Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Transkript

1 ISSN: Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science Yıl: 5, Sayı: 25, Temmuz 2018, s Prof. Dr. Tevfik Şükrü YAPRAKLI Atatürk Üniversitesi, ÜretimYönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, sukruyaprakli@atauni.edu.tr Yüksek Lisans Öğrencisi Meerim ASKARBEKOVA Atatürk Üniversitesi, Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, meerim_2911@inbox.ru Arş. Gör. Musa ÜNALAN Fırat Üniversitesi, ÜretimYönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, munalan@firat.edu.tr TATİL SATIN ALMA KARARLARINI ETKİLEYEN UNSURLARIN İNCELENMESİ: TÜRKİYE KIRGIZİSTAN KARŞILAŞTIRMASI 1 Özet Bu çalışmanın amacı, turistlerin satın alma kararlarını etkileyen unsurların Türkiye ve Kırgızistan bağlamında karşılaştırmalı olarak incelemektir. Çalışmada Türkiye nin İstanbul ve Kırgızistan ın Bişkek şehrinde anket uygulaması yapılmış olup, toplamda 308 katılımcıdan toplanan veriler araştırmanın hipotezlerini test etmek için analize tabi tutulmuştur. Verilerin analizinde SPSS 20 istatistik programı kullanılmış olup, anketi cevaplayanların demografik özellikleri de incelenmiş, faktör analizi, güvenilirlik testi, t-testi ve varyans analizi yapılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, hem Türkler hem de Kırgızların çoğu, tatil yeri seçiminde en çok önem verdikleri unsurların fiyat ve kalite olduğu görülmüştür. Araştırmanın sonuçlarına göre iki ülke arasında satın alma kararlarını etkileyen unsurların genel algısı açısından aralarından anlamlı bir farklılık yoktur. Fakat, iki alt kriter açısından aralarında anlamlı bir farklılık olduğu görülmüştür. Ayrıca satın alma kararla- 1 Bu çalışma 4. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu mda özet bildiri olarak sunulmuştur.

2 rını etkileyen unsurlar ile seyahat sıklığı arasında anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar sözcükler: kültürel farklılıklar, satın alma kararları, turist, Türk, Kırgız AN EXAMINATION OF FACTORS INFLUENCING HOLIDAY PURCHASING DECISIONS: A COMPARISON OF TURKEY- KYRGYZSTAN Abstract The aim of this study is to examine comparatively the factors influencing tourists holiday purchasing decisions in the context of Turkey and Kyrgyzstan. The research utilizes survey method and data from 308 participants in Istanbul City of Turkey and Bishkek City of Kyrgyzstan are used to test the research hypotheses. The collected data is analyzed by SPSS 20 software package through descriptive, frequency, factor analysis, reliability test, t-tests and anova analysis. The findings of research indicate that most of Turkish and Kyrgyz people have higher levels of price and quality while they prefer to holiday resort. The results show that there is no significant difference among the countries in terms of general perception about the factors affecting holiday purchase decisions. However, in terms of two sub-criteria, there is a significant difference among the countries. Moreover, the results reveal that there is a significant difference among travel frequency in order to perceptions of general factors affecting holiday purchase decisions. 376 Key words: cultural differences, purchasing decisions, tourist, Turkish, Kyrgyz 1. GİRİŞ Tüketiciler birçok noktada birbirlerinden ayrışmışlardır. Bu ayrışma temelde insanın davranış şekilleriyle ilgilidir. Tüketicilerin gündelik yaşamındaki kısa ve uzun vadeli karar alma sürecinde yaş, gelir durumu, eğitim seviyesi vb. gibi demografik özelliklerin yanı sıra kişisel, psikolojik, sosyal ve kültürel özelliklerin de etkisi söz konusudur. Özellikle satın alma davranışında bu faktörlerin etkisi ortaya çıkmaktadır. Farklı ülkelerde ve coğrafyalarda yaşayan insanların bulundukları toplumla olan etkileşimlerinden dolayı karar verme süreçleri çeşitlilik göstermektedir. Bu farklılığın en önemli sebeplerinden birisi kültürel farklılıklardır. Diğer sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de tüketiciyi iyi anlamak büyük önem taşımaktadır. Çünkü tüketici davranışını anlamadan, pazarlama bileşenleri ile ilgi kararlar alınabilmesi ve uygulanabilmesi mümkün değildir. Bu nedenle tüketici davranışı, öncelikle pazarlama disiplini için çok iyi anlaşılması gereken bir çalışma alanı olarak kabul görmekte (Koç, 2008, s.24) ve tüketici davranışları alanında yapılan araştırma sonuçları, işletme ve organizasyonların yeni pazarlama stratejileri geliştirmesine ve ortak bir pazarlama politikasını oluşturmasına olanak vererek hedef pazarın tespit edilmesini ve pazarlama karması elemanlarının etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamaktadır (Tetteh, 2009: 7). Turizm sektöründe, turistlerin tatil satın alma sürecini ve tercihlerini etkileyen birçok unsur bulunmaktadır. Bu unsur bazen aile bireylerinin etkisi olabilirken, bazen de tatil yeri ve tatil

