C Programlama. C Programlama. Alper Bayrak Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu

Transkript

1 C Programlama Alper Bayrak Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu 2014

2 Sunuma Genel Bakış Sunuma Genel Bakış I 1 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri & ve * İşleçleri Gösterge Değişkenleri Bildirimleri Gösterge Aritmetiği Göstergeler ve Diziler Karakter Dizileri Bitsel İşleçler Bire Tümler İşleci Kaydırma İşleçleri Bitsel VE İşleci Bitsel XOR İşleci Bitsel VEYA İşleci Atama İşleçleri Bir Örnek-Sayı Paketleme İşleç Önceliği ve Birleşme

3 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Göstergeler ve gösterge işlemleri C nin çok önemli bir yönünü oluştururlar. Göstergeler, başka değişkenlerin adreslerini veya daha genel konuşursak, bellek konumlarını depolamaya yarayan değişkenlerdir. Göstergeler kullanmak suretiyle daha kısa ve hızlı çalışan bir kod yazabiliriz, ancak bu kodu anlamak daha zor olabilir, ayrıca hata yapma olasılığı da artabilir.

4 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Örneğin, bir int dizisini temizlemeye yarayan int z[n], i;... for (i=0; i<n; i++) z[i] = 0; şeklindeki klasik for deyiminin yerine int z[n], *g;... for (g=&z[0]; g<&z[n]; g++) *g = 0; kullanılabilir; bu da daha verimli (hızlı) olduğu için bazı programcılar tarafından tercih edilebilir.

5 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri & ve * İşleçleri Zaman zaman, bir değişkenin depolandığı bellek bölgesinin adresini elde etmek gerekebilir. Bunu yapmak için, adres alma (&) işlecini kullanırız. Diğer tekli işleçlerle aynı önceliğe sahip olan bu tekli işleç, bellekte belli bir konumda bulunan işlenenlere uygulanabilir. Örneğin, bu işlenen basit bir değişken (&degisken) veya bir dizi elemanı (&dizi[indis]) olabilir. & işleci işlenenin adresini (daha doğrusu, işlenen tarafından tutulan belleğin ilk baytının adresini) verir.

6 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri & ve * İşleçleri Bunun ne anlama geldiğine bakalım. Her değişken (ana) bellekte bir yerde saklanır. Bilgisayar belleği sınırlıdır; herbiri bir sayı verilerek adreslenen belirli sayıda hücrelerden oluşur. Her hücre belirli bir miktarda bilgi içerir. En küçük bilgi birimi bittir (binary digit-ikili rakam) ve 0/1, doğru/yanlış, açık/kapalı gibi, iki olası değerden bir tanesini saklamaya yarar. Bir bit, rahat olarak işlenmesi için çok küçük bir bilgi birimidir. Bundan dolayı, bitler, genelde 8 bitten oluşan bir bayt veya makineden makineye 8 ile 64 bit arasında değişen sayıda bitten oluşan bir sözcük şeklinde gruplandırılır.

7 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri & ve * İşleçleri Bizim sistemde, bir bayt 8, bir sözcük de 16 bittir ( 16 bitlik derleyiciler için); bilgisayar belleği bayt şeklinde adreslenir; arka arkaya gelen baytlar için arka arkaya gelen adresler kullanılır; normal boyda bir tamsayı değişkeni bir sözcük yani iki bayt kaplar. Böylece, iki tamsayıdan oluşan bir dizi (int z[2];) dört bayt kaplar. Eğer ilk elemanın adresi, örneğin, 140 sa, ikinci elemanınki 142 olacaktır. Adres alma işleci bu sayıları verecektir. Diğer bir değişle, &z[0] 140 a eşitse, &z[1] de 142 ye eşittir.

8 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri & ve * İşleçleri Adres elimizde olduğu zaman, bu sefer o adreste saklanmış olan değeri elde etmek için bir yönteme gerek duyarız. Bu, temelde & işlecinin aksi olan, dolaylama (*) işleci ile yapılır. Bu işleç çarpım işleci ile karıştırılmamalıdır, çünkü bu tekli, oysa çarpım işleci ikili bir işleçtir. Dolaylama işleci diğer tekli işleçlerle aynı önceliğe sahiptir ve bütün tekli işleçler gibi sağdan sola birleşir. Bu da, eğer yan yana iki tekli işleç varsa, önce sağdakinin çalışacağını gösterir. Örneğin, *&x ile *(&x) aynı anlama gelir, ve her ikisi de, aşağıda açıklanacağı gibi x e eşdeğerdir.

