BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI

Transkript

1 BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI B 1 ARALIK SAYI: 2014/12 F YATI: 4 TL

2 Milas Belediyesi nin düzenledi i, Dördüncü Uluslararas Turhan Selçuk Karikatür Yar flmas na kat lan, derece alan, sergilenmeye de er görülen eserlerin bir araya getirildi i yar flma albümü. nternette, flu adresten izleyebilirsiniz:

3 BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI Bütün Dünya 1 ARALIK Baflkent Üniversitesi Ad na Sahibi: Prof. Dr. Mehmet Haberal Yay n Genel Yönetmeni Mete Akyol Görsel Yönetmen ve Yay n Genel Yönetmeni Yard mc s : Turgut Keskin Sorumlu Yaz flleri Müdürü: Gülçin Orkut Akyol Teknik Yap m Yönetmeni: Faruk Güney Yay n Dan flman : Yaflar Öztürk Türk Dili Dan flman : Haydar Göfer Sanat Dan flman : Süheyla Dinç E itim Dan flman : Dr. Fatma Ataman Düzeltme Sorumlusu: Nükhet Aliciko lu Baflkent Üniversitesi nin bir kültür hizmeti olan Bütün Dünya 2000, Baflkent Üniversitesi kurulufllar ndan 1. Cadde, No: 77, Bahçelievler, Ankara adresindeki Aküm Reklamc l k, Dan flmanl k ve Yay nc l k Ajans Sanayi ve Ticaret A. fi. nin 3. Cadde, No: 2, Yenimahalle, Ankara adresindeki tesislerinde bas lm flt r. Seçiciler Kurulu: Prof. Dr. Nevzat Bilgin (An sal Baflkan) Prof. Dr. Ahmet Mumcu Prof. Dr. Solmaz Do anca Prof. Dr. Sevil Öksüz Prof. Dr. Ender Varinlio lu, Prof. Dr. Okay Eroskay Prof. Dr. Fuat Çelebio lu, Prof. Dr. Sedefhan O uz, Prof. Dr. Levent Peflkircio lu, Gürbüz Atabek, Kaya Karan, Ayhan Erten, lhan Banguo lu, Ahmet Aydede, Manuel Bilos, Cengiz Dolunay Sürekli Yazarlar: Yahya Aksoy, Yücel Aksoy, Pelin Hazar Aliabbasi, Sabriye Afl r, Dr. Sıtkı Aydınel, Nuray Bartoschek, Sadi Bülbül, Haluk Cans n, Haluk Erdemol, Sema Erdo an, Konur Ertop, Gürbüz Evren, Metin Gören, Mümtaz dil, Muzaffer zgü, Sinan Meydan, Filiz Lelo lu Oskay, Cengiz Önal, Sebahat Önen, Cengiz Özak nc, Saniye Özden, Tekin Özertem, Bekir Özgen, Nergis Öztürk, Yaflar Öztürk, Sezin San, Mete Tizer, zlen fien Toker, zmir Tolga, Suat Türker, Engin Ünsal, Mehmet Ünver, Dr. Mehmet Uhri, Orhan Velidedeo lu, Mustafa Y ld z Yönetim Merkezi: 10. Sokak No: 45, Bahçelievler, Ankara Tel: (0312) Faks: (0312) letiflim Adresi: Sedef Cad Ada, 1. Parsel, A Blok, Kat: 3, Da: 16, Ataflehir, stanbul Tel: (0216) (pbx) Faks: (0216) Da t m: Yaysat Bas m Tarihi: 24 / 11 / butundunya@butundunya.com.tr 1

4 BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI Bütün Dünya 2000 Ç NDEK LER YIL:17 SAYI: Anatomi Tiyatrosu Zeynep Aburas 3 Dede Mirasımız Laiklik Mete Akyol 6 Baflkent Üniversitesi Kültür Merkezi Aç l fl 17 Kaynak Tenkidi Dr. Sıtkı Aydınel 21 nönü nün Yan t Cengiz Özak nc 29 Atatürk ün Venizelos Tarafından Barıfl Ödülü ne Aday Gösterilmesi Cengiz Önal 33 Hakimiyeti Milliye Yazıları 34 Dahi mi Diktatör mü? Prof. Dr. Celal fiengör 39 Atatürk Devrimleri 46 Amerika Birleflik Devletleri ve Ermeni Sorunu Gürbüz Evren 51 Asya Tipi Üretim Tarz Konur Ertop Yafl na Girifl An s Muazzez lmiye Ç 61 Savafl ve Bar fl Tekin Özertem 67 Herkes Ona Bey Derdi Dr. fiahin Musao lu 74 Bir fiair Yaflam flt Prof. Dr. fiadan Gökoval 79 Beyin F rt nas Orhan Velidedeo lu 82 Türk! Ö ün, Çal fl, Güven! Afet nan 83 Pembe Düfller Metin Gören 2 12Prof. Dr. Mehmet Haberal a Onursal Ödül B.D. Yaz flleri 87 Midas ve Altın Dokunufl Haluk Erdemol 92 Boston fieker Pekmezi Seli Sabriye Afl r 96 Boru ve Kavflak Sorunu Can Pulak 99 E itim ve Bar fl Bekir Özgen 103 Güzel Bir Rastlantı Yücel Aksoy 107 Ünlü Dahilerin Bilinmeyen Yönleri Gizay Temizsoylu 110 Gözün Üstünde Olsun Nuray Bartoschek 112 San Fruttuoso zlen fien Toker 117 Neler Olmuyor ki Dünyada Sezin San Sungunay 121 Bir H rs z n Portresi Nergis Öztürk 123 Midye ve Kum Tanesi Mehmet Uhri 127 Stadyum Konserleri Mehmet Ünver 132 Kırma Zeytin Muzaffer zgü Yıllık Tutaç Hobisi Sema Erdo an 143 Kolomb un Amiral Gemisi Bulundu Deniz Bener 145 II. Aleksandr Mümtaz dil 149 Güldü ün Kadar Öde Zeynep Aburas 38 lk Dersimiz Türkçe 56 F rçalayarak 66 Bilginizi Denetleyin 136 Ufak Tefek Bilgiler 151 Çözümler 152 Yar n n Büyükleri 154 Bulmaca 156 Satranç 158 Ay n Kitaplar 160 Bir Fotograf Bin Sözcük

5 Dede Miras m z Laiklik S eksen y ld r ayr nt lar n hiçbir kitapta okumad m, hiçbir kifliden duymad m tarihsel bir gerçe i, seksen yafl m n ortas nda geçen ay, Baflkent Üniversitesi nde dinledi im bir derste ö rendim. Zil sesiyle bafllat lan ve zil sesiyle bitirilen bir ders süresinin bu iki s n rl zaman ve dört yan n dört duvar n kuflatt bir derslik mekan içine s d r lm fl bir ders de ildi, bu. Aram zdan ayr ld 76 y l önceki 10 Kas m gününün bu y ldönümünde, Atatürk ü bir kez daha anmak için bir araya geldi imiz Baflkent Üniversitesi nin Konferans Salonu nda, süre s n rlar n n yok say ld bir anma toplant s nda, sizin de yak ndan tan d n z yazar m z Cengiz Özak nc n n ad konferans, özü ders olan bir anlat s ndan ö rendim bu tarihsel gerçe i. O gün orada ondan ö rendiklerimi, bugün burada sizle paylafl yorum: "Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin kuruluflunda Atatürk ün temel tafl yapt Laiklik, ço umuzun yanl fl bildi i gibi, bir Frans z Devrimi ürünü de ildir; tam tersi, tarihteki uygulanmas n görüp, önce Frans z Devrimi nin, sonra Atatürk Devrimi nin örnek olarak ald klar ve yüzy llar sonra bile baflar yla uygulad klar, Türklere özgü bir ça dafl yönetim biçimidir." Laikli in ilk ad m olan din ve devlet ifllerinin ay r m, 1050 li y llar n sonlar nda, tarihteki Türk Devletleri nden Selçuklu Devleti nin bafl Tu rul Bey in buldu u ve uygulad ça dafl ve ak lc bir yönetim biçimdir. Bu yönetim biçimi, 250 y ll k yaflam süresince Selçuklu Devleti nin yönetiminde baflar yla uygulanm flt r. Cengiz Özak nc bu bilgileri yaln zca iletmekle yetinmedi, belgelerle tümünün kaynaklar n da aç klad. Örne in, Tu rul Bey'in 3 fiubat 1057 günü, Hilafet ile Saltanat ay rarak, Saltanat (dünyevi yönetimi) kendisi üstlenip, Halife'yi maafl n devletten alan bir cami imam düzeyine indirdi ini ayr nt s yla anlat rken, bu bilginin yer ald ve Frans z Devrimi nden 41 y l önce, 1748 y l nda bas lm fl olan "Hunlar n, Türklerin tarihsel kökenleri..." (Mémoire historique sur l'origine des Huns et des Turcs...) adl akademik kitab n yazar 3

