Yayınlarımız eğitim öğretim yılında uygulanacak yeni müfredata uyumludur. Kitaplarımız KONU ÖZETLİ SORU BANKASIDIR.

Transkript

1 ÖN SÖZ Sevgili gençler, 1. yüzyıl hiç şüphesiz sosyalleşmiş ve seçtiği alanda kendini yetiştirmiş donanımlı kişilere ufuklar açacaktır. Bu ufukların yolu kaliteli üniversitelerden, fakültelerden geçmektedir. ROBERT YAYINLARI olarak sizlere bu yolculuğunuzda arkadaş olmayı ve rehberlik etmeyi kendimize görev kabul ettik. Lise ve 11. sınıflara yönelik hazırladığımız kitap setiyle okul ve sınavlara yardımcı bir ders kaynağı oluşturmayı hedefledik. Bu kitaplar MEB in 18 Ocak ayında güncellediği yeni müfredat programlarına göre hazırlandı. Yayınlarımız eğitim öğretim yılında uygulanacak yeni müfredata uyumludur. Kitaplarımız KONU ÖZETLİ SORU BANKASIDIR. Kitaplarımızın içerik özellikleri hakkında şunları hatırlatmak istiyoruz: KONUNUN ÖZÜ bölümünde ünitelerin konu bütünlüğüne dikkat edilerek birbiriyle bağlantılı alt konular birlikte özetlendi. Çok uzun üniteler kendi içinde parçalara ayrılarak testleri ve ünite testi o bölümü kapsayacak şekilde ayarlandı. ETKİNLİKLER bölümünde bilginin pekişmesi adına branşlara göre farklı metotlar kullanılarak eğlenceli bilgi tekrarı yapıldı. KAVRAMA TESTİ yle soru kısmına kolay bir başlangıç yapmanızı amaçladık. uygulama TESTİ yle birden fazla kazanımı bir arada barındıran soruları aşamalı bir şekilde sizlerle buluşturduk. MODEL TEST le zor diyebileceğimiz sorular gelişiminize katkı sağlayacak şekilde bir araya toplandı. ÜNİTE TARAMA TESTİ yle üniteyi sınav tadında sorularla baştan sona taramanızı hedefledik. YAZILI SORULARI yla okul sınavlarına bir adım önde başlamanızı amaçladık. Özenle oluşturulan bu sorularda da bir öğretmenin sormazsam olmaz dediği tarzda sorular, soruldu ve çözüldü. Kitabımızdan üst seviyede bir fayda elde etmek için bir üniteyi çalışırken bütün bölümleri sırayla çalışarak, çözerek bir sonraki bölüme geçmenizi öneriyoruz. Başarılı olmanız dileğiyle..

2 Kİtabımızı Tanıyalım KAVRAMA TESTİ TEK KAZANIMLI SORULARDAN OLUŞAN KOLAY TESTLER KONUNUN ÖZÜ ETKİNLİK SİZİN İÇİN KONUNUN KONU BİLGİSİNİN EN CAN ALICI ŞEKİLDE KALICILIK KAZANMASI İÇİN ÖZETLENDİĞİ KENDİNİZİ DENEDİĞİNİZ BÖLÜM BÖLÜM

3 YAZILI SORULARI VE ÇÖZÜMLERİ OKUL YAZILILARINA PROVA YAPACAĞINIZ KLASİK SORULARIN OLDUĞU BÖLÜM MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ KONUYU BÜTÜN HER ÜNİTENİN SONUNDA YÖNLERİYLE ELE ALAN ZOR OLAN DENEME TADINDA SORULARDAN OLUŞAN GENEL TARAMA TESTLER TESTLERİ UYGULAMA TESTİ BİRDEN FAZLA KAZANIM BARINDIRAN ORTA ZORLUKTA TESTLER COĞRAFYA

4 İÇİNDEKİLER DOĞAL SİSTEMLER KONUNUN ÖZÜ: COĞRAFYA DOĞA İNSAN...13 ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 1,, 3, 4, 5, UYGULAMA TESTİ 1,, 3, 4, MODEL TEST 1,, ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM 1. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI...53 KONUNUN ÖZÜ: DÜNYANIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ...55 ETKİNLİK ÜNİTE KAVRAMA TESTİ 7, 8, 9, 1, UYGULAMA TESTİ 6, 7, 8,...71 MODEL TEST 4, ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI...85 KONUNUN ÖZÜ: İKLİM BİLGİSİ...87 ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 1, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,...13 UYGULAMA TESTİ 9, 1, 11, 1, 13, 14, 15, MODEL TEST 6, 7, 8, 9, 1, 11, 1, ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM 1. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI...157

5 İÇİNDEKİLER BEŞERİ SİSTEMLER. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ: YAŞADIĞIMIZ YER ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 1,, UYGULAMA TESTİ 17, MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER 4. ÜNİTE 3. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ: BÖLGE KAVRAMI ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 4, UYGULAMA TESTİ MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ ÇEVRE VE TOPLUM KONUNUN ÖZÜ: İNSANLARIN DOĞAL ÇEVREYİ KULLANMA BİÇİMLERİ... 1 KAVRAMA TESTİ 6, UYGULAMA TESTİ... 7 MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI... 15

6 İÇİNDEKİLER CEVAP ANAHTARI ETKİNLİK 1,, ETKİNLİK 4, KAVRAMA TESTİ UYGULAMA TESTİ MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ YAZILIYA HAZIRLIK SORULARININ CEVAPLARI... 3

7 1. ÜNİTE DOĞAL SİSTEMLER KAZANIMLAR 33 Doğa ve insan etkileşimini örneklerle açıklar. 33 Coğrafyanın konularını ve bölümlenmesini açıklar. 33 Coğrafya biliminin gelişimini açıklar. 33 Koordinat sistemini kullanarak zaman ve yere ait özellikler hakkında çıkarımlarda bulunur. 33 Haritayı oluşturan unsurlardan yararlanarak harita kullanır. 33 Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri açıklar. 33 Eş yükselti eğrileriyle çizilmiş haritalar üzerinde yer şekillerini ayırt eder. 33 Dünya nın şekli ve hareketlerinin etkilerini değerlendirir. 33 Atmosferin katmanları ve özellikleri ile hava olaylarını ilişkilendirir. 33 Örneklerden yararlanarak hava durumu ile iklim özelliklerini etkileri açısından karşılaştırır. 33 İklim elemanlarının oluşumunu ve dağılışını açıklar. 33 Yeryüzündeki farklı iklim tiplerinin özellikleri ve dağılışları hakkında çıkarımlarda bulunur. 33 Türkiye de görülen iklim tiplerinin özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.