9 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri & ve * İşleçleri Dolaylama işleci, işlenen olarak geçerli bir adres bekler ve bu adreste saklanmış bulunan değeri verir. Ancak bunu yapması için hangi veri tipinde bilgi vermesi gerektiğini bilmek zorundadır; int, double, char yoksa başka bir şey mi? Bu bilgi işleneninde gizlidir. Örneğin, &x, x değişkeninin tipindeki bir bilgiyi tutan bellek bölgesinin adresidir (teknik terimi ile, bu adrese bir göstergedir). Yani, eğer x bir char değişkeni ise, &x bir char göstergesidir, böylece *&x, &x ile gösterilen bölgede saklanmış bulunan char değerini verir.

10 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Değişkenleri Bildirimleri Gösterge bildirimleri basittir. int i, j; bildirimi nasıl tamsayı değişkenleri tanımlarsa, int *ig, *jg; bildirimi de tamsayı tipindeki değişkenlere göstergeler tanımlayacaktır. ig ve jg gibi gösterge değişkenleri tamsayı değişkenlerinin adreslerini içerecektir. Örneğin: ig = &i; jg = &j; anlamlı atamalardır.

11 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Değişkenleri Bildirimleri Ancak ig = j; şeklindeki atama, j nin değerini adres bilgisi olarak ig ye koyacaktır ve ancak j değişkeni içindeki tamsayı değerinin bir adres olarak kullanılması gerektiği durumlarda işe yarayabilir. C Standardına uygun derleyiciler böyle atamalar olduğunda sizi uyaracaktır, çünkü değişkenlerin tipleri uymamaktadır.

12 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Değişkenleri Bildirimleri Aynı şekilde, double *dg; double a bir gösterge tanımlar. Hem ig hem de dg adres saklarlar. Fakat neyin adresi? Derleyicinin bunu bilmesi gerekir. Bundan dolayı farklı tanımlar yapmak zorundayız. Örneğin, dg = &i; derleyici tarafından kabul edilebilir, ancak anlamsızdır, çünkü dg, bir double yerine bir tamsayıyı gösterecektir. Derleyiciler bu tip yanlış atamalarda sizi uyaracaktır.

13 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Bu kısım başında verilen örneğe geri dönelim int z[n], i;... for (i=0; i<n; i++) z[i] = 0; Dizi bildirimi, derleyicinin dizi için, ana bellekte yer ayırmasını sağlar. Bir int değişkeninin 2 bayt tuttuğunu ve N nin 10 olarak #define ile tanımlandığını varsalım. Bu durumda z dizisi 20 bayt tutacaktır. İlk eleman, adresi &z[0] ifadesi ile elde edilen yerde saklanır. (Tanım gereği &z[0] ile z aynı şeydir ve buna dizinin temel adresi denir. Diğer bir deyişle, bir ifade içinde indissiz kullanılan dizi isimleri belirli bellek bölgelerini gösterirler, yani göstergedirler.)

14 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Bir dizinin i inci elemanını elde etmek için (örneğin z[i] yazıldığında), derleyici şunu yapar: Dizinin temel adresini (yani ilk elemanının adresini) alır (örneğin 8566), sonra indisin değerini alır (örneğin 3) ve eğer dizinin eleman tipi n tane bayt kullanıyorsa (örneğin, bizim sistemde tamsayılar için bu 2 bayttır) i inci elemanın adresini bulmak için TemelAdres+nxi hesaplar. Şimdi dizi indislerinin neden sıfırdan başladığı daha iyi anlaşılıyor; eğer i sıfıra eşitse, o zaman ikinci terim yok olur ve, olması gerektiği gibi, dizinin ilk elemanının adresinin gerçekte dizinin temel adresi olduğu ortaya çıkar.

