Ba rarak Söylemeye Mecburum! fiehitler çin Bundan Büyük Sayg s zl k Olamaz!

Transkript

1 3 Mart 1924 Günü Meclis Görüflmelerinde 'Hilafet Meclis'te Olsun' Önerisine smet nönü'nün Yan t : Otopsi Cengiz Özak nc Ba rarak Söylemeye Mecburum! fiehitler çin Bundan Büyük Sayg s zl k Olamaz! 3Mart 1924 günü Meclis'e sunulan "Hilafetin lgas,.." bafll kl yasa önerisi, "hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda mündemiç oldu undan,.." ibaresi içeriyordu. Osmanl Hanedan 'na ait olan hilafetin, hanedandan al n p, hilafet görev ve yetkilerinin meclis'çe üstlenilmesini savunan Halit Bey (Akmansü), Tunal Hilmi Bey ve daha bir kaç milletvekili; Hilafet'in Meclis' çe üstlenilmeksizin kökten kald r lmas sonucunu do uran "mana (anlam) ve mefhumunda (kavramda) mündemiç" ibaresine karfl ç karak, bunun yerine, yasa metnine Hilafet'in Meclis'çe üstlenilmesi anlam na gelen "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiçtir" ibaresinin konulmas n önerdiler. Bu öneri, bir y l önce, 1923'te milletvekillerine da t - lan Said Nursi imzal beyannamede yer al yordu. Milletvekillerinin ezici ço unlu u buna karfl ç kt. Tart flmalar bittikten sonra, kürsüye ç kan Adalet Bakan Seyyid Bey -geçen ay yay mlanan yaz m zda uzunca özetini verdi imiz konuflmas nda- "Hilafet 21

2 TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" (Meclis'in görev ve yetkileri aras na sokulsun) önerisinin, hem dinimize, hem de slam Hukuku' na kökten ayk r düfltü ünü kan tlam fl; bu öneriyi savunanlardan Halit Bey d fl nda hepsi, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" görüflünü terketmifllerdi. Atatürk'ün bilimsel, güvenilir, her zaman okunmaya de er buldu u smet nönü'nün bu konuflmas n, ölümünün 41. y ldönümünde 3 Mart 1924 günlü Meclis Zab t Ceridesi'ndeki sayfa görüntüleriyle, -kimi sat rlar n alt n çizerek- tam metin halinde sunuyorum. "HEYET VEK LE RE S SMET Pfl. - Muhterem efendiler, eyyid Bey'in Meclis'te coflkuyla Makam- Hilafet hakk nda" alk fllanan uzun konuflmas n n ibaresini izleyen sayfalar flöyledir: ard ndan, oylamaya geçilmeden önce, son olarak, Baflbakan smet Pafla ( nönü) kürsüye ç kacak ve "Hilafet TBMM' nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" (Hilafet görev ve yetkileri TBMM'ce üstlenilsin) önerisini iç ve d fl siyaset aç s ndan irdeleyip çürütecekti. Atatürk, üç y l sonra, Nutuk'ta, Seyyid Bey ve smet nönü'nün 3 Mart 1924 günü Meclis'te Hilafeti kald ran yasa görüflmelerinde bir kaç milletvekilinin ileri sürdü ü "Hilafet TBMM' nin manevi flahs nda mündemiç olsun" önerisini çürüten konuflmalar n n, bilimsel, güvenilir ve her zaman için okunup anlamaya de er oldu unu belirtmifltir.[i] TBMM Zab t Ceridesi, sayfa 62. S 22