8

9 Doğal sistemler 1. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ 1. COĞRAFYA DOĞA İNSAN Yeryüzünün her yerinde 3. Atmosfer (hava küre): Dünyayı çepeçevre saran, oranları farklı gazlardan oluşur. Bu gazların büyük çoğunluğu oksijen ve azottur. Özellikleri farklı değişik tabakalardan oluşur. doğal koşullar birbirinden farklıdır. Bu nedenle insanların beslenme, giyinme, haberleşme, barınma kısaca tüm ihtiyaçları da farklıdır. Doğal çevre insanların fizyolojik gelişimini ve karakterini de etkiler. 4. Biyosfer (canlı küre): Yerkabuğu üzerinde, havada, sularda yaşayan insan, hayvan ve tüm bitkileri kapsar. Kuzey ülkelerinde yaşayan insanların beyaz tenli, Ekvatoral bölgede yaşayan insanların esmer tenli olması, doğal unsurların insan yapısı ve yaşamı üzerindeki etkisine örnektir. Coğrafya; canlı ve cansız çevre ile insan ara- Coğrafyanın İlkeleri sındaki karşılıklı ilişkile- 1. Nedensellik (sebep sonuç) ilkesi: Coğrafi olayları se- ri inceleyen bir bilim bep-sonuç ilişkisine göre değerlendirir. Örnek: Nemin fazla dalıdır. Coğrafya bilimi sayesinde doğal çev- olduğu yerlerde sıcaklık farkının az olması. reyle daha uyumlu bir. Karşılıklı ilgi ilkesi: Coğrafi olaylar arasında bağıntı kurar. halde yaşarız. Doğal çevrede meydana gelebilecek arızalar Örnek: Volkanik arazilerde oluşan toprakların mineralce zen- beraberinde başka sorunları da getirir. Bu yüzden insanların gin olması tarımda verimi arttırır. doğadan daha uzun süre verimli bir şekilde faydalanabilme- 3. Dağılış ilkesi: Coğrafi unsurların yeryüzünde dağılışını si doğayı koruma bilincinin geliştirilmesine bağlıdır. Bu da ortaya koyar. Buğdayın en çok Konya da, çayın Rize de ye- sadece devletlerin alacağı önlemlerle olamaz. İnsanların da tişmesi. Ekvatoral yağmur ormanlarının Brezilya ve Kongo üzerine düşen sorumluluklarını yerine getirmesi gereklidir. Havzasında yaygın olması gibi. Canlı Cansız Çevre Elemanları Coğrafyanın Bölümleri Coğrafyanın en önemli çalışma alanı olan doğal çevre, fiziksel özellikleri birbirinden farklı dört bölümden oluşur. A. Fiziki Coğrafya 1. Litosfer (taş küre): Yerkürenin katılaşmış dış kabuğudur. Çeşitli kayaçlardan ve madenlerden oluşur. Kalınlığı her yerde aynı olmayıp ortalama 35 km dir. B. Beşeri Coğrafya 1. Yerşekilleri 1. Nüfus 5. Tarım. Atmosfer. Yerleşme 6. Turizm 3. İklim 3. Sanayi 7. Siyasi 4. Canlılar 4. Ulaşım 8. Enerji Coğrafya Biliminin Gelişimi ve Önemi Coğrafya bilimi sayesinde insanlar yaşadıkları doğayı, dünyayı, ülkeyi tanıma fırsatı bulur. Aynı zamanda doğal ve beşeri olayların neler olduğunu kavramamıza yardımcı olur. Coğrafya bilimi sayesinde harita okuma, gözlem, arazi çalışma, coğrafî sorgulama, tablo, grafik hazırlama ve yorumlama, zamanı algılama, değişim ve sürekliliği fark etme kabiliyeti gelişmektedir.. Hidrosfer (su küre): Yeryüzü ve yeraltındaki bütün su kaynaklarını ifade eder. Okyanuslar, denizler, akarsular, göller, bataklıklar hidrosferi oluşturan kaynaklardır. 13

10 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE Coğrafya Bilimine Katkı Sağlayan Bilim İnsanları 1.1. Coğrafi Koordinat Sistemi Evliya Çelebi: ( ) Seyahatname adlı eserinde gezi ve gözlemlerini anlatmıştır. Seyahatname, Türk kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısından önemli bir yere sahiptir. Coğrafi Konum Nedir? Piri Reis: ( ) Ünlü kartoğraf ve deniz bilimci.1513 te yaptığı dünya haritası gerçeğe çok yakındır. Amerika yı gösteren Dünya haritaları ve Katbı-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır. Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın veya bölgenin, Dünya üzerinde nerede bulunduğunun ifade edilmesine coğrafi konum denir. Bir bölgenin veya noktanın Dünya nın neresinde olduğu iki şekilde ifade edilebilir. Bunlar mutlak (matematik) konum ve göreceli (özel) konumdur. Biruni: ( ) Eksen eğikliğini ve dünyanın çapını gerçeğe çok yakın hesap etmiştir. Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanlarındaki çalışmalarıyla tanınır. Mutlak (Matematik) Konum Nedir? Dünya üzerindeki herhangi bir yerin Ekvator a ve Başlangıç Meridyenine göre yerinin belirtilmesine mutlak konum denir. Dünya üzerindeki herhangi bir yerin mutlak konumunu belirleyebilmek için paralel (enlem) ve meridyenlerden (boylam) yararlanılır. Mutlak konum değişmez. Türkiye nin Mutlak Konumunun Sonuçları Nelerdir? Tales: MÖ ( ) Astronomi bilgini. Güneş tutulmasının zamanını hesaplamıştır. Yıl içindeki mevsimleri bulmuş, yılı 365 güne bölmüş ve gölgesine bakarak piramitlerin yüksekliğini hesaplamıştır. Türkiye 36 4 kuzey paralelleri ile 6 45 doğu meridyenleri arasında yer alır. Türkiye nin en doğusu ile en batısı arasındaki yerel saat farkı 76 dakikadır. Türkiye. ve 3. saat dilimlerinde yer alır. Türkiye orta kuşakta yer alır. Kopernik: Modern astronominin kurucusu. Dünyanın Güneş çevresinde döndüğünü ilk savunan bilimcidir. Dünya ile birlikte diğer gezegenlerin Güneş çevresinde dönüşünü esas alan Kopernik Teorisi ile bilim tarihine geçmiştir. Türkiye de ılıman iklimler görülür. Türkiye de mevsimler belirgin olarak yaşanır. Türkiye ye güneş ışınları hiç bir zaman dik açıyla gelmez ve gölge boyu sıfır olmaz. Türkiye de dağların güney yamaçları güneş ışınlarını daha fazla alır. Alfred Wegener: ( ) Alman yerbilimci. Günümüzde Levha tektoniği olarak yenilenen Kıtaların Kayma Teorisi onun ortaya attığı teoridir. Göreceli (özel) Konum Nedir? Bunlardan başka İbn-i Batuta, Marko Polo, Batlamyus, Kepler, Humbolt, Galile ve birçok müslüman ve batılı seyyah ve coğrafyacı, coğrafyanın bu günlere gelmesinde önemli çalışmaları olan bilimcilerdir. Dünya üzerindeki herhangi bir yerin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, önemli geçit ve boğazlara, ticaret ve su yollarına, önemli madenlere ve kentlere uzaklığı, yükseltisi ve yer şekilleri gibi özellikleri o yerin göreceli (özel) konumunu belirler. 14

11 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE 1.. Harita Bilgisi Türkiye nin Göreceli Konumunun Sonuçları Haritayı Oluşturan Unsurlar AVRUPA ASYA AFRİKA Türkiye özel konumu itibariyle, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine yaklaştığı yerdedir. Haritalar, yeryüzünün tamamının veya bir parçasının ölçekli olarak küçültülüp kuşbakışı olarak düzleme aktarılmasıdır. Hem Asya hem de Avrupa Kıtası nda toprakları bulunmaktadır. Değişik amaçlarla çizilen haritalar sayesinde, insanlar ya- Üç tarafı denizlerle çevrilidir. şadıkları ülkenin, şehrin ya da mahallenin Dünya üzerindeki yerini görebilmekte, yönlerini bulabilmektedir. Ayrıca Ortalama yükseltisi fazladır ve yükseltisi batıdan doğuya doğru artar. haritalardan çeşitli coğrafi bilgiler de elde edilebilmektedir. Yer şekilleri çeşitlidir. Buna bağlı olarak aynı anda çeşitli mevsim özellikleri yaşanır. Bir haritada yer alan başlıca unsurlar; 1. Coğrafi koordinatlar,. Yön oku, 3. Harita anahtarı (lejant) 4. Ölçek. Haritalarda yer alan enlem ve boylam dereceleri, yön bulmada yardımcı rehberlerdir. Enlem ve boylam derecelerinin bulunmadığı haritalarda yön oku kullanılır. Gerçek alanı ile izdüşüm alanı arasındaki fark fazladır. Harita üzerindeki sembollerin ve kısaltmaların ne anlama Petrol bakımından zengin Orta Doğu ülkelerine yakındır. alan bölüme lejant adı verilir. Lejant, haritanın bir bakıma kullanma kılavuzudur. geldiğini gösteren ve genellikle haritanın alt kesiminde yer Önemli ticaret yolları üzerinde yer alır ve iki önemli boğaza sahiptir. Harita Çizimi Farklı kültür ve medeniyetlere beşiklik yapmıştır. Harita çizimi özel tekniklerle yapılır. Bu teknikleri içeren bilime haritacılık (kartoğrafya) denir. Dünya kutuplardan basık, Deprem olaylarının yaygın olduğu bir ülkedir. ekvator dan şişkin geoid biçimindedir. Bu nedenle yuvarlak zemindeki yerşekillerini düzlem üzerine olduğu gibi aktarmak imkansızdır. Haritaları gerçeğe yakın çizebilmek için Dünya üzerindeki paralel ve meridyen ağını belli esaslara göre düzlem üzerine aktarmak gerekir. Bu amaçla geliştirilen yöntemlere projeksiyon (izdüşüm) yöntemleri denir. Ölçek Belirli bir alanı kağıt üzerine aktarmak için belli bir oranda küçültmek gerekir. Haritalarda küçültme oranına ölçek denir. 15