15 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği int z[n], i;... for (i=0; i<n; i++) z[i] = 0; int z[n], *g;... for (g=&z[0]; g<&z[n]; g++) *g = 0; for deyimlerimize geri dönersek, ilkinde bu hesaplamanın her yinelemede tekrarlandığını görürüz. İkinci durumda ise, açıkça bir gösterge kullanılmıştır. Tamamen for (g=z; g<&z[n]; g++) *g = 0; deyimiyle eşdeğer olan bu deyim, önce g int göstergesine z dizisinin temel adresini koyar (örneğin 8566); daha sonra g ile işaretlenmiş bölgeye sıfır koyar.

16 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Bu adreste (yani 8566 da) saklanacak olan değerin tipinin derleyici tarafından bilinmesi gerekir, int, char, double, yoksa başka bir şey mi? Bunu göstergenin tipinden belirler. Bu bir tamsayı göstergesi olduğuna göre, bu gösterge tarafından işaret edilen bölgede bir tamsayı değişkeni bulunmalıdır. Bundan dolayı 8566 ve 8567 adresli baytlara sıfır yerleştirir.

17 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Bundan sonra gösterge artırılır. Şimdi yine bir sorunumuz var demektir, çünkü sayılar için artırma (veya azaltma) elimizdeki değere bir sayısı eklenerek (veya çıkarılarak) yapılır. Aynı şey göstergelere uygulanamaz. g nin gösterdiği adresin değerine bir eklenmesi, göstergenin dizideki bir sonraki elemana (yani 8568 adresine) işaret etmesini sağlayamayacaktır; onun yerine, ilk elemanı içeren sözcüğün ikinci yarısını (yani 8567 adresini) gösterecektir. Gösterge ile gösterilen elemanın boyuna eşit bir sayı (yani bizim sistemimizde tamsayılar için 2) eklemeliyiz. Bu, derleyici tarafından bizim için yapılır. Yani, int göstergesi ++ işleci ile artırıldıktan sonra 8568 adresini göstermeye başlayacaktır. Değişik tipteki göstergelerin uyumlu olmamalarının nedenleri işte bu farklılıklardır.

18 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Gösterge aritmetiğinin diğer şekillerinde de benzer bir sorun ortaya çıkar. Örneğin, eğer g de 8566 (&z[0]) adresi varsa, g+3 ifadesi nereyi göstermelidir? 8569 adresini mi? Hayır! Bu, z[1] i içeren sözcüğün ikinci yarısının adresi demektir ki fazla anlamlı bir şey değildir. Daha iyisi &z[3] (yani 8572) adresine işaret etmesi olacaktır. Yine, derleyici bize bunu sağlar: Bir adrese (göstergeye), z, bir tamsayı, i, eklediğimizde (veya çıkardığımızda), derleyici z tarafından işaret edilen değişken tipinin boyunu i ile çarpar ve sonra toplama (veya çıkarmayı) yapar. Bunun nedeni adreslerin her zaman baytlara işaret etmelerine karşılık, göstergelerin değişik büyüklüklere sahip tipte nesneleri göstermeleridir.

19 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Bu anlatılanların anafikri göstergelerin tamsayı olmadıkları ve bazı işleçlerin (++, - -, +, -, +=, -=) göstergeler için farklı uygulandıklarıdır. *g ile gösterilen değişkenin n bayt kapladığını varsayın. O zaman, g++ g- - g+tamsayi ifade g-tamsayi ifade gösterge ifadeleri sırasıyla g+n, g-n, g+nxtamsayı ifade, g-nxtamsayı ifade şeklinde hesaplanır. Ayrıca p1 ve p2 aynı tipten göstergelerse, değeri bir tamsayı olan p1-p2 ifadesi (p1-p2)/n şeklinde hesaplanır.

20 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Örneğin, p1 = &z[3]; p2 = &z[0]; printf( %d\n, (int)(p1-p2)); (z dizisinin eleman tipine bağlı olmaksızın) çıktı olarak 3 verecektir. İki göstergeyi birbirinden çıkardığımızda, kullanılan sistemdeki bellek boyuna bağlı olan bir tipte bir ifade oluştuğuna dikkat edin. İşaretli olan bu tip stddef.h adlı başlık dosyasında uygun bir şekilde prtdiff t adıyla tanımlanmıştır.