3 yerinin sunduğu teklif olabilir. Fakat tüketiciler ya da konu itibariyle turistler, kendilerine en iyi teklifi, en uygun fiyatta ve kalitede sunan işletmeleri genellikle tercih etmektedirler. Bu yüzden işletmelerde tüketiciyi çok iyi anlamaya çalışarak, tüketicilerin satın alma ve davranış sürecini etkilemek istemektedirler. Kültürel olarak farklılık arz eden tüketicileri de kendi dinamikleri çerçevesinde ele alıp incelemek işletmeler için önem taşıyan bir konudur. Yukarıdaki bilgiler ışığında, bu çalışmanın amacı Türk ve Kırgız turistlerinin tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurları incelemek, elde edilen sonuçlarla birlikte sektör yöneticilerine tüketicileri daha iyi anlamaları adına bilgi anlamında katkıda bulunmaktır. Bu amaçla çalışmanın geri kalanı şu şekilde devam etmektedir: Literatür bölümünde turizmde satın alma süreci ve kültürel farklılıklar kavramları açıklanmış, metodoloji kısmında çalışmanın amacı, yöntemi, sınırları, ölçeği ve hipotezleri hakkında bilgiler verilmiş, son bölümde ise verilerin analizi ve değerlendirilmesi yapılarak sonuç ve öneriler eşliğinde çalışma sonuçlandırılmıştır. 2. Literatür 2.1.Turizmde Satın Alma Süreci Turizm, "tornus" Latince sözcüğünden kaynaklanır ve bir eksende insanların hareketine atıfta bulunur. Buradan, İngilizce, Fransızca ve Almanca gibi ortak dünya dillerinin tour olarak da adlandırılır; yani, insanlar, iş veya eğlence için bir yer görmek için dairesel bir hareketle seyahat etmek fırsatı duygularını ifade etmektedir (Ağaoğlu, 1991: 24). Kozak (1994: 1) a göre turizm, genel olarak devamlı yaşanan yer dışında tüketici olarak tatil, dinlenme, eğlenme gibi ihtiyaçların giderilmesi amacıyla yapılan seyahat ve geçici konaklama hareketleridir. Bayer (1992: 3) e göre ise turizm, dinlence ya da iş amaçlı bir yerden yola çıkarak belli bir destinasyona yönelen insani faaliyettir. Turist ise belirli bir yerde yaşama amacı olmadan birtakım nedenlerden dolayı seyahat eden, yapmış olduğu bu eylem sayesinde psikolojik olarak kendisini mutlu hisseden, maddi gücü olup zamanı sınırlı olan, en az bir gece konaklama gerçekleştirmiş olan kişidir (Yağcı, 2003: 12). 377 Tatil karar alma süreci de tüketicinin karar verme süreciyle ilişkilidir. Pazarlama bağlamında tüketici karar verme süreci genel olarak beş aşamada analiz edilir (Erdoğan, 1996). Bu aşamalar sırasıyla, ihtiyacın ortaya çıkması, seçeneklerin tanınması, seçeneklerin değerlendirilmesi, satın alma kararı, satın alma sonrası davranışlardır. Tatil karar alma sürecinin merkezinde olan turistler, tatil kararı almadan önce birtakım faktörlerden etkilenmektedirler. Genel olarak turistlerin tatil karar alma süreci ise Şekil1 deki gibidir.

4 378 Şekil 1. Tatil Karar Alma Süreci (Kaynak: Koc, E. (2003). An Analysis of Consumer Behaviour in The Turkish Domestic Tourism Market. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (1), ) Tatil karar alma sürecinde (bakınız Şekil 1), tatil yapacak kişi ilk önce tatil kararı alır. Sonrasında, seyahat edilecek yerin belirlenmesi amacıyla bilgi toplar. Daha sonra, topladığı bilgileri analiz eder ve seyahat edeceği yeri merkeze alarak gerekli ödemeyi yapar. Son olarak, hazırlıkların yapılması ve tatil deneyimini yaşar. Tatil deneyimi, tatil yapacak kişinin bir sonraki tatil karar alma sürecine etki eder. Bu sürecin benzerini Horner ve Swarbrooke (2007: 74) şu sorular yardımıyla açıklamıştır: Bir turist satın alma kararını yapabilmek için önce Nereye? (ülke, bölge, tatil yeri), Hangi araçla? (tarifeli uçuş, deniz ulaşımı, tren, otobüs, araba), Hangi konaklama türü ve tatil süresi? (gün/hafta), Yılın hangi döneminde? (sezon), Hangi seyahat şekli?(paket, tur) ve Hangi tur operatoru/seyahat acentası? Gibi sorulara cevap aramaya çalışmaktadır. Turistlerin zaman içerisinde beklentileri ve seyahat yapma alışkanlıkları değişmekle birlikte, tatil satın alma kararlarında kültür ve kültür turizminin önemli bir etkisi olmaktadır. Turistlerin satın alma kararlarında kültürün ve kültürel değerlerin etkisini belirlemeye yönelik çalışmalar mevcuttur (Kleidis ve Penpece, 2006; Uygur ve Baykan, 2007; Ozdipçiner, 2009). Bu çalışmada