12 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE Ölçek iki çeşittir. Büyük ölçekli haritaların özellikleri Kesir Ölçek Dar alanlar ayrıntılı gösterilir. Bozulma oranı azdır. Paydası küçüktür. Haritadaki Uzunluk ÖLÇEK = Gerçek Uzunluk Küçültme oranı azdır. Kağıt üzerinde geniş alan kaplarlar. Küçük ölçekli haritalarda yukarıda sayılan özelliklerin tam tersi görülür. Haritalardaki küçültme oranını kesirle belirten ölçek çeşitidir. Kesirli ölçek, haritadaki 1 birim uzunluğun gerçekte (arazide) kaç birime karşılık geldiğini belirtir. b. Konularına göre haritalar 1. Fiziki Haritalar Yerşekilleri gösterilir. Genellikle renklendirme yöntemiyle çizilirler. Çizik (Grafik) Ölçek km Kıta, ülke, bölge il vb. bölünüşüne göre sınırlar gösterilir Plan Bütün haritalardan konum bulma, uzunluk ve alan hesaplama, yön bulma yapılabilir. Yükselti bulma, profil çıkarma, eğim hesaplama ise sadece fiziki haritalarla yapılabilir. Büyük ölçekli haritalardır. Ölçekleri 1/. den büyüktürler. Dar alanlar ayrıntılı gösterilir. Bina kat planları, şehir planları gibi. Projeksiyon Tipleri Dünyanın küresel yüzeyi düzleme aynen aktarılamaz, gerçeğe uymayan bozulmalar meydana gelir. Özel çizim yöntemleriyle bozulmalar azaltılmaya çalışılır. Kroki Düzlem üzerine kuşbakışı çizilen ölçeksiz, kabataslak çizimlerdir. Ölçekli olmadığı için harita sayılmazlar. a) Silindirik Projeksiyon: Ekvator ve yakın çevresinin çiziminde kullanılır. Harita çeşitleri 1. Büyük ölçekli haritalar Özel Haritalar Herhangi bir konuda uzmanlarca hazırlanmış haritalardır. Karayolları haritası, jeoloji haritası, arazi kullanım haritası gibi. Çizgi ölçekle çizilmiş haritalarda kolayca uzunluk bulunabilir. Ölçeklerine göre haritalar Beşeri ve Ekonomik Haritalar İçinde insan olan tüm konuları içerir. Nüfus, yerleşme, tarım, sanayi, ulaşım gibi. Haritadaki uzunlukları cetvel kullanmadan belirtmeye yarayan ölçek çeşididir. Çizik ölçek, harita üzerinde belli birimdeki uzunluğun esas alınmasıyla elde edilen dilimlenmiş çizgidir. a. Siyasi (İdari Bölünüş) Haritalar b) Konik Projeksiyon: Orta enlenlerin çiziminde kullanılır. Türkiye haritaları bu yöntemle çizilir. c) Düzlem (ufki) Projeksiyon: Kutuplar ve çevresinin çiziminde kullanılır. Planlar Topoğrafya haritaları Ölçekleri 1/. den daha büyüktürler.. Haritalarda uzunluk hesaplama a) Harita uzunluğu = Gerçek uzunluk Ölçek paydası Orta ölçekli haritalar HU = GU / ÖP 1/.-1/5. arası ölçeğe sahip haritalardır. b) Gerçek uzunluk = Harita uzunluğu x Ölçek paydası Örnek: Duvar haritaları, uçuş haritaları 3. GU = HU x ÖP Küçük ölçekli haritalar c) Ölçek = Harita uzunluğu Gerçek uzunluk Ölçeği 1/5. den küçük haritalardır. Ölçek = HU GU 16

13 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE Haritalarda alan hesaplama Uzaktan Algılama Teknolojisi Nedir? a) Harita alanı = Gerçek alan Ölçek paydası² Uzaktan algılama; coğrafi mekâna ait görüntülerin uydular, uçaklar veya gökyüzündeki çeşitli araçlarla elde edilmesidir. Uzaktan algılama teknolojisi günümüzde coğrafya, meteoroloji, tarım, şehir planlaması, askerî çalışmalar, madencilik, jeoloji gibi alanlarda kullanılmaktadır. HA = GA / (ÖP²) b) Gerçek alan = Harita alanı x Ölçek paydası² GA = HA x (ÖP²) c) Ölçek = Harita alan Gerçek alan Haritacılık Tarihinde Önemli Türk Müslüman Bilim İnsanları Haritalarda yerşekillerinin gösterilmesi Piri Reis: 1513 te çizdiği Dünya haritası bugünkü haritalara oldukça yakındır. UNESCO 13 yılını Piri Reis i anma yılı ilan etmiştir. 1. Kabartma Yöntemi Kaşgarlı Mahmud: Divan-ı Lügat-it Türk adlı eserinde Türk Dünyasına ait ilk haritayı yayınlamıştır. Matrakçı Nasuh: Minyatür sanatını haritacılığa uygulayan ilk ressamdır. Bunlardan başka aşağıda isimleri yazılı Türk ve Müslüman bilim insanları değişik eserleriyle haritacılığın gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.»» Seydi Ali Reis»» El İstahri»» Ali Macar Reis»» Evliya Çelebi»» Katip Çelebi»» Mehmet Aşık Yerşekillerini en iyi gösteren yöntemdir. Arazideki kabartı ve çukurluklar gerçeğe çok yakın algılanır.. Modern Türk haritacılığının başlangıcı olarak 1895 yılındaki Türk subayları ile Fransız harita uzmanların yaptığı ortak çalışmalar kabul edilmektedir. Gölgelendirme Yöntemi Yerşekilleri bir köşeden ışık verilerek gösterilir. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama Teknikleri 3. Coğrafya Bilgi Sistemi (CBS) Nedir? Tarama Yöntemi Fiziki ve beşerî coğrafyanın içinde yer alan unsurlara ait her türlü verilerin toplanması, depolanması ve uzmanları tarafından analiz edilmesine coğrafya bilgi sistemleri denir. Toplanan bilgiler bilgisayar ortamında görsel verilere dönüştürülür. Bu sistem, günümüzde bir çok fiziki ve beşerî problemin çözümünde etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. Haritacılık, çevre, savunma, arazi kullanımı ve belediyecilik Yerşekillerinin ince yada kalın çizgilerle gösterilmesidir. hizmetleri alanında CBS yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıntıları iyi yansıtamadığından fazla kullanılmaz. 17

14 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE 4. Renklendirme Yöntemi Profil Çıkarırken: Yükselti basamakları ayrı renklerle gösterilir. 1 - m koyu yeşil -5 m açık yeşil 5-1 m sarı 1-15 turuncu 15- m açık kahve m üzeri koyu kahve Buzullar beyaz Denizlerde mavinin tonları B 6 4 A İzohips (Eşyükselti eğrileri) Yöntemi İzohipslerin özellikleri: İç içe geçmiş kapalı eğrilerdir.. Birbirlerini kesmezler. 3. Aralarındaki yükselti farkı her yerde aynıdır. 4. En dıştaki eğri en alçak noktayı gösterir. 5. Eğimin arttığı yerlerde eğriler sıklaşır. 6. Aralarındaki mesafe eğime bağlı olarak değişir A B 1. A-B arası doğrultu çizilir.. Doğrultunun temas ettiği her eğrinin yükseltisi aşağıdaki yükselti değerleri ile çakıştırılır. İzohips Haritalarında Yerşekillerinin Gösterilmesi 3. Kağıt üzerinde çakışan noktalar birleştirilerek profil ortaya çıkarılır. 3 Eğim Hesaplama Bir noktanın yatay düzleme göre duruş açısına eğim denir. İzohips haritaları yer şekillerini anlamanın yanında yer şekillerinin eğimini tespit etmekte de kullanılır. 4 1 Eğim şu formülle hesaplanır: 6 Eğim = 1. Deniz kıyı çizgisi Yükseklik farkı (h) x 1 veya 1 Yatay uzaklık (L) Çözümlü örnek soru. Akarsu vadisi A ve B merkezleri arasında 6 kilometre uzaklık ve 3 metre yükselti farkı vardır. Buna göre A ve B merkezleri arasındaki eğim yüzde (%) kaçtır? 3. Şelale Çözüm 4. Zirve, tepe Yatay uzaklık = 6 km (6 m) Yükselti farkı = 3 m Eğim = (3 / 6) x 1 5. Sırt 6.Delta Eğim = %5 Yükselti farkı metre olarak verildiği için yatay uzaklık ta metre ye çevrilir. 7. Boyun 18