3 kald r rsak onlar aldatm fl olurduk, (v)d fl ülkelerdeki Müslümanlar, Hilafet nedeniyle stiklal Savafl m z desteklemifllerdi; Hilafeti kald r rsak o destek kesilir ve düflman devletler desteksiz kalmam zdan yararlan rlard, (v )- Düflmanlar stanbul'u, salt Hilafet merkezi oldu u içindir ki, Türkiye'ye b rakm fllard, Hilafet'i kald r rsak, stanbul'u bize b rakmazlard, (v )Hilafet Meclis'te olursa, öteki slam Devletleri, Türkiye'nin istedi ini yapar, dünyaki bütün Müslümanlar isteklerimizi yerine getirir bize ba l olurdu, (v )- Meclis TBMM Zab t Ceridesi, sayfa 63. Hilafeti kald r rsa, smet nönü, konuflmas nda, baflta halk n gözünden düfler, iç isyanlar Halit Bey ve Tunal Hilmi Bey olmak ç kard... üzere bir kaç milletvekilinin "Hilafet smet nönü, oylamadan hemen TBMM'de mündemiç olsun" (Hilafet önce yapt konuflmada, "Hilafet görev ve yetkisi, TBMM taraf ndan TBMM'nin manevi flahsiyetinde üstlenilsin) önerisini dayand rd klar mündemiç olsun" diyenlerin ileri gerekçeleri bir bir yan tl yordu. sürdü ü bu gerekçeleri yan tlam fl ve Onlara göre; Hilafet olmazsa: hepsini tek tek ele al p çürütmüfltü. ( )- Cuma namaz k l namazd ; ( ) smet nönü'nün Hilafet TBMM' hutbe okunamazd, ( )- slamiyetin de mündemiç olsun önerisini çürügerekleri yerine getirilemezdi, ( v)türken verdi i yan tlarda, günümüzü Askerlerimizi Hilafet'i kurtaraca z diyerek cepheye götürmüfltük, Hilafet'i de ilgilendiren çok önemli saptamalar 23

4 TBMM Zab t Ceridesi, sayfa 64 var. Bunlardan biri flöyle: "Halifelerin ta ilk günlerden beri, slamiyet'i neflreden öz ve temiz ilk zaman idareleri ay r rsak, ondan sonra halifelerin mütemadiyen (sürekli) takibettikleri (izledikleri) bir "Siyaset-i slamiye"yi ( slamc l k Siyaseti)' ni takibetmektir. Bu "Siyaset-i slamiye" ( slamc l k Siyaseti) fludur: Müslümanl kta bir tek "Hükümet-i slamiye" (dünyadaki bütün Müslümanlar yöneten tek " slam Hükümeti") vard r ve bütün Müslüman 24 milletler, oraya tabi olacaklard r. Efendiler, iflte bu yüzden bütün Müslüman milletleri, mütemadiyen (sürekli olarak) birbirini yemifllerdir. Herhangi bir "Millet-i slamiye", kendini müstakil (ba ms z) ve kudretli (güçlü) addettikten (gördükten) sonra, di er "Hükumat- slamiye"nin (öteki slam Hükümetleri' nin) müstakil (ba ms z) ve ayr bir hükümet olmas na tahammül etmemifltir (katlanamam flt r). Tarih bafltan bafla bununla doludur. fiimdi bizim siyasetimizde, bizim telakkiyat m zda (anlay fl m zda) böyle kara bir noktadan eser var m d r?" (...) "Biz istiyoruz ki, bütün milletler gibi, bütün Müslüman milletler de ayr ayr tamam ve müstakil (ba ms z) olsunlar, yoksa; onlar ayr ayr tamam ve müstakil (ba ms z) olduktan sonra onlar n istiklalini tamamlamak için ayr ca bir noktaya merbut (ba l ) olacaklard r esas n (ilkesini) müdafaa edemeyiz (savunamay z). Hiç düflünmedik, hiç düflünmeyece iz." Görülece i üzere, nönü, Hilafet'in slamiyet'in bafllang c nda de il, fakat sonradan PAN- SLAM ST