5 iki farklı ülkedeki turistlerin satın alma kararlarındaki farklılıkların incelenmesi literatür açısından faydalı olacaktır Kültürel Farklılıklar Kültür toplumu etkileyen önemli bir kavramdır. Bireyin dünyası kültürle ilişkilidir (Krech ve diğerleri, 1983: 106). Taylor a göre kültür, bilgiyi, inancı, sanat ve ahlakı, örf ve adetleri, ferdin bağlı olduğu bir toplumun üyesi olması sebebiyle kazandığı alışkanlıkları ve bütün maharetleri içine alan karmaşık bir bütündür (Taylor, 1958). Bir başka tanıma göre ise kültür; Sonsuz sayıda ve çeşitteki potansiyel yaşam tarzlarından toplum tarafından kanalize edilmiş alışkanlığa bağlı davranış, duyuş ve düşünüş tarzıdır (Altundal, 1982: 45). Kültür bir kişinin değerler dünyasını, inanç konusundaki tutumunu ve genel olarak fikirlerini şekillendiren bir kavramdır. Belirli bir ortamda yaşayan kişinin kimliği özellikleri, gelenek ve yaşadığı toplumun görenek tarafından belirlenir. (Baymur, 1984: ). Kültür, insanların davranışlarını, konuşma dilini, yemek yeme şeklini, toplum içindeki rollerini ortaya koyma açısından önemli bir unsurdur (Sakallı, 2001: 25, Özbay, 1995: dan aktarma). Ayrıca kültür, bireyin günlük hayattaki alışveriş sürecini de etkiler (Lake, 2009: 14). Ürünlerin tüketimi ve üretimi sürecinde kültür önemli bir rol oynamaktadır (Odabaşı, 1996: 144). Toplumlar farklı kültürlere sahip olduğu için satın alma davranışları da kültürel açıdan farklılıklar gösterebilir. Bu farklılıkların pazarlama açısından uyarlanma süreci tüketicileri daha iyi anlamak adına önemlidir (Erbaşı, 2006: 44, Tenekecioğlu ve Ersoy, 2000: den aktarma). Uluslararası pazarlar için ülkeler arasındaki kültürel farklılıklar özellikle önemlidir. Çünkü kültür, dünyada bölgeden bölgeye, ülkeden ülkeye değişmekte olup ürünlerini satmak için pazarlama yöntemlerini etkilemektedir. Bu yüzden, her ülkenin gelenek, gümrük, tutum, alışkanlık ve davranışları, nüfusun artışı, dağılımı, dini, dili, ırkı, sosyal sınıfları, aile sistemleri, sosyal değerleri ve normları özellikle uluslararası pazarlamada dikkate alınması gerekmektedir (Akat, 1996: 4-5). 379 Araştırmanın amacı çerçevesinde incelenmesi düşünülen iki ülke olan Türkiye ve Kırgızistan ın turizm sektörleri hakkında kısaca şu bilgiler verilebilir: Türkiye de turizm sektörü son 30 yılda büyük gelişmeler göstermiştir. 1,2 milyon insanın çalıştığı, 5 milyon kişinin hayatına doğrudan etki ettiği, satın aldığı mal ve hizmetlerde 54 sektörü doğrudan etkilediği, balıkçılık gibi bazı sektörlerin toplam satışları içinde turizmin %50 dolayında pay aldığı, 35 milyonu aşan yabancı ve vatandaş ziyaretçiyi ağırlar duruma geldiği, 29 milyar Dolar lık gelirinin arka planında turizm sektörünün yer aldığı bir durum söz konusudur. Türkiye dünya turizminde 6 ıncı sırada yer almaktadır (Aktob, 2014). Kırgızistan turizm sektörü ise, daha öncesinde devletin sübvansiye fiyatlarıyla yürütülen ulusal turizm hareketi daha çok sağlık, spor ve dinlenme merkezli olarak yürütülürken; 1999 tarihinde kabul edilen Turizm Yasası ile birlikte iktisadi olarak sürükleyiciliğini yakalamıştır ( Kırgızistan seyahat ve turizm sektörünün ülke ekonomisine doğrudan katkısı %1,4 oranında olduğu, sektörde yaklaşık 32 bin kişinin istihdam edildiği, sektörün gayri safi milli hasılaya katkısı bakımından dünyada 177. sırada olduğu görülmektedir (World Travel & Tourism Counsil, Economic Impact Kyrgyzstan, 2017).

6 3. Metodoloji 3.1.Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı, iki farklı kültüre ait bireylerin tatil satın alma kararlarındaki farklılıkları tespit etmektir. Türk ve Kırgız katılımcıların demografik özellikleri belirlendikten sonra, tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlara yönelik algı düzeyleri ve algı düzeyleri arasında milliyet, cinsiyet, medeni durum ve konaklama türü değişkenleri açısından herhangi bir farklılık bulunup bulunmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. 3.2.Araştırmanın Yöntemi ve Sınırları Veri toplama metodu olarak anket yöntemi seçilmiştir. Anket çalışması kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Anket uygulamasının yapıldığı şehirler Türkiye ve Kırgızistan için sırasıyla İstanbul ve Bişkek tir. Toplam 330 anket yapılmıştır. Hatalı anketler elendikten sonra analize tabi tutulacak anket sayısı İstanbul için 153; Bişkek için 155 olmak üzere toplamda 308 olarak belirlenmiştir. Anketi dolduran katılımcılar daha öncesinden tatil yapmış kişilerdir. Araştırmada kullanılan anket 26 sorudan oluşmaktadır. Bu sorulardan 17 tanesi tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlara yönelik iken; 9 tanesi ise demografik özelliklerini ve tercihlerini belirlemeye yöneliktir. Araştırmanın kısıtlarını, zaman ve maddi kaynak yetersizliği oluşturmaktadır Araştırmanın Ölçekleri ve Hipotezleri Çalışmanın amacına uygun olduğu düşünülen sorular Özdipçiner (2009) in çalışmasından alınmıştır. Araştırmada kullanılan soruların cevaplandırılmasında 5 li Likert Tipi ölçek kullanılmıştır. Ölçekteki değerlendirme seçenekleri: 1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Kararsızım, 4- Katılıyorum ve 5- Kesinlikle Katılıyorum şeklindedir. Araştırmanın hipotezleri: H 1 : Türk ve Kırgız katılımcıların tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlere yönelik genel algıları açısından aralarında anlamlı bir farklılık vardır. H 2 : Türk ve Kırgız katılımcıların tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlerden aile boyutuna yönelik algıları açısından aralarında anlamlı bir farklılık vardır. H 3 : Türk ve Kırgız katılımcıların tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlerden tatil yeri ve özellikleri boyutuna yönelik algıları açısından aralarında anlamlı bir farklılık vardır. H 4 : Türk ve Kırgız katılımcıların tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlerden satın alma karar etkisi boyutuna yönelik algıları açısından aralarında anlamlı bir farklılık vardır. H 5 : Türk ve Kırgız katılımcıların tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlerden turistik hizmet boyutuna yönelik algıları açısından aralarında anlamlı bir farklılık vardır. H 6 : Katılımcıların tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlere yönelik genel algıları ile seyahat sıklıkları arasında anlamlı bir farklılık vardır.