6 BD ARALIK 2014 Frans z Do ubilimci Joseph De Guignes nun, Frans z Devrimi'nin düflünsel temellerini atan ayd nlardan biri oldu u bilgisini de verdi. Kitab n n, akademik özelli i nedeniyle yaln zca ayd n çevreleri etkiledi ini, yay mland nda dönemin en çok okunan ve Frans zlar en çok etkileyen yazar Voltaire in 54 yafl nda oldu unu ve Guignes'in akademik kitab ndan Tu rul Bey'in "Laik Devrimi"ni anlatan bölümü al nt lay p kendi yaz lar - na aktararak topluma yayd n ve bu fikirleri do rudan halk n bilincine iflledi- ini de anlatt. Özak nc n n bize aktard önemli bir bilgiyi daha aktaral m: Frans z Devrimi nin bu öncü kuramc s Guignes'nu 1700 lü y llarda etkileyen Tu rul Bey in "yönetim biçimi", yüzelli y l kadar sonra, 1800 lü y llar n sonlar nda da Askeri Lise ö rencisi genç Mustafa Kemal i de etkilemifl. fi pka Kahraman Süleyman Hüsnü Pafla, Guignes nun bu kitab n n Türklerle ilgili bölümünü 1876 y l nda Osmanl ca ya çevirmifl ve "Tarih-i Alem" (Dünya Tarihi) ad yla yay mlanan bu kitap, yay mland 1876 dan itibaren, Askeri Lise de ders kitab olarak okutulmaya bafllanm fl. Cengiz Özak nc, bu bilgileri de verdikten sonra ekledi: "fiimdi gö sümüzü kabartarak söyleyebiliriz" dedi. "Mustafa Kemal, laikli in ilk ad m olan din ve devlet ay r m n Voltaire den ö renmifl, 4

7 Frans z lardan alm fl de ildir, tam tersi, laikli e ilk ad m Voltaire de, Mustafa Kemal de ayn kaynaktan, büyük Frans z do ubilimci Guignes dan ö renmifllerdir ve her ikisinden farkl olarak da Mustafa Kemal laikli e ilk ad m ayr ca, Selçuklu Devleti Hükümdar Tu rul Bey In bu ça dafl uygulamas n örnek olarak al p, Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin yap s nda temel tafl olarak kullanm flt r." Ve ac bir tebessümle, asl nda hiç de flaka olmayan bir de flaka yapt : "Frans z Büyükelçili i nin internetteki resmi sitesinde bafl tac gibi korunan Laiklik, bir Frans z icad d r tümcesi de, umar m bu bilgi ve belgelerden sonra de ifltirilir " *** Süleyman Hüsnü Pafla, BD ARALIK 2014 Süleyman Hüsnü Pafla n n Tarih-i Alem kitab "Ö renmenin yafl yoktur" derler. Ben, yaflam m boyunca bilmedi im bir gerçe i geçen ay, yaflam m n 80 nci y l nda ö rendim ve fiimdi hem, dünyan n en ça dafl ve insan onuruna en uygun bir devlet yönetimini "icat eden" dedelerimin insanl a bu arma anlar yla gurur duyuyorum 80 yafl mda da olsa, hem de bu tarihsel gerçe imizi ö rendi imi gururla söyleyebilmekten de gurur duyuyorum. Dünyam z ça dafl bir yönetim biçimine kavuflturan dedelerimizin tüm torunlar n n da, bu gururumuza sahip ç kmalar n ve ortak miras m z bu gururdan haklar olan paylar n almalar n görmek de, ayr bir gurur nedenim olacakt r. meteakyol@butundunya.com.tr 5

8 BD ARALIK 2014 Türkiye nin En Büyük Üniversite Kütüphanesi Baflkent Üniversitesi nde Aç ld "Baflkent Üniversitesi, Ülkemizin Yüz Ak d r" XXX

9 Köylülerin, tezek kuruttuklar, avc lar n keklik avlad klar, kent merkezinde yap lan binalar n temel kaz lar ndan ç kan topraklar n, y k lan binalar n ifle yaramaz enkaz n n boflalt ld Ankara- Eskiflehir yolu kenar ndaki Ba l ca Köyü nün, 21 y l önceki "kufl uçmaz, kervan geçmez" yaln zl ve sahipsizli- indeki yer yer tepecikli, yer yer iniflli ç k fll çorak alanlar nda geliflen ve uzun y llar en üst düzeylerde ülke ve millet sorumlulu u tafl yan bir devlet adam n n, "Ülkemizin yüz ak " övgüsü ve takdiriyle an lmay hakedecek denli geliflen Baflkent Üniversitesi, BD ARALIK 2014 Baflkent Üniversitesi Kütüphanesi nin aç l fl n 9. Cumhurbaflkan Süleyman Demirel, Prof. Dr. Mehmet Haberal ve beraberindeki heyet gerçeklefltirdi kuruluflunun 21 inci y l nda hizmete geçirdi i ülkenin en büyük üniversite kütüphanesi ve örnek Kültür Merkezi ile flimdi, ö rencileri yan s ra tüm halk m za da dev bir kültür hizmeti sunmaya bafllad. Baflkent Üniversitesi nin Ba l ca Yerleflkesi nde, 32,250 metrekarelik bir alanda yükselen Kültür Merkezi, seçkin davetlilerin kat ld klar bir törenle 20 Kas m da 9. Cumhurbaflkan Süleyman Demirel taraf ndan aç larak ö rencilerin yan s ra, halk n da hizmetine sunuldu Aaç l fl töreninde yapt konuflmas nda Baflkent Üniversitesi ne takdirlerini "Ülkemizin yüz ak d r" övgüsüyle ifade eden Süleyman Demirel, Baflkent Üniversitesi nin kurucusu ve uzun y llar yöneticili ini yapan Prof. Dr. Mehmet Haberal a takdirlerini de, flu sözleriyle belirtti: 7

10 Aç l fla kalabal k bir davetli grubu kat ld "Baflkent Üniversitesi nin dünyaca meflhur kurucusu, hepimizin sevgilisi Say n Mehmet Haberal, huzurunuzda millet ad na, kendi ad ma tebrik ediyorum. Kendisine ve arkadafllar na, bu kadar büyük gayret gösterdikleri için, bu kadar güzel eserler verdi i için ve inançla hergün, Türkiye nin bir köflesinde, dünyan n bir köflesinde bilim ve insanl k için çal flt için tebrik ediyorum." Topra a ilk kazman n vuruldu- u 30 Haziran 1993 tarihinden üçbuçuk ay sonra, 1 Ekim 1993 günü, yap m tamamlanan ilk üç binas nda Baflkent Üniversitesi nde birinci e itimö retim y l na baflland. Baflkent Üniversitesi nin üç ay içinde filizlenen tohumlar, o günleri izleyen gün, ay ve y llarda koflar ad mlarla büyüyerek boy verdi, dal budak sald, büyüdü, geliflti ve... Birkaç y l içinde, Türkiye nin "Bilim Y ld z " kimli ine sahip oldu. Ve 20 Kas m 2014 te, bu dev ç nar n yeni dallar n oluflturan yeni kurumlar n n aç l fllar yap larak, onlar da "Baflkent Üniversitesi Senfonisi" nin notalar içindeki çal flma ve geliflme yerlerini ald lar. Özelliklerini ileride ayr nt lar ile aç klayaca m z, gerek yap sal, gerek içerik ve çal flma düzeni özellikleriyle Türkiye nin en büyük üniversite kütüphanesi kimli iyle bilim yaflam - Davetliler Türkiye nin en büyük üniversite kütüphanesini inceleme gezisinde 8