15 ETKİNLİK-1 ETKİNLİK A. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun olan sözcükleri yazınız. 1. Doğa ile insan sürekli... halindedir.. Dünya üzerinde kendiliğinden oluşmuş unsurlara... unsur denir. 3. Dağlık alanlarda ulaşım için tüneller yapılması insanın... etkisidir. 4. Çöl ve kutuplarda yerleşmenin... olması doğanın insan yaşamına etkisidir. 5. Coğrafya... ve... olmak üzere ikiye ayrılır. B. Aşağıdaki cümleleri doğru ( ) yanlış ( ) olarak değerlendiriniz. 1. Küçük ölçekli haritalarda ayrıntı azdır.. Renklendirme yöntemiyle çizilen haritalarda ovalar yeşil renkle gösterilir. 3. İzohips yöntemiyle çizilen haritalarda eğim arttıkça eğriler sıklaşır. 4. Silindir projeksiyonla çizilen haritalarda kutuplarda bozulma azdır. C. Aşağıda verilen kelimelerin yanına eş anlamlılarını yazınız. 1 Atmosfer 1... Jeoloji... 3 Hidrosfer Botanik Taşküre Harita bilimi Canlıküre Toprak bilimi D. Aşağıdaki kavram haritasında boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz. COĞRAFYA 1 DOĞAL SİSTEMLER NÜFUS TARIM ULAŞIM TİCARET

16 ETKİNLİK ETKİNLİK-1 E. Aşağıdaki izohips haritasında işaretlenen numaralandırılmış noktaların hangi yer şekillerine ait olduklarını haritanın altındaki yerlere yazınız Deniz

17 1 KAVRAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi bir çizimin harita olabilmesi için gerekli olan en önemli unsurdur? Aşağıdakilerden hangisinde verilen açıklama yanlıştır? A) Ölçekli çizilmiş olması A) Ölçek haritalarda küçültme oranıdır. B) Yerşekillerini göstermesi B) Krokiler ölçeksiz çizimlerdir. C) Harita anahtarının bulunması C) Planlar ölçekleri büyük haritalardır. D) Çerçevesinin olması D) Kesir ölçekte pay ve payda bulunur. E) Dünyanın tamamını göstermesi E) Ölçek paydası büyürse ölçek te büyür. Aşağıdakilerden hangisi haritalarda bulunması gereken unsurlardan değildir? A) Koordinatlar B) Yön oku C) Harita anahtarı D) Ölçek E) Yerşekilleri 6. Haritalardaki küçültme oranına ne ad verilir? A) Ölçek B) Kroki D) Plan 3. E) Grafik Aşağıdakilerden hangisi harita ile ilgili terimlerden değildir? A) Ölçek B) Ekvator D) Kuşbakışı 4. C) Projeksiyon C) Projeksiyon E) Kartoğrafya Aşağıdakilerden hangisi harita ile krokilerin benzer özelliğidir? 7. Aşağıdakilerden hangisi küçük ölçekli haritaların özelliklerinden değildir? A) Ölçekli çizilmeleri A) Ölçek paydası büyüktür. B) Düzleme aktarılmış olmaları B) Geniş alanlar gösterilir. C) Yeryüzünü ayrıntılı göstermeleri C) Kağıt üzerinde az alan kaplar. D) Üzerinde uzunluk hesabı yapılabilmeleri D) Bozulma oranı azdır. E) Aynı yöntemle çizilmiş olmaları E) Ayrıntı fazla değildir. 1

18 KAVRAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin özel konumu Aşağıdakilerden hangisi büyük ölçekli haritaların özelliklerinden değildir? ile açıklanamaz? A) Ölçek paydası büyüktür. A) Yerşekilleri B) Komşuları B) Dar alanlar gösterilir. C) İklimi D) Nüfusu C) Kağıt üzerinde geniş alan kaplar. E) Boylam dereceleri D) Bozulma oranı azdır. E) Ayrıntı fazladır Aşağıdakilerden hangisi beşeri coğrafya konuları içinde yer almaz? A) Yerleşme B) Yerşekilleri D) Sanayi Yukarıdaki 1/.. ölçekli Türkiye haritası fotokopiyle büyütüldüğünde aşağıdakilerden hangisi ortaya çıkmaz? C) Ulaşım E) Turizm A) Haritada bozulmalar azalır. B) Ayrıntı artar. C) Ölçeğin paydası küçülür. D) Küçültme oranı azalır. E) İki şehir arasındaki harita uzunluğu azalır. 13. Harita ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğru değildir? 1. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye nin mutlak konu- A) Fiziki haritalarda yer şekilleri gösterilir. munun sonuçları arasında gösterilemez? B) Renklendirme yönteminde yükseltiler farklı renklerle gösterilir. A) Mevsimler belirgin olarak yaşanır. B) Orta kuşakta yer alır. C) Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. C) Projeksiyon yöntemleri haritalarda bozulmaları azaltmak için geliştirilmiştir. D) Karadeniz kıyıları bol yağış alır. D) Ölçek, haritalarda küçültme oranıdır. E) Cisimlerin gölgeleri sıfır olmaz. E) Küçük ölçekli haritalarda ölçeğin paydası da küçüktür.

19 KAVRAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi büyük ölçekli haritaların özelliklerinden değildir? A) Ölçek paydası büyüktür. 4 km lik gerçek uzunluğu cm olarak gösteren haritanın ölçeğini bulunuz? A) 1/. B) Dar alanlar gösterilir. B) 1/.. D) 1/8. C) 1/8. E) 1/8.. C) Kağıt üzerinde geniş alan kaplar. D) Bozulma oranı azdır. E) Ayrıntı fazladır.. Gerçekte 4 km olan Balıkesir Susurluk arası mesafe 1/. ölçekli bir haritada kaç cm olarak gösterilir? A) B) 1 C) D) 4 E) /4. ölçekli bir haritada 8 cm² alan kaplayan bir adanın gerçek alanı kaç km² dir? A) 3, 3. B) 3 C) 1,8 D) 18 E) 5 1/3. ölçekli bir haritada 5 cm olarak gösterilen bir yolun gerçek uzunluğu kaç km dir? A) 1 B) 15 C) D) 5 E) 3 7. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin özel konumunun sonuçlarından değildir? A) Mevsimler belirgin olarak yaşanır. B) Deprem olayları yaygındır km² gerçek alanı olan bir göl 1/5. ölçekli bir haritada kaç cm² lik alan kaplar? C) Yerşekilleri çeşitlidir. A) 1 E) Üç tarafı denizlerle çevrilidir. B) C) 1 D) D) Aynı anda farklı iklim özellikleri yaşanır. E) 5 3

20 KAVRAMA TESTİ Seyahatname isimli eserinde gezip gördüğü yerle- Gerçek alanı 64 km² olan bir gölü 16 cm² olarak gösteren bir haritanın ölçeğini bulunuz? A) 1/. B) 1/4. D) 1/4. rin sosyal ve ekonomik durumlarını, halkın yaşayış özelliklerini, coğrafi özellikerini anlatan ünlü seyyah coğrafyacı aşağıdakilerden hangisidir? C) 1/. E) 1/.. A) Evliya Çelebi B) Piri Reis C) Alfred Wegener D) Marko Polo E) Biruni Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin özel konumu- Aşağıdakilerden hangisi coğrafi bilgi sisteminin kullanılabildiği alanlardan biri değildir? nun sonuçlarından sayılamaz? A) Belediye hizmetleri B) Şehir planlama A) Hem Asya hem de Avrupa da toprakları vardır. C) Harita bilimi D) Savunma sanayi B) İki önemli boğaza sahiptir. C) Farklı medeniyetlere beşiklik yapmıştır. E) Tarihi olaylar D) Kuzey Yarım Küre de yer alır. E) Petrol zengini Orta Doğu ya yakındır. 1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin mutlak konu- 13. Aşağıdakilerden hangisi fiziki haritaların diğer hari- munun sonuçlarından değildir? talardan farkıdır? A). ve 3.saat diliminde yer alır. A) Ölçekli olması B) Doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır. B) Uzunluk hesaplanabilmesi C) Ilıman iklimler görülür. C) Koordinatların bulunması D) Güneş ışınları dik açı ile gelmez. D) Profil çıkarılması E) Öğle vakti cisimlerin gölge boyu kısalır. E) Yön oku olması 4