7 4. 5. Verilerin Analizi ve Değerlendirilmesi İki farklı ülkeden araştırmaya katılan, toplamda 308 katılımcıdan alınan cevaplar üzerinden analizler yürütülmüştür. Araştırmada kullanılan analiz yöntemleri; aritmetik ortalama, frekans dağılımı, faktör analizi, güvenilirlik testleri, t-testlerinden oluşmaktadır. Verilerin analizinde SPSS 20 istatistik programı kullanılmıştır. Yapılan analizler aşağıda sırasıyla açıklanmıştır. 4.1.Araştırmaya Katılanların Demografik Özellikleri ve Tatil Tercihleri İki farklı ülkeden araştırmaya katılan katılımcıların demografik özelliklerini belirlemek amacıyla cinsiyet, medeni durum, eğitim, meslek durumları araştırılmış ve elde edilen bilgiler Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1: Katılımcıların Demografik Özellikleri Demografik Özellikler Türkler Kırgızlar N % N % Milliyet , ,3 Cinsiyet Kadın 63 41, ,5 Erkek 90 58, ,5 Medeni durum Evli 36 23, ,7 Bekar , ,3 Eğitim İlk ve orta öğretim 1 0,6 Lise 18 11,8 11 7,1 Üniversite , ,3 Meslek Memur 20 13, ,7 İşçi 16 10, ,2 Serbest meslek 15 9,8 11 7,1 Diğer (öğrenci, emekli) , ,0 381 Araştırmaya katılan turistlerin demografik dağılımları incelendiğinde; katılımcıların %50,3 ü Kırgızlar, %49,7 si Türklerden oluşmaktadır. Cinsiyete göre dağılımlar incelendiğinde; Türklerin %58,8 i erkek ve %41,2 si kadındır, Kırgızların ise %46,5 i erkek ve %53,5 i kadındır. Her iki grupta da bekar sayısı daha fazla; yani Türklerde %77, Kırgızlarda ise %72 oranında olduğunu göstermektedir. Üniversite mezunu oranı, hem Türkiye de hem de Kırgızistan da yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu oran, Türklerde %88,2 iken Kırgızlarda %92,3 tür. Meslek durumlarına baktığımızda; iki ülkede de diğer (emekli ve öğrenciler) grubunda yer alan katılımcıların sayısı daha yüksek olduğu görülmüştür. Tablo 2 de katılımcıların tatil kararlarında dikkate alınan genel unsurlar gösterilmiştir.

8 Tablo 2: Tatil Kararlarında Dikkate Alınan Genel Unsurlar Tatil tercihleri Türkler Kırgızlar N % N % Konaklama türü Yarım pansiyon 21 13, ,1 Tam pansiyon 33 21, ,4 Her şey dahil 99 64, ,5 Bilgi kaynağı TV, internet , ,7 Yazılı basın 4 2,6 6 3,9 Seyahat acentası 14 9,2 10 6,5 Çevre 27 17, ,1 Afiş, broşür 3 2,0 6 3,9 Seyahat sıklığı Yılda , ,2 Yılda 1 den fazla 76 49, ,8 Sezon tercihi Sezon içi , ,3 Sezon dışı 46 30, ,7 382 Tatil tercihlerine bakıldığında; konaklama türü kısmında iki ülke arasında çok fark olmadığı görülmektedir. Kırgızların %66,5 i, Türklerin ise %64,7 i her şey dahil konaklama türünü tercih etmektedirler. Bilgi kaynağı açısından, Türkler ve Kırgızlar için televizyon ve internet ilk sırayı almaktadır. Yine hem Kırgızlar (% 65,2) hem de Türkler (%50,3) yılda en az bir kez seyahate çıkarken, Türkler %70, Kırgızlar %72,3 oranında tatil tercihlerini sezon içinde tercih etmektedirler. Tablo 3 te turistlerin tatil kararı alırken en çok önem verdikleri unsur gösterilmektedir. Tablo 3: Tatil Kararı Alınırken En Çok Önem Verilen Unsur Tatil kararında önem verilen Türkler Kırgızlar unsur N % N % Fiyat 65 42, ,3 Kalite 56 36, ,0 Reklam 2 1,3 2 1,3 Kolay ulaşım 14 9, ,9 Acentaya güven 16 10,5 10 6,5 Genel Toplam , ,0 Tablo 3 incelendiğinde; tatil kararı alınırken önem verilen unsurlar bakımından Türklerin önemli bir kısmı, fiyatı (%42,5) ve kaliteyi (%36,6) seçtikleri tespit edilmiştir. Kırgızlarda ise fiyat ve kaliteyi ilk sıraya alanların oranı sırasıyla %30,3 ve %49 dur. Önem sırası bakımından en az