5 TBMM Zab t Ceridesi, s. 65. DEVLET'e dönüfltü ünü; Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin ise PAN- SLAM ST (Dünyan n neresinde olursa olsun bütün Müslümanlar yöneten tek odak) olmay p ULUS-DEVLET (yaln zca Türkiye s n rlar içindeki ulusun yönetim oda ) oldu unu; bu nedenledir ki Hilafet'in TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç (Meclis'in görevleri aras nda) olamayaca- n aç klam flt r. Dahas, " slam Ülkeleri gelecekte ba ms zl klar n elde ettikten sonra hepsi bir tek oda a ba lanacakt r (yani Hilafet'i yeniden kuracaklard r) biçminde bir ilkeyi savunamay z, bunu hiç düflünmedik, hiç düflünmeyece iz" diyen nönü, bu sözleriyle, Türkiye' nin gelecekte de Hilafet'i yeniden kurmak gibi bir amaç gütmeyece ini, Meclis kürsüsünden en yüksek sesle tüm dünyaya duyurmufltur. nönü'nün bu sözleri, bir kaç milletvekilinin Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun önerisinin reddidir. Nitekim, Atatürk de üç y l sonra Nutuk'ta "gelecekte slam devletleri kendi aralar nda bir konfederasyon vs. oluflturup hilafeti yeniden kurmaya yeltenebilirler; fakat sak n Türkiye'ye bulaflmas nlar" sözleriyle, nönü'nün 3 Mart 1924 günü yapt konuflmada, "Hilafet Meclis'in manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" önerisine karfl yapt bu aç klamalar, pekifltirmifltir. nönü, 3 Mart 1924 günü Meclis' te "Hilafet'i TBMM'de mündemiç k lmam z gerekir, çünkü biz stiklal Savafl 'nda askerleri Hilafet u runa savafl yoruz diyerek cepheye götürmüfltük, Hilafet'i Meclis'e almay p kökten kald r rsak, onlar aldatm fl duruma düfleriz." diyenlere, Meclis kürsüsünden yan t verirken, flöyle hayk r yordu: "Ba rarak söylemeye mecburum! Güya stiklal Muharebesi esnas ndaki mücahedat (çabalar) Hilafet'e istinad olunan (dayand r lan) Hilafet'e isnad olunan (dayanan) her hangi bir tahrik; Makam- Hilafet'i kurtaraca z, flunu yapaca z, bunu yapaca z diye herhangi bir teflvik (yüreklendirme) sureti ile zuhura gelmifl (ortaya ç km fl)! Arkadafllar, Anadolu'nun bütün ovalar n doldurdu umuz gözleri aç k yatan flehitler için bundan büyük hürmetsizlik 25

6 Arkadafllar, Anadolu' nun bütün ovalar n doldurdu umuz gözleri aç k yatan flehitler için bundan büyük sayg s zl k olamaz! (sayg s zl k) olamaz! (...) Mücahedat (savafl) esnas nda flu tarzda, bu tarzda diye Makam- Hilafet'e istinaden (dayanarak) her hangi bir kuvvet almad k, bilakis (tersine) suitesirlerini (kötü etkilerini) gördük. Halife bütün nüfuziyle (etkisiyle), bütün vesaitiyle (araçlar yla) son vaziyete (duruma) kadar milletin hayat ve selameti (kurtuluflu) mevcudiyeti (varl ) aleyhine k yam etti (ayakland ). 26 Mücahedatta muvaffakiyetimiz; (savaflta baflar m z) Makam- Hilafet'in Türk Milleti'nin istiklali (ba- ms zl ) ve mukadderat (yazg s ) üzerinde her hangi bir rol oynamamas fikrini fiilen (eylemli) ve maddeten (somut biçimde) tahakkuk ettiren (gerçeklefltiren) bir neticedir. Ufak bir hat ra olmak üzere bunun (Hilafet u runa askerleri cepheye götürdük, iddias n n) tamamen aksini Heyet-i Celile'ye (Meclis'e) ifade ederim. En müflkül (zor) anlar nda toplanm fl olan "efrad- millet"e (ulus bireylerine), zabitana (subaylara) askere (erlere) biz tehlikeleri sarahaten (aç kça) söyledik: Arkadafllar, askerler, zabitler! Biliniz ki bütün dünya düflman m zd r. (...) Halife sizi esir etmek isteyenlerle beraber olmufltur. Bunu aç ktan aç a söyledik. Tehlikeleri bilerek, düflünerek, görerek, muayyen (belirli) bir hedefe (amaca) do ru yürüyen 'sahib-i idrak' (anlay fll ) adamlar gibi; toplanm fl ve yürümüfllerdir. Hakikat bundan ibarettir. Memleketin dört bir köflesinde bunu bilen ve bu hat rat (an lar ) tafl yan yüzbinlerce mücahitler (savafla kat - lanlar) var." nönü, askerlerimizin "Hilafet u runa savafl yoruz" diye kand r -

