlı prepatellar bursit Tekrarlayıcı güçlü çalışmaya bağlı epikondilit Uzun süre diz çökerek veya çömelerek iş yapmayı takiben menisküs lezyonları Uzun süre tekrarlayıcı güçlü çalışma, titreşim içeren çalışma, bileğin aşırı pozisyonları veya bu üçünün kombinasyonu durumuna bağlı karpal tünel sendromu Doğrudan bağlantısı bilimsel olarak gösterilmiş veya ulusal düzenlemeler ve uygulamalara uygun yöntemlerle belirlenmiş, iş etkinliklerinden kaynaklanan risk faktörlerine maruz kalma ile arasında bağ kurulan, işyerindeki yukarıda sözü edilmeyen diğer kas iskelet sistemi hastalıkları 62

63 ERGONOMİ KURSU ÜLKEMİZDE Yasalarda kas iskelet hastalıkları meslek hastalıkları arasında sayılıyor ama sıklığı, risk faktörleri, işgünü kaybı ve tazminat ile ilgili veri yok. 63

64 ERGONOMİ KURSU - Ergonomi İİBZH YARARLANILAN BAZI KAYNAKLAR Ahoren M, Launis M, Kuorinka T. Ergonomic Workplace Analysis. Finnish Institute of Occupational Health: Ergonomics Section; Andrews, G. J. A., Kornas, B. Ergonomics, Fundamentals of senior pupils. Edinburgh: Napier College, Collington Road; Anton D, Rosecrance J, Merlino L, Cook T. Prevalence of musculoskeletal symptoms and carpal tunnel syndrome among dental hygienists. Am J Ind Med.;42(3): Bridger, R. S., Introduction to ergonomics, pgs 27-30, McGraw-Hill Inc., New York, Brouha, L; Physiology in Industry, (2 nd edition), Pergamon Press, Riverside, NJ, 1967 Chapanis, A., Introduction to human factors consideration in system design. In C. M. Mitchell, P. Balen, and K. Moe (Eds), Human factors considerations in system design (NASA Conference Publ. 2246), National Aeoronautic and Space Administration, Washington, Christensen, J. M. ; Topmiller., D. A., Gill, R.. ; Human Factors Definitions Revisited, Human Factors Society Bulletin, 31, 7-8, Chowanidisai S, Leggat PA, Kukiattrakoon B, Yapong B, Kedrajarune U. Occopational Health Problems Of Dentists in Southern Thailand. Int Dent J; 50;36-40,

65 ERGONOMİ KURSU - Ergonomi İİBZH YARARLANILAN BAZI KAYNAKLAR Crawford L, Gutierrez G, Harber P. Work environment and occupational health of dental hygienists: a qualitative assessment. J Occup Environ Med Jun;47(6): Dan MacLeod, The Ergonomic Kit For General Industry, Second Edition 2006 Dawson AP, Steele EJ, Hodges PW, Stewart S. Development and test- test reliability of an extended version of the Nordic Musculoskeletal Questionnaire(NMQ-E): a screening instrument for musculoskeletal pain. J Pain May;10(5): Finsen L, Christensen H, Bakke M. Musculoskeletal disorders among dentists and variation in dental work. Appl Ergon Apr;29(2): Güler, Ç (ed)., Ergonomiye Giriş (Ders Notları), Ankara Tabip Odası, Ankara, (Ocak) Güler, Ç (ed). Sağlık Boyutuyla Ergonomi, Palme Yayıncılık, Ankara Güler, Ç., Ergonomiye Giriş, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No. 45, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara, Güler, Ç., Akın L., Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Cilt 2, Bölüm 11-Ergonomi, Güler Ç,. Vaizoglu A.S., Hacettepe, Ankara, Güllü, G., İş Sağlığı Ve Güvenliği Kursui BOTAŞ, Ankara Ogur R., Bel Ağrısı Ergonomi Kursu Sunumları, Ankara 2004 Owen B D., Kene K., Olson S., An ergonomic approach to reducing back/shoulder stress in hospital nursing personnel: a five year follow up International Journal of Nursing Studies 39; Özdener N., Akbaba N:., Güler, Ç., Tıp ergonomisi, İçinde: Çağatay Güler. (ed);sağlık Boyutuyla Ergonomi; Palme Yayıncılık, Ankara,

66 ERGONOMİ KURSU - Ergonomi İİBZH YARARLANILAN BAZI KAYNAKLAR Rempel, D. M., Janowitz, I. L., Ergonomics & the prevention of occupational injuries, in Occupational &Environmental Medicine, Joseph LaDou, (41-63), Prentice Hall Int, Stamford, 1997 Rüschenschmidt, Reidt, Renteli Ergonomics in Occupational Health and Safety, 2006 Sanders, M., S., McCormick, E. J., Human Factors in Engineering and Design, (pgs 6-9) 7 th. Ed. McGraw-Hill Inc., NY, Smith DR, Mihashi M, Adachi Y, Koga H, Ishitake T. A detailed analysis of musculoskeletal disorder risk factors among Japanese nurses. J Safety Res.2006;37(2): Epub 2006 May 5. Stanton A N, Young M S. Giving Ergonomics Away?The Application of Ergonomics by Novices. Applied Ergonomics 2003;34: Szymańska J. Disorders of the musculoskeletal system among dentists from the aspect of ergonomics and prophylaxis. Ann Agric Environ Med. 2002;9(2): Şenel B.Diş hekimleri için risk taşıyan hastalıklar ve diş hekimlerinin mesleki rahatsızlıkları. Gülhane Tıp Dergisi 2007; 49: Tekbaş, Ö.F., Güler, Ç. Ergonominin tarihçesi, İçinde: Çağatay Güler. (ed);sağlık Boyutuyla Ergonomi; Palme Yayıncılık, Ankara, Wickens, C. D (1992). Engineering psychology and human performance. New York: HarperCollins.,

67 ERGONOMİ KURSU - SORU ve KATKILAR svaizoglu@gmail.com 67