9 tercih edilen unsur, her iki ülke için de reklam olmuştur. Bu sonuçlara bakıldığında turistlerin büyük bir bölümünün tatil kararı alırken en çok önem verdikleri unsurların kalite ve fiyat olduğu, en az önem verdikleri unsurların ise reklam olduğu tespit edilmiştir. 4.2.Cevaplayıcıların Tatil Satın Alma Kararlarına Etki Eden Unsurlar Tablo 4 te turistlerin satın alma kararlarına etki eden unsurlara yönelik algı düzeyleri gösterilmektedir. Tablo 4. Turistlerin tatil satın alma kararlarına etki eden unsurlar 383

10 İfadeler 1. Tatil için yakın bölgeleri tercih ederim 2. Tatil için şimdiye kadar hiç bulunmadığım yerleri tercih ederim 3. Sunulacak hizmetin kalitesi tatil kararımı etkiler 4. Sunulacak hizmetin fiyatı tatil kararımı etkiler 5. Fiyat indirimi beni o ürüne yöneltir 6. Yıllık tatil için paket turları tercih ederim 7. Bir işletmeden turistik hizmet satın almış olmam, aynı işletmeyi tercih etmemi kolaylaştırır. 8. Konaklama işletmesinin ismi karar vermemde etkilidir. 9. Turistik bölgenin/ülkenin ismi karar vermemde etkilidir 10. Çevremdekilerin düşünceleri satın alma kararım üzerinde etkilidir. 11. Seyahat acentası görevlileri gideceğim bölgeye karar vermemi etkiler 12. Turistik hizmeti çevremdekilerin görüşlerini göz önüne alarak satın alırım 13. Tatil yöresine ulaşımın kolay olması kararımı etkiler 14. Tatilde nereye gideceğimize ailece birlikte karar veririz 15. Tatil satın alma kararını ailece veririz 16. Tatilde ne kadar süre kalacağımıza ailece karar veririz 17. Tatilde harcama miktarına ailece karar veririz Türkiye Tatil Satın Alma Kararlarını Etkileyen Unsurların İncelenmesi: Türkiye Kırgızistan Karşılaştırması Ortalama Standart sapma Kırgızistan Ortalama Standart sapma Genel Ortalama 2,79 1,17 2,94 0,99 2,87 1,09 4,06 0,93 3,80 0,92 3,93 0,94 4,11 0,86 3,97 0,85 4,05 0,86 4,01 0,96 3,87 0,90 3,95 0,94 3,93 0,97 3,66 0,88 3,80 0,94 3,32 1,12 3,26 0,95 3,29 1,04 3,51 0,91 3,42 0,91 3,47 0,92 2,98 1,11 3,02 1,13 3,01 1,12 3,71 1,04 3,60 1,01 3,66 1,03 3,31 1,06 3,38 1,01 3,35 1,04 2,91 1,12 3,13 1,01 3,03 1,08 3,33 1,00 3,28 0,95 3,31 0,98 3,79 0,95 3,73 0,82 3,76 0,89 3,56 1,13 3,73 1,00 3,65 1,07 3,52 1,14 3,83 0,95 3,68 1,07 3,49 1,16 3,71 0,98 3,61 1,08 3,37 1,21 3,63 1,05 3,51 1,14 Genel Standart sapma 384 Genel Sosyal Değerlendirme Bilimler Dergisi / The Journal 3,52 of Social 0,44 Science, Yıl: 3,53 5, Sayı: 25, 0,41 Temmuz 2018, 3,52 s ,42