21 3 KAVRAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi uzaktan algılama sistemleriyle ilgili doğru bir bilgi değildir? Aşağıdakilerden hangisi renklendirme yöntemine ait doğru bir bilgi değildir? A) Uydu görüntüleri kullanılır. A) Yerşekilleri renklerle gösterilir. B) Uçaklarla çekilen görüntüler değerlendirilir B) Renkler yükselti basamaklarını ifade eder. C) Meteoroloji bilimi balon kullanır. C) Kalıcı karlar beyaz renkle gösterilir. D) Veriler tarımda kullanılabilir. D) Denizlerde mavinin tonları kullanılır. E) Sadece askeri alanda kullanılır. E) Yeşil rengin fazlalığı alçak alanların yaygın olduğu anlamına gelir. Aşağıdakilerden hangisi kabartma yönteminin en büyük avantajıdır? A) Ölçek gerektirmez. 6. B) Yerşekillerini en iyi gösteren yöntemdir. C) Renklendirme gerektirmez. Aşağıdakilerden hangisi izohips yöntemine ait bir özelliktir? A) Kısa ve uzun çizgiler kullanılır. D) Kolay hazırlanır. B) Yüksek yerler koyu kahverengi ile gösterilir. E) Yapım maliyeti düşüktür. C) Bir eğri üzerinde yükselti her yerde aynıdır. D) Yerşekilleri gölgelendirme ile gösterilir. E) Ayrıntılar belirgin olmadığından yaygın olarak kullanılmaz. 3. Aşağıdakilerden hangisi izohipslerin özelliklerinden değildir? A) İç içe geçmiş kapalı eğrilerdir. B) Kıyı çizgisi sıfır metre eğrisidir. C) Eğimin fazla olduğu yerde seyrektirler. 7. D) En dıştaki eğri en alçak yerdir. E) Birbirlerini kesmezler. Aşağıdaki haritada eşyükselti eğrileri 5 m aralıklarla çizilmiştir. x Deniz 4. Aşağıdakilerden hangisi haritalarda yerşekillerini gösterme yöntemlerinden biri değildir? A) Kabartma B) Gölgelendirme Buna göre x ile gösterilen yer hangi yükseltiler arasındadır? C) Renklendirme D) Projeksiyon A) 5 1 E) İzohips D) 5 5 B) 1 15 C) 15 E) 5 3

22 KAVRAMA TESTİ İzohips yöntemiyle çizilmiş bir fiziki haritaya baka- Aşağıda metre aralıklarla çizilmiş bir topoğrafya haritası verilmiştir. rak, I. akarsuların akış yönü, K II. toprak türleri, III. nüfus yoğunlukları, IV. eğimli alanlar Deniz 1 bilgilerinden hangilerine ulaşılamaz? km A) I ve II Bu haritada eğriler arası mesafenin her yerde aynı olmamasının nedeni aşağıdakilerden hangisi değildir? B) I ve IV D) II ve IV C) II ve III E) III ve IV A) Ölçek küçüktür. B) Çizim yöntemi yanlıştır. C) Arazi deniz kıyısındadır. D) Eğim her yerde aynı değildir. E) Çizgi ölçek kullanılmıştır. 11. İzohips haritalarında eğrilerin sık veya seyrek olması yer şekillerine göre değişir. Buna göre, aşağıdaki yer şekillerinden hangisinde izohipsler daha sık çizilir? A) Delta alanlarında B) Kanyon yamaçlarında C) Plato yüzeylerinde D) Taban seviyesi ovalarında E) Akarsuyun menderes yaptığı yerlerde 9. K 1. L I. Tarama II. İzohips Deniz III. Renklendirme IV. Gölgelendirme Yukarıdaki izohips haritasında verilen K - L yamacının yatay uzaklığı km dir. İzohipsler arası yükselti farkı m dir. Yukarıda verilen çizim yöntemlerinden hangileri fiziki haritalarda daha az kullanılır? Buna göre, K - L yamacının eğimi % kaçtır? A) 5 B) 1 C) 15 D) A) I ve II E) 3 B) I ve IV D) II ve IV 6 C) II ve III E) III ve IV

23 4 KAVRAMA TESTİ Silindir projeksiyon yöntemiyle çizilen bir Dünya haritasında aşağıda verilen ülkelerin hangisinde gerçeğe uymayan bozulmalar daha fazla olur? A) Norveç B) Almanya D) Brezilya Aşağıda verilen bölgeler 1/. ölçeği kullanılarak kağıda çizilmiştir. Buna göre, aşağıdaki alan hangisi kağıt üzerinde daha az alan kaplar? C) Çin E) Türkiye A) Doğu Anadolu B) İç Anadolu C) Güneydoğu Anadolu D) Akdeniz E) Karadeniz. Yer şekillerinin engebeli olduğu alanlarda gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark daha fazla olur. 5. V Balıkesir in fiziki özelliklerinin gösterildiği bir haritaya bakılarak aşağıdakilerden hangisi hakkında bilgi edinilemez? A) Gerçek alanı B) Dağların uzanışı IV C) Susurluk nehrinin uzunluğu I II D) Nüfus miktarı III E) İl merkezinin ilçelere uzaklığı Buna göre yukarıdaki Türkiye haritasında verilen alanların hangisinde gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark daha fazladır? A) I B) II C) III D) IV 6. E) V K 1 Deniz km Yukarıdaki şekilde bir bölgenin eş yükselti eğrileri ile çizilmiş bir haritası verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi, doğal çevrenin insan yaşamı üzerindeki etkisine örnek olarak gösterilemez? Bu haritada aşağıda verilenlerden hangisi belirlenemez? A) Rize de çay yetiştirilmesi B) Doğu Anadolu da büyükbaş hayvancılığın yaygın olması A) Akarsuyun uzunluğu B) Eğriler arası yükselti farkı C) İstanbul Boğazı na 3. köprü inşa edilmesi C) Akarsuyun hangi yöne aktığı D) Muğla çevresinde nüfus yoğunluğunun az olması D) Bölgenin bitki örtüsü E) İç Anadolu da tahıl tarımı yapılması E) Bölgede plato olup olmadığı 7

24 KAVRAMA TESTİ Aşağıdaki çizgi ölçeklerden hangisi 1/5. kesir İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için doğal çevreden yararlanırlarken bazen doğayla olan uyum bozulur. Bunun sonucunda doğal çevre üzerinde önemli değişiklikler yaparlar. ölçeğine eşittir? (Ölçeklerde çentikler arası 1 er cm dir.) A) Buna göre, aşağıda verilenlerin hangisinde insanın doğal çevreye etkisi daha azdır? B) A) Urfa daki Atatürk Barajı km km km km 4 6 km B) Karadeniz deki sahil yolu için denizin doldurulması C) C) Soma daki termik santral D) Maltepe sahil parkı D) E) Seralarda yapılan tarım E) 8. Bir ülkede birden fazla ortak saat kullanılması, ülkenin hangi özelliği ile ilgilidir? A) Yüzölçümünün büyük olmasıyla B) Ekvator a uzak olmasıyla C) Toprakların doğu batı yönünde geniş olmasıyla D) Yer şekillerinin engebeli olmasıyla 1. Büyük ölçekli haritalar ile ilgili aşağıdaki bilgilerden E) Denize kıyısının bulunmasıyla hangisi yanlıştır? A) Ayrıntıları fazladır. B) Paydaları küçüktür. C) Hata oranları azdır. 9. D) Geniş alanları gösterirler. Bir ülkenin tümüyle gösterildiği bir fiziki duvar haritası ile aynı ülkenin gösterildiği atlas sayfasındaki harita; E) İzohipsler arası yükselti farkı azdır. I. Ölçek II. Yükselti değerleri III. Kuşbakışı görünüş özelliklerinden hangileri bakımından benzerdir? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) Yalnız III 13. Bir haritanın ölçeği küçültüldüğünde; I. Ayrıntı azalır. II. Payda küçülür. 1. Aşağıdakilerden hangisi özel haritalara örnek veri- III. Gösterdiği alan genişler. lebilir? A) Siyasi haritalar B) Nüfus haritaları ifadelerinden hangileri doğrudur? C) Atlaslar D) Toprak kullanım haritası A) Yalnız I E) İdari haritalar B) Yalnız II D) I ve III 8 E) II ve III C) I ve II

