Türkiye de İnfaz ve Koruma Memurluğu: SWOT Analizi

Transkript

1 Türkiye de İnfaz ve Koruma Memurluğu: SWOT Analizi Tokat, Ekim 2017

2 Türkiye de İnfaz ve Koruma Memurluğu: SWOT Analizi Raporlaştıranlar: Dr. Fatih YILMAZ Dr. Tahsin İLHAN Dr. Erdal ŞENOCAK Dr. Kerem KILIÇER Katkı Sağlayanlar: Dr. Fatih YILMAZ (Gaziosmanpaşa Üniversitesi - Türkiye) Dr. Tahsin İLHAN (Gaziosmanpaşa Üniversitesi - Türkiye) Dr. Erdal ŞENOCAK (Gaziosmanpaşa Üniversitesi - Türkiye) Dr. Kerem KILIÇER (Gaziosmanpaşa Üniversitesi - Türkiye) Burhanettin ESER (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Halil İbrahim DİZMAN (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Hüseyin ŞIK (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Süleyman KAÇMAZ (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Mehmet Özkan ASLIPEK (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Mükerrem FANİ KÜÇÜKMEHMETOĞLU (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Ezgi ÇETİNTÜRK (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Erhan GÜVEN (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Melike ÖNBAŞ (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Fatih ELMAS (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü - Türkiye) Namık Kemal VAROL (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Ankara Eğitim Merkezi - Türkiye) Haydar YALIN (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Ankara Eğitim Merkezi - Türkiye) Sabri HATİPOĞLU (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Ankara Eğitim Merkezi - Türkiye) Hülya GÜMÜŞ (Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Ankara Eğitim Merkezi - Türkiye) Cevat YALÇIN (Tokat T Tipi Kapalı ve Açık Cezaevi - Türkiye) Fatih EVRENLİOĞLU (Tokat T Tipi Kapalı ve Açık Cezaevi - Türkiye) Bu eser; Avrupa Birliği Bakanlığı, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı, Yetişkin Eğitimi Stratejik Ortaklıklar Faaliyeti kapsamında kabul edilen TR01-KA numaralı Improving the Professional Competence and Increasing the Social Development of Prison Staff başlıklı proje kapsamında hazırlanmıştır. Proje Erasmus+ Programı kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmiştir. Ancak burada yer alan görüşlerden yazarlar sorumludur, Avrupa Komisyonu ve Türkiye Ulusal Ajansı sorumlu tutulamaz. Dizgi vetasarım : Dr. Kerem KILIÇER Baskı Kapak Tasarım : Ankara Açık Ceza İnfaz Kurumu Matbaası ANKARA : Mehmet Edip ASLAN Copyright. Bu eserim telif hakkı Gaziosmanpaşa Üniversitesine aittir. Tüm hakları saklıdır. Şartlı olarak Ulusal Ajans adına lisanslanmıştır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen izin alınmaksızın herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz. 2

3 İÇİNDEKİLER Giriş Ceza İnfaz Kurumlarının Genel Durumu ve Personel Yapısı...5 A. Ceza İnfaz Alanında Dinamik Güvenlik Yaklaşımı ve Personelin Rolü...6 B. Ceza İnfaz Kurumu Personelinin Unvanlara Göre Dağılımı Ceza İnfaz Kurumu Personeline Yönelik Eğitim Faaliyetleri Uluslararası Kuruluşlarla İlişkiler Ceza İnfaz Alanında Yürütülen Uluslararası Projeler Tutuklu ve Hükümlülerin Yapısı Hakkında Genel Bilgiler...12 A. Cinsiyete Göre Dağılımı...12 B. Yaş Grubuna Göre Dağılımı...12 C. Öğrenim Durumuna Göre Dağılımı...13 D. Bazı Suç Gruplarına Göre Dağılım...13 Yöntem Bulgular Ceza İnfaz Kurumlarının İçsel Analizi - Güçlü Yönler Ceza İnfaz Kurumlarının İçsel Analizi - Zayıf Yönler Ceza İnfaz Kurumlarının Çevresel Analizi - Fırsatlar Ceza İnfaz Kurumlarının Çevresel Analizi - Tehditler...18 Sonuç ve Öneriler Kaynakça Ekler

4 4

5 GİRİŞ Bu bölümde, ilk olarak ceza infaz kurumlarının (CİK) genel durumu ve personel yapısı açıklanacaktır. Daha sonra ceza infaz kurumu personeline yönelik eğitim faaliyetleri detaylı olarak incelenecektir. CİK lerin uluslararası kuruluşlarla ilişkileri ve gerçekleştirilen uluslararası projeler hakkında bilgi verilecek ve son olarak ise hükümlü ve tutukluların yapısı hakkında genel bilgiler verilecektir. Şekil 1. Ceza İnfaz Hizmetleri Teşkilat Yapısı ADALET BAKANLIĞI Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü 1. Ceza İnfaz Kurumlarının Genel Durumu Ve Personel Yapısı Denetimli Serbestlik Müdürlükleri Ceza İnfaz Kurumları Hükümlü ve tutuklulara yönelik ceza infaz hizmetleri Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğüne bağlı ceza infaz kurumları ve denetimli serbestlik müdürlükleri aracılığıyla yürütülmektedir. Türkiye de 1 Kasım 2017tarihi itibariyle 290 kapalı, 70 açık, 7 çocuk kapalı ceza infaz kurumu, 3 çocuk eğitim evi, 5 kadın açık ceza infaz kurumu ve 8 kadın kapalı ceza infaz kurumu olmak üzere 383 adet ceza infaz kurumu ve tutukevi bulunmaktadır. Şekil 2. Ceza İnfaz Kurumların Sınıflandırılması Ceza İnfaz Kurumları Kapalı Açık Çocuk Eğitimevi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Erkek Açık Kadın Açık Erkek Kapalı Kadın Kapalı Çocuk ve Gençlik Kapalı Rehabilitasyon Ceza infaz kurumlarının toplam kapasitesi iken, halen kişi bulunmakta, bu sayının sını hükümlü, unu ise tutuklular teşkil etmektedir. Hükümlü ve tutukluların 9.7 si kadın, ni erkek ve u çocuklardan oluşmaktadır. Yıllara göre bakıldığında hükümlü ve tutuklu sayılarının 2000 yılından bu yana beş katın üzerinde bir artış gösterdiği gözlemlenmektedir. 5

6 Şekil 3. Yıllara Göre Tutuklu ve Hükümlü Sayıları Kaynak: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü İdari Kayıtlar, A. Ceza İnfaz Alanında Dinamik Güvenlik Yaklaşımı ve Personelin Rolü Ceza infaz alanında artan kalabalıklaşma ve modern ceza infaz kurumlarına duyulan ihtiyaca bağlı olarak son 15 yılda modern, sağlıklı, güvenlikli, mekanik, elektronik donanımlı ve iyileştirme işlemlerine elverişli ceza infaz kurumlarının inşasına hız verilmiştir. Ayrıca, 2006 yılından günümüze kadar, uluslararası normlara uymayan ve fiziki şartları ve kapasiteleri itibariyle eğitim ve iyileştirmenin kısıtlı yapıldığı ya da hiç yapılamadığı küçük ilçe ceza infaz kurumları kapatılmıştır. Benzer nitelikteki ceza infaz kurumu ve tutukevlerinin önümüzdeki dönemde de kapatılması süreci devam etmektedir. Çağdaş infaz anlayışı kapsamında tüm dünyanın kabul ettiği gibi fiziki ve elektronik güvenlik düzenlemeleri ceza infaz kurumlarının temel unsurları olmakla birlikte asla tek başına yeterli değildir. Ülkemizde, son 15 yılda gerçekleştirilen ceza infaz reformları kapsamında fiziki güvenlik sorunları tamamen giderilerek, çağdaş infaz anlayışının temel unsurlarından biri olan dinamik güvenlik yaklaşımı benimsenmiştir. Nitekim Avrupa kuralları ve diğer uluslararası tavsiye belgelerinde de bu konu özellikle vurgulanmıştır. Bu kapsamda ceza infaz kurumlarımızda tüm yaşananların farkında olan ve hükümlü-tutukluların hücreye kapatılmadan olumlu biçimde aktif tutulmasını sağlayan bir güvenlik anlayışı esas alınmıştır. Dinamik güvenlik yaklaşımı şu bileşenleri içermektedir. Yapıcı personel ve hükümlü ilişkileri Kişisel temas iletişim ve etkileşim Sosyal ve psikolojik gelişim programları Öğretim ve mesleki eğitim programları Bireysel ihtiyaca uygun iyileştirme programları Dinamik güvenlikte en önemli unsurlardan biri de hükümlü ve tutuklularla sürekli temas halinde olan personel, özellikle infaz ve koruma memurlarıdır. Bu nedenle personelin bu yaklaşımla ilgili eğitimine oldukça önem verilmektedir. B. Ceza İnfaz Kurumu Personelinin Unvanlara Göre Dağılımı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün 2017 yılı Ekim ayı idari kayıtlarına göre kadrolu , sözleşmeli olmak üzere toplam ceza infaz kurumu personeli bulunmaktadır. Bu personeller içerisinde infaz ve koruma memurlarının oranı %80.5 dir. Bu sayı (46.812) aynı zaman dilimindeki tutuklu ve hükümlü sayısı ile oranlandığında bir infaz ve koruma memuruna ortalama en az dört tutuklu ve hükümlü düştüğü anlaşılmaktadır (1/4,82). 6

