ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA GRUP SÜRECİ: LİDERLİK Doç. Dr. Cevat ELMA

Transkript

1 Ünite 9 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA GRUP SÜRECİ: LİDERLİK Doç. Dr. Cevat ELMA LİDERLİK Liderlik, geçmişten günümüze üzerinde çalışılan ve birçok araştırmacının da ilgisini çeken bir alan olmuştur. Gösterilen bunca ilgiye rağmen liderlik kavramı hala tam olarak açıklanamamıştır. Liderlik kavramı ile ilgili bir görüş birliğinin oluşmamasının nedenleri; Çok boyutlu olması Liderden beklentilerin farklılık göstermesi Birçok disiplinin ilgi alanına girmesi LİDERLİK NEDİR? Liderlik, amaçların ve vizyonun başarılmasına yönelik grubu etkileyebilme yeteneğidir. Belirli hedeflere ulaşmak için kişi ve grupları eşgüdümleme ve isteklendirme yeteneğidir. Bir grubu belli bir amaç etrafında toplayabilmektir. 1

2 LİDERLİK NEDİR? Liderlik tanımlarının birçoğu genel olarak iki temel noktada birleşmektedirler. Bunlardan ilki, liderliğin bir grup işlevi olmasıdır. Liderlik ancak iki veya daha fazla insan ilişkisi sürecinde söz konusudur. LİDERLİK NEDİR? Liderlik tanımlarında ortak olan dört öğe; Amaç: İnsanların bir küme oluşturabilmeleri için ortaklaşa ulaşacakları hedeflerin, giderecekleri gereksinimlerin olması gerekir. Lider: Her kümenin bir lideri vardır. Bu lider, kişilik özellikleri ile öteki üyeleri etkiler. İzleyenler: Kümenin üyeleri, liderin kendine yaptığı etkiyi benimsediklerinde liderin izleyeni olurlar. Ortam: Liderlik, ancak elverişli ortamda oluşur. Ortamı, izleyenlerin yeterliği, küme içindeki koşullar, amaçların ulaşılabilirliği, izleyenlerin güdülenmesi, gönüllülüğü gibi değişkenler ortamı oluşturur. LİDER Grubun tecrübelerini değerlendirip düzenleyen ve bu tecrübeler yoluyla grubun gücünden yararlanan kişidir. Grubunu eşgüdümleyen, işlerini planlayan ve grubu adına konuşan kişidir. Grubun bir üyesi olarak, diğer üyeler üzerinde olumlu etkide bulunan kişidir. LİDERİN ÜÇ TEMEL ROLÜ Yol bulma: Zorlayıcı bir vizyon ve misyonu belirlemek ve gerçekleştirmek, Birleştirme: Çalışanları liderin vizyon, misyon ve stratejisiyle bütünleşmesini sağlamak, Güç verme: Bireylerin uykuda olan yetenek, zeka ve yaratıcılıklarını harekete geçirecek şekilde davranmaktır. 2

3 LİDERDE OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Örgütsel amaçlarla bireysel amaçları bütünleştirmek Üst, ast ve aynı düzeydeki işgörenlerle olumlu bir iletişim ortamı sağlamak Örgütü başarıyla temsil etmek Örgüt içindeki biçimsel olmayan grupları çalıştırmak Astları örgütlemek Astların başarılarını objektif ölçütlerle değerlendirmek Gücünü dengeli bir şekilde kullanmak LİDER VE YÖNETİCİ ARASINDAKİ FARKLAR LİDER Değişmeyle ilgilenir Yönlendiricidir Konuşma metnini kendisi yazar Moral otoriteye dayanır İzleyenlere mücadele ruhu aşılar Vizyon sahibidir Paylaşılmış amaca dayalı gücü vardır Güdüler İlham verir Aydınlatır YÖNETİCİ Yapıyı koruma ile ilgilenir Yazılan konuşma metnini okur Bürokratik otoriteye dayanır Mutlu topluluğu korur Liste ve bütçe sahibidir Ödül ve cezaya dayalı gücü vardır Denetler Düzenler Eşgüdümler Özellikler Kuramı Davranış Kuramı Fiedler in Durumsallık Yaklaşımı Vroom ve Yetton un Normatif Durumsallık Yaklaşımı Reddin in 3D Liderlik Yaklaşımı Özellikler Kuramı 1800 lerin sonu ile 1940 lar arasındaki dönemde egemen olan bu kuramın hareket noktası lider olunmaz, ancak lider olarak doğulur şeklinde özetlenebilir. Özellikler kuramı liderlik davranışı gösterenlerin, kişisel özelliklerine önem veren liderlik kuramıdır. 3

4 Özellikler Kuramı Bireyin sahip olduğu özellikler takipçilerini derinden etkilemektedir. Bu özellikler, fiziksel özellikler, düşünsel özellikler, duygusal özellikler, sosyal özellikler, konuşma, popülerlik, prestij, duyguların kontrolü, ekonomik statü vb. biçiminde sıralanabilir. Davranış Kuramı Davranış kuramı kapsamında, yer alan çalışmalar, daha çok liderin davranışları, davranışların bir örüntüsü olarak liderlik biçimleri ve bunların grup üzerindeki olası etkileri üzerinde yoğunlaşmışlardır. Bu yaklaşımı şekillendiren, Ohio State Üniversitesi ve Michigan Üniversitesi-Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nün araştırmalarıdır. Davranış Kuramı Ohio State Üniversitesi Çalışmaları Yapıyı kurma Anlayış gösterme Michigan Üniversitesi-Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nün Çalışmaları Üretim/görev yönelimli yaklaşım İşgören/insan yönelimli yaklaşım Durumsallık kuramı, en uygun liderlik davranışının durumlara göre değişeceğini, her farklı durumda bulunan kişi için farklı bir "liderlik" tarzı öneren ve uygulamaya yönelik bir yaklaşımdır. Durumsallık kuramının genel varsayımı, değişik koşulların değişik liderlik tarzları gerektirdiğidir. Lider ortamın özellik ve gereksinimlerine göre ortaya çıkar. 4

5 Fiedler in Durumsallık Yaklaşımı Fiedler, lider davranışını, davranışın gerçekleştiği ortamın benzersiz özellikleri ile birlikte ele almaktadır. Bazı liderler belli durumlarda etkili olabilirken, bazıları aynı durumda etkili olmamaktadır. Ona göre davranış, kişilik (gereksinimler, güdüler, dürtüler) ile durum (çevre) arasındaki etkileşimin sonucudur. Vroom ve Yetton un Normatif Durumsallık Yaklaşımı Bu kuramda liderlik davranışları ile örgütte katılım ilişkilendirilmektedir. Vroom ve Yetton, liderlik biçemini otokratik süreç, danışıcı süreç, grup süreci olarak sınıflandırmıştır. Reddin in 3D Liderlik Yaklaşımı: Bu yaklaşımda liderlik davranışı görev, ilişki ve etkililik boyutları açısından değerlendirilir. İlişkiye yönelim: Liderin, izleyenlerle karşılıklı güvene, saygıya, düşünce ve duygularla ilgilenmeye dayalı ilişki içinde olmasıdır. Göreve yönelim: Liderin, izleyenleri, kümenin amaçlarını gerçekleştirmeye yöneltme eğilimidir. Etkililik: Liderin, kümenin amaçlarını gerçekleştirmek için sağladığı edim düzeyidir. Çağdaş Liderlik Kuramları Dönüşümcü Liderlik Etkileşimci Liderlik Paylaşılan Liderlik Vizyoner Liderlik Kültürel Liderlik Karizmatik Liderlik Etik Liderlik Öğretimsel/Eğitimsel Liderlik 5

6 Ünite 9 Teşekkürler Doç. Dr. Cevat ELMA 6