7 larak de il, tersine, Halife'nin düflmanla birlik oldu u ve Halife'ye karfl savaflmakta olduklar aç k aç k söylenerek cepheye götürüldükleri gerçe ini Meclis tutana na geçiriyor; ve böylece, çeflitli yazarlarca bugün bile yay lan Kurtulufl Savafl 'nda askerlerin Hilafet u runa diye kand r larak cepheye götürüldü ü sav n paramparça ediyordu. nönü, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" önerisini getirenlerin ileri sürdükleri bu gerekçenin de uydurma oldu unu gözler önüne sererken; Tunal Hilmi Bey, smet nönü'nün dile getirdi i bu gerçe i "Hatta küçük çocuklar biliyor diye ba rarak onaylayacak; ve böylece, Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun önerisinin sahibi olan Halit Bey'den ayr larak, onu önerisiyle baflbafla, yapayaln z b rakacakt. nönü'nün coflkuyla alk fllanan konuflmas biter bitmez, oylamaya geçilmifl; ve yasa, hilafetin kökten kald r lmas sonucunu do uran "hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda mündemiç" ibaresiyle kabul edilmifl; böylelikle, Hilafet görev ve yetkilerinin Meclis'çe üstlenilmesi sonucunu do uracak olan "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" önerisi oybirli i ile reddedilmiflti. *** nönü, bir saçmal kla karfl laflt - nda gülerek flöyle dermifl: "Hadi can m sen de!.." Son y llarda, Hilafeti kald ran yasan n "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiçtir" (Hilafet, Meclis'in görev ve yetkileri aras ndad r) anlam na geldi ini ileri sürenler ço al yor; öyle ki Said Nursi'nin Mesnevi-i Nuriye kitab nda yay mlanan 1923 tarihli beyannamesinde dile getirdi i ve 3 Mart 1924 günü TBMM' de, bir kaç milletvekilince yasaya sokulmak istenen, fakat yap lan oylama sonucu reddedilen "Hilafet TBMM' nin manevi flahsiyetinde mündemiç" ibaresi; "Kemalist / Atatürkçü"ler aras nda bile "yasan n anlam budur" denilerek yay lmaya bafllad. nönü bugün sa olsayd, bu durum karfl s nda, Hilafetin kald ran yasayla ilgili 3 Mart 1924 günlü TBMM tutanaklar n uzat p, gülerek; "Hadi can m sen de!" mi derdi? Hiç sanm yorum. Hayretle gözleri yuvalar ndan f rlar; kan beynine s çrar; ve t pk 3 Mart 1924 günü Meclis'te yapt gibi, flöyle hayk r rd : Ba rarak söylemeye mecburum! fiehitler için bundan büyük bir sayg s zl k olamaz! cengizozakinci@butundunya.com.tr [i] Atatürk, Nutuk, 1934, c.2, s.302: " lk itiraz, Kastamonu Meb'usu Halit Bey taraf ndan vaki oldu. Müzakerenin cereyan s ras nda, Halit Beye bir iki zat daha iltihak etti. Tekliflerin lehine, uzun beyanatta bulunan bir çok k ymetli hatipler kürsüye ç kt lar. Takrir sahiplerinden baflka, merhum Seyit Beyin ve smet Paflan n ilmi ve mukni hitabeleri her zaman için mütaleaya flayand r." [Takrir sahipleri: (Yasa metnini yazanlar): Seyyid ( zmir), Midhat (Marafl), Cevdet (Kütahya), Mahmud Esad ( zmir), Salih (Bozok), R za (Amasya), Ahmed Süreyya (Karesi) Tahsin (Ayd n), Ferid (Çorum), K l ç Ali (Gazi Ay ntab) Rauf (Rize), Ali Fethi ( stanbul), Recep (Kütahya), M. Hilmi (Malatya)] 27