25 5 KAVRAMA TESTİ 1. A) İklim B) Yer şekilleri D) Endüstri. 4. Aşağıdakilerden hangisi insan yaşamına etki eden doğal unsurlardan biri değildir? C) Bitki örtüsü Aşağıdakilerden hangisi doğal çevreyi oluşturan unsurlardan biri değildir? A) Biyosfer E) Atmosfer B) Troposfer D) Litosfer C) Hidrosfer E) Atmosfer Aşağıdakilerden hangisi doğadan doğru yararlanmaya verilebilecek örnek değildir? A) Akarsu kıyılarında tarım yapmak 5. B) Yerleşim alanlarını verimsiz alanlara kurmak Aşağıdakilerden hangisi litosfere ait özelliklerden biri değildir? C) Termik santrelleri şehirlere yakın inşa etmek A) Yerkabuğunun katılaşmış üst kısmıdır. D) Taşkın alanlarına konut inşa etmemek B) Kalınlığı her yerde aynı değildir. E) Tarımda damla sulama yöntemini seçmek C) Kayaçlardan ve madenlerden oluşur. D) Kalınlığı ortalama 35 km dir. E) Litosferin tamamı topraklardan oluşur Aşağıdakilerden hangisi çevre koruma bilincine ulaşmış modern toplumlarda görülebilecek birey davranışlarından biri değildir? Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin mutlak konumunun sonuçlarından biridir? A) Nüfus artış hızı yüksektir. A) Atıkların kaynağında ayrıştırılması B) Atık yağların uygun kaplarda biriktirilmesi B) Dağların kuzey yamaçlarında kalıcı kar sınırı daha alçaktır. C) Çöplerin rastgele atılmaması C) Ağrı Dağı nın zirvelerinde kalıcı kar bulunur. D) Sorumsuz davrananların uyarılması D) Çukurova da verimli tarım alanları vardır. E) Atık pillerin diğer çöplerle birlikte atılması E) Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasındadır. 9

26 KAVRAMA TESTİ Nüfus ve sanayileşmenin yoğun olduğu alanlarda insa- Aşağıdakilerden hangisinde coğrafyanın dağılış ilkesine ait örnek verilmiştir? nın doğaya olumsuz etkisi daha fazla olmaktadır. A) Akarsu kenarlarında verimli topraklar bulunur. I B) Arazinin engebeli olması erozyonu arttırır. II C) Çukurova da pamuk tarımı yaygındır. D) Sanayi şehirleri göç alır III IV V E) Nüfusun çoğunluğu kentlerde yaşar Buna göre, yukarıdaki haritada numaralarla gösterilen alanların hangisinde yoğun nüfus ve sanayileşme sonucu doğa daha fazla etkilenmektedir? A) I 8. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın bölümlerinden fiziki coğrafyaya ait konulardan değildir? A) Sular coğrafyası B) Yerşekilleri C) İklim Bilimi D) Canlılar alemi B) II C) III D) IV E) V 11. Aşağıdakilerden hangisi paralellerin özelliklerinden biri değildir? A) Uzunlukları birbirine eşittir. B) Doğu Batı yönünde uzanırlar. E) Tarım coğrafyası C) İki paralel arası mesafe 111 km dir. D) Ekvator başlangıç paralelidir. E) Toplam sayıları 18 tanedir. 1. Mutlak konumu doğu ve 35 kuzey olan bir mer9. kez için aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? Doğal çevrede kendiliğinden oluşan ve insanların oluşturduğu unsurlar bulunmaktadır. A) Kuzey Yarım Küre dedir. B) Yerel saati Greenwich ten ileridir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğal unsurlar arasında yer almaz? A) Akarsular B) Ormanlar D) Meyve bahçeleri C) Ekvator a kuş uçumu uzaklığı 3885 km dir. D) Türkiye nin kuzeybatısındadır. C) Kayaçlar E) Güneşin önünden geçiş hızı Ekvator dan fazladır. E) Göller 3

27 6 KAVRAMA TESTİ II. İsveç Eş yükselti eğrilerinin seyrek geçtiği bir yer için aşağıdakilerden hangisi yanlış olur? III. Endonezya A) Eğim azdır. Yukarıda verilen ülkeler hangi projeksiyon sistemiyle çizilirlerse, haritalarda bozulma oranları daha düşük olur? B) Ulaşım kolaydır. I. Türkiye Türkiye İsveç Endonezya A) Silindir Konik Düzlem B) Konik Düzlem Silindir C) Konik Silindir Düzlem D) Düzlem Konik Silindir E) Düzlem Silindir Konik C) Akarsuyun hızı düşüktür. D) Toprak kalınlığı fazladır. E) Çığ riski yüksektir. 5. I. Tarama II. Gölgelendirme III. Renklendirme IV. İzohips. A noktasından hareket eden bir araç B ye uğradıktan sonra C ye ulaşmıştır. Aracın gittiği yol haritada A B arası 4 cm, B C arası 6 cm dir. Haritanın ölçeği 1/4. ise A C arası mesafe kaç km dir? A) 4 3. Yukarıda yerşekillerini haritalara aktarma yöntemleri verilmiştir. B) 8 Yollar Eğim (%) I II 4 III 6 IV 8 V 1 C) 1 D) 4 Buna göre, daha az kullanılan yöntemler aşağıdakilerden hangisidir? A) Yalnız I E) 4 D) II ve IV E) III ve IV V IV III I II Yukarıdaki Türkiye haritasında verilen doğrultuların hangisinde yükselti farkı daha fazladır? Buna göre hangi yolun uzunluğu daha kısadır? B) II C) I ve III 6. Yukarıdaki tabloda bir dağın zirvesine çıkan beş yolun eğimleri verilmiştir. A) I B) I ve II C) III D) IV A) I E) V 31 B) II C) III D) IV E) V

28 KAVRAMA TESTİ İzohips haritalarında eğrilerin sık yada seyrek olması Aşağıdaki ölçeklerden hangisi 1/4.. kesir ölçeğine eşittir? eğime bağlıdır. (Çentikler arası 1 er cm dir.) A) B) C) D) E) Buna göre, aşağıdaki yerlerin hangisinde izohips eğrileri daha sık geçer? km km km km km A) Ovalarda B) Deltalarda C) Plato yüzeylerinde D) Dağlarda E) Grabenlerde 11. X Deniz 8. Aynı boyuttaki kağıtların, tamamı kullanılarak çizilen aşağıdaki haritalardan hangisinin ölçeği daha küçüktür? Yukarıdaki izohips haritasında gösterilen x noktasının yükseltisi 4 m ise eğirler kaç m aralıklarla çizilmiştir? A) Dünya fiziki haritası A) 1 B) Avrupa siyasi haritası B) C) 3 D) 4 E) 5 C) Ege Bölgesi fiziki haritası D) İzmir siyasi haritası E) Türkiye fiziki haritası 1. Büyük ölçekli haritalarda bozulma az iken küçük ölçekli 9. haritalarda fazladır. Aşağıda verilen ovalardan hangisi renklendirme yöntemiyle çizilmiş fiziki haritalarda farklı renkle gösterilir? A) Adapazarı D) Gediz B) Bafra Buna göre, aşağıdaki ölçeklerden hangisiyle çizilen bir haritada bozulma daha fazladır? C) Çukurova A) 1/5. E) Erzincan D) 1/5. 3 B) 1/1. C) 1/. E) 1/1..