21 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği İki uyumlu gösterge (<, >, <=, >=, == ve!= kullanarak) karşılaştırılabilir, ancak farklı dizilerdeki nesnelere işaret eden iki göstergeyi karşılaştırmak anlamlı (en azından taşınabilir bir özellik) değildir. Doğal olarak, bunun nedeni iki dizinin ana bellekteki birbirine göre durumları konusunda emin olamayacağınızdır. Bu kısımdaki ikinci for da kullanılan g<&z[n] testi uygundur, çünkü g ve &z[n] aynı dizi içindeki (olası değişik) yerlere işaret ederler.

22 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği &z[n] adresi, z dizisinin içinde değildir, zira dizinin son elemanı z[n-1] dir. Ancak g nin bu geçersiz adrese işaret ettiği zaman *g ye birşey atamamak için, <= yerine <kullanılır. C Standardı ise, bir nesnenin sınırları dışında adres üretmeyi (o adresteki bölge değiştirilsin değiştirilmesin) açıkça yasaklamaktadır. Tek istisna olarak, bir nesnenin son baytından bir sonraki baytı gösteren adresi üretmeye izin verir. İşte bu özellik g<&z[n] de kullanılmıştır.

23 Gösterge Değişkenleri ve İşlemleri Gösterge Aritmetiği Bir gösterge (== veya!= kullanılarak) 0 tamsayı değişmeziyle karşılaştırılabilir. Geleneksel olarak 0 değerinin hiç bir şeyi göstermediği varsayılmıştır. Bu tamsayı değişmezi programlarda o kadar çok kullanılmaktadır ki stdio.h başlık dosyasında #define NULL 0 şeklinde bir tanımlama yapılmıştır. Böylece, eğer 0 yerine NULL kullanılacak olursa göstergeler tamsayı değildir kuralı bozulmamış gibi görünecektir. Bir göstergenin herhangi bir yeri göstermesini istemiyorsanız g = NULL; atama deyimini kullanın. NULL un her tip gösterge ile uyumlu olduğuna dikkat edin. Bu özel bir durumdur.

24 Göstergeler ve Diziler Göstergeler ve Diziler Aşağıdaki kodu inceleyelim int z[n], i;... for (i=0; i<n; i++) *(z+i) = 0; Buradaki atama bir önceki kısmın başında verilenle tamamen aynıdır. z ile &z[0] aynı şey olduğunu daha önce görmüştük. Dolayısıyla, *(z+i) ile *(&z[0]+i) aynı şeydir. Yukarıda gösterge toplama işlemleri ile ilgili anlatılanlara göre, *(z+i) aynı zamanda *(&z[i]) ile de eşdeğerdir. * ile & birbirinin aksi işlemleri olduğuna göre, birbirlerini götürürler. Böylece ifade z[i] olur.

25 Göstergeler ve Diziler Göstergeler ve Diziler int z[n], i;... for (i=0; i<n; i++) *(z+i) = 0; Aslında, derleyici z[i] şeklindeki bir ifadeyi hemen *(z+i) şekline dönüştürür, yani ilk şekil programcının rahatlığı için dilde sağlanan bir kısaltma gibi düşünülebilir. Hatta z[i] yerine, biraz garip olan, i[z] ifadesini de kullanabilirsiniz.

26 Göstergeler ve Diziler Göstergeler ve Diziler Dizi isimlerinin gerçekte gösterge olduğunu bildiğinize göre, float z[n]; ile float *g; arasındaki fark nedir? g = z ataması yapıldığı zaman, g, &z[0], ve z, kendi aralarında, g+i, &z[i], ve z+i, ve *(g+i), z[i], ve *(z+i) de, aynı şekilde, kendi aralarında eşdeğerdir.

27 Göstergeler ve Diziler Göstergeler ve Diziler Fakat önemli bir fark var: z = g; yazılamaz çünkü g bir değişken gösterge, oysa z bir değişmez göstergedir. Değişken tanımlamalarına geri dönersek. float z[n]; derleyicinin, ana bellekte N float değişken için gerekli yer ayırmasına yol açacaktır. (Bizim sistemimizde 4xN bayt.) Bu bellek öbeğinin başlangıç adresi z değişmezinin (gösterge) değeri olur. z bir değişken değildir, çünkü bu (değişmez) adresi saklamak için bellekte ayrıca yer ayrılmamıştır.