7 Tablo 1. Ceza İnfaz Kurumu Personelinin Unvanlara Göre Dağılımı Unvanı Dolu Kadro Kadro Statüsü Ceza İnfaz Kurumu Müdürü Denetimli Serbestlik Müdürü Denetimli Serbestlik Müdür Yardımcısı İdare Memuru Şef Sayman Öğretmen Psikolog Sosyal Çalışmacı Sosyolog Eğitim Uzmanı Ceza İnfaz Kurumu Tabibi Diş Tabibi Diyetisyen Veteriner Mimar Mühendis Memur İnfaz Ve Koruma Başmemuru İnfaz Ve Koruma Memuru Ambar Memuru Santral Memuru Ceza İnfaz Kurumu Kâtibi Şoför Sağlık Memuru Teknisyen Teknisyen Yardımcısı Bilgisayar İşletmeni Veri Hazırlama Ve Kont.işlet. Hizmetli Aşçı Kaloriferci Veznedar Tahsildar İnfaz Ve Koruma Memuru 657 4B Cezaevi Kâtibi Büro Personeli 657 4B Teknisyen Sözleşmeli Şoför Destek Personeli 657 4B Diğer Sağlık Personeli 657 4B Aşçı Destek Personeli 657 4B Kaloriferci Destek Personeli 657 4B Sözleşmeli Sözleşmeli Sözleşmeli Sözleşmeli Sözleşmeli Sözleşmeli Sözleşmeli TOPLAM KADROLU PERSONEL TOPLAM SÖZLEŞMELİ PERSONEL TOPLAM PERSONEL

8 2. Ceza İnfaz Kurumu Personeline Yönelik Eğitim Faaliyetleri 2 Ağustos 2002 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4769 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Eğitim Merkezleri Kanunu ile ceza infaz kurumları ve tutukevlerinin ihtiyacı olan nitelikli personelin yetiştirilmesi ve mesleki eğitimlerinin sağlanması amacı ile personel eğitim merkezlerinin kurulması öngörülmüş ve bu eğitim merkezlerinin kuruluş, görev ve teşkilât yapısı anılan kanunda düzenlenmiştir. Eğitim Merkezi; ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde görev yapacak personelden idare memurluğu öğrencileri ile infaz ve koruma memurluğu öğrencilerinin hizmet öncesi eğitimi ile bu kurumlarda görev yapan personelin aday memurluk ve hizmet içi eğitimleri veren bir kuruluştur. Eğitim Merkezi teşkilât yapısı; Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Öğretim Kurulu, Büro ve bağlı birimler, Öğretim Görevlilerinden oluşmaktadır (URL, 1). Eğitim Merkezi Müdürlüğü; müdür ve müdür yardımcısı ve bürodan oluşmaktadır. Öğretim Kurulu; eğitim merkezi müdürü başkanlığında, müdür yardımcısı, şube müdürü, altı öğretim görevlisinden oluşmaktadır. Büro; şube müdürünün yönetim ve sorumluluğunda yeteri kadar memur ve program geliştirme, ölçme ve değerlendirme; sağlık, psiko-sosyal hizmetler ve krize müdahale; idarî ve malî işler; sosyal işler ve spor; bilgi işlem, istatistik, arşiv ve dokümantasyon; öğrenci işleri; araştırma ve geliştirme ile güvenlik birimlerinden oluşmaktadır. Öğretim görevlileri; Adalet Bakanının istemi üzerine ilgili kurum, kuruluş veya kurulun yetkili organlarınca ek görevle görevlendirilmeleri uygun görülen yeteri kadar Yargıtay ve Danıştay üyeleri, yükseköğretim kurumları öğretim elemanları, meslekte fiilen on yılını tamamlamış hâkim ve Cumhuriyet savcıları ile avukatlar, ceza infaz kurumları ve tutukevleri kontrolörleri, ceza infaz kurumları ve tutukevleri müdürleri, doktorları, psikologları, psikiyatristleri, pedagogları, sosyal çalışmacıları ve öğretmenleri ile diğer uzmanlardan oluşmaktadır. Eğitim programlarının tamamında uluslararası standartlara uygun insan hakları eğitimi verilmektedir. Eğitim Merkezlerinde ceza infaz kurumları ile denetimli serbestlik ve yardım merkezi şube müdürlüklerinde görev yapan personele aşağıdaki ana başlıklarda eğitim verilmektedir: 1. Hizmet Öncesi Eğitim 2. Hizmet İçi Eğitim a. Hizmet İçi Eğitim Kursları b. Hizmet İçi Eğitim Seminerleri Yukarıda yazılı ana eğitimlerin yanında aşağıda belirtilen özel eğitimler de verilmektedir: 1. Eğitimci Eğitimi 2. Konferanslar 3. Eğitim Dışı Faaliyetler Eğitim Merkezilerinde hizmet içi eğitim kapsamında verilen eğitim konuları aşağıdaki gibidir: 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu Acil Durumlara Müdahale Eğitimi (Yangın, Deprem) Aile İçi İletişim Aile İçi İlişkiler Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bakanlık Teşkilatı Yönetim Hukuku ve Personel Mevzuatı Ceza İnfaz Kurumları Güvenliği Ceza İnfaz Kurumlarında Eğitim ve İyileştirme Hizmetleri Ceza İnfaz Kurumu Yönetimi Direniş Olaylarından Kurtulma Teknik ve Taktikleri Disiplin İşlemlerinde Meslek Etiği ve İletişim Dili Eğitim Ortamının Düzenlenmesi Eğitimde Etkin İletişim Eğitimde Planlanma Ekip Çalışması Etkili İletişim Becerileri Etkili Sunum Teknikleri Mesleki Müdahale Teknik ve Taktikleri Genel Güvenlik Bilgisi Genel Hukuk Bilgisi, Ceza, Ceza Usul Hukuku ve İnfaz Hukuku Hükümlü Disiplin İşlemleri 8