11 Tablo 4 incelendiğinde, Türkler açısından göreceli olarak en yüksek algılanan unsurların 4,11 ortalama ile Sunulacak hizmetin kalitesi tatil kararımı etkiler. ve 4,06 ortalama ile Tatil için şimdiye kadar hiç bulunmadığım yerleri tercih ederim. olduğu belirlenmiştir. Buna karşın nispeten en düşük algılanan unsurların ise 2,71 ortalama ile Tatil için yakın bölgeleri tercih ederim. ve 2,91 ortalama ile Seyahat acentası görevlileri gideceğim bölgeye karar vermemi etkiler. olduğu görülmüştür. Kırgızlar açısından bakıldığında ise, en yüksek algılanan unsurların 3,97 ortalama ile Sunulacak hizmetin kalitesi tatil kararımı etkiler. ve 3,87 ortalama ile Sunulacak hizmetin fiyatı tatil kararımı etkiler. olduğu belirlenmiştir. En düşük algılanan unsurlar ise 3,13 ortalama ile Seyahat acentası görevlileri gideceğim bölgeye karar vermemi etkiler. ve 2,94 ortalama ile Tatil için yakın bölgeleri tercih ederim. ifadeleri olmuştur. Genel ortalamaya baktığımızda, tatil kararlarına en yüksek algılanan unsurların 4,05 ortalama ile sunulacak hizmetin kalitesi ve 3,95 ortalama ile sunulacak hizmetin fiyatı olduğu belirlenmiştir. Genel ortalama açısından en düşük algılanan unsurlar ise, 2,87 ortalama ile Tatil için yakın bölgeleri tercih ederim. ve 3,01 ortalama ile Konaklama işletmesinin ismi karar vermemde etkilidir. ifadeleri olmuştur. Türklerin ve Kırgızların tatil satın alma kararlarına etki eden unsurlar bakımından genel algı düzeyleri her iki ülke içinde benzer ve orta düzeydedir (Türkiye: 3,52; Kırgızistan: 3,53) Kullanılan Ölçeklerin Geçerlilik ve Güvenilirliklerinin Belirlenmesi Çalışmada Türk ve Kırgız turistlerin tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlar açısından algı düzeylerinin belirlenmesinde kullanılan ölçeğin güvenilirlik düzeyinin belirlenmesi amacıyla Cronbach s Alpha değerlerine bakılmış ve kullanılan ölçeğin genel olarak güvenilirlik (Cronbach's Alpha>70) düzeyi kabul edilebilir seviyede olduğu görülmüştür. 385 Tablo 5 te turistlerin tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlar ölçeğinin geçerlilik düzeyine bakılmıştır. Tablo 5. Ölçeğin geçerlilik analizi FAKTÖRLER Faktör Yükleri Aile (Açıklanan varyans: %16) 1. Tatilde nereye gideceğimize ailece birlikte karar veririz, Tatil satın alma kararını ailece veririz, Tatilde ne kadar süre kalacağımıza ailece karar veririz, Tatilde harcama miktarına ailece karar veririz,685 Tatil Yeri ve Özellikleri (Açıklanan varyans: %12) 5. Tatil için yakın bölgeleri tercih ederim Tatil için şimdiye kadar hiç bulunmadığım yerleri tercih ederim, Sunulacak hizmetin kalitesi tatil kararımı etkiler, Sunulacak hizmetin fiyatı tatil kararımı etkiler, Fiyat indirimi beni o ürüne yöneltir,558 Satın Alma Karar Etkisi (Açıklanan varyans: %12) 10. Konaklama işletmesinin ismi karar vermemde etkilidir., Turistik bölgenin/ülkenin ismi karar vermemde etkilidir,446

12 12. Çevremdekilerin düşünceleri satın alma kararım üzerinde etkilidir., Seyahat acentası görevlileri gideceğim bölgeye karar vermemi etkiler, Turistik hizmeti çevremdekilerin görüşlerini göz önüne alarak satın alırım, Tatil yöresine ulaşımın kolay olması kararımı etkiler,415 Turistik Hizmet (Açıklanan varyans: %9) 16. Yıllık tatil için paket turları tercih ederim, Bir işletmeden turistik hizmet satın almış olmam, aynı işletmeyi tercih etmemi kolaylaştırır.,721 TOPLAM AÇIKLANAN VARYANS: %49 Çalışmada kullanılan veri setinin açımlayıcı faktör analizi yapmaya uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) örneklem uygunluk testi ile Barlett s küresellik testi yapılmıştır. Analiz sonucunda KMO değeri 0.736, anlamlılık düzeyi olarak bulunmuştur. Bu verilerden mevcut veri setinin açımlayıcı faktör analizine uygun olduğu anlaşılmaktadır. Yapısal geçerliliği incelemek için yapılan açımlayıcı faktör analizi neticesinde 4 faktör belirlenmiştir. Bu faktörler sırasıyla aile, tatil yeri ve özellikleri, satın alma karar etkisi ve turistik hizmet olarak belirlenmiştir. Tablo 5 te sıralanan bu faktörler toplam varyansın % 49 unu açıklamaktadır. Özet olarak orijinal ölçekte yer alan 17 alt değişken, yapılan açımlayıcı faktör analizi neticesinde 4 temel ve 17 alt değişkene indirgenmiştir. 386 Sonuç itibariyle bu çalışmada Türk ve Kırgız türistlerin tatil satın alma kararların ölçmeye yönelik kullanılan ölçeğin, yapılan analizler neticesinde geçerli ve güvenilir olduğu ifade edilebilir Türk ve Kırgız Cevaplayıcıların Tatil Satın Alma Kararlarını Etkileyen Faktörlere Yönelik Algı Düzeylerindeki Farklılıklar Tatil satın alma kararlarını etkileyen faktörlerin ülkelere göre farklılık gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla bağımsız örneklem t-testi yapılmış olup, sonuçları Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6: Tatil Satın Alma Kararlarında Ülke Açısından Aile, Tatil Yeri ve Özellikleri, Satın Alma Karar Etkisi ve Turistik Hizmet Algılarındaki Farklılıklar Standart Levene Testi T-Testi Değişkenler Ülke Ortalama Sapma F p t df p Türkiye 3,42 0,836 1,137 0,287 0, ,407 Aile Kırgızistan 3,35 0,764 0, ,353 0,407 - Tatil Yeri Türkiye 3,50 0,919 2,313 0, ,023 2,283 ve Özellikleri Kırgızistan 3,73 0, ,183 0,023-2,281 Satın Alma - Türkiye 3,34 0,581,266 0, ,790 Karar Etkisi 0,266

13 Turistik Hizmet Genel Algı - Kırgızistan 3,36 0, ,745 0,790 0,266 Türkiye 3,79 0,530,458 0,499 2, ,020 Kırgızistan 3,65 0,510 2, ,967 0,020 - Türkiye 3,52 0,436 0,226 0, ,824 0,223 - Kırgızistan 3,53 0, ,139 0,824 0,223 Aile, tatil yeri ve özellikleri, satın alma karar etkisi, turistik hizmet açısından turistlerin tatil satın alma kararlarında iki ülke ortalamaları kıyaslandığında; aile ve turistik hizmet faktörlerinde Türkiye nin, tatil yeri ve özellikleri ve satın alma karar etkisi faktörlerinde Kırgızistan ın ortalaması daha yüksek olduğu görülmüştür. Ortalamalar arasındaki farklılığın anlamlı olup olmadığını analiz sonucunda incelediğimizde; tatil yeri ve özellikleri algılarının 0.05 önem derecesinde farklılaştığı (F=2,313, p=0,023), turistik hizmet algılarının anlamlı bir şekilde farklılaştığı (F=0,458, p=0,020), satın alma karar etkisi algılarının farklılaşmadığı (F=0,266, p=0,790) ve aile kararı algılarının anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı (F=1,137, p=0,407) görülmektedir. Bu sonuçlar bağlamında H 3 ve H 5 hipotezleri kabul; H 2 ve H 4 hipotezleri red edilmiştir. Tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlarının iki ülke açısından genel algıları incelendiğinde aralarında anlamlı bir şekilde farklılaşmanın olmadığı (F=0,226, p=0,824) görülmektedir. Dolayısıyla H 1 hipotezi red edilmiştir. 387 Cevaplayıcıların seyahat sıklığı tercihleri ile tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurların genel ortalaması bakımından aralarında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız örneklem t-testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 7 de sunulmuştur. Tablo 7: Seyahat Sıklığı Tercihleri Bakımından Tatil Satın Alma Kararlarını Etkileyen Unsurların Genel Algısındaki Farklılıklar Değişken Genel Ortalama Seyahat Sıklığı Ortalama Standart Sapma Levene Testi T-Testi F p t df p Yılda 1 3,57,381 4,795,029 2, ,027 Yılda 1 den fazla 3,46,480 2, ,083,033 Tablo 7 de, tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurların genel ortalaması seyahat sıklığı tercihleri bakımından karşılaştırıldığında, yılda 1 kez seyahat edenlerin algı düzeylerinin daha yüksek çıktığı görülmüştür. Sonuçlara göre seyahat sıklığı tercihi ile genel ortalama arasında anlamlı bir farklılık olduğu (F=4,795; p=0,033) görülmüştür. Ayrıca diğer demografik özellikler ve tatil tercihleri bakımından yapılan farklılık analizlerinde değişkenler arasında anlamlı bir farklılaşmanın olmadığı tespit edilmiştir.

14 Tablo 8: Hipotez Sonuçları Hipotez p-değeri Karar H 1 p<0,05 Kabul H 2 p>0,05 Red H 3 p<0,05 Kabul H 4 p>0,05 Red H 5 p>0,05 Red H 6 p<0,05 Kabul 5. SONUÇ Bu çalışmada, turistlerin tatil satın alma karar sürecini etkileyen unsurların incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, katılımcıların tatil tercihleri, tatil kararı alınırken en çok önem verilen unsurlar da çalışmanın diğer amaçları arasındadır. Çalışmaya uygulama bakımından konu olan ülkeler Türkiye ve Kırgızistandır. Dolayısıyla, çalışmada incelenmesi hedeflenen asıl amaç iki ülke katılımcılarının tatil satın alma kararlarına etki eden unsurlar bakımından aralarında anlamlı bir farklılık olup olmadığını tespit etmektir. 388 Araştırmada elde edilen bulgulara göre; Türk katılımcılar grubunda erkeklerin oranı yüksek iken Kırgız katılımcılar grubunda kadınların oranı daha yüksektir. Medeni durum bakımından her iki grupta da bekâr turistlerin sayısı daha fazladır. Genel olarak araştırmaya katılan turistlerin eğitim seviyeleri yüksektir. Tatil tercihlerine açısından, her iki ülke turistlerinin tercihleri benzerdir. Yani, her iki ülke katılımcılarının büyük çoğunluğunun konaklama türü olarak her şey dahil konaklama türünü, bilgi kaynağı olarak internet ve televizyonu tercih ettikleri, yılda bir kez tatile çıktıkları ve bunun için turizm sezonunu tercih ettikleri görülmüştür. Tatil kararı alınırken hem Türklerin hem de Kırgızların büyük bir bölümünün en çok önem verdikleri unsurların fiyat ve kalite olduğu tespit edilmiştir. Tatil satın alma kararlarına etki eden unsurların katılımcıların algı düzeyleri bakımından incelenmesi sonucunda; Türkler açısından, sunulacak hizmetin kalitesi ve tatil için farklı yerleri tercih etme ifadeleri en yüksek algılanan unsurlar olurken; Kırgızlar açısından, sunulacak hizmetin kalitesi ve hizmetin fiyatı en yüksek algılanan unsurlar arasında olduğu görülmüştür. Bu durumun turizm işletmeleri tarafından dikkate alınması ve özellikle fiyat, kalite gibi unsurlara yönelik tüketiciyi tatmin edici sunumların üretilmesi gerektiğine yönelik ipuçları vermektedir. İşletmeler, tüketicilerin beklentilerini karşılamalı ve onlara iyi bir tatil deneyimi sunmalıdır. En yakın algılanan unsurlar açısından bakıldığında, her iki ülke içinde seyahat acentalarının katılımcılarının tatil yeri belirlemesinde çok fazla etkili olmadığı ve tatil için katılımcıların yakın bölgeleri tercih etmediği unsurları olarak görülmüştür. Bu bağlamda, seyahat acentalarının tu-

15 ristleri çok fazla etkilemeden politikalarını geliştirmeleri ve günlük işlemlerini tüketicilerin bu hassasiyetlerini dikkate alarak ilerletmeleri gerekir. Araştırmanın merkezinde yer alan, tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlar ölçeği yapılan faktör analizi sonucunda dört faktöre indirgenmiştir. İfadelerin içeriği dikkate alınarak faktörlerin isimleri sırasıyla; aile, tatil yeri ve özellikleri, satın alma karar etkisi ve turistik hizmet olarak belirlenmiştir. Bu dört faktör ile tüm unsurları içeren genel ortalama değeri, iki ülke katılımcıları açısından karşılaştırmalı olarak incelendiğinde; tatil yeri ve özellikleri ile turistik hizmet açısından aralarında anlamlı bir farklılık bulunurken; genel ortalama, aile ve satın alma karar etkisi bakımından aralarında herhangi bir anlamlı farklılık bulunmuştur. Ayrıca katılımcıların seyahat sıklığı tercihleri ile tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurların genel ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Tüm bu sonuçlar dikkate alındığında, araştırma için belirlenen altı hipotezden üçünün kabul edildiği görülmüştür. Bu sonuçlar, Türk ve Kırgız turistlerin tatil satın alma kararlarını etkileyen unsurlar açısından büyük bir farklılık göstermediği, benzer düşüncelere sahip olduğu, özellikle tatil yeri ve özellikleri ile turistik hizmet algıları bakımından birbirlerinden ayrıştıkları görülmektedir. Tatil yeri işletmecilerinin bu çalışmada elde edilen bulguları göz önüne alarak kültürel anlamda birbirlerinden bazı konularda farklılık arz eden iki ülke katılımcılarını incelemesi kendi işletmeleri açısından faydalı olacaktır. 6. KAYNAKLAR Akat, Omer; (1996), Uluslararası Pazarlama Karmasıve Yonetimi, 1.Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 275s. 389 Aktob, (2014), 2023 e Doğru Türkiye de Turizmin 100 Yılı ( (Erişim Tarihi: ) Altundal, Aytunç, Siyasal Kültür ve Yöntem, Havas Yayınları, İstanbul, 1982 Bayer, M.Z.. ( 1992). Turizme Giriş. İstanbul: İşletme Fakültesi Yayını No:253 Baymur, Feriha; (1984), Genel Psikoloji, 5.Baskı, Aka Kitap evleri, İstanbul, 319s. Erbaşı, Ali; (2006),.Satın Alma Davranışına Etkileyen Kulturel Faktorlerin Kalite Tanımlaması Üzerindeki Etkileri., Pazarlama Dünyası, Kasım-Aralık, Sayı: , Yıl: 20, ss Erdoğan, H. (1996).Uluslararası Turizm. Uludağ Universitesi Basımevi. Bursa. Horner, S. ve Swarbrooke, J. (2007). Consumer Behaviour in Tourism (2nd Edition). Oxford: ElsevierInc. (Erişim Tarihi: ) Kleidis, M. (b.t.). Marketing Cultural&Heritage Tourism in Crete. International Conference of Trends, Impactsand Policies on Tourism Development. Koc, E. (2003). An Analysis of Consumer Behaviour in The Turkish Domestic Tourism Market. Doğuş Universitesi Dergisi, 4 (1), Kozak, N.,Akoğlan, M. (1994).Genel Turizm. Anatelic Yayıncılık. Ankara. Krech, David; Richard S. CRUTCHFELD ve Egerton L. BALLACHEY; (Ceviren: Mumtaz Turhan), (1983), Cemiyet cinde Fert (ikinci Basım) Lake, L. (2009). Consumer BehaviourforDummies. Indianapolis: Wiley Publishing.

16 Odabaşı, Yavuz; (1996), Tuketici Davranışıve Pazarlama Stratejisi, Anadolu Universitesi İşletme Fakultesi Yayınları No:2, Eskişehir, 207s. Özdipçiner, N. S. (2009). Turistlerin Satın Alma Kararlarındaki Kültürel Farklılıklar: Türk- Alman Karşılaştırması. Ege Academic Review, 9(4). Sakallı, Nuray; (2001), Sosyal Etkiler: Kim Kimi Nasıl Etkiler?, İmge Kitabevi, Ankara, 257s. Taylor, E.B. (1958). The Origins of Cultureand Religion in Primitive Culture. New York: Harper&Brothers. Tetteh, V. (2008). Consumer Behavior. Great Neck Publishing; 1. [cited April 28,2009]. Available from: Research Starters - Business. Uygur, S. M. ve Baykan, E. (2007). Kultur Turizmi ve Turizmin Kulturel Varlıklar Uzerindeki Etkileri. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakultesi Dergisi, (2), World Travel & Tourism Council (2017). Travel & Tourism Economic Impact World. Lon- don /kyrgyzstan2017.pdf (Erişim Tarihi: ) Yağcı, Ö. (2003). Turizm Ekonomisi, Ankara: Detay Yayıncılık. Yıldız, Zafer (2011), "Turizm Sektörünün Gelişimi ve İstihdam Üzerindeki Etkisi", Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, C:3, S:5, ss