28 Göstergeler ve Diziler Göstergeler ve Diziler Diğer yandan, float *g; bir adres tutacak genişlikte bir yerin ayrılmasını sağlar. (Bizim sistemimizde 4 bayt.) Programın yürütülmesi esnasında, bu g değişkeni değişik zamanlarda değişik değerler tutabilir. Başlangıçta ise, şimdiye kadar gördüğümüz değişken türleri için, değeri belirsizdir.

29 Göstergeler ve Diziler Göstergeler ve Diziler Göstergelerin diziler ile kullanımını göstermek için aşağıdaki programı inceleyelim. Bu programda, kalavyeden girilen sayılar bir diziye aktırılmakta daha sonra bu dizinin elemanları toplamı bulunarak ekrana yazılmaktadır. Örnek program 5

30 Karakter Dizileri Karakter Dizileri C dilinde özel bir karakter dizisi tipi yoktur. Ancak karakter dizisi gerektiren durumlar için bazı kolaylıklar bulunmaktadır. Karakterlerden oluşan normal bir dizi veya bir karakter göstergesi bir karakter dizisi olarak düşünülebilir. #include <stdio.h> void main (void) { char *dd; dd = dunya ; printf( Merhaba, %s.\n, dd); }

31 Karakter Dizileri Karakter Dizileri printf in ilk argümanı bir karakter göstergesi olmalıdır; ikinci argüman da, %s dönüşüm tanımlamasının gerektirdiği şekilde bir karakter göstergesidir. Yukarıdaki atama ifadesinde olduğu gibi, bir ifade içinde kullanılan bir karakter dizisi değişmezi bir karakter göstergesidir ve dizinin ilk karakterine işaret eder. Karakter dizisi, derleyici tarafından, bir tarafta saklanır. Böylece, yukarıdaki atama deyiminde sadece bir gösterge ataması yapılmaktadır; bir karakter dizisi aktarması söz konusu değildir.

32 Karakter Dizileri Karakter Dizileri Eğer bir karakter dizisi aktarması yapmak istiyorsak bunu kendimiz yapmalıyız. Örneğin, char d[10]; d = bir dizi ; geçersizdir, çünkü derleyici gösterge ataması yapmaya çalışacaktır. Ancak = işaretinin sol tarafında bir değişmez gösterge bulunduğundan, bu olanaksızdır. Karakterleri tek tek, bir döngü kullanarak, atamak zorundayız.

33 Karakter Dizileri Karakter Dizileri Böyle işlemler çok sık kullanıldığı için, C kütüphanesi bazı karakter dizisi işleme fonksiyonları sağlamaktadır. Örneğin, strcpy(d, bir dizi ); bizim işimizi görecektir. Bu fonksiyon, ikinci argüman olarak geçirilen adresteki bütün karakterleri, en sonda gelen boş karakteri (\0) ile birlikte, d tarafından gösterilen yere aktaracaktır. Bu fonksiyon, hedef dizinin bu kadar çok karakteri alacak genişlikte olup olmadığını kontrol etmez.

34 Karakter Dizileri Karakter Dizileri Benzer bir durum karakter dizileri karşılaştırması yaparken ortaya çıkar. if (s== Bu dizi )... testi her zaman yanlış sonucunu verecektir. Bunun nedeni gösterge eşitliğini test etmemizdir. s ya bir gösterge yada bir dizi ismi olabilir; değişmez karakter dizisi ise onu saklamak için kullanılan bellek öbeğinin başına işaret eden bir göstergedir. Doğal olarak, bunlar farklı adreslerdir, böylece bu test hiçbir zaman doğru sonucunu vermeyecektir.

35 Karakter Dizileri Karakter Dizileri Bunun yerine, s1 ve s2 şeklinde verilen iki karakter dizisini karşılaştırıp, sözlük sıralamasına göre s1 in s2 den küçük, s2 ye eşit veya s2 den büyük olmasına bağlı olarak, sırasıyla olumsuz bir tamsayı, sıfır veya olumlu bir tamsayı veren strcmp(s1,s2) fonksiyonunu kullanmalıyız.