9 İdeal Eğitimci Davranışları İletişim İnfaz Mevzuatı İnsan Hakları İnsan Hakları ve Uluslararası Cezaevi Standart Kuralları Yerinde Eğitim Katılımcı Tipleri - Zor Katılımcılarla Başa Çıkmak Kişisel Hijyen Kriz ve Krize Müdahale Kurumsal Çalışma Bilinci Liderlik ve Yöneticilik Meslek Etiği Ofis Programları(excel, word, powerpoint) Orantılı Güç Kullanımı (Bedensel Savunma Sporları) Öfke Kontrolü Öfke ve Öfkeyle Baş Etme Ölçme Değerlendirme Personel Disiplin İşlemleri Protokol Kuralları Psikoloji Kriminoloji Resmi Yazışma Kuralları Resmi Yazışma Kuralları ve Standart Dosya Planı Stres ve Öfke ile Baş Etme Yöntemleri Stresle Baş Etmede Etkili İletişim Stresle Başa Çıkma Temel İlk Yardım Bilgisi Toplumsal İlişkiler ve Sosyal Hizmetler, İletişim Türkçe Dil Bilgisi Yazılı Anlatım Türleri ve Resmi Yazışma Kuralları UYAP UYAP 1 ve 2 Ekranları UYAP Hükümlü Disiplin İşlemleri UYAP, DYS, E-İmza, E-Posta Uygulamalı Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Yakın Savunma Temel Teknik ve Taktikleri Yazılı Anlatım Türleri Yetişkin Eğitimi Yetişkinin Öğrenmesindeki Engeller Zor Davranışlarla Başa Çıkma. Bu kapsamda Bakanlık bünyesinde 2000 yılında ilki Ankara da ve sonuncusu da 2013 yılında Denizli de açılmış olan hâlihazırda beş adet Eğitim Merkezi (CİKPEM) bulunmaktadır (URL, 1). Bunlar; 1. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Ankara Eğitim Merkezi ( ) 2. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Ord. Prof. Dr. Sulhi Dönmezer Eğitim Merkezi, İstanbul ( ) 3. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Hüseyin Turgut Eğitim Merkezi, Erzurum ( ) 4. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Kahramanmaraş Eğitim Merkezi ( ) 5. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Hasan Erbil Eğitim Merkezi, Denizli ( ) Yukarına bahsedilen eğitim merkezlerinde 17 Temmuz Ekim 2015 tarihleri arasında eğitim verilen personelin sayısı e ulaşmıştır (Tablo 2). Birçok konuda eğitim düzenlendiği görülmektedir. Tablo 2. Eğitim Merkezlerinde Düzenlenen Eğitimler ve Katılan Personel Sayısı EĞİTİMLER Eğitim Merkezi Adı CİKPEM Ankara CİKPEM İstanbul CİKPEM Erzurum CİKPEM Kahramanmaraş CİKPEM Denizli Hizmetiçi Eğitim Semineri Hizmetiçi Eğitim Kursu Eğitici Eğitimi Görevde Yükselme Eğitimi Aday Memur Yetiştirme Eğitimi Hizmet Öncesi Eğitimi TOPLAM GENEL TOPLAM

10 3. Uluslararası Kuruluşlarla İlişkiler Ülkemizde ceza infaz alanında, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilâtı, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi gibi uluslararası kuruluşlar ile yakın bir işbirliği yürütülmektedir. Özellikle, UNODC tarafından düzenlenen uluslararası çalışmalara Genel Müdürlüğümüzü temsilen uzman düzeyinde katılım ve katkı sağlanmaktadır. UNICEF ile çocuk hükümlü ve tutuklulara yönelik yürütülen uluslararası projeler konusunda; Avrupa Konseyi ile de yargı ve temel haklar alanında yürütülen projeler konusunda yakın işbirliği yapılmakta ve teknik destek alınmaktadır. Bunun yanında Genel Müdürlüğümüz Avrupa Cezaevleri ve Islah Hizmetleri Kuruluşu (EuroPris) ve Avrupa Denetimli Serbestlik Birliği (CEP) üyesidir. Ayrıca, Uluslararası Islah ve Ceza İnfaz Kurumları Derneği ne (ICPA) üyelik çalışmaları devam etmektedir. Avrupa Birliği başta olmak üzere, diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla ceza ve adalet alanında pek çok uluslararası proje yürütülmüştür yılından bu yana, eş finansman kapsamında ülkemizin de katkısıyla toplam bütçesi Avro olan 10 uluslararası proje tamamlanmıştır. Söz konusu projeler kapsamında, çocuk ceza infaz sisteminin geliştirilmesi, model ceza infaz kurumlarının oluşturulması, hükümlü-tutuklular için risk ve ihtiyaç değerlendirme sisteminin kurulması, ceza infaz kurumlarında ruh sağlığı ve bağımlılık hizmetlerininim iyileştirilmesi, denetimli serbestlik sisteminin kurulması, personel reformunun geliştirilmesi, personel eğitim faaliyetlerinin iyileştirilmesi gibi alanlarda çalışmalar yürütülmüştür. 4. Ceza İnfaz Alanında Yürütülen Uluslararası Projeler Son 15 yılda ülkemiz ceza infaz sisteminde önemli reformlar ve köklü değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Adalet sisteminin iyileştirilmesi yönündeki ulusal politikaya paralel olarak, Avrupa Birliği ne katılım süreci ve uyum politikaları da bu reform sürecinde etkili olmuştur. Bugün gelinen noktada sağlanan değişim ve gelişim sürecine ivme kazandıran tamamlayıcı unsurlardan birisi kuşkusuz, başta Avrupa Birliği olmak üzere diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla yapılan işbirliği çalışmaları ve bu kapsamda yürütülen projelerdir. Adalet Bakanlığı bugüne kadar ceza ve adalet alanında pek çok Avrupa Birliği destekli projeyi başarıyla yürütmüş ve hâlihazırda yürütmeye devam etmektedir. Özellikle AB Katılım Öncesi Mali Destek Aracı (IPA) kullanılarak hayata geçirilen projeler ceza infaz sistemimizdeki önemli gelişmeleri destekleyici niteliktedir. İlk olarak yılları arasında yürütülen Yargının Modernizasyonu ve Reformu Projesi ile başlayan süreçte 2017 yılı itibariyle 10 proje tamamlanmıştır ve halen 1 projenin faaliyetleri devam etmektedir. Önerisi kabul edilmiş ve başlama aşamasına gelmiş 2 projenin de 2018 yılı Ocak ayında faaliyete geçirilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Bugüne kadar, eş finansman kapsamında ülkemizin de katkıda bulunmasıyla tamamlanan 10 projenin toplam bütçesi 25 Milyon Avro nun üzerindedir. Şimdiye kadar yürütülen Avrupa Birliği projeleri kapsamında; Kurumların fiziki yapısını iyileştirmeye yönelik olarak Uşak ve Elazığ da model ceza infaz kurumları oluşturulmuş, Kurumlarda görev yapan tüm idareci, psikolog, sosyal çalışmacı ve öğretmenlere görev alanlarıyla ve yeni düzenlemelerle ilgili eğitim verilmiş, Tüm Türkiye de sivil izleme kurulları oluşturulmuş ve bu kurulların üyelerine yönelik ulusal seminerler düzenlenmiş, Avrupa Kuralları ve diğer uluslararası mevzuat ve düzenlemeler konusunda e yakın personel eğitimlere katılmış, Sorumlu cumhuriyet savcıları, infaz hâkimleri ve dış güvenlikte görevli Jandarma komutanlarına yönelik ulusal eğitim seminerleri düzenlenmiş, Ceza infaz kurumlarında yaklaşık 300 mesleki eğitim atölyesi oluşturulmuş, 100 e yakın ceza infaz kurumunun kütüphaneleri ve eğitim birimlerine kitap ve teknik donanım desteği sağlanmış, Kurum psiko-sosyal servislerinde mahkûmlara uygulanmak üzere 40 a yakın konu başlığı altında davranış programları geliştirilmiş, 10