11 9. Cumhurbaflkan Süleyman Demirel aç l fl töreninin konuflmas n yaparken Bilimi yol gösterici olarak, rehber olarak seçmeyen ülkelerin ileriye gidebilmesi mümkün de ildir. m za kat lan kütüphanesi yan s ra, özel tasar ml sahneleriyle Tiyatro, Bale, Opera ve Konser Salonlar, Korservatuar Bölümü ve Kongre salonundan oluflan Kültür Merkezi yle Baflkent Üniversitesi, ö rencileriyle birlikte önce Ankara olmak üzere tüm yurda kültür hizmeti verme görevine bafllad. Mediko-Sosyal Merkezi, yurtlar m zda bar nan ö renciler için özel çal flma salonlar Baflkent Üniversitesi ni Ankara-Eskiflehir yoluna BD ARALIK 2014 ba layan Baflkent Bulvar ve "Baflkent e Girifl Kap s "yla da Baflkent Üniversitesi, bir yandan ö rencilerinin ö renim yaflamlar na kalite katarken, bir yandan da halka hizmet için kollar n açmaktad r. 9. Cumhurbaflkan Süleyman Demirel in onur konu u olarak kat ld ve milletvekilleri yan r sa, ülkeye kültür, yarg, siyaset ve bürokrasi alanlar nda önemli hizmetlerde bulunan sayg n kiflilerle, bu hizmetleri bugün sürdürmekte olan sayg n kiflilerin kat ld klar aç l fl törenindeki konuflan Süleyman Demirel in, "Türkiye Cumhuriyeti Devleti, onun kurucusu Büyük Atatürk ün gösterdi i yolda, sendelemeden, sekteye u ramadan yoluna devam edecektir" sözleri izleyiciler taraf ndan coflkuyla alk flland. Davetliler taraf ndan hayranl kla izlenen ve s k s k alk fllar aras nda sürdürdü ü konuflmas nda Süleyman Demirel in flu sözleri de salonda büyük coflku yaratt : "Türk halk, bu Cumhuriyeti kuran Büyük Atatürk ün gösterdi i yolu, iyi yol olarak seçmifltir. Ve ona minnettard r. fiükran borçludur. Ve onu minnet ve flükranla her zaman için anar." "Bilimi yol gösterici olarak, rehber olarak seçmeyen ülkelerin ileriye gidebilmesi mümkün de ildir. Onun içindir ki, Büyük Atatürk, Benim miras ma girmek isteyenler varsa, ancak akl rehber alanlard r. Akl rehber alanlar, benim miras ma girebilir ama akl rehber almayanlar miras ma dahil etmem diyor. 9

12 BD ARALIK 2014 Konuflmas nda, bir ülkenin yaflam nda üniversitelerin önemini vurgulayan Süleyman Demirel, "Akl n ve bilimin kayna " olarak tan mlad üniversitelerin ço almas n n ve halk taraf ndan ra bet görmesinin, gelece- in demokrat, Büyük Türkiyesi için çok önemli oldu una dikkat çekti. Demirel bu konudaki görüflünü aç klamay flöyle sürdürdü: "Gençlerimize verdi imiz gelecek sevgisi, ümidi ve güvenini takviye etmeye devam edelim. Okutmak yetmiyor, daha iyi okutmaya devam edece- iz. Burada bunun çok güzel bir numunesini görüyoruz. Baflkent Üniversitesi, Türkiye ye gerçekten çok büyük hizmetler etmifltir, etmeye de devam ediyor. Bu üniversitemiz, ülkemizin yüz ak d r." Süleyman Demirel in görüntülü ve sesli olarak Bütün Dünya n n internetteki com.tr adresinden izleyebilece iniz bu konuflmas n n önemli birkaç bafll "Üniversite sadece bilim için de ildir, ayn zamanda hak, hukuk ve Cumhuriyet için de üniversite gereklidir. Üniversite, Cumhuriyet in sahipli indedir." daha flöyledir: "Üniversite, bir ülkenin zenginleflmesi için çok önemli bir kap d r. Bir ülkenin gelece e bak fl nda iyi fleyler bulabilmesi için çok önemli bir Prof. Dr. Mehmet Haberal 9. Cumhurbaflkan Demirel e, bir Baflkent Üniversitesi Teflekkürü plaketi arma an etti. XXX

13 BD ARALIK 2014 kap d r. Velhas l üniversite, bir milletin gelece ine aç lm fl bir kap d r." "Üniversite sadece bilim için de ildir, ayn zamanda hak, hukuk ve Cumhuriyet için de üniversite gereklidir. Üniversite, Cumhuriyet in sahipli- indedir." Bu sözlerinden sonra 1950 li y llarda 30 bin üniversite ö rencisinin oldu u Türkiye de, bugünkü üniversite ö rencisi say s n n 5,5 milyon oldu unu söyleyen Demirel, üniversitelerin ifllevleri konusunda flu görüflünü de belirtti: "Üniversite sadece bilim için de- ildir, ayn zamanda hak, hukuk ve Cumhuriyet içinde gereklidir. Üniversite Cumhuriyet in sahipli indedir." Süleyman Demirel in konuflmas ndan sonra davetliler kendisini ayakta alk fllarken, Prof. Dr. Mehmet Haberal kürsüye geldi ve 9. Cumhurbaflkan Demirel e, bir "Baflkent Üniversitesi Teflekkürü" plaketi arma an etti. Prof. Dr. hsan Do ramac Konferans Salonu ndaki bu törenden sonra Süleyman Demirel, Prof. Dr. Mehmet Haberal la birlikte Kongre ve Kültür Merkezi binas n n Mete Akyol ehliyet denetiminde! (Soldan sa a) Prof. Dr. Ali Haberal, Prof. Dr. Mehmet Haberal, 9. Cumhurbaflkan Süleyman Demirel, Dr. Aylin Cesur ve Mete Akyol hizmete aç l fl n yapt. Diz kapa ndaki bir rahats zl k nedeniyle doktorlar n, bir süre uzun yürüyüfller yapmamas n önerdikleri Demirel, kütüphane salonlar n Baflkent Üniversitesi Mütevelli Kurul üyesi ve dergimiz yönetmeni Mete Akyol un kulland bir golf arabas yla gezdi. Demirel golf arabas na bindikten sonra "evsahibi" Prof. Haberal, konu una ufak bir uyar da bulundu ve emin bir yolculuk için önce, sürücünün ehliyetini görmesi gerekti ini söyledi. Haberal n bafllatt bu flakay sürdüren Süleyman Demirel, direksiyon bafl ndaki Mete Akyol dan sürücü ehliyetini göstermesini istedi. Demirel, Prof. Haberal ve çevredeki konuklar n birlikte yapt klar ehliyet denetiminden sonra Süleyman Demirel, bir kütüphaneyi arabayla gezen ilk kifli kimli iyle de, tarihte bir kez daha yer alm fl oldu. 11

14 Prof. Dr. Mehmet Haberal, "Onur Üyesi" Kimli iyle Amerikan Cerrahlar Koleji Toplant s nda Bütün Dünya YAZI filer Prof. Dr. Mehmet Haberal, Ekim 2014 tarihinde San Francisco da yap lan Amerikan Cerrahlar Koleji nin toplant s na ilk kez, dört y l önce 2 Ekim 2010 da seçildi i "Onur Üyesi" kimli iyle kat ld. Amerikan Cerrahlar Koleji nin, "meslektafllar m ve dostlar m" Prof. Dr. Mehmet Haberal, onursal üyeli e seçildikten dört yıl sonra katıldı ı ilk Amerikan Cerrahlar Koleji toplantısında, toplantısıda, ilk kez giydi i Onur Üyesi cübbesiyle. diyerek tan mlad üyelerinin oybirli iyle "Onur Üyesi" seçildi i 2010 y l nda Prof. Dr. Mehmet Haberal, bir savc taraf ndan ileri sürülen "Türkiye Cumhuriyeti ni y kmak amaçl terör örgütü kurmak veya yönetmek" iddias yla tutuklu olarak cezaevinde bulunduruluyordu. Tarihinde ilk kez, üstelik özgürlü ünden yoksun b rak lm fl konumdaki bir Türk cerrah n onur üyesi seçen Amerikan Cerrahlar Koleji nin bu onursal karar ndan ancak dört y l sonra Prof. Haberal, ilk kez giyebildi i "Onur Üyesi Cübbesi"yle ve ilk kez "Onur Üyesi" 12

15 Prof. Dr. Mehmet Haberal, Amerikan Cerrahlar Koleji töreninde kimli iyle bu y l "Kolej"in Ekim 2014 tarihinde San Francisco da yap lan kongresine kat labildi. Kongre salonunda ad anons edildi inde Prof. Dr. Mehmet Haberal n tüm meslektafl ve dostlar bir anda aya a kalkt lar ve dört y l ayr kald klar, fakat flimdi bir araya gelebildikleri "Özgür" Prof. Haberal dakikalarca ayakta alk fllad lar. "Meslektafllar ve dostlar " Prof. Haberal dört y l sonra da olsa sonunda giyebildi i "Onur Üyesi" cübbesine sahip olabilmesi nedeniyle kutlarlarken, onun özgürlü üne kavuflup, "ait oldu u bilim ortam "nda yeniden yerini almas ndan ötürü duyduklar sevinç ve mutluluklar n da ifade ettiler. Prof. Dr. Haberal ise, uzun süre ayr kald dostlar ve meslektafllar ile yeniden ayn çat alt nda bir araya gelmesinin ve onlarla özlem gidermesinin mutlulu unu yaflarken, "flimdi Tüm meslektafl ve dostlar dört y l ayr kald klar, fakat flimdi bir araya gelebildikleri "Özgür" Prof. Haberal dakikalarca ayakta alk fllad lar. kendisinin demir parmakl klar arkas - na itti i" son befl y l n n buruklu unu da duyumsuyordu. Prof. Dr. Mehmet Haberal, 80 bin üyeli Amerikan Cerrahlar Koleji ne 1986 y l nda üye olarak kabul edilmifl, 2010 y l nda, üyelerinin tümünün oylar yla "onursal üye" seçilmifl, tutuklulu u nedeniyle dört y l kat lamad toplant lara, dört y l sonra bu y l kat lm fl ve Ekim 2014 tarihlerinde San Francisco daki toplant ya, ilk kez Onur Üyesi kimli i 13

