LARS T. LIH 1947 yılında Richland, Washington da (ABD) doğdu. Yale Üniversitesi (1968) ile Oxford Üniversitesi nde (1971) siyaset bilimi okudu.

Transkript

1 LARS T. LIH 1947 yılında Richland, Washington da (ABD) doğdu. Yale Üniversitesi (1968) ile Oxford Üniversitesi nde (1971) siyaset bilimi okudu. Altı yıl ABD Temsilciler Meclisi nde Demokrat Partili Ronald V. Dellums un ofisinde çalıştı. Ardından 1984 te Princeton Üniversitesi nden siyaset bilimi doktorasını aldı. Duke Üniversitesi ile Wellesley College da ders verdi. Sovyetler Birliği nin kuruluş dönemine dair konular üzerine bilimsel dergilerde sayısız akademik makale ile çeşitli sosyalist forumlarda siyasal yazılar yayınladı. Ayrıca Rus ve Avrupa operasının çeşitli meseleleri üzerine devam eden araştırmaları var. Yayımlanmış diğer kitapları arasında Bread and Authority in Russia, (1990), Lenin (Çev. Aslı Önal, Ayrıntı Yayınları, 2017). Halihazırda Montréal deki McGill Üniversitesi ne bağlı Schulich Müzik Okulu nda müzikoloji profesörü.

2 Ayrıntı: 1166 Ağır Kitaplar: 42 Ne Yapmalı? Bağlamında Lenin i Yeniden Keşfetmek Lars T. Lih Kitabın Özgün Adı What Is to Be Done? in Context Lenin Rediscovered İngilizceden Çeviren Melih Pekdemir Yayıma Hazırlayan Tayfun Mater Düzelti ve Son Okuma Bülent Tanatar Copyright 2006 by Koninklijke Brill NV, Leiden, The Netherlands. Koninklijke Brill NV incorporates the imprints Brill Academic Publishers, Martinus Nijhoff Publishers and VSP. Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Bu kitabın Türkçe yayım hakları AnatoliaLit aracılığıyla alınmıştır. Kapak Tasarım Orhan Deliorman Dizgi Kâni Kumanovalı Baskı ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) Sertifika No.: Birinci Basım: Mart 2018 Baskı Adedi 1000 ISBN Sertifika No: AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr twitter.com/ayrintiyayinevi facebook.com/ayrintiyayinevi instagram.com/ayrintiyayinlari

3 Ne Yapmalı? Bağlamında Lenin i Yeniden Keşfetmek Lars T. Lih

4 "AĞIR" KİTAPLAR DİZİSİ KİTLE VE İKTİDAR Elias Canetti İNSANLIĞIN MAHREM TARİHİ Theodore Zeldin RUJ LEKESİ Yirminci Yüzyılın Gizli Tarihi Greil Marcus BİZİ 'BİZ' YAPAN HİKÂYELER Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme William Lowell Randall MARKSİZM, AHLAK VE TOPLUMSAL ADALET R. G. Peffer İMPARATORLUK Michael Hardt & Antonio Negri DİSİPLİN Askeri İtaat Üretiminin Sosyolojisi ve Tarihi Ulrich Bröckling HEP YUVAYA DÖNMEK Ursula K. LeGuin AHLAKİ PROTESTO SANATI Toplumsal Hareketlerde Kültür, Biyografi ve Yaratıcılık James M. Jasper KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ Richard Sennett CAZ KİTABI Ragtime'dan Fusion ve Sonrasına Joachim-Ernst Berendt KURTLARLA KOŞAN KADINLAR Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler Clarissa Pinkola Estés CİNSELLİĞİN TARİHİ Michel Foucault SEKS İSYANLARI Toplumsal Cinsiyet, Başkaldırı ve Rock'n'roll Simon Reynolds & Joy Press SÜRÜDEN DEVLETE Toplumsal Bağ Üzerine Psikanalitik Deneme Eugène Enriquez ÇOKLUK İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi Michael Hardt & Antonio Negri BİR AHLAK KURAMI Genel Etik & Bir Ahlak Felsefesi & Bir Kişilik Etiği Agnes Heller TARİH BOYUNCA KENT Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği Lewis Mumford AÇIKLAMALI DÜZÜLKE Çok Boyutlu Bir Macera Edwin A. Abbott ÇİÇEKLERİN KÜLTÜRÜ Jack Goody ORTAK ZENGİNLİK Michael Hardt & Antonio Negri KÜRESEL DÜNYA George Ritzer KARANLIĞIN KÜLTÜRLERİ Bryan D. Palmer SİYASAL BİLİNÇDIŞI Fredric Jameson TATLI ŞİDDET Trajik Kavramı Terry Eagleton ELEŞTİREL PSİKOLOJİ Dennis Fox & Isaac Prilleltensky & Stephanie Austin FAŞİST İDEOLOJİNİN DOĞUŞU Zeev Sternhell MEDYAYA KARŞI George Gerbner DİYALEKTİK İMGELEM Martin Jay ELEŞTIRININ ANATOMISI Northrop Frye SÖMÜRGE VE KÖLELIK Öteki Üzerine Seçme Yazılar Alexis de Tocqueville, Lütfi Sunar ALMAN SOSYOLOJISININ FELSEFI TARIHI Frédéric Vandenberghe HAYALET Seçme Yazılar Karl Marx BILINMEYEN DEVRIM Rusya Volin

5 Robert Tucker e

6

7 Günümüzde Ne Yapılmalı? ile tartışan insanlar tarafından yapılan temel hata şudur ki, onlar bu çalışmayı tarihsel bağlamından, partimizin özgül ve artık geride kalmış bir döneminden bütünüyle koparıyorlar. Lenin, 1907

8

9 İçindekiler Metin Üzerine Not Sözlük Teşekkürler Tefsir Giriş Kısım Bir Erfurtçuluk Bölüm Bir: Sosyalizm ve İşçi Hareketini Mezcetme Bölüm İki: Rus Bir Erfurtçu Bölüm Üç: İskra Dönemi Kısım İki Lenin in Önemli Ötekileri Bölüm Dört: Erfurtçuluğun Rus Düşmanları Bölüm Beş: Rus Erfurtçuluğu İçinde Bir Kan Davası Bölüm Altı: Amaca Yönelik İşçi ve Farkındalığın Yayılması Kısım Üç Ne Yapılmalı? nın Dünyası Bölüm Yedi: Lenin in Erfurtçu Tiyatrosu Bölüm Sekiz: Örgütsel Sorunlar: Lenin ve Yeraltı Bölüm Dokuz: İkinci Kongre den Sonra Sonuç Açıklayıcı Notlar Kısım Bir: Alt Bölüm Çözümlemesi Açıklayıcı Notlar Kısım İki: Skandal Yaratan Cümleler

10 Çeviri Çeviri Üzerine Not Ne Yapılmalı? Hareketimizin Çözüm Bekleyen Sorunları Yazan: N. Lenin Önsöz Bölüm Bir: Dogmatizm ve Eleştiri Özgürlüğü Bölüm İki: Kitlelerin Stihiynost u ve Sosyal Demokrasinin Amaca Yönelik Olması Bölüm Üç: Tred-yunionist Siyaset ve Sosyal Demokratik Siyaset Bölüm Dört: Ekonomistlerin Zanaatkârlık Sınırlamaları ve Devrimciler Örgütü Bölüm Beş: Bütün Rusya İçin Bir Siyasal Gazete Planı Sonuç Kaynakça Dizin Tablolar Listesi Şekil 1.1 Kautsky nin Farkındalık Çemberleri Tablo 2.1 Lenin in 1890 lardaki Programatik Yazıları Tablo 3.1 Lenin in Siyasal Ajitasyon Dizisindeki Başlıklar

11 Metin Üzerine Not T üm Lenin alıntıları, 1958 den 1965 e kadar Moskova da yayınlanan Polnoye sobraniye soçineniya nın (Bütün Eserlerin Derlemesi), 5. baskısından alınmıştır. Referanslar aşağıdaki şekildedir: Lenin , 6, s. 101 (= Cilt 6, s. 101) ve 1930 lu yıllarda Lenin in Soçineniya sının (Eserler) 2. ve 3. baskıları Sovyetler Birliği nde yayınlandı. Bu iki basım arasındaki ilişkiyi saptamak zordur, çünkü büyük ölçüde aynı anda yayınlanmışlardır ve 3. basım kendisini sadece 2. basımın yeniden basımı olarak tanımlamaktadır. Siyasal değişiklikler bu tuhaf işlemi açıklar gibi görünmektedir. 2. basımın baş editörü Lev Kamenev di (bir Stalin düşmanı) ve 3. basımın baş editörleri de V.V. Adoratskiy, V.M. Molotov (!) ve M.A. Savelev olarak sıralanmıştır. 3. basım daha kolay bulunmasına rağmen, orijinal kaynak olarak 2. basımı ( , Moskova: Gosizdat) belirtmenin daha uygun olduğuna inanıyorum. Bu basım burada çok değerli notlar ve eklenmiş belgeler için kullanılmaktadır ve şöyle gösterilmektedir: Lenin , 6, s. 101 (= Cilt 6, s. 101). NY? nin kendisinin bir bölümüne atıfta bulunduğumda, bir Romen rakamı kullanıyorum (örneğin, Bölüm I). Kendi Tefsirimdeki bir bölüme atıfta bulunduğum zaman, sayıyı yazı halinde yazıyorum (örneğin, Birinci Bölüm). Okunabilirliği bozduğu zaman Rusça kelimelerdeki transliterasyon [Latin alfabesinde çevirme] sırasında yumuşatma işaretlerini kullanmıyorum ve bu da sıklıkla oluyor. 11

12 Lenin i Yeniden Keşfetmek Birkaç can alıcı terim için, olağan kelimelerden farklı çeviriler tercih ettim. Aşağıdaki Sözlük bu terimleri listeliyor ve uygun yerlerde tercihlerimin mantığına ilişkin daha geniş tartışmalara atıflarda bulunuyor. ÇEVİRMEN NOTU Yazar Lars T. Lih, Açıklayıcı Notlar Kısım Bir de şu açıklamayı yapıyor: Ne Yapılmalı?, Şto delat ın bir çevirisidir, daha gerçekçi ve belki de daha canlı bir [İngilizce] çevirisi [ What to Do? ] Ne Yapmalı? şeklindedir. Biz de kapakta, kitabın başlığına Türkçede en fazla bilinen haliyle Ne Yapmalı? yı koymayı uygun bulduk, ancak kitap boyunca Yazar Lih gibi Ne Yapılmalı? başlığını kullanmaya devam ettik... 12

13 Sözlük Amaca yönelik [soznatelnıy] ve maksatlılık [soznatelnost]. Genellikle bilinçli ve bilinç olarak tercüme edilir. Bkz. Bölüm Altı. Boyun eğme [prekloneniye]. Lenin in, muhaliflerinin günahları için meşhur söz olarak kullandığı stihiynost önünde boyun eğme ifadesinde yer almaktadır. Başkaları tarafından stihiynost önünde eğilme veya tapınma olarak çevrilmiştir. Küçük düşürücü teslimiyet fikrini öne çıkarmak için boyun eğme çevirisini tercih ettim. İfadenin kaynağı, Açıklayıcı Notlar Kısım İki de açıklanmaktadır. Burjuva demokrasisi [burjuaznaya demokratiya]. NY? nin yazıldığı tarihte, burjuaznaya demokratiya, öncelikle belirli bir hükümet sistemi değil, demokratik dönüşüm için savaşmaya istekli işçi-olmayan sosyal/politik gruplar anlamına geliyordu. Çarlık Rusya sında bu gruplar devrimciydiler. Böylece Lenin Martınov u Çarlık Rusya sında burjuaznaya demokratiya nın varlığını küçümsemekle suçlayabilmektedir. Lenin in, burjuva demokrasisi hakkındaki yorumlarını, anakronik bir tarzda, Bolşevik Devrim den sonraki komünist hareketle ilişkili bir sistem olarak bir tür burjuva demokrasisi eleştirisi gibi görmemeye dikkat etmemiz gerekiyor Farkındalık [soznaniye]. Normalde bilinç olarak çevrilir. Bkz. Bölüm Altı. İntelligentı [sıfat hali intelligentnıy]. Genellikle entelektüeller olarak çevrilir. Yüzyılın başlarında Rus intelligent, günümüz 13

14 Lenin i Yeniden Keşfetmek entelektüellerine çok benzeyen bir sosyal tipti. Rusça terimi, entelektüel kelimesinin ciddî ölçüde yanıltıcı olacağını düşündüğümde kullanıyorum. İşçi sınıfı [Arbeiterklasse, raboçiy klass]. Bu ve benzeri anahtar terimleri dilimize bilinen kalıp deyimlerden farklı çevirimle ilgili bir açıklama için, bkz. Birinci Bölüm. İthamname [obliçeniye]. Başkaları tarafından teşhir ya da suçlama olarak çevrildi. Terim, sistemi bir bütün olarak suçlamak için fabrika seviyesinde veya siyassal seviyede hak ihlallerine işaret eden bildiriler ve makaleler anlamına gelir. Konspiratsiya. Genellikle gizlilik olarak çevrilir. Bkz. Bölüm Sekiz. Lider/rehber [rukovoditel]. Genellikle lider olarak çevrilir. Rusça rukovodstvo kelimesi sıklıkla rehberlik olarak çevrilmektedir. Bu çeviriyi kabul ettim ve rukovoditel kelimesini çevirmek için lider/rehber kelimelerini kullandım, bunun ilk nedeni rukovodstvo kelimesiyle olan hayatî metinsel bağı muhafaza etmek ve ikincisi de rukovoditel kelimesini liderler için kullanılan (vojd gibi) öteki, daha duygusal kelimelerden ayırt etmektir. Meslekten devrimci [revolyutsioner po professii veya professialnıy revolyutsioner]. Genellikle profesyonel devrimci diye tercüme edilir. Bkz. Bölüm Sekiz. Narod. Genellikle halk veya ( narodnik gibi kelimelerde) halkçı olarak tercüme edilir. Elitlerin aksine, halkın, Volk un titreşimini koruyabilmenin önemli olduğunu düşündüğümde, Rusça sözcüğü korudum. Proval. Yerel bir komitenin polis tarafından tutuklanmasıyla ilgili yeraltı argosu. Bkz. Bölüm Sekiz. Stihiynost [sıfat hali stihiynıy], Genellikle kendiliğindenlik olarak tercüme edilir ve bazen (sıfat halinde olduğunda) elemental olarak. Tam tartışma için, bkz. Ek Açıklamalar Bölüm İki. Tred-yunionizm. Genellikle sendikacılık olarak tercüme edilir. Tred-yunionizm öncelikli olarak sendikalarla ilişkili faaliyetler değil, işçileri kendilerini sendikalarla sınırlamaya teşvik eden ideoloji anlamına gelir. Tanım gereği, tred-yunionizm Sosyal Demokrasinin düşmanıdır. Yasal olarak izin verilen. Bir legalnıy yayın, yasal meseleleri ele alan değil, daha ziyade sansür tarafından izin verilen bir yayındır. Bir yeraltı yayının tam karşıtıdır. Yasal olarak izin verilen Marksizm, Çarlık sansüründen geçebilecek denli zararsız bir 14

15 Lars T. Lih Marksizm di. Daha spesifik olarak, 1890 lı yıllarda Pyotr Struve nin en önde gelenlerinden olduğu bir grup yazar kast edilirdi. Yoldan uzaklaşmasında etken olmak [sovleç]. Normalde saptırmak/ uzaklaştırmak olarak çevrilir. Bkz. Açıklayıcı Notlar Kısım İki. Zanaatkârlık sınırlamaları [kustarniçestvo]. Başkaları tarafından amatörlük, ilkellik olarak çevrildi. Bkz. Bölüm Sekiz. 15

16 Teşekkürler B u çalışma, herhangi bir kurumsal destek almadan üstlenildi ve tamamlandı. Bu durumdan, aile ve arkadaş desteğine ne kadar güvendiğimi ortaya koymak için bahsettim. Bu nedenle, geleneğe aykırı olarak, aileme karşı şükran ifadesi ile bitirmek yerine onlarla başlıyorum. Geniş ailem ebeveynler, kardeşler ve onların eşleri mümkün olan her şekilde destek verdi. Kızlarım Emelyn ve Ariadne, bazen babalarını klasörlerden bir dağın altında boğmakla tehdit eden projeye sarsılmaz bir sempati, ilgi ve saygı ile yaklaştılar. Eşim Julie Cumming, el yazmalarını en fazla ihtiyaç duyulan eleştirel bir okumayla redakte ederek, sunuma ölçülemez bir berraklık kattı. Bu konuda daha önceki bir kitabımda söylediklerimi alıntılamaktan daha iyisini yapamam: Kitabın ruhuna cömertçe davranırken, herhangi bir cümledeki kusurlara ise acımasız davranmıştır. El yazması için olağan olan karmaşayı ortadan kaldırmayı da neredeyse huzur içinde tamamlamıştır. Gerçekten, gelecekte de yazacağım her şeyde aynı şekilde kazançlı çıkacağımı düşünmek beni yüreklendiriyor. Arkadaşlardan gelen teşvikler, çok gerekli psikolojik desteği sağladı. Özellikle, Lewis Siegelbaum ve Sebastian Budgen, yapmamdan çok önce ne yaptığımın önemini anladılar. Sebastian Budgen in kararlı kışkırtıcılığı olmasaydı, bu çalışma üstlenilmemiş olurdu, tamamlanamazdı. Bu kitabın taslağını tamamladıktan sonra Reginald Zelnik in, California, Berkeley de bir kazada öldüğünü öğrendim. Ancak o 16