11 Çocuk tutuklu/hükümlülere yönelik davranış programları geliştirilmiş, bu kurumlarda çalışan tüm personele eğitimler verilmiş, 2005 yılında gerçekleştirilen eşleştirme projesiyle Türkiye de Denetimli Serbestlik sistemi kurulmuş, ülke genelinde 133 şube müdürlüğü oluşturulmuş ve 1500 personele eğitim verilmiş, Ceza infaz kurumları ve denetimli serbestlik personeli eğitim merkezlerinin kapasitesinin geliştirilmesi, personel ve teknik donanımının artırılması faaliyetleri yürütülmüş, Sayısı e ulaşan personele yönelik uzaktan eğitim sistemi kurulmuş ve 30 ceza infaz kurumunda video konferans sistemi oluşturulmuştur. Tüm bu çıktıların Türk Ceza İnfaz Sistemindeki etkilerinden örnek verecek olursak, Bugün ceza infaz kurumları ve denetimli serbestlik şubelerinde görevli personel sayımız civarındayken, tamamlanmış 13 uluslararası projede sadece eğitim çalışmalarına katılan personel sayısı inin üzerindedir. Bu kadar geniş kapsamlı eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi ve personelin pek çok kez ilgili eğitim programlarına dahil edilmesi sonucunda, kısa vadede sağlanan en etkili gelişme AB uyum süreci ve Türk İnfaz Sisteminin Avrupa Birliği standartlarına ulaşması konusunda bir farkındalık oluşturulmasıdır. Bugün halen hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerde Avrupa Kurallarının müfredatın bir parçası olması ve yılları arasında yürütülmüş olan Türkiye de Model Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Reformunun Desteklenmesi Projesi nin bir sonucudur. Söz konusu projede, güvenlik, temel haklar, eğitim, iyileştirme ve sağlık gibi alanlarda ilgili ceza infaz kurumu personeline eğitimler verilmiş, rehber kitaplar hazırlanmış ve bu alanlarda bilgi ve becerileri desteklenmiştir. IPA projeleri ile elde edilen ve halen sürdürülmekte olan en önemli gelişmelerden biri ise tutuklu hükümlülerin iyileştirme konusundaki çalışmalardır. Türk ceza infaz kurumlarında uygulanan ilk mahkûm davranış programları Yargının Modernizasyonu ve Reformu Projesi ile uygulanmaya başlanmış ve Türkiye de Model Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Reformunun Desteklenmesi Projesi ile yaygınlaştırılmıştır. Bu alandaki en önemli ihtiyaçlardan biri olan risk değerlendirme araçları ise yılları arasında Ceza İnfaz Kurumlarında Ruh Sağlığı ve Bağımlılık Hizmetlerinin İyileştirilmesi Teknik Destek Projesi (YARDM) ile geliştirilmiş ve bireyselleştirilmiş müdahale sisteminin geliştirilmesi konusunda önemli adımlar atılmıştır. Bugün Türk ceza infaz kurumlarında 28 ruh sağlığı ve davranış sorunları ile bağımlılık risklerinin tespiti ve müdahalesi YARDM Projesi ile geliştirilen sistem ile yapılmaktadır. Sistem hükümlünün depresyondan şizofreniye kadar geniş bir yelpazede ruhsal sorunlarını ve intihar dâhil önemli risklerin tespiti ve müdahalesine yönelik araçlar içermektedir. Proje kapsamında değerlendirme aracı ve müdahale programlarına yönelik eğitim verilmiştir. Halen psikolog ve sosyal çalışmacıların hizmet öncesi eğitimlerinde bu araçların ve programların eğitimleri sürdürülebilir şekilde devam etmektedir. YARDM projesi kapsamında elde edilen tüm çıktılar Türk İnfaz Sistemi bilişim ağı olan UYAP a entegre edilmiş ve bu şekilde sistemin en temel uygulamalarından biri haline gelmiştir. Bu sisteme ek olarak, İnfaz Hizmetlerinin İyileştirilmesi Teknik Destek Projesi (DEPAR) kapsamında, hükümlülerin suç motivasyonlarına göre profillerinin belirlenmesi ve yeniden suç işleme risklerinin tespitine yönelik araçlar geliştirilmiş ve bu suç profillerine yönelik müdahale programları geliştirilmiştir. Bahsedilen bu gelişmeler tutuklu ve hükümlülerin infaz sürecinde önemli rol oynayan psiko-sosyal desteğin sağlanmasında temel unsurlardır. İnfaz sisteminin en önemli bileşeni olan insan kaynağına yönelik geliştirilmiş olan infaz Hizmetlerinin İyileştirilmesi Projesi ile ceza infaz kurumlarında çalışan 17 farklı unvana yönelik görev tanımları ve mesleki standartlar geliştirilmiş, proje kapsamında ilk kez tüm personeli kapsayan personel memnuniyet anketi uygulanmıştır. Projenin tedarik bileşeni kapsamında kurulan uzaktan eğitim sistemi ve geliştirilen özel eğitim müfredatları ile personelin eğitim olanakları zenginleştirilmiştir. Bu projenin çıktıları infaz personelinin kurumsal aidiyet ve iş doyumuna önemli katkılar sağlamış ve infaz hizmetlerini olumlu etkilemiştir. Görüldüğü üzere, 2000 yılı öncesinde başlamış olan kapsamlı Türk Ceza İnfaz Reformuna en önemli katkı ve ivme sağlayan en unsurlardan biri Avrupa Birliği Katılım sürecindeki projeler olmuştur. Bu projeler kapsamında, kapıdaki ziyaretçi ile personelden kurum idaresine uzanan tüm alanlarda personele temas edilmiş tutuklu ve hükümlülere yönelik tüm 11

12 çalışmalarla ilgili önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Pek çoğu sürdürülebilir şekilde devam eden bu gelişmelerin tüm sistem üzerindeki en büyük etkisi ceza adalet hizmetlerinde Avrupa Birliği perspektifinin yaygınlaşması ve içselleştirilmesi olmuştur. 5. Hükümlü Ve Tutukluların Yapısı Hakkında Genel Bilgiler Bu ana başlık altında verilmiş olan istatistiksel bilgiler19/04/2008 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2008/13472 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Resmî İstatistik Programı kapsamında olmayıp, hizmete özel olarak hazırlanmıştır. A. Cinsiyete Göre Dağılımı Türkiye deki ceza infaz kurumlarında kalan hükümlü ve tutukluların cinsiyete göre dağılımları incelendiğinde erkeklerin büyük çoğunluğu oluşturduğu (%95) görülmektedir. Daha sonra sırasıyla kadınlar ve çocuklar gelmektedir (Şekil 4). Şekil 4. Tutuklu ve Hükümlülerin Cinsiyete Göre Dağılımı %5 %1 Çocuk Kadın Hayır, psikolojik destek almadım %94 Erkek B. Yaş Gruplarına Göre Dağılım Ceza İnfaz Kurumu ve Tutukevlerinde kalan hükümlü ve tutuklularının yaş gruplarına bakıldığında; en yoğun olarak ile yaş aralığındakiler oluşturmaktadır (Şekil 5). Bu yaş aralığındakiler tüm tutuklu ve hükümlülerin %90 ını oluşturmaktadır. C. Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı Şekil 5. Tutuklu ve Hükümlülerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Yaş Arası (Çocuk) Yaş Arası (Genç) Yaş Arası (Genç-Orta Yetişkin) Yaş Arası (İleri Yetişkin) Yaş Arası (Yaşlı) 80 Yaş ve Üzeri (İleri Yaşlı) Erkek Kadın 12

13 Ceza İnfaz Kurumu ve Tutukevlerinde kalan hükümlü ve tutuklularının öğrenim durumlarına bakıldığında; en büyük payın ilkokul/ilköğretim okulu ve ortaokul mezunları tarafından oluştuğu görülmektedir (Şekil 6). Şekil 6. Tutuklu ve Hükümlülerin Öğrenim Durumuna Göre Dağılımı Erkek Kadın Bilinmeyen İlkokul veya İlköğretim Mezunu Ortaokul veya Dengi Meslek Okulu Mezunu Lise veya Dengi Meslek Okulu Mezunu Önlisans veya Lisans Mezunu Okuryazar Olup Bir Okul Bitirmeyen Okuma Yazma Bilmeyen Yüksek Lisans Doktora Not: Öğrenim durumu istatistikleri, hükümlü ve tutukluların ceza infaz kurumuna girerken beyan etmiş oldukları mezuniyet durumlarına göre hazırlanmıştır. D. Bazı Suç Gruplarına Göre Dağılım Ceza İnfaz Kurumu ve Tutukevlerinde kalan hükümlü ve tutuklularının bazı suç gruplarına göre dağılımına bakıldığında, en büyük payın terör, hırsızlık, uyuşturucu ve adam öldürme gibi suçların en fazla işlenen suçlar olarak dikkat çektiği görülmektedir (Şekil 7). Şekil 7. Tutuklu ve Hükümlülerin Suç Gruplarına Göre Dağılımı Çocuk Yetişkin Adam Öldürme Adam Öldürmeye Teşebbüs Cinsel Suçlar Dolandırıcılık Fuhuş Hırsızlık Sahtecilik Terör Uyuşturucu Yağma veya Gasp Yaralama Not: Bu tablodaki veriler; tarihi itibarıyla ceza infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlülerin işlemiş olduğu veya işlediği iddia edilen suçlardan 11 tanesi temel alınarak hazırlanmış ve bir kişinin birden fazla işlediği suçları da sayılmış olup suç sayısını göstermektedir. Bu nedenle, tablodaki genel toplam ( ) aynı tarihte ceza infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlü sayısı (228.3) ile uyuşmamaktadır. 13

14 YÖNTEM Projenin bu aşamasında, ülkemiz ceza infaz kurumlarının (CİK) iç ve dış dinamiklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla SWOT analizi çalışması gerçekleştirilmiştir. SWOT analizi bir kuruluşun kendi içsel faktörleri dışarıdan gelen faktörlerle sistemli şekilde karşılaştıran bir yöntemdir. Böylece, bir kuruluşun mevcut durumunun ve kuruluşa dışarıdan etki edebilecek faktörlerin ortaya konarak kurulusun daha iyi düzeye gelebilmesi için değişik düzeylerdeki karar alıcılara veri sağlayacağı tahmin edilmektedir. Açılımı; S (Strengths): Güçlü Yönler, W (Weaknesses): Zayıf Yönler, O (Opportunities): Fırsatlar ve T (Threats): Tehditler olan SWOT (GZFT) Analizi bir organizasyonun çevresi ile etkileşim içinde sistematik olarak incelendiği bir yöntemdir (Yumuk ve İnan, 2005). Bu yöntem ile bir organizasyonun güçlü/zayıf yönleri ve karşı karşıya olduğu fırsat/tehditleri analiz etmeyi amaçlar. Böylece iç ve dış etkenleri dikkate alarak, var olan güçlü yönler ve fırsatlardan en üst düzeyde yararlanacak, tehditlerin ve zayıf yönlerin etkisini ise en aza indirecek plan ve stratejiler geliştirilmesine yönelik altyapı oluşturulur. Bu kapsamda kuruluşun içsel olarak güçlü ve zayıf yönleri ile dışsal etkenlerden kaynaklanan fırsatlar ve tehditler belirlenir. Bu durum Sekil 1 de özetlenmiştir. Kuruluşun güçlü ve zayıf yönleri sahip olduğu içsel kaynaklarda aranırken, fırsatlar ve tehditler ise kurulusu etkileyen dışsal kaynaklarda aranmaktadır (Çoban ve Karakaya, 2010). SWOT (GZFT) analizi sayesinde, incelenen organizasyonun güçlü ve zayıf yönlerini açığa çıkartan bir tablo oluşturulur. Organizasyonun yüz yüze olduğu tehditleri ve fırsatları daha net görünür. Böylece, organizasyonun güçlü yönleri üzerine yoğunlaşılır; zayıf yönler azaltır ya da ortadan kaldırılır; organizasyona yönelik tehditleri ortadan kaldırmanın yolları aranır; fırsatlardan yararlanmaya odaklanılır. Ayrıca, SWOT (GZFT) analizi organizasyonun mevcut durumunun görülüp, kuruma ilişkin ileriye dönük daha sağlıklı, daha gerçekçi ve daha etkin kararlar alınmasını kolaylaştırır. Bu projede de ülkemiz CİK lerin iç ve dış dinamiklerinin ortaya çıkarılması amacıyla bir durum analizi çalışması yapılmıştır. Durum analizi kapsamında ise SWOT (GZFT) analizi temel yöntem olarak kullanılmıştır. SWOT (GZFT) analizi alandan ilgili kişiler (cezaevi personeli) katılımı ile atölye çalışması (workshop) düzenlenerek gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya toplam 27 kişi katılmıştır. Bu kişilerin 13 u infaz ve koruma memuru (IKM), 4 u öğretmen, 3 u psikolog, 3 u sosyal çalışmacı ve 3 u de CİK müdürüdür. Katılımcılar dört farklı gruba ayrılmıştır. İlk üç grup IKM, öğretmen,psikolog ve sosyal çalışanlardan oluşmuşken, dördüncü grup CIK müdürlerinden oluşmuştur. Her bir gruba bir Şekil 8. SWOT Analizi Yöntemi SWOT (GZFT) Analizi İç Kaynak Analizi Dış Kaynak Analizi Güçlü Yönler Fırsatlar Zayıf Yönler Tehditler 14

15 akademisyen başkanlık etmiştir. Gruplar birbirinden bağımsız olarak çalışmaya başlamadan önce SWOT (GZFT) analizin ne olduğu, nasıl çalıştığı ve hedefleri gibi konularda tüm grup üyelerine bilgi verilmiştir. Bilgilendirmeyi takiben grup üyeleri grup başkanı yönetiminde bir araya gelerek odak grup görüşmeleri başlatılmıştır. Odak grup görüşmesi sosyal bilimlerde en sistematik veri toplama yöntemlerinden biridir. Odak grup görüşmesi alanyazında küçük bir grupla yapılan görüşme ve tartışmada derinlemesine bilgi edinme süreci (Bowling, 2002) ya da bireylerin düşüncelerini serbestçe söyleyebileceği bir ortamda dikkatlice planlanmış bir tartışma (Krueger, 14) olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada da katılımcıların kendi görüşlerini özgürce ifade edebilecekleri bir ortam sağlanarak, CİK lerin analizi yapılmıştır. Her bir grup bir araştırmacı liderliğinde yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan odak grup görüşmesine katılmıştır. Bu görüşmelerde daha önceden belirlenen bir form yardımıyla kişilerin görüşleri alınmıştır. Bu form dört ana bölümden ve her bir bölümü temsil eden açıklamalardan oluşmaktadır (Ek 1). Her bir bölüm SWOT (GZFT) analizini temsil eden dört aşamayı ve içeriklerini (güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar, tehditler) açıklayan ifadeler içermektedir. Her bir gruba liderlik eden araştırmacı öncelikle gruba ilgili formu tanıtmış, takiben sırasıyla kurumun güçlü yönleri, zayıf yönleri, fırsatları ve tehditleri grup üyeleri tarafından forma birbirinden bağımsız olarak yazılmıştır. Katılımcılar düşüncelerini forma yazmadan önce araştırmacı yönlendirici birtakım sorular (Ek 2) sorarak katılımcıların daha derinlemesine düşünmelerine çalışmıştır. Her bir bölüm bitiminde ise katılımcılar yazdıklarını diğer grup üyeleri ile paylaşarak tartışmaya açmış ve ortak görüşler doğrultusunda maddeler oluşturulmuştur. Odak grup görüşmeleri bitiminde araştırmacılar elde ettikleri verileri bir araya getirerek, bu veriler üzerinde yeniden inceleme yaparak SWOT (GZFT) analizi verilerine son hali verilmiştir. Böylece CİK çalışanlarının düşünce ve deneyimlerinden de yararlanılarak kurumun durum analizi yapılmıştır. BULGULAR Bu bölümde, SWOT (GZFT) analizine ait veriler sunulmuştur. Veriler dört başlık altında toplanmıştır. Şekil 9 da CİK lerin durum analizine yönelik veriler sunulmuştur. Verilere genel olarak bakıldığında katılımcıların daha çok CİK lerin zayıf yönleri üzerine madde yazdıkları görülmektedir. Buna karşın CİK lerin güçlü yanları üzerine de oldukça fazla madde yazılmıştır. Ancak dışsal etkenlerden kaynaklanan fırsatlar ve tehditler üzerine belirgin bir şekilde daha az madde yazıldığı da göze çarpmaktadır. Şekil 9. Ceza İnfaz Kurumları SWOT Analizi Özet Verileri madde madde madde 12 madde 8 0 Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehditler 15

16 1. Ceza İnfaz Kurumlarının İçsel Analizi - Güçlü Yönler Tablo 3 te SWOT (GZFT) analizinin birinci kısmını oluşturan ve kurumun kendi iç kaynaklarından/ dinamiklerinden kaynaklanan güçlü/üstün olduğu yönlere ait verilerden elde edilen maddeler sunulmuştur. Kurumun güçlü yönlerine ait maddeler incelendiğinde kurumun lojman, terzi ve ücretsiz yemek gibi çalışanlarına mali destek ve sosyal hizmetler sunduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanında kurum çalışanları için hizmet içi eğitim ve özlük haklarında iyileştirme olanaklarda sağlamaktadır. Bunların yanında tutuklu/ hükümlüler için koğuş siteminden oda sistemine geçilmesi ve modern güvenlikli binaların sayısının artırılması gibi fiziki imkanlarda kurumun güçlü yanları olarak göze çarpmaktadır. Tablo 3. Ceza İnfaz Kurumları SWOT Analizi Güçlü Yönlere İlişkin Maddeler SWOT Analizi Boyutu GÜÇLÜ YÖNLER Maddeler Mali destek imkânlarının olması (temel sağlık hizmetleri, lojman, ulaşım servisi, ücretsiz kurs, ücretsiz yemek, terzi, kuaför vb.) İş yurtları faaliyeti kapsamında tutuklu ve hükümlüler için yeterli sayı ve nitelikte atölyelerin bulunması İş yurtlarının olması ve burada üretilen ürünlere makul fiyatlarla ulaşılması Hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimin sürekli ve çeşitli olması Türkiye nin değişik bölgelerinde bir eğitim merkezlerinin olması ve ulaşılabilir olması UYAP bilişim sisteminin bulunması Gelişen teknolojilerle uyumlu modern bir teknik alt yapının olması (SEGBİS, kamera sistemleri, duyarlı kapı, X ray cihazı vb.) Yazılı ve görsel yayınların üretilmesi (Sesleniş, Değer Dergisi, CİPDER Paylaşım dergisi) periyodik ve ulusal yayınlar olması Yönetsel hiyerarşinin şeffaf ve ulaşımının kolay olması Yükseköğrenim mezunu personel sayısının giderek artması ve bu durumun mahkûmlarla iletişimi kolaylaştırması personel için hizmet öncesi eğitimin zorunlu olması Özlük hakları içerisinde yıpranma payının (fiili hizmet süresi zammı) verilmesi Kurum içi işleyiş dinamikleri yatay iletişimin güçlü olmasını destekliyor olması Görevde yükselme ve unvan değişikliği imkânlarının olması. Psiko-sosyal ve eğitim servislerinin sayısal olarak yeterli olması Dinamik güvenlik unsurlarının (insan ilişkileri, hükümlü tutuklu arasında ilişkiler vb.) bulunması Farklı sosyo-demogrofik özelliklere sahip mahkûmların bulunmasının çalışanların mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlaması. Ceza infaz kurumlarında koğuş sisteminden oda sistemine geçilmesi Kurum çalışanlarının özlük haklarının giderek iyileştirilmesi Tutuklu ve hükümlülerinin var olan mesleklerini ceza infaz kurumunda da devam ettirmesinin hem kuruma hem de kişiye katkı sağlaması Hükümlüleri infaz sonrası yaşama hazırlamak için denetimli serbestlik sisteminin olması Daha modern, temiz ve güvenlikli binaların olması Norm kadro çalışmalarının başlaması Nakil Atama Sisteminin bulunması Çalışanların üniformalarının olması Silah taşıma yetkisinin olması Uzaktan eğitim imkânının olması Tutuklu ve hükümlülere yönelik ödül yönetmeliğinin olması Dörtlü vardiya ve sabit çalışma imkânının olması Adalet Bakanlığı kurumlarda (adliye vb.) bulunan medya iletişim birimleri 16

17 2. Ceza İnfaz Kurumlarının İçsel Analizi - Zayıf Yönler Tablo 4 te SWOT (GZFT) analizinin ikinci kısmını oluşturan ve kurumun kendi iç kaynaklarından/ dinamiklerinden kaynaklanan zayıf/güçsüz olduğu yönlere ait verilerden elde edilen maddeler sunulmuştur. Kurumun zayıf yönlerine ait örnek ifadeler incelendiğinde personel seçiminde somut yeterliklerin belirlenmediği anlaşılmaktadır. Bu durum projenin de Tablo 4. Ceza İnfaz Kurumları SWOT Analizi Zayıf Yönlere İlişkin Maddeler SWOT Analizi Boyutu ZAYIF YÖNLER Maddeler Personelin mesai saatleri içinde kurum dışı ile iletişimin kısıtlı olması Kurum çalışanları için sosyal aktivitelerin oldukça kısıtlı olması Lojman sayısının yetersiz olması İnfaz ve koruma memurlarının kariyer basamaklarının sınırlı olması Kurumlar arasında tutuklu-hükümlü/personel oranındaki dengesizlik Tutuklu ve hükümlü sayısının fazlalığı nedeniyle artan iş yükü Kurumlara personel seçiminde adaylarda olması beklenen somut yeterlilikler belirlenmemiş olması Güvenlik sektöründeki diğer mesleklere oranla daha düşük ücret alınması Emeklilik sonrası silah taşıma yetkisinin bulunmaması İnfaz ve koruma memurları için hizmet sınıfının yapılan işle uyuşmaması Çalışılan kurumlarda iş başında hizmet içinde eğitim yapılmaması İdareciler üzerinde işlevsel bir denetleme mekanizması olmaması İşyurtları gelirlerinin adil dağıtılmaması Kurumsal aidiyetinin düşük olması Kurumların çoğunluğunun şehir merkezinden uzak olması nedeniyle ulaşım güçlüğü yaşanması Kampüs kurumlarında ikamet eden personelin şehirle olan bağlantısının kopuk olması Kurumlarda güvenlik ve idari işlerinin infaz ve koruma memurları tarafından yürütülmesi Üniformaların malzeme kalitesinin yetersiz olması Yeni tip ceza infaz kurumlarının uluslar arası standartları karşılamasına karşın eski tip ceza infaz kurumlarının fiziki yapılarının zayıf olması Profesyonel yemek hizmeti almak yerine yemeklerin yapımında hükümlülerden destek alınması Görevin nitelikli olarak yerine getirilmesinde fiziki koşulların (görüşme odası, personel dinlenme odası, grup çalışma odası, personel spor odası vb.) yetersiz olması Hizmet içi eğitimlerden personelin yeterince yararlanamaması Sendika hakkının olmaması Fazla mesai ücreti ödenmemesi Derece ve kademe ilerlemesinin kısıtlı olması İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin yeterli uygulanmaması Personelin sosyal gelişimine yönelik sosyal/sanatsal tesis ve faaliyetlerin yetersiz olması Kurum personeline yönelik kreş hizmetinin olmaması Ceza infaz kurumu çalışanları için izin alınmaksızın soruşturma açılabilmesi Eğitim düzeyi yüksek personelin kurum değişikliği yapmak için yoğun çaba sarfetmesi Kurumlararası geçici görevlendirmelerin performans düşüklüğüne neden olması Kampüs kurumları dışındaki diğer ceza infaz kurumlarında sosyal tesislerin bulunmaması Yıpranma payının yetersiz olması Alt birimlerde çalışacak personelin seçiminde standardın olmaması Ceza infaz kurumlarında çalışan infaz ve koruma memurları ile diğer personelin (sosyal hizmet uzmanı, psikolog vb.) farklı birimlere bağlı olarak yönetilmesi Sözleşmeli personelin diğer personele göre daha az hizmet öncesi eğitim alması Standart bir yönetim uygulamasının olmaması Personel yer değiştirme sıklığının fazla olması Mevzuatta görev tanımlarının ve görev alanı sınırlarının net olmaması Personel atamalarının kurum özelliği (yetişkin, çocuk, kadın vb.) dikkate alınarak yapılmaması UYAP sisteminde iş yükünün fazla olması 17