29 1 UYGULAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi akarsu, göl, deniz vb. sular konusunu inceleyen coğrafyanın bölümüdür? A) Jeoloji B) Jeomorfoloji D) Biyocoğrafya C) Klimatoloji E) Hidroloji Ay tutulması sırasında Dünya nın gölgesinin Ay yüzeyine dairesel olarak düştüğü varsayımından yola çıkarak Dünya nın yuvarlak olduğunu ilk ortaya atan bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Katip Çelebi D) Aristo B) Biruni C) Batlamyus E) Alfred Wegener. I III IV II V 5. Yukarıdaki haritada numaralarla gösterilen alanların hangisinde insan doğa etkileşiminde insan daha baskındır? A) I 3. B) II C) III D) IV Güneş sisteminde gezegenlerin elips yörüngede döndüğünü ve dönüş hızlarının değişken olduğunu ilk ortaya koyan bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kepler E) V B) Humbolt D) İbni Haldun C) Tales E) Piri Reis Aşağıdakilerden hangisinde coğrafyanın dağılış ilkesine ait örnek yoktur? A) Pamuk tarımı Güneydoğu Anadolu da yaygındır. 6. B) Otomotiv sanayisi en fazla Bursa da gelişmiştir. C) Brezilya da yağmur ormanları geniş alan kaplar. D) Yağışın düzensiz olduğu bölgelerde nadas yöntemi yaygındır. İzoterm, izohips, izobat gibi coğrafi görsel materyalleri coğrafyaya kazandıran bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Galile B) Herodot D) Humbolt E) Ulaşımın en fazla geliştiği bölgemiz Marmara dır. 33 C) İbn i Batuta E) Amasyalı Strabon

30 UYGULAMA TESTİ 1 7. Büyük ölçekli haritalarda küçültme oranı az olduğundan yer şekilleri ayrıntılı gösterilir. 1. II IV Buna göre, büyük ölçekli haritalarda; V III I. Gösterilen alan büyüktür. II. Payda küçüktür. I III. Hata oranı azdır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III İklim koşullarının insan yaşamı üzerindeki etkisi bilindiğine göre, yukarıdaki haritada gösterilen işaretli alanların hangisinde yıl boyunca giysi değiştirme ihtiyacı daha azdır? C) I ve II E) II ve III A) 1 B) C) 3 D) 4 E) Aşağıdakilerden hangisi insan doğa ilişkisine örnek verilemez? 8. A) Kurak bölgelerde tarımda sulama yapılması Aşağıdaki çizgi ölçeğin boyu 5 cm dir. 4 B) Ulaşım için tünel yapılması 3 8 km C) Termal kaynakların bulunduğu yerlerde seracılık yapılması D) Aşırı yağışlara bağlı olarak heyelan meydana gelmesi Buna göre bu ölçeğin kesir ölçek olarak karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? A) 1/. B) 1/4. C) 1/6. D) 1/8. E) Kışın kalın giysiler giyilmesi E) 1/ Yukarıdaki haritada Ekvatoral yağmur ormanlarının dağılışı verilmiştir ifadesi coğrafyanın hangi ilkesine örnektir? Renklendirme yöntemiyle çizilmiş bir Türkiye fiziki haritasında aşağıdaki ovalardan hangisi farklı bir renkle gösterilmiştir? A) Çarşamba B) Sakarya D) Bursa C) Çukurova E) Harran A) Yatay dağılış B) Nedensellik C) Karşılıklı ilgi D) Sebep sonuç E) Dikey dağılış 34

31 UYGULAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafya konuları arasında yer almaz? A) İklim bilimi B) Yerşekilleri bilimi A) Tarama B) Renklendirme C) Sular coğrafyası D) Tarım coğrafyası C) Kabartma D) İzohips E) Canlılar coğrafyası. E) İzoterm 5. II. Ormanlar Aşağıdaki ölçeklerin hangisiyle çizilen bir haritada izohipsler arası yükselti farkı daha azdır? III. Hidroelektrik santralleri A) 1/1. B) 1/. IV. Pamuk fabrikaları C) 1/3. D) 1/4. I. Akarsular Yukarıdakilerden hangileri beşeri coğrafyanın inceleme alanına girmektedir? A) I ve II B) I ve III D) II ve IV E) 1/5. C) II ve III E) III ve IV Aşağıdakilerden hangisi haritalarda yerşekillerini gösterme yöntemlerinden biri değildir? Bir fiziki haritada izohips eğrileri arasındaki mesafenin her yerde aynı olmaması aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir? A) Ölçeğin küçük olmasıyla Aşağıdakilerden hangisi beşeri coğrafya konuları arasında yer almaz? B) Haritada meydana gelen bozulmayla A) Yerleşme B) Nüfus dağılışı C) Eğimin her yerde farklı olmasıyla C) Karayolları D) Yerşekilleri D) Yükseltinin fazla olmasıyla E) Bitki örtüsünün değişmesiyle E) Enerji üretimi 35

32 UYGULAMA TESTİ Haritalarda yerşekillerinin gösterildiği aşağıdaki K yöntemlerin hangisinde gerçeğe en yakın görüntü elde edilir? 15 Deniz 4 6 A) İzohips B) Kabartma C) Renklendirme D) Tarama E) Gölgelendirme km Yukarıdaki şekilde bir bölgenin izohips yöntemiyle çizilmiş haritası verilmiştir. Bu haritadan yararlanılarak aşağıdakilerden hangisi belirlenemez? A) Akarsuyun uzunluğu B) Akarsuyun akış yönü C) Eğriler arası yükselti farkı D) En yüksek yerin yükseltisi E) Bölgenin bitki örtüsü 11. Aşağıdakilerden hangisi doğal bir unsur değildir? A) Akarsular B) Toprak D) Tüneller 8. C) Bitki örtüsü E) Atmosfer Türkiye nin yer şekilleri dikkate alındığında, aynı ölçekle çizilen haritalarda aşağıda verilen yerlerin hangisinde izohips eğrileri daha seyrektir? A) Artvin B) Edirne C) Antalya D) Van E) Hakkari 1. I II 9. III Bir izohips haritası ile ilgili aşağıdakilerin hangisi hakkında yorum yapılamaz? IV V A) Akarsuların rejimi B) Ova ya da dağlık alanların varlığı D) Platoların dağılışı Yukarıdaki haritada numaralarla gösterilen yerlerin hangisinde insan doğa etkileşiminde insan daha üstün durumdadır? E) Akarsuların akış yönü A) I C) Delta ovaları 36 B) II C) III D) IV E) V

33 3 UYGULAMA TESTİ 1. A) Atmosfer B) Litosfer D) Hidrosfer. 5. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyada cansız çevre elemanlarından biri değildir? Bakır madeni hangi doğal ortamda bulunmaktadır? A) Canlı küre C) Biyosfer D) Hava küre B) Su küre C) Taş küre E) Atmosfer E) Troposfer Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın inceleme alanında olan doğal unsurlardan değildir? A) Bitki B) Sıcaklık D) Yağmur C) Toprak E) Konut 6. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Besin kaynakları yeryüzüne dengeli dağılmamıştır. B) İnsanlar doğal çevreden etkilenir. C) Farklı bölgelerde geçim kaynakları da farklıdır. D) Barınma ihtiyaçları her yerde aynıdır. E) Yeraltı suları önemli tatlı su kaynaklarındandır. 3. Coğrafyanın cansız çevre elemanlarından olan ve taşküre olarak belirtilen unsur aşağıdakilerden hangisidir? A) Litosfer B) Hidrosfer D) Biyosfer C) Atmosfer E) Bitkiler 7. Aşağıdakilerden hangisi litosfere ait bir özellik değildir? A) Yeryüzünün katılaşmış dış kabuğudur. 4. Yeryüzünde akarsular, göller, denizler yeraltı suları hangi doğal ortama aittir? B) Kalınlığı her yerde aynıdır. A) Su küre D) Eriyebilen madenler litosferde bulunur. B) Hava küre D) Yerküre C) Kayaç, mineral ve madenlerden oluşur. C) Taşküre E) Canlı yaşamı için önemlidir. E) Canlı küre 37

34 UYGULAMA TESTİ 3 8. A) Denizler B) Göller D) Yeraltı suları Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın yararlandığı Aşağıdakilerden hangisi hidrosfer içinde yer alan unsurlardan değildir? bilim dallarından biri değildir? C) Canlılar A) Tarih E) Akarsular B) Biyoloji D) Jeoloji C) Sosyoloji E) Psikoloji Aşağıdakilerden hangisi doğanın insan üzerindeki etkisine örnek olarak verilemez? A) Sıcak bölgelerde ince giysi giyilmesi B) Soğuk bölgelerde yerleşmenin az olması C) Deniz kıyılarında falez oluşması D) Alüvyal ovalarda tarım yapılması E) Platolarda tarım yerine hayvancılık yapılması 13. Doğal unsurlar insanların ekonomik faaliyetlerini etkiler. Buna göre aşağıdakilerden hangisi deniz kıyısında yaşayan insanların yapabileceği faaliyetlerden değildir? A) Turizm B) Maden çıkarımı C) Balıkçılık D) Ticaret E) Deniz taşımacılığı 1. Aşağıdakilerden hangisi Yerküre yi çepeçevre saran gaz topluluğudur? A) Atmosfer B) Litosfer D) Biyosfer C) Troposfer E) Hidrosfer 14. Farklı ölçeklerle çizilen iki Türkiye haritasında aşağıdakilerden hangisi aynıdır? 11. Aşağıdakilerden hangisi insanların geçim kaynakla- A) Ayrıntıyı gösterme güçleri rını inceleyen coğrafya bölümüdür? A) Beşeri coğrafya B) Özel konum C) Ekonomik coğrafya D) Biyocoğrafya B) Harita üzerindeki uzunluklar C) Kağıt üzerinde kapladıkları alanlar D) Şehirlerin harita alanları E) Kartoğrafya E) Koordinat dereceleri 38

35 4 UYGULAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi doğal çevrenin insan yaşamına etkisine örnek verilemez? A) Doğu Karadeniz de dağınık yerleşmelerin yaygın olması Yaz ve kış mevsimleri yaşanan yerlerde insanların giysi değiştirme ihtiyaçları fazladır. B) Güneydoğu Anadolu da kerpiç evlerin yapılması Buna göre, aşağıda verilen yerlerin hangisinde insanların yıl içinde giysi değiştirme ihtiyacı daha azdır? C) Muğla çevresinde ormanların geniş alan kaplaması A) Brezilya D) Antalya da yaz turizmi yapılması B) Türkiye D) Kanada C) Almanya E) İtalya E) Erzurum Kars platolarında büyükbaş hayvancılığın yaygın olması 5. I. Okyanuslar II. Denizler III. Yeraltı suları IV. Kaynaklar. Yukarıdakilerden hangileri hidrosferi oluşturan unsurlardır? Aşağıdakilerden hangisi doğal unsur değildir? A) Ormanlar B) Çöller D) Kayaçlar A) I ve II C) Yağmur B) I ve III D) I, II ve IV E) Yollar 6. C) II ve III E) Hepsi Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafyanın inceleme alanına girmez? A) İklimler B) Yerin iç yapısı 3. Aşağıdakilerden hangisi doğal unsurdur? A) Karayolu B) Tünel D) Baraj C) Volkanların dağılışı C) Akarsu D) Akarsu aşındırma şekilleri E) Köprü E) Nüfusun seyrek olduğu yerler 39

36 UYGULAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi beşeri coğrafya konuları Coğrafya, insan ve doğal unsurlar arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilimdir. içinde yer almaz? Aşağıdakilerden hangisi insan ve doğa etkileşimindeki doğal unsurlardan değildir? A) Seyrek ve sık nüfuslu bölgeler A) Madenler ve enerji kaynakları C) Tarım yöntemleri B) Akarsular ve göller D) Madencilik faaliyetleri C) Liman ve otoyollar E) İklimin insan yaşamı üzerindeki etkisi B) Şehirlerde göçle gelen problemler D) Bitki örtüleri E) Doğal plajlar 8. Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafyanın alt dallarından biri değildir? A) Jeomorfoloji B) Atmosfer C) Klimatoloji D) Hidrografya 11. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın canlı yaşamını inceleyen bölümüdür? A) Klimatoloji B) Biyocoğrafya C) Jeomorfoloji D) Göreceli konum E) Biyocoğrafya E) Botanik Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın ilkelerinden olan dağılış prensibine uygun bir ifadedir? I. Sinop limanı hinterlandı dar olduğundan gelişmemiştir. II. İç Anadolu da yağışın az olması tarımda nadas uygulamasını mecbur kılmıştır. A) Dağlık alanlarda yerleşmenin seyrek olması III. Doğu Anadolu da yaz yağışları görülür. B) Sanayi bölgelerinde hava kirliliğinin yoğun olması C) Doğu Anadolu da büyükbaş hayvancılığın yaygın olması Yukarıda verilenlerin hangileri coğrafyanın neden sonuç ilkesine örnek gösterilebilir? D) Akarsular üzerine baraj yapılması A) Yalnız I E) Kırsal alanlardan şehirlere yapılan göçler D) I ve III 4 B) Yalnız II E) II ve III C) I ve II

37 5 UYGULAMA TESTİ Haritalarda meydana gelen bozulmaları azaltmak için uygulanan özel çizim yöntemleri aşağıdakilerden hangisidir? A) Projeksiyon B) Kartoğrafya D) Kroki A) Ölçek C) İzohips B) Başlık D) Koordinatlar C) Yön oku E) İl sınırları E) Plan 5.. Aşağıdakilerden hangisi haritalarda bulunması gereken unsurlardan değildir? Dağlık ve engebeli bölgelerde gerçek ve izdüşüm alan arasındaki fark fazla olur. İl sınırlarının gösterildiği haritalar aşağıdakilerden hangisidir? A) Siyasi haritalar B) Fiziki haritalar C) Beşeri haritalar D) Ekonomik haritalar E) Özel haritalar Buna göre, aşağıda verilen alanların hangisinde gerçek ve izdüşüm alan arasındaki fark daha azdır? A) Doğu Karadeniz B) Tuz gölü çevresi C) Hakkari çevresi 6. D) Erzurum Kars çevresi E) Batı Karadeniz Topoğrafya haritalarında aşağıdakilerden hangisi gösterilir? A) İl sınırları B) Akarsuların dağılışı C) Karayolları D) Yer şekilleri E) Bitki örtüleri 3. Renklendirme yönteminde yükselti aralıkları farklı renklerle gösterilir. 7. Buna göre, renklendirme yöntemi ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? Haritalar çizilirken gerçeğe uymayan bozulmalar olur. Bu bozulmalar özel çizim yöntemleriyle azaltılmaya çalışılır. Aşağıdakilerden hangisi harita çizilirken meydana gelen bozulmaların nedenidir? A) Renkler yükselti basamaklarını gösterir. B) Kalıcı karlar beyaz renkle gösterilir. A) Dünya yüzeyinin geniş olması C) Kahverenginin yoğun olması yükseltinin fazla olduğunu gösterir. B) Yerşekillerinin engebeli olması C) Dünya nın küresel şekli D) Ovalar yeşil renkle gösterilir. D) Kara ve deniz dağılışı E) Yeşil, sarı, kahverengi yükseltileri gösteren başlıca renklerdir. E) Dünya nın eksen eğikliği 41

38 UYGULAMA TESTİ 5 8. Renklendirme yöntemiyle çizilen haritalarda yükselti farkları fazla ise yeşil, sarı ve kahverengi kullanılır. 11. Aşağıdaki alanların hangisinin reklendirme yöntemiyle çizilmiş haritasında yeşil renk daha fazla kullanılmıştır? A) Marmara B) İç Anadolu C) Güneydoğu Anadolu D) Karadeniz I. Harita E) Doğu Anadolu 9. II. Harita Ölçek, haritalarda küçültme oranıdır. Haritalarda ölçek küçüldükçe gösterilen alan kağıt üzerinde küçülür. Yukarıda aynı boyuttaki kağıtlara çizilmiş Türkiye ve Dünya haritaları gösterilmiştir. Buna göre, aşağıdaki illerin hangisi aynı boyuttaki kağıtlara çizildiğinde ölçeği daha küçük olur? A) İstanbul B) Konya Buna göre, verilen haritalar karşılaştırıldığında hangisi kesinlikle doğru olur? C) Şanlıurfa D) İzmir A) Her iki haritanın ölçeği farklı olur. B) Harita çizim yöntemleri farklıdır. E) Samsun C) I. Haritada bozulma oranı daha fazladır. D) II. Harita daha ayrıntılıdır. E) Haritalar aynı yöntemle çizilirse ayrıntıyı gösterme güçleri aynı olur. 1. 1/3.. kesir ölçeğin çizgi ölçek olarak karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? (Çentikler arası 1 er cm dir.) A) B) C) D) E) 4 6 km km km km Yukarıdaki çizgi ölçeğin boyu 1 cm dir. Buna göre, verilen çizgi ölçeğin kesir ölçek olarak karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? 6 km 18 km A) 1/1. B) 1/. C) 1/6. D) 1/8. E) 1/