16 BD ARALIK 2014 Prof. Dr. Mehmet Haberal ve Amerikan Cerrahlar Koleji önceki baflkanlar ndan Prof. Dr. Lamar McGinnis 14 "Gerçekte üstün düzeydeki bu onur ve bu yüce paye, bana verilmifl olmas nedeninin çok çok ötelerinde benim flahs mda ülkeme ve milletime verilmifl olmas nedeniyle önemlidir, anlaml d r." ile ve "Onur Üyesi" cübbesiyle kat lm flt r y l nda Amerikal ve Kanada l cerrahlar taraf ndan kurulan ve bugün dünyan n çeflitli ülkelerinden 80 bin seçkin biliminsan üyesi bulunan dünyan n en önemli ve sayg n t p kuruluflu Amerikan Cerrahlar Koleji ne, yüz y l aflk n geçmiflinde 130 u halen yaflamakta olan 460 biliminsan Onur Üyesi seçilmifltir. Amerikan Cerrahlar Koleji nin, kendisini onursal üyeli e seçti i dönemdeki baflkan Prof. Dr. Lamar McGinnis, törenden sonra Prof. Haberal kutlarken, "Sayende ben de tarihe geçtim" dedi ve bu sözünü flöyle aç klad : "Bu kolejin tarihinde ilk kez bir kifli, özgürlü ünden yoksun b rak lmas nedeniyle bir toplant m zda haz r bulunamam fl ve o kifli, bulunamad o toplant da, tüm üyelerimizin oylar yla onursal üyeli e seçilmifltir. O kiflinin 'Onursal Üyeli i' belgesini, o kiflinin ad na kardefline vermek görevini de, yani senin 'Onursal Üye' belgeni kardefline vermek görevini, baflkan olmam nedeniyle o y l ben yerine getirmifltim. Böyle bir olay da tarihimizde ilk kez yafland ve bu nedenle de, sayenizde ben de tarihe geçmifl oldum. Çünkü bu kuruluflun yüz y l aflk n tarihinde böyle bir olay görülmemifltir ve bundan sonraki yüzy llarda da görülmeyece inden eminim." Eski baflkan n bu sözleri karfl s nda çok duyguland n söyleyen Prof. Haberal, kendisine flöyle karfl l k verdi ini de

17 aç klad : "Bu olay benim ad ma çok önemliydi ve gurur vericiydi ama ülkem ad na da o derece üzüntü duydu um bir tabloydu." 25 Ekim de, Amerikan Cerrahlar Koleji nin flimdiki baflkan Prof. Dr. Andrew Warshaw un yaklafl k 300 özel davetliye verdi i yemekte davetlilere "Hoflgeldiniz" konuflmas yaparken Prof. Dr. Mehmet Haberal göstererek flöyle dedi: "Bu akflam gerçekten çok mutluyuz. Çünkü uzun y llard r aram zda olmayan, özgürlü ünden yoksun b rak lm fl Profesör Mehmet Haberal art k aram zda. Bu gece bu özel Prof. Dr. Carlos A. Pellegrini (Washington Üniversitesi, Cerrahi Bilimler Bölümü Baflkan, Amerikan Cerrahlar Koleji Bir Önceki Baflkan ) ve Prof. Dr. Mehmet Haberal Soldan sa a: Prof. Dr. L. D. Britt Prof. Dr. Mehmet Haberal ve Andrew Warshaw (Amerikan Cerrahlar Koleji Baflkan ) mutlulu umuzu da yafl yoruz." Ev sahibi Prof. Andrew Warshaw n bu sözlerinden sonra tüm davetliler aya a kalkt lar ve Prof. Haberal dakikalarca, ayakta alk fllad lar. Amerikan Baflkan Barack Obama n n ve ngiliz Kraliçesi II. Elizabeth in özel temsilcilerinin ve Kolej in iki baflkan yard mc s yla da birlikte a rland masadaki yerinden kalkan Prof. Haberal, baflta Prof. Andrew Warshaw olmak üzere, kendisini ayakta alk fllayan tüm davetlileri selamlayarak alk fllar na karfl l k verdi. Prof. Haberal, o an duyumsad klar n, Türkiye ye döndükten sonra flöyle aç klad : "Ülkem ad na heyecan 15

18 fiöyle diyordu Atatürk: "Söz konusu vatansa, gerisi teferruatt r." duydu um, gurur duydu um bir tabloydu. Bir yönüyle de üzücüydü. Çünkü orada, özgürlü ünden yoksun b rak lm fl bir kifli konumundayd m ve o anda ülkemi düflünüyordum. Ve üzülüyordum " Amerikan Cerrahlar Koleji nin 2014 Kongresi nin 27 Ekim de yap lan aç l fl oturumunda, yeni seçilen üyeler ve onursal üyelerin cübbelerini giyerek sahneye ç kt klar s rada, Türk bayra n n sahnede dalgalanmas ndan tarifsiz etkilendi ini ve ve gurur duydu unu da belirten Prof. Haberal, "Orada birçok ülkenin bayra aras nda, Türk bayra da dalgalan yordu.. Orada, Türk bayra - n n dalgaland bir sahnede, dünyan n en etkin bilimsel kurulufllar n n bafl nda gelen Amerikan Cerrahlar Koleji nin hem üyesi olarak, hem onursal üyeli ine seçilmifl ilk Türk olmam nedeniyle çok özel bir gurur tafl yordum. Ülkemi böyle bir ortamda, böyle üstün bir düzeyde temsil etti im için, ülkem ad na mutluydum." Toplant n n aç l fl töreninde duyumsad klar n Türkiye ye döndükten sonra dostlar yla paylafl rken Prof. Haberal, bir ara tüm içtenli iyle flöyle dedi: "O an, Atatürk ün unutamad - m sözlerinden biri daha geldi akl ma. fiöyle diyordu Atatürk: 'Söz konusu vatansa, gerisi teferruatt r.' O andan sonra benim için de art k herfley teferruatt... Çünkü söz konusu, sadece vatand..." 16

19 Y lmadan Yorulmadan Dr. S tk Ayd nel Gazi Mustafa Kemal in Samsun da Yapt Bir Konuflman n Kaynak Tenkidi Tarih konusunda kaynak tenkidi diye bir terim vard r. Bu terim, basit anlam ile, bir eserde kullan lan kayna n asl n bularak, o konunun, do ru yaz l p yaz lmad n araflt rmak ve do ruya ulaflmak demektir. Biz de de iflik kitaplarda yaz lan ayn konudaki bir metnin farkl yaz lmas nedeniyle bir kaynak tenkidi yaparak do rusunu bulmaya çal flt k. Ele ald m z konu, Mustafa Kemal in evlendikten sonra efli ile birlikte Anadolu ya yapt ilk gezi olan Samsun u ziyaretinde (22 Eylül1924) Samsun stiklal Mektebi nde ö retmenler taraf ndan onurlar na verilen çay ziyafetinde yapt konuflmad r. Bu konuflma metni özellikle Dil Tarih ve Co rafya Fakültesi nin ve sonradan da Atatürk Araflt rma Merkezi nin yay mlad Atatürk ün Söylev ve Demeçleri adl kitaplarda ve di er eserlerde de iflik flekilde 17

20 BD ARALIK 2014 yer alm flt r. Bu gezide, kendilerine refakat edenler aras ndaki Özel Kalem Müdürü Hasan R za Bey yap lan konuflman n notlar n tutmufltur. Bu arada Atatürk e ait bir an da yer alan ünlü sözünden bahsetmenin de uygun olaca kan s nday z: Atatürk, slam tarihini yazmak için bir slam bilginini M s r a göndermifl ve bu flah s Türkiye ye döndükten sonra yazd eseri Atatürk e takdim etmifltir. Atatürk bu kitab dikkatle okumufl ve be enmemifltir. Çünkü, daha önce bu konuyu sadece yerli yazarlardan de il, yabanc kaynaklardan da (Örnek: talyan Profesör Leon Caetani in yazd ve Hüseyin Cahit Yalç n n tercüme etti i dokuz ciltlik slam Tarihi ) okudu u için konuya hakimdir. Bunun üzerine flu meflhur sözü söylemifltir: Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan, yapana sad k kalmazsa de iflmeyen hakikat insanl flafl rtacak bir mahiyet al r. Atatürk ün bu sözü, Türk Tarih Kurumu salonunda büyük harflerle duvarda yaz l d r. Bu ifadeler bir tarih metodolojisi olacak de erdedir. Ve bugün ne yaz k kidaha da önem kazanm flt r. Çünkü, gerçekli i kan tlanm fl olan bir çok tarihi bilgi sapt r lmaktad r. Bu an y da hat rlad ktan sonra tekrar konumuza dönelim. Birinci paragrafta Atatürk ün Söylev ve Demeçleri kitaplar nda Dünyada her fley için medeniyet için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürflit ilimdir fendir. lim ve fennin haricinde mürflit aramak gaflettir cehalettir. sözleri yer almaktad r. Oysa bunun do rusu medeniyet için de il, maddiyat ve maneviyat için dir. Bu paragraf n tam metni flöyledir: Dünyada her fley için maddiyat ve maneviyat için, hayat için en hakiki mürflit ilimdir fendir, yaln z ilmin ve fennin yaflad m z her dakikada safhalar n n tekamülünü idrak etmek ve terakkiyat n zaman nda takip eylemek flartt r. Bin, ikibin, binlerce sene evvelki ilim ve fen lisan n n çizdi i düsturlar, flu kadar bin sene (sonra) tatbike çal flmak elbette ilim ve fennin içinde bulunmak de ildir. Burada parantez içinde yaz lan sonra kelimesi evvel diye yaz lm flt r. Bunun da hofl görülecek yan yoktur. Bu konuflmada asl ndan farkl olarak yüziki adet yanl fl tespit edilmifltir. Yerimizin s n rl olmas nedeniyle metnin tamam n buraya alamad k. Resmi say labilecek bir eserde bu kadar yanl fl yaz lmas düflündürücüdür. 25 Eylül 1924 tarihli, Hakimiyeti Milliye gazetesinde bu konuflma Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan, yapana sad k kalmazsa de iflmeyen hakikat insanl flafl rtacak bir mahiyet al r. 18

21 Hakimiyet-i Milliye gazetesi, 25 Eylül 1924 BD ARALIK 2014 do ru flekilde yay mlanm flt r. Gazete metinlerini kaynak olarak gösterilmesi do ru bulunmayabilir; ancak hemen ifade etmek gerekir ki bu gazete Atatürk ün emri ile yay m hayat na girmifl ve onun kontrolünde yay mlanan bir gazetedir. Bu nedenle yanl fl yaz lmas olas de ildir. Ayr ca Profesör Utkan Kocatürk ün yazd Atatürk ün Fikir ve Düflünceleri kitab n n 116. sayfas nda da yine maddiyat ve maneviyat olarak yaz lmaktad r. Keza Atatürk Araflt rma Merkezi yay nlar Atatürkçü Düflünce El Kitab, Sayfas nda ve Atatürk ün Kültür ve Medeniyet Hakk ndaki Sözleri adl kitapta 80. sayfada ayn flekilde maddiyat ve maneviyat için denmektedir. Çok önemli olan bir kitap da Hasan R za Soyak n Atatürk ten Hat ralar kitab d r. Bu kitab n 49. sayfas nda yine ayn cümle mevcuttur. Yazar, Atatürk ün konuflmas n o toplant da tuttu u notlarla kitab na aktard ndan bu kaynak çok önemlidir. Bunlara ilave olarak dünyaca tan - nan Profesör Halil nalc k, Atatürk ve Ça dafllaflma adl eserinde 122. sayfada yine bu cümleyi kullanm flt r. Bu kadar belgenin bu cümlenin do rulu u hakk nda yeterli kan t olaca aç kt r. Atatürk ün buradaki (medeniyet için) sözü ile (Maddiyat ve maneviyat için) sözleri üzerinde önemle durmak ve yorumlamak gerekir. Kan mca ikisi aras ndaki fark bir hayli büyüktür. Atatürk, (Maddiyat ve maneviyat için) demekle, bilimin ve fennin sadece maddi alanda de il, manevi alanda da bir rehber, yol gösterici olmas gerekti ini vurgulamak istemifltir. Toplumumuzda manevi alanda en büyük etken dindir. Bu etken ço u zaman ön planda tutuldu una göre, Atatürk ün, dinin yol göstericisinin de bilim olmas gerekti ini vurgulamak istedi ini düflünmek herhalde yanl fl olmayacakt r. Daha önce de belirtti imiz gibi, ne yaz k ki, dinimiz yanl fl anlat lm fl Kuran n yazd klar n n tamamen d fl na ç k lm fl, beyinler ak l d fl hurafelerle doldurulmufl, dolay s yla bilimsel yorumlar n d fl na ç k lm flt r. Atatürk ün pek çok konuflmas nda, dinimize vermifl oldu u de erin bu nedenle bozuldu unu ifade etmesi de bunun kan t d r. Atatürk, dogmalardan uzak bilim- 19

22 BD ARALIK 2014 sel zihniyetin hem maddi, hem de manevi alanda yerleflmesini istedi i yine bir çok konuflmas nda dile getirmifltir. (Bilimsel zihniyet konusu gelecek say larda incelenecektir.) Ord. Prof. Ayd n Say l, bir bilim adam olarak Hayatta en Hakiki Mürflit limdir (Ank:1989 s.133) adl kitab nda bu konuda mütevaz bir üslupla Bilimsel zihniyetin kökleflmesi ve yayg n bir flekilde kavranmas n n ve insan düflünce ve davran fllar nda yer etmesinin, insanlar n manevi bak mdan yükselmelerine, daha faziletli ve yüksek ahlâkl olmalar na yard m edebilece ini düflünmek bofl bir hayal olmasa gerekir. diyerek, Atatürk ün maddiyat ve maneviyat için de bilime dayan lmas gerekti i tarz ndaki ifadesinin do rulu unu tekrar kan tlam flt r. Bu noktada flu gerçe i de belirtmekte yarar görmekteyiz. Manevi bilimlerde de metot vard r. Dilthey, manevi bilimleri, tabiat bilimlerinden ayr ve ba ms z birimler haline getirmek isteyen gayretlerin tepe noktas nda yer al r. Keza Wilhelm Wildelband, Heinrich Rickert ad ndaki Alman bilim adamlar, manevi bilimlerin tabiat bilimi metodundan ayr ve ba ms z bir metod gerektirdi- ini savunurlar. Atatürk ün bu sözdeki düflüncelerine kan t olarak, yine kendi konuflmalar ndan bir çok örnek verebiliriz. 1 Mart 1922 günü TBMM in 3. Toplanma y l n açarken Maarif konusuna de ierek Efendiler buraya kadar bahsetti im hususlar Milletin 20 maddi kuvvetlerini gelifltiren ve yükselten tedbirlerdir. Halbuki insanlar yaln z maddi de il, bilhassa maddi kuvvetler içinde bulunan manevi kuvvetlerin tesiri alt ndad r. Miletler de böyledir manevi kuvvetler ise, özellikle bilim ve iman ile yüksek bir flekilde geliflir. Bundan dolay hükümetin en verimli ve önemli görevi milli e itim iflleridir. demifltir. Bu konuflmas nda Atatürk ün manevi kuvvetlere büyük önem verdi i dikkat çekmekte, manevi kuvvetlerin insan hayat nda oldu u gibi, uluslar n hayat nda da büyük önemi oldu u belirtilmektedir. Bu nedenle de uluslar n maneviyat n n daima yüksek tutulmas görevini de hükümete ve Milli E itim Bakanl na vermektedir. Ne yaz k ki bu direktif de unutulmufltur. lahiyatç Prof. Dr. Öznur Özdo an, Maneviyat bireyin yaflam nda de er, amaç ve anlam aramas ile ilgilidir. Din maneviyat besleyen sosyal bir amaçt r demektedir. Bu fikre göre maneviyat özellikle bir amaca ulaflmada maddiyat n yan nda ve ön planda tutulmas gereken bir kavramd r. Maneviyattan yoksun, di er bir deyimle morali bozuk bir insan veya millet hedefledi i iflleri kolay kolay baflaramaz. Örne in Kurtulufl Savafl nda oldu u gibi büyük maddi yoksunluklar içerisinde olmas - na karfl n maneviyat n yüksek tutmas ve Mustafa Kemal in yüksek sevk ve idaresi alt nda bu gücü iyi ifllemesi bizden çok daha kuvvetli düflmanlara karfl baflar l k l nmas n sa lam flt r. sitkiaydinel@butundunya.com.tr

23 3 Mart 1924 Günü Meclis Görüflmelerinde 'Hilafet Meclis'te Olsun' Önerisine smet nönü'nün Yan t : Otopsi Cengiz Özak nc Ba rarak Söylemeye Mecburum! fiehitler çin Bundan Büyük Sayg s zl k Olamaz! 3Mart 1924 günü Meclis'e sunulan "Hilafetin lgas,.." bafll kl yasa önerisi, "hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda mündemiç oldu undan,.." ibaresi içeriyordu. Osmanl Hanedan 'na ait olan hilafetin, hanedandan al n p, hilafet görev ve yetkilerinin meclis'çe üstlenilmesini savunan Halit Bey (Akmansü), Tunal Hilmi Bey ve daha bir kaç milletvekili; Hilafet'in Meclis' çe üstlenilmeksizin kökten kald r lmas sonucunu do uran "mana (anlam) ve mefhumunda (kavramda) mündemiç" ibaresine karfl ç karak, bunun yerine, yasa metnine Hilafet'in Meclis'çe üstlenilmesi anlam na gelen "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiçtir" ibaresinin konulmas n önerdiler. Bu öneri, bir y l önce, 1923'te milletvekillerine da t - lan Said Nursi imzal beyannamede yer al yordu. Milletvekillerinin ezici ço unlu u buna karfl ç kt. Tart flmalar bittikten sonra, kürsüye ç kan Adalet Bakan Seyyid Bey -geçen ay yay mlanan yaz m zda uzunca özetini verdi imiz konuflmas nda- "Hilafet 21

24 BD ARALIK 2014 TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" (Meclis'in görev ve yetkileri aras na sokulsun) önerisinin, hem dinimize, hem de slam Hukuku' na kökten ayk r düfltü ünü kan tlam fl; bu öneriyi savunanlardan Halit Bey d fl nda hepsi, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" görüflünü terketmifllerdi. Seyyid Bey'in Meclis'te coflkuyla alk fllanan uzun konuflmas n n ard ndan, oylamaya geçilmeden önce, son olarak, Baflbakan smet Pafla ( nönü) kürsüye ç kacak ve "Hilafet TBMM' nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" (Hilafet görev ve yetkileri TBMM'ce üstlenilsin) önerisini iç ve d fl siyaset aç s ndan irdeleyip çürütecekti. Atatürk, üç y l sonra, Nutuk'ta, Seyyid Bey ve smet nönü'nün 3 Mart 1924 günü Meclis'te Hilafeti kald ran yasa görüflmelerinde bir kaç milletvekilinin ileri sürdü ü "Hilafet TBMM' nin manevi flahs nda mündemiç olsun" önerisini çürüten konuflmalar n n, bilimsel, güvenilir ve her zaman için okunup anlamaya de er oldu unu belirtmifltir.[i] 22 Atatürk'ün bilimsel, güvenilir, her zaman okunmaya de er buldu u smet nönü'nün bu konuflmas n, ölümünün 41. y ldönümünde 3 Mart 1924 günlü Meclis Zab t Ceridesi'ndeki sayfa görüntüleriyle, -kimi sat rlar n alt n çizerek- tam metin halinde sunuyorum. "HEYET VEK LE RE S SMET Pfl. - Muhterem efendiler, Makam- Hilafet hakk nda" ibaresini izleyen sayfalar flöyledir: TBMM Zab t Ceridesi, sayfa 62.

25 TBMM Zab t Ceridesi, sayfa 63. smet nönü, konuflmas nda, baflta Halit Bey ve Tunal Hilmi Bey olmak üzere bir kaç milletvekilinin "Hilafet TBMM'de mündemiç olsun" (Hilafet görev ve yetkisi, TBMM taraf ndan üstlenilsin) önerisini dayand rd klar gerekçeleri bir bir yan tl yordu. Onlara göre; Hilafet olmazsa: ( )- Cuma namaz k l namazd ; ( )- hutbe okunamazd, ( )- slamiyetin gerekleri yerine getirilemezdi, ( v)- Askerlerimizi Hilafet'i kurtaraca z diyerek cepheye götürmüfltük, Hilafet'i BD ARALIK 2014 kald r rsak onlar aldatm fl olurduk, (v)- D fl ülkelerdeki Müslümanlar, Hilafet nedeniyle stiklal Savafl m z desteklemifllerdi; Hilafeti kald r rsak o destek kesilir ve düflman devletler desteksiz kalmam zdan yararlan rlard, (v )- Düflmanlar stanbul'u, salt Hilafet merkezi oldu u içindir ki, Türkiye'ye b rakm fllard, Hilafet'i kald - r rsak, stanbul'u bize b rakmazlard, (v )- Hilafet Meclis'te olursa, öteki slam Devletleri, Türkiye'nin istedi ini yapar, dünyaki bütün Müslümanlar isteklerimizi yerine getirir bize ba l olurdu, (v )- Meclis Hilafeti kald r rsa, halk n gözünden düfler, iç isyanlar ç kard... smet nönü, oylamadan hemen önce yapt konuflmada, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" diyenlerin ileri sürdü ü bu gerekçeleri yan tlam fl ve hepsini tek tek ele al p çürütmüfltü. smet nönü'nün Hilafet TBMM' de mündemiç olsun önerisini çürütürken verdi i yan tlarda, günümüzü de ilgilendiren çok önemli saptamalar 23

26 BD ARALIK 2014 TBMM Zab t Ceridesi, sayfa 64 var. Bunlardan biri flöyle: "Halifelerin ta ilk günlerden beri, slamiyet'i neflreden öz ve temiz ilk zaman idareleri ay r rsak, ondan sonra halifelerin mütemadiyen (sürekli) takibettikleri (izledikleri) bir "Siyaset-i slamiye"yi ( slamc l k Siyaseti)' ni takibetmektir. Bu "Siyaset-i slamiye" ( slamc l k Siyaseti) fludur: Müslümanl kta bir tek "Hükümet-i slamiye" (dünyadaki bütün Müslümanlar yöneten tek " slam Hükümeti") vard r ve bütün Müslüman milletler, oraya tabi olacaklard r. Efendiler, iflte bu yüzden bütün Müslüman milletleri, mütemadiyen (sürekli olarak) birbirini yemifllerdir. Herhangi bir "Millet-i slamiye", kendini müstakil (ba ms z) ve kudretli (güçlü) addettikten (gördükten) sonra, di er "Hükumat- slamiye"nin (öteki slam Hükümetleri' nin) müstakil (ba ms z) ve ayr bir hükümet olmas na tahammül etmemifltir (katlanamam flt r). Tarih bafltan bafla bununla doludur. fiimdi bizim siyasetimizde, bizim telakkiyat m zda (anlay fl m zda) böyle kara bir noktadan eser var m d r?" (...) "Biz istiyoruz ki, bütün milletler gibi, bütün Müslüman milletler de ayr ayr tamam ve müstakil (ba ms z) olsunlar, yoksa; onlar ayr ayr tamam ve müstakil (ba ms z) olduktan sonra onlar n istiklalini tamamlamak için ayr ca bir noktaya merbut (ba l ) olacaklard r esas n (ilkesini) müdafaa edemeyiz (savunamay z). Hiç düflünmedik, hiç düflünmeyece iz." Görülece i üzere, nönü, Hilafet'in slamiyet'in bafllang c nda de il, fakat sonradan PAN- SLAM ST 24

27 DEVLET'e dönüfltü ünü; Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin ise PAN- SLAM ST (Dünyan n neresinde olursa olsun bütün Müslümanlar yöneten tek odak) olmay p ULUS-DEVLET (yaln zca Türkiye s n rlar içindeki ulusun yönetim oda ) oldu unu; bu nedenledir ki Hilafet'in TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç (Meclis'in görevleri aras nda) olamayaca- n aç klam flt r. Dahas, " slam Ülkeleri gelecekte ba ms zl klar n elde ettikten sonra hepsi bir tek oda a ba lanacakt r (yani Hilafet'i yeniden kuracaklard r) biçminde bir ilkeyi savunamay z, bunu hiç düflünmedik, hiç düflünmeyece iz" diyen nönü, bu sözleriyle, Türkiye' nin gelecekte de Hilafet'i yeniden kurmak gibi bir amaç gütmeyece ini, Meclis kürsüsünden en yüksek sesle tüm dünyaya duyurmufltur. TBMM Zab t Ceridesi, s. 65. BD ARALIK 2014 nönü'nün bu sözleri, bir kaç milletvekilinin Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun önerisinin reddidir. Nitekim, Atatürk de üç y l sonra Nutuk'ta "gelecekte slam devletleri kendi aralar nda bir konfederasyon vs. oluflturup hilafeti yeniden kurmaya yeltenebilirler; fakat sak n Türkiye'ye bulaflmas nlar" sözleriyle, nönü'nün 3 Mart 1924 günü yapt konuflmada, "Hilafet Meclis'in manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" önerisine karfl yapt bu aç klamalar, pekifltirmifltir. nönü, 3 Mart 1924 günü Meclis' te "Hilafet'i TBMM'de mündemiç k lmam z gerekir, çünkü biz stiklal Savafl 'nda askerleri Hilafet u runa savafl yoruz diyerek cepheye götürmüfltük, Hilafet'i Meclis'e almay p kökten kald r rsak, onlar aldatm fl duruma düfleriz." diyenlere, Meclis kürsüsünden yan t verirken, flöyle hayk r yordu: "Ba rarak söylemeye mecburum! Güya stiklal Muharebesi esnas ndaki mücahedat (çabalar) Hilafet'e istinad olunan (dayand r lan) Hilafet'e isnad olunan (dayanan) her hangi bir tahrik; Makam- Hilafet'i kurtaraca z, flunu yapaca z, bunu yapaca z diye herhangi bir teflvik (yüreklendirme) sureti ile zuhura gelmifl (ortaya ç km fl)! Arkadafllar, Anadolu'nun bütün ovalar n doldurdu umuz gözleri aç k yatan flehitler için bundan büyük hürmetsizlik 25

28 BD ARALIK 2014 Arkadafllar, Anadolu' nun bütün ovalar n doldurdu umuz gözleri aç k yatan flehitler için bundan büyük sayg s zl k olamaz! (sayg s zl k) olamaz! (...) Mücahedat (savafl) esnas nda flu tarzda, bu tarzda diye Makam- Hilafet'e istinaden (dayanarak) her hangi bir kuvvet almad k, bilakis (tersine) suitesirlerini (kötü etkilerini) gördük. Halife bütün nüfuziyle (etkisiyle), bütün vesaitiyle (araçlar yla) son vaziyete (duruma) kadar milletin hayat ve selameti (kurtuluflu) mevcudiyeti (varl ) aleyhine k yam etti (ayakland ). 26 Mücahedatta muvaffakiyetimiz; (savaflta baflar m z) Makam- Hilafet'in Türk Milleti'nin istiklali (ba- ms zl ) ve mukadderat (yazg s ) üzerinde her hangi bir rol oynamamas fikrini fiilen (eylemli) ve maddeten (somut biçimde) tahakkuk ettiren (gerçeklefltiren) bir neticedir. Ufak bir hat ra olmak üzere bunun (Hilafet u runa askerleri cepheye götürdük, iddias n n) tamamen aksini Heyet-i Celile'ye (Meclis'e) ifade ederim. En müflkül (zor) anlar nda toplanm fl olan "efrad- millet"e (ulus bireylerine), zabitana (subaylara) askere (erlere) biz tehlikeleri sarahaten (aç kça) söyledik: Arkadafllar, askerler, zabitler! Biliniz ki bütün dünya düflman m zd r. (...) Halife sizi esir etmek isteyenlerle beraber olmufltur. Bunu aç ktan aç a söyledik. Tehlikeleri bilerek, düflünerek, görerek, muayyen (belirli) bir hedefe (amaca) do ru yürüyen 'sahib-i idrak' (anlay fll ) adamlar gibi; toplanm fl ve yürümüfllerdir. Hakikat bundan ibarettir. Memleketin dört bir köflesinde bunu bilen ve bu hat rat (an lar ) tafl yan yüzbinlerce mücahitler (savafla kat - lanlar) var." nönü, askerlerimizin "Hilafet u runa savafl yoruz" diye kand r -

29 larak de il, tersine, Halife'nin düflmanla birlik oldu u ve Halife'ye karfl savaflmakta olduklar aç k aç k söylenerek cepheye götürüldükleri gerçe ini Meclis tutana na geçiriyor; ve böylece, çeflitli yazarlarca bugün bile yay lan Kurtulufl Savafl 'nda askerlerin Hilafet u runa diye kand r larak cepheye götürüldü ü sav n paramparça ediyordu. nönü, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" önerisini getirenlerin ileri sürdükleri bu gerekçenin de uydurma oldu unu gözler önüne sererken; Tunal Hilmi Bey, smet nönü'nün dile getirdi i bu gerçe i "Hatta küçük çocuklar biliyor diye ba rarak onaylayacak; ve böylece, Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun önerisinin sahibi olan Halit Bey'den ayr larak, onu önerisiyle baflbafla, yapayaln z b rakacakt. nönü'nün coflkuyla alk fllanan konuflmas biter bitmez, oylamaya geçilmifl; ve yasa, hilafetin kökten kald r lmas sonucunu do uran "hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda mündemiç" ibaresiyle kabul edilmifl; böylelikle, Hilafet görev ve yetkilerinin Meclis'çe üstlenilmesi sonucunu do uracak olan "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" önerisi oybirli i ile reddedilmiflti. *** nönü, bir saçmal kla karfl laflt - nda gülerek flöyle dermifl: "Hadi can m sen de!.." Son y llarda, Hilafeti kald ran yasan n "Hilafet TBMM'nin manevi BD ARALIK 2014 flahsiyetinde mündemiçtir" (Hilafet, Meclis'in görev ve yetkileri aras ndad r) anlam na geldi ini ileri sürenler ço al yor; öyle ki Said Nursi'nin Mesnevi-i Nuriye kitab nda yay mlanan 1923 tarihli beyannamesinde dile getirdi i ve 3 Mart 1924 günü TBMM' de, bir kaç milletvekilince yasaya sokulmak istenen, fakat yap lan oylama sonucu reddedilen "Hilafet TBMM' nin manevi flahsiyetinde mündemiç" ibaresi; "Kemalist / Atatürkçü"ler aras nda bile "yasan n anlam budur" denilerek yay lmaya bafllad. nönü bugün sa olsayd, bu durum karfl s nda, Hilafetin kald ran yasayla ilgili 3 Mart 1924 günlü TBMM tutanaklar n uzat p, gülerek; "Hadi can m sen de!" mi derdi? Hiç sanm yorum. Hayretle gözleri yuvalar ndan f rlar; kan beynine s çrar; ve t pk 3 Mart 1924 günü Meclis'te yapt gibi, flöyle hayk r rd : Ba rarak söylemeye mecburum! fiehitler için bundan büyük bir sayg s zl k olamaz! cengizozakinci@butundunya.com.tr [i] Atatürk, Nutuk, 1934, c.2, s.302: " lk itiraz, Kastamonu Meb'usu Halit Bey taraf ndan vaki oldu. Müzakerenin cereyan s ras nda, Halit Beye bir iki zat daha iltihak etti. Tekliflerin lehine, uzun beyanatta bulunan bir çok k ymetli hatipler kürsüye ç kt lar. Takrir sahiplerinden baflka, merhum Seyit Beyin ve smet Paflan n ilmi ve mukni hitabeleri her zaman için mütaleaya flayand r." [Takrir sahipleri: (Yasa metnini yazanlar): Seyyid ( zmir), Midhat (Marafl), Cevdet (Kütahya), Mahmud Esad ( zmir), Salih (Bozok), R za (Amasya), Ahmed Süreyya (Karesi) Tahsin (Ayd n), Ferid (Çorum), K l ç Ali (Gazi Ay ntab) Rauf (Rize), Ali Fethi ( stanbul), Recep (Kütahya), M. Hilmi (Malatya)] 27

30 11değerli grafik ustamızın belge ve bilgileriyle yer aldığı Türk Grafik Tasarım Tarihi'ne önemli ölçüde ışık tutacak ilk ve tek kaynak kitabı. Kitapta yer alan Ebüzziya Tevfik, Kenan Temizan, Münif Fehim, hap Hulusi Görey, Emin Bar n, At f Tuna, Mesut Manio lu, Mengü Ertel, Sait Maden Turgay Betil, Necati Abac grafik sanatlar dünyamızın iz bırakan sanatçılarıdır. Bugünün olanaklarıyla karşılaştırılamayacak kadar güç koşullarda kendilerini yetiştiren bu isimler, sadece grafik değil, sanatın hemen her alanında önemli çalışmalar yapmışlardır. Grafik ve tasarımla ilgilenen, ilgi / sevgi duyan, meslek olarak icra eden herkesin arşivinde bulunması gereken bir kaynak eser... Alternatif Yay nc l k: Robinson: Analiz Yay nc l k: wwwsatrancdukkanim.com

31 Atatürk ün Dünyas Cengiz Önal Askerlik ve siyaset hayat m n bütün dönem ve aflamalar n dolduran mücadelelerimde daima hareket noktam, ulusal iradeye dayanarak Türk ulusunun ve vatan n muhtaç oldu u amaçlara yürümek olmufltur. Gazi Mustafa Kemal Atatürk 58 Atatürk ün Venizelos Taraf ndan Nobel Bar fl Ödülü ne Aday Gösterilmesi Mustafa Kemal, Ulusal Savafl m döneminde gitti i hemen her yerde yapt konuflmas nda, ilk hedefinin, emperyalizmin tetikçisi olan iflgalci Yunan Ordusu nun tek askerinin bile vatan topraklar nda bulunmamas n sa lamak ve iflgalcileri Anadolu dan söküp atmak oldu unu s kça söylerdi. Türk ulusunu da bu hakl davas na sahip ç kmaya davet eder ve tam ba ms zl n ancak topyekûn mücadele neticesinde elde edilebilece ini savunurdu... Öyle de oldu. Sakarya Meydan Muharebesi nin ard ndan yaklafl k bir y la yak n bir süre hiçbir harekette bulunmadan ordunun gerekli haz rl klar n yapmas beklenmifltir. O, askeri dehaya yarafl r bir stratejiyle yapt planlar neticesinde hiç kimsenin ve özellikle de emperyalist Bat l devletlerin ummad bir zamanda Büyük Taarruz u bafllatm flt r. Bask n tarz nda bir savafl M. Kemal Atatürk 29

32 BD ARALIK 2014 takti i olan Büyük Taarruz esnas nda Yunan ordusunu on-on iki gün gibi bir zamanda, Afyon dan zmir e kadar kovalayarak, iflgalcileri Anadolu Topraklar ndan söküp atm fl ve büyük zaferi Türk ulusunun hak etti i büyük zafere ulaflmas n sa lam flt r. Emperyalist gücün ve özellikle ngiltere ve onun destekledi i emperyalistlerin tetikçisi konumundaki ve silahland rd Yunan ordusunun ald bu ders, iflgalcilerin ve/veya iflgal heveslilerinin bir daha Anadolu topraklar na ayak basmalar n engellemifltir. Bütün bu yaflananlara karfl n, Lozan Bar fl Antlaflmas n n imzalanmas ndan sonra Mustafa Kemal in en beklenmedik politik hamlesi komflu devletlerle ve özellikle de Yunanistan la dostluk kurmas olmufltur. Böylece Dünyada Bar fl idealini gerçeklefltirmek yolunda ilk ad m atm flt r. Komflu devletlerle iyi ve kal c iliflkiler kurulmas gereklili ine olan inanc itibariyle, bir süre sonra da Balkan Pakt ve Sadabad Pakt imzalanm flt r. Dikkat çekmeye çal flt m konu, Ulusal Kurtulufl ve Ba ms zl k Savafl nda karfl - m zda bulunan güç, emperyalist gücün beslemesi ve tetikçisi konumundaki Yunan ordusudur Üstelik Yunan ordusunun Anadolu hezimeti, hat rlanaca üzere, Yunanistan da adeta siyasi bir depremin yaflanmas na neden olmufltur. htilal ve darbeler birbiri ard s ra gelmifl, Kral taht n terk edip, ngiltere ye kaçm flt r. Yunan Baflbakan, Baflkumandan ve dört bakan idam edilmifl, Büyük Yunan Baflbakan Venizelos Yunanistan hayali gündemden kalm fl ve uzunca bir süre kenara itilmifltir. Mustafa Kemal in ve komutas ndaki Türk ordusunun bu hakl zaferinin arkas ndan yaflananlar da Yunanistan için yenecek, yutulacak hususlar de ildir. lk akla gelenlere flöyle bir bakt - m zda; Mudanya Görüflmeleri nde ve bir süre sonra Lozan Bar fl Konferans nda Yunanistan n ciddi bir ç k fl da görülmemektedir. Yunanistan n, böylesi bir ç k fl Gazi Mustafa Kemal e ve dolays yla Türk ulusuna karfl yapacak ne siyasi gücü, ne de itibarı kalmam flt r. Yaflananlar n üzerinden zaman geçtikçe, iki ülke aras nda bafllayan karfl l kl iliflkiler sonucunda kurulan dostluklar da yabana at labilecek konular de ildir. Örne in Balkan Pakt oluflturulurken Yunanistan, olaya oldukça 30

33 s cak bakm fl ve olumlu yaklaflm flt r. Türkiye ve Yunanistan aras nda yaflanm fl böylesi bir kanl savafltan 15 y l kadar sonra Yunanistan Baflbakan Venizelos, Gazi Mustafa Kemal Atatürk e olan sayg s n ve hayranl - n bak n nas l ifade ediyor? Venizelos, 12 Ocak 1934 tarihinde, Norveç in Oslo kentindeki Nobel Bar fl Ödülü Komitesi Baflkanl na bir mektup gönderiyor. Mektubun içeri ini günümüz Türkçesiyle afla da sunuyorum: Say n Baflkan, yedi asra yak n bir süre zarf nda Yak n Do u ve Orta Avrupa n n büyük bir k sm kanl mücadelelere sahne olmufltur. Mustafa Kemal Pafla n n düflmanlar na karfl yapt ulusal hareketin galibiyetle sonuçlanmas n n ard ndan 1923 y l nda Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmas bu istikrars z duruma son vermifltir. BD ARALIK 2014 Bir ulusun hayat nda bu kadar k sa bir süre içinde böylesine köklü bir de iflim ender meydana gelir. Teokratik (Dine dayal rejim) bir yönetimde yaflayan, din ile hukuk kavramlar n n birbirine kar flt, çökme yolundaki bir imparatorlu un yerini, güç ve hayat dolu, modern ve ulusal bir devlet alm flt r. Büyük devrimci önder Mustafa Kemal Pafla n n bafllatt h zla, padiflahl k ve sultanlar yönetimi y k lm fl ve gerçekten laik bir devlet kurulmufltur. Devam nda da; Türk ulusunun, tümüyle ça dafl uygarl klar n önünde yer almas için flevk ile ilerlemesi yolunda at l mlar yapm flt r. Bar fl destekleme ve güçlendirme hareketi, yeni ve seçkin Mustafa Kemal Pafla n n bafllatt h zla, padiflahl k ve sultanlar yönetimi y k lm fl ve gerçekten laik bir devlet kurulmufltur. 31

34 BD ARALIK 2014 Türk Devleti ne bugünkü görüntüsünü veren tüm iç reform hareketleriyle birlikte yürümüfltür. Türkiye, s n rlar d fl nda bulunan Osmanl vilayetlerini terk etmek hususunda tereddüt etmemifl ve antlaflmalarda belirtildi i üzere, kendi ulusal s n rlar ile samimi flekilde yetinerek, Yak n Do u da bar fl n gerçek bir savunucusu olmufltur. Kanl savafl mlar nedeniyle uzun y llar Türkiye ile düflman durumunda kalan biz Yunanlar, Osmanl mparatorlu u nun yerini alan bu ülkede meydana gelen bu köklü de iflikli in etkilerini duyan ilk kimseler olduk. Anadolu facias n n hemen sonras nda kendini yenileyen Türkiye ile bir anlaflma f rsat görerek, elimizi uzatt k. O da, bu uzanan eli samimiyetle kabul etti. Ciddi anlaflmazl klarla ayr lm fl milletlerle samimi bir bar fl örne i veren bu yak nlaflmadan sadece, iki ülke için oldu u kadar Yak n Do u bar fl için de yararl sonuçlar do mufltur. Bar fl n borçlu oldu u bu k ymetli katk n n sahibi Türkiye Cumhurbaflkan Mustafa Kemal Pafla d r. Bu nedenle 1930 y l nda, Yunan Hükümet Baflkan s fat yla ben Türk-Yunan Pakt n n imzas ile Yak n Do u da bar fla do ru yeni bir devir bafllarken, Mustafa Kemal Pafla y Yüksek Nobel Bar fl Ödülü için aday göstermekle fleref duyar m. Say n Baflkan, üstün sayg lar m n kabulünü rica ederim. E. K. Venizelos, 12 Ocak 1934 Oldukça ilginç San r m dünyada baflka bir örne i olmayan bir geliflme Emperyalist güç odaklar n n sa lad destekle Anadolu yu iflgale yeltenen ve sonunda da hezimete u rayan Yunanistan n Baflbakanl nda bulunan ve Türkiye ye de resmi ziyarete gelen E. K. Venizelos, tan d kça büyük sayg duydu u ve hayran oldu u Gazi Mustafa Kemal Atatürk ü, Nobel Bar fl Ödülü ne aday gösteriyor E er Baflbakan E. K. Venizelos Nobel Ödül Komitesi nde bulunsayd, o dönemin Bar fl Ödülü nün Gazi ye verilmesi için çok gayret gösterirdi diye düflünüyorum. cengizonal@butundunya.com.tr Gelecek Ay: Atatürk ün tarihe yön veren ve Türk ulusuna ufuklar açan konuflmalar 32