18 hedeflerinden biri olan infaz ve koruma memurları için bir nitelik katalogu oluşturulması yönelik önemli bir bulgu sunmaktadır. Bunun yanında tutuklu/hükümlü sayısının artmasıyla birlikte artan iş yükü ve personelin mevzuatta görev alanı sınırlarının net olmaması kurumun insan kaynakları açısından zayıf yanları olarak göze çarpmaktadır. Ayrıca kurumda standart bir yönetim uygulamasının olmaması, işyurtları gelirlerinin adil dağıtılmaması ve eski tip ceza infaz kurumlarında fiziki yapılarının zayıf olması kurumun diğer zayıf yanları olarak ortaya çıkmıştır. 3. Ceza İnfaz Kurumlarının Çevresel Analizi - Fırsatlar Tablo 5 te ise kurumun dış kaynak analizini oluşturan ve kurum dışı çevresel faktörlerden kaynaklanan fırsatların analizine ait maddeler sunulmuştur. Analizin bu kısmında kanun koyucuların bakış açısı, istihdam Tablo 5. Ceza İnfaz Kurumları SWOT Analizi Fırsatlara İlişkin Maddeler SWOT Analizi Boyutu FIRSATLAR Maddeler Akademik ve sosyal araştırmalar için örneklem teşkil eden bir kurum olması STK ların özlük hakları, sağlık, eğitim ve hukuki yönlerden destek olması Üniversiteler ve Milli Eğitim Bakanlığıyla yapılan eğitim-işbirliği protokollerinin (lisansüstü eğitim, beceri kursları vb.) olması Ulusal/uluslararası anlaşmalar ve projeler sayesinde kurum standartlarının geliştirilmesi Kitle iletişim araçlarının (TV, internet, görsel-yazılı medya vb.) kurumun imajının iyileştirmesine katkısı Sosyal medya platformlarının mesleki ve sosyal gelişimlerine destek olması Personel tarafından oluşturulan koro, tiyatro grubu, halkoyunları ekibi gibi sosyal oluşumlar yoluyla imajın geliştirilmesi Ulusal sergi ve fuarların kurumun tanıtımına ve olumlu imajına katkı sağlaması Üniversitelerde infaz ve güvenlik hizmetleri bölümlerinin açılması Diğer kurum ve kuruluşlarla (ör. belediyeler) işbirliği protokollerinin yapılması CİPDER derneğinin olması CİK lerin dış paydaşlar tarafından denetlenmesi İşyurtları fuarlarının olması Dış kaynaklı projeler nedeniyle ciddi bağlantıların kurulması EuroPris (The European Organisation of Prison and Correctional Services) üyesi olması Sosyal medyanın kurum imajının geliştirmesine katkı sağlaması Gerçekleştirilen projelerin mesleki tecrübeyi artırması 4. Ceza İnfaz Kurumlarının Çevresel Analizi - Tehditler SWOT (GZFT) analizinin son kısmında kurumun gelişimini ve işleyişini engelleyebilecek politik, ekonomik, teknolojik ve sosyo-kültürel kurum dışı politikaları, özel ve kamu kuruluşlarıyla yürütülen projeler, kitle iletişim araçları kurum dışı çevresel faktörler olarak değerlendirilmiştir. Kurumun çevresel faktörlerden kaynaklanan fırsatlarına yönelik örnek ifadeler incelendiğinde dış paydaşlardan gelen eğitim desteğinin öne çıktığı görülmektedir. Diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği protokolleri, ortak projeler sayesinde kurum standartlarının geliştirilmesi, eğitim-işbirliği bu desteği gösteren ifadelere örneklerdir. Bu işbirlikleri ve oluşturdukları fırsatlar bu projenin de hedeflerinden biri olan infaz ve koruma memurları için eğitim modülleri oluşturulması hedefi ile de örtüşmektedir. Bu fırsatların yanında TV, internet, görsel-yazılı medya gibi kitle iletişim araçlarının kurumun imajının iyileştirmesine katkıda bulunmak için ve sosyal medya platformlarının kurum çalışanlarının mesleki ve sosyal gelişimlerine desteklemesi için kullanılması diğer önemli fırsatlar olarak değerlendirildiği anlaşılmaktadır çevresel faktörlerden kaynaklanabilecek tehditlere ait bulgulara yer verilmiştir. Tablo 6 de ise katılımcı ifadelerinden elde edilen tehditlere ait maddeler sunulmuştur. Kurumun dış faktörlerden kaynaklı tehditlere ait örnek ifadeler incelendiğinde bazı medya yayınlarının ve 18

19 Tablo 6. Ceza İnfaz Kurumları SWOT Analizi Tehditlere İlişkin Maddeler SWOT Analizi Boyutu TEHDİTLER Maddeler Bazı medya yayınlarının kurum ve çalışanlar hakkında olumsuz imaja neden olması AB projelerinin uygulanma sürecinde yerel kültürü ve değerleri dikkate almadaki yetersizlik Personelin infaz sürecinde muhatap olduğu tutuklu ve hükümlülerle salıverilme sonrasında karşılaşması halinde maruz kalabileceği olumsuz durumlar Salıverilen tutuklu/hükümlülerin sosyal rehabilitasyonu konusunda dış paydaşlarla işbirliğindeki yetersizlikler İstihdam politikalarında olumsuz sonuçları öngürülmeyen bazı uygulamaların (uzman erbaşların istihdamının kurum kültürünü tehdit etme potansiyeli, askerlik görevini yapmayanların işe alınması vb.) bulunması Jandarma birimleriyle görev sınırlarının net olmaması Bazı ulusal ve uluslararası Sivil Toplum Kuruluşlarının kuruma karşı ön yargılı yaklaşımları Kuruma personel alımında infaz ve koruma memurlarına yönelik temel yeterliklerin belirlenmemiş olması Toplumsal huzursuzluğun artması Hükümlü/tutuklu yakınları veya avukatlarla yaşanan olumsuz ilişkiler Devlet politikalarının infaz ve koruma memurluğuna olan ilgiyi artırmaması Özel sektörde belirli oranlarda hükümlü istihdam zorunluluğunun kaldırılması ulusal/uluslararası birtakım Sivil Toplum Kuruluşlarının CİK lere karşı ön yargılı yaklaşımları nedeniyle kurum ve kurum çalışanlarını hakkında toplumda olumsuz bir imaj oluşmasına neden olunduğuna vurgu yapıldığı görülmektedir. Ayrıca kurum personelinin infaz sürecinde muhatap olduğu tutuklu ve hükümlülerle salıverilme sonrasında maruz kalabileceği olumsuz durumlar, infazı tamamlanan ve/veya salıverilen tutuklu/ hükümlülerin sosyal rehabilitasyonu konusunda dış paydaşlarla yetersiz işbirliği ve istihdam politikalarında olumsuz sonuçları öngörülmeyen bazı uygulamalar kurumun gelişimini ve işleyişini engelleyebilecek tehditler arasında görülmüştür. SONUÇ ve ÖNERİLER Ceza infaz kurumları (CİK) personeline yönelik yapılan SWOT analizine göre zayıf yönlerin güçlü yönlerden; fırsatların ise tehditlerden daha fazla olduğu görülmektedir. Ceza infaz kurumlarına yönelik bilinen daha önce bir SWOT analizine rastlanmadığı için bu çalışma sonuçlarını karşılaştırma imkanı olmasa da belirlenen 30 güçlü yön içine bakıldığında personel eğitimi, personelin niteliği, teknoloji kullanımı, şeffaflık, mali destek, personel rejimindeki iyileştirmeler (ör. norm ve atama sistemi [NAS]), binaların daha modern ve teknolojik bir alt yapıya kavuşması (SEGBİS, kamera sistemleri, duyarlı kapı, X ray cihazı, UYAP vb.) ve hem çalışanlara hem de tutuklu/hükümlülere yönelik psikososyal birimlerin varlığı öne çıkan güçlü yönler olarak göze çarpmaktadır. Bununla birlikte, personelin özlük haklarında (idari/sınıf/güvenlik sınıfı çelişkisi, terfi, mesai ücreti, sendika vb) ortaya çıkan yetersizlikler, ceza infaz kurumlarındaki üretimden elde edilen gelirin paylaşımındaki eşitsizlikler, personelin farklı birimlerde görevlendirme ve işe almalarda personelin niteliğine yönelik standartların belirgin olmaması ve psikososyal birimlerindeki uygulamaların/hizmetlerin daha çok tutuklu/hükümlülere yönelik olması gibi durumlar CİK lerin zayıf yönleri (geliştirilmeye/iyileştirilmeye ihtiyaç duyulan alanlar) olarak karşımıza çıkmaktadır. CİK nın mevcut yapısının geliştirilmesi, personelin iş doyumunun ve verimliliğinin daha fazla olması için bazı iyileştirilmelerin yapılması faydalı olacaktır. Kampus ceza infaz kurumları çalışan personele ve ailesine ekonomik ve sosyal açıdan önemli avantajlar sunmakla birlikte, bu tür kurumlar sınırlı sayıda bulunmaktadır. Kampus ceza infaz kurumlarının sağladığı imkanların yaygınlaştırılması, stresli bir meslek olan infaz ve 19

20 koruma memurları ve aileleri açısından yaşam kalitelerine katkı sağlayacağı gibi, çalışanların kurumsal aidiyetinin artmasına da katkı sağlayabilir. Ayrıca, infaz ve koruma memurluğunun daha cazip hale gelmesinde ve toplumda daha fazla olumlu algılanmasında bir etkiye neden olabilir. Güçlendirilmesi gereken başka bir alan ise kurum çalışanlarının özlük haklarıdır. Bu konuda iyileştirmeler yapılmakla birlikte; özellikle infaz ve koruma memurlarının yaptıkları işin güvenlik sınıfında olmasına karşın ücret politikalarının ve bu yöndeki özlük haklarının idari sınıfa göre düzenlenmesi kurumsal aidiyet ve iş doyumu açısından bir risk olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konunun ilgili düzenlemelerle bekletilmeden çözülmesi meslek elemanlarının iş ve yaşam doyumlarına olumlu yansımaları olacaktır. SWOT analizi için oluşturulan 4 grupta ortak olarak karşımıza çıkan bir diğer konu iş yurtlarından elde edilen gelirin tüm personelin yararlanmamasıdır. Sadece belirli personel elde edilen gelirden pay alırken, diğerlerinin almaması örgütsel/ kurumsal adalet ve bağlılık açısından ele alınması gereken bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda bir çalışma yapılması ve döner sermayeden tüm çalışanların performansa dayalı bir şekilde faydalanması sağlanabilir. Her ne kadar güçlü yönler içinde yer alsa da psiko-sosyal servisin büyük oranda tutuklu/hükümlülere yönelik faaliyet göstermesi, stresli ve zor koşullarda çalışan personel için yeterli olanak sunmadığı bulgularda göze çarpmaktadır. Özellikle infaz ve koruma memurları başta olmak üzere tüm çalışanların ikincil travmaya karşı korunması açısından psiko-sosyal servislerin yeniden yapılandırılması veya personel konusunda da çalışmaları yapacak yeterli program ve uzman tedarikine gidilmesi önemlidir. Son olarak, 2000 li yılların başından itibaren kurulan eğitim merkezlerinde şimdiye kadar hizmet içi eğitimlerden faydalanan personelin sayısı artarak devam etse de, sadece her üç infaz ve koruma memurundan birinin bu tür eğitimlerden faydalandığı bilinmektedir. Tüm personelin eğitimlerden faydalanması için hem eğitim merkezlerinin sayısının ve/veya niteliğinin artırılması hem de ceza infaz kurumlarında bulunan psikososyal servislerin bu konuda yeniden yapılandırılması sağlanabilir. Ceza infaz kurumları (CİK) personeline yönelik yapılan SWOT analizi sonucunda belirlenen fırsatların tehditlerden daha fazla olduğu göze çarpmaktadır. Bu durum kurumun önemli fırsatlara sahip olmasının yanında önlem alınmaması halinde olumsuz sonuçlarla karşılaşabileceği bazı tehditlerin olduğu şeklinde yorumlanabilir. Kurumun sahip olduğu fırsatlar incelendiğinde ulusal ve uluslararası düzeyde farklı kurumlarla gerçekleştirilen işbirliği, proje ve protokoller ile mesleğin kalitesini artırıcı tecrübe ve bilgi paylaşımının öne çıkan fırsatlar olduğu görülmektedir. Ayrıca meslekle ilgili sivil toplum kuruluşlarının (STK) varlığı ve bu kuruluşların özlük haklarından sosyal yaşama kadar birçok konuda infaz ve koruma memurlarına destek olması, meslek için önemli bir fırsat olarak ortaya çıkmaktadır. Benzer şekilde ceza infaz kurumu personelinin mesleğiyle ilgili her türlü bilgi paylaşımının yapıldığı ve meslekle ilgili paydaşların birbirleriyle etkileşim kurabildikleri internet tabanlı platformlar (örneğin, com), hem mesleki kimliğin oluşmasında hem de ceza infaz kurumu personelinin mesleki ve sosyal açıdan gelişmesinde güçlü bir potansiyel olarak değerlendirildiği belirtilmektedir. Özellikle sosyal medyanın toplumsal yaşamın şekillendirmedeki etkisi dikkate alınarak mesleğe yönelik imajın güçlendirilmesinde bu tür fırsatların daha geniş ölçekte kullanılması yararlı olacaktır. Benzer şekilde artan miktarda gerçekleştirilecek sosyal sorumluluk projeleriyle infaz ve koruma memurluğu mesleğinin tanıtımına ve geleceğe dönük olumlu imajına katkı sağlanabilir. Son olarak infaz ve koruma memurluğu mesleğinin orta öğretim ve önlisans düzeyindeki bölümlerinde yaşanan artış, mesleğin hem niteliğinin yükselmesi hem de toplumsal açıdan saygınlığının artması için önemli bir fırsat olduğu göze çarpmaktadır. Yapılan analiz sonucunda infaz ve koruma memurluğu ile ilgili belirlenen tehditlerden öne çıkanların yasal, toplumsal ve bireysel boyutta yer aldıkları görülmektedir. Özellikle infaz ve koruma memurluğu mesleğine ilişkin ulusal düzeydeki yeterliklerin oluşturulması, personel istihdam ve yetiştirilme sürecinin belirli standartlara oturtulmasında yaşanan eksiklik, yasal açıdan belirlenen tehditlerden bazılarıdır. İnfaz ve koruma mesleğiyle ilgili belirlenen yasal boyuttaki tehditlerin azaltılması için özellikle fırsat olarak algılanan sivil toplum kuruluşlarından (STK) ve mesleğe ilişkin internet tabanlı platformlarından yararlanılabilir. Bu kuruluşlar ve platformlar özellikle infaz ve koruma memurları ile politika belirleyicileri arasında köprü görevi görerek yaşanan sıkıntıların ve sorunların çözümünde önemli görevler üstlenebilir. Özellikle tehdit olarak algılanan istihdam politikalarındaki öngörülemeyen olumsuz uygulamaların neden 20