36 Karakter Dizileri Karakter Dizileri strcat(d,s) fonksiyonu, s dizisini d nin arkasına aktarır. d dizisinin hem eski hem de yeni karakter dizisini kapsayacak kadar geniş olması gerekir. strlen(s), s karakter dizisinin uzunluğunu verir; bunu yaparken en sondaki boş karakteri saymaz. strchr(s,c), c karakterinin s karakter dizisinin içinde ilk ortaya çıktığı yerin adresini bir karakter göstergesi olarak döndürür; c dizi içinde yoksa NULL verir. strrchr(s,c), strchr(s,c) gibidir, sadece tarama işlemini sağdan sola doğru yapılır. Bu fonksiyonların bildirimi string.h başlık dosyasında bulunmaktadır.

37 Karakter Dizileri Karakter Dizileri C kütüphanesinde bazı veri dönüşüm fonksiyonları da mevcuttur. Bunlardan bazılarının bildirimi stdlib.h başlık dosyasında bulunmaktadır ve aşağıda açıklanmıştır. double atof(char *): karakter dizisi argümanını çift duyarlıklı kayan noktalı sayıya çevirir; hata durumunda 0.0 döndürür. int atoi(char *): karakter dizisi argümanını tamsayıya çevirir; hata durumunda 0 döndürür. long atol(char *): karakter dizisi argümanını uzun tamsayıya çevirir; hata durumunda 0L döndürür.

38 Karakter Dizileri Karakter Dizileri char * itoa(int, char *, int): ilk tamsayı argümanını karakter dizisine çevirir, sonucu ikinci argüman olarak verilen adrese koyar; üçüncü argüman tabanı belirtir. char * ltoa(long, char *, int): ilk uzun tamsayı argümanını karakter dizisine çevirir, sonucu ikinci argüman olarak verilen adrese koyar; üçüncü argüman tabanı belirtir. int toupper(int) ve int tolower(int): sırasıyla karakter argümanının büyük harf ve küçük harf karşılığını döndürür.

39 Bitsel İşleçler Bitsel İşleçler Bitsel işleçler, değişkenler üzerinde bit düzeyin işlem yapılmasını sağlarlar. Bire tümler ve atama işleçleri sağdan sola doğru, diğerleri soldan sağa doğru birleşirler. Bu kısımda anlatılan tüm işleçler sadece (çeşitli boylarda olabilen) tamsayı işlenenleri kabul ederler. Atama ile ilgili olanlar hariç, eğer işlenenler değişmez ifadeler ise, değişmez ifadeler oluştururlar.

40 Bitsel İşleçler Bitsel İşleçler Bu işleçlerin isimleri ve kullanılan simgeler şöyledir: İşleç İsim bire tümler << sola kaydırma >> sağa kaydırma & bitsel VE ˆ bitsel dışlayan VEYA bitsel VEYA <<= sol kaydırma ve atama >>= sağa kaydırma ve atama &= bitsel VE ve atama ˆ= bitsel XOR ve atama = bitsel VEYA ve atama

41 Bitsel İşleçler Bitsel İşleçler Doğruluk Tablosu y z y y&z yˆz y z

42 Bitsel İşleçler Bire Tümler İşleci işleci, işleneninin 1 olan bitlerini 0 a, 0 olan bitlerini de 1 e çevirir. Sonucun tipi işlenenin tipiyle aynıdır.

43 Bitsel İşleçler Kaydırma İşleçleri <<ve >> Bir kaydırma ifadesi ifade 1 <<ifade 2 veya ifade 1 >>ifade 2 şeklindedir. Normalde ifade 1 bir değişken veya dizi elemanıdır. << işleci durumunda, tip dönüşümlerinden sonra, ifade 2 int e çevrilir ve ilk işlenenin bitleri ifade 2 nin değeri kadar sola kaydırılır. İşlenenin solundan düşen bitler kaybedilir. Sola kayan bitlerden arta kalan sağdaki boş yerler sıfırla doldurulur. Sonucun tipi soldaki işlenenin tipidir.

44 Bitsel İşleçler Kaydırma İşleçleri <<ve >> >> işleci yukarıda anlatılanların sağa doğru olan şeklini yerine getirir, tek bir farkla: Eğer soldaki ifade signed (işaretli) ise boş kalan yerler, 0 yerine, işaret bitiyle doldurulabilir. Buna aritmetik kaydırma denir ve sistemimiz bunu yapar. Eğer ilk ifade unsigned (işaretsiz) ise solda boşalan bitlerin sıfırla doldurulacağı garanti edilir ve bir mantıksal kaydırma söz konusudur.

45 Bitsel İşleçler Bitsel VE İşleci & İkili & işleci işlenenlerinin bitlerinin VE sini verir. Yani eğer her iki işlenenin i inci bitleri 1 ise, sonucun i inci biti de 1 olur, aksi takdirde 0 dır. (a & b) & c ve a & (b & c) aynı değerlere sahiptirler (yani & işlecinin birleşme özelliği vardır). C bu gerçeği kullanır ve derleyici, daha verimli olacağı gerekçesiyle, parantez içine alınmış olsa dahi, böyle ifadeleri (yani, * ve + gibi birleşme ve değişme özelliği gösteren işleçleri içeren ifadeleri) istediği şekilde yeniden düzenleyebilir.

46 Bitsel İşleçler Bitsel Dışlayan VEYA İşleci ˆ ˆ işleci, işlenenlerinin XOR çıktısını verir. Yani eğer işlenenlerin i inci bitleri farklı ise, sonucun i inci biti 1 olur, aksi takdirde 0 dır. ˆ birleşme özelliği gösteren bir işleçtir ve bu işleci içeren ifadeler, önceki altkısımda anlatıldığı gibi, yeniden düzenlenebilir.

47 Bitsel İşleçler Bitsel VEYA İşleci j işleci, işlenenlerinin kapsayan VEYAsını verir. Yani eğer her iki işlenenin i inci bitleri 0 ise, sonucun i inci biti de 0 olur, aksi takdirde 1 dir. da birleşme özelliği gösteren bir işleçtir ve yeniden düzenleme söz konusu olabilir.

48 Bitsel İşleçler Atama İşleçleri <<=, >>=, &=, ˆ= ve = Yukarıda anlatılan işleçler belirli ifadeler oluşturmalarına rağmen, işlenenlerinin değerlerini değiştirmezler. Atama işleçleri ise işlemin sonucunu soldaki işlenenlerine aktarırlar. Her bir ikili bitsel işlecin karşılığında bir atama işleci mevcuttur, << için <<=, >> için >>=, & için &=, ˆ için ˆ= ve için =. Bu işleçlerin işlevselliği diğer atama işleçlerine benzer.

49 Bitsel İşleçler Bir Örnek-Sayı Paketleme Bitsel işleçlerin kullanımını göstermek için, üç sayıyı bir tamsayıya paketleyen, daha sonra ise açan aşağıdaki programı inceleyelim. Örnek program 6

50 İşleç Önceliği ve Birleşme İşleç Önceliği ve Birleşme İşleç önceliği ve birleşme çizelgesi aşağıda gösterilmiştir. Figure: İşleç önceliği ve birleşme

51 İşleç Önceliği ve Birleşme İşleç Önceliği ve Birleşme Bu çizelge, C dilindeki bütün işleçleri, azalan öncelik sıralarına göre liste halinde vermektedir. Aynı satırda verilmiş olan işleçler aynı önceliğe sahiptirler. Eğer aynı önceliğe sahip iki işlecimiz varsa, o zaman çizelgenin sağ sütununda gösterilen birleşmeyi kullanırız. Sağa doğru ok ( ) soldan sağa birleşmeyi ifade eder, örneğin x/y/z ile (x/y)/z aynı anlamı taşırlar. Sola doğru ok ( ) sağdan sola birleşmeyi belirtir, örneğin x=y=z ile x=(y=z) eşdeğer ifadelerdir. Tüm tekli işleçler, üçlü (koşullu) işleç ve tüm atama işleçleri sağdan sola doğru gruplanırlar; geri kalanların soldan sağa doğru birleşme